Ph ng Tây:ươ
Cu c kh ng ho ng c a giai c p trungộ ủ ả ủ ấ
l uư
Văn C ng (Báo Đ u T Tài Chính)ườ ầ ư
Các n c ph ng Tây xây d ng s n đ nh và giàu có d a trênướ ươ ự ự ổ ị ự
t ng l p trung l u, nh ng t ng l p này đang nghèo đi nhanh chóngầ ớ ư ư ầ ớ
cùng v i cu c kh ng ho ng hi n t i. M t s nhà quan sát còn tinớ ộ ủ ả ệ ạ ộ ố
r ng giai c p này th c s đang r i vào m t cu c kh ng ho ng, và cóằ ấ ự ự ơ ộ ộ ủ ả
nguy c “r t h ng” trên di n r ng.ơ ớ ạ ệ ộ
Kỳ 1: Giai c p “Chúa Ch m”ấ ổ
Trong nhi u năm qua, giai c p trung l u t i các n c ph ngề ấ ư ạ ướ ươ
Tây đ c bi t đ n nh m t đ u tàu tiêu dùng, b m t phát tri n c aượ ế ế ư ộ ầ ộ ặ ể ủ
xã h i. Nh m gi v ng s n đ nh c a n n kinh t , cũng nh duy trìộ ằ ữ ữ ự ổ ị ủ ề ế ư
các ch c năng c a giai c p này (nh tiêu dùng), các cánh c a tín d ngứ ủ ấ ư ử ụ
luôn r ng m v i h , d n bi n h thành m t giai c p chuyên vayộ ở ớ ọ ầ ế ọ ộ ấ
m n đ tiêu xài, thông qua hình th c th tín d ng và th ghi n .ượ ể ứ ẻ ụ ẻ ợ
B y n tín d ngẫ ợ ụ
Năm 1958, nh ng chi c th tín d ng (credit card) hi n đ i đ u tiênữ ế ẻ ụ ệ ạ ầ
đ c Bank of America phát hành thành công. Vi c s d ng th tín d ngượ ệ ử ụ ẻ ụ
sau đó tăng nhanh nh vũ bão. Năm 2004, PBS công b m t báo cáo đ cư ố ộ ặ
bi t v “l ch s bí m t c a th tín d ng”. Trong đó, m t nhà nghiên c uệ ề ị ử ậ ủ ẻ ụ ộ ứ
vi t: “S ti n l i th n kỳ c a th nh a (th ngân hàng nói chung) là sế ự ệ ợ ầ ủ ẻ ự ẻ ự
s ng còn cho n n kinh t n i ti ng ăn xài quá đ c a chúng ta, v i h nố ề ế ổ ế ộ ủ ớ ơ
641 tri u th tín d ng đang l u hành và tiêu xài s ti n t ng đ ng 1,5ệ ẻ ụ ư ố ề ươ ươ
nghìn t USD, n n kinh t Hoa Kỳ rõ ràng đang chuy n thành n n kinh tỷ ề ế ể ề ế
th nh a”. Tuy nhiên, các công ty th không tìm ki m m t khách hàng lýẻ ự ẻ ế ộ
t ng là ng i có th tr h t n cho h hàng tháng, nh ng “Nh ng kháchưở ườ ể ả ế ợ ọ ư ữ
hàng sinh l i nh t cho ngành là nh ng ng i “n xoay vòng”: c tính cóợ ấ ữ ườ ợ Ướ
kho ng 115 tri u ng i Hoa Kỳ mang n tín d ng hàng tháng”. Năm 2004,ả ệ ườ ợ ụ
t ng s n tín d ng c a nh ng ng i dùng th tín d ng xoay vòng Hoaổ ố ợ ụ ủ ữ ườ ẻ ụ ở
Kỳ đã lên t i 743 t USD. Báo cáo c a PBS còn cho bi t thu nh p c a cácớ ỷ ủ ế ậ ủ
gia đình trung l u Hoa Kỳ h u nh không tăng k t năm 2001, trong khiư ầ ư ể ừ
giá c m i th đ u tăng, t nhà , y t , giáo d c cho đ n đi l i, khi n cácả ọ ứ ề ừ ở ế ụ ế ạ ế
gia đình “không th ti t ki m”. Vì v y, t ng l p trung l u bu c ph i vayể ế ệ ậ ầ ớ ư ộ ả
m n nhi u h n đ chi tr các hóa đ n hàng tháng. “H không ch tiêuượ ề ơ ể ả ơ ọ ỉ
xài h t thu nh p hi n có, mà t t c thu nh p trong t ng lai c a h cũngế ậ ệ ấ ả ậ ươ ủ ọ
b vét s ch”, báo cáo vi t. T năm 2001, n tiêu dùng c a ng i Hoa Kỳị ạ ế ừ ợ ủ ườ
t ng c ng 5,2 nghìn t USD. Tính đ n tháng 6-2006, n c a các h giaổ ộ ỷ ế ợ ủ ộ
đình t ng đ ng 129% thu nh p kh d ng, tăng 96% so v i tháng 3-ươ ươ ậ ả ụ ớ
2001.
T i Anh, s th tín d ng còn nhi u h n c dân s , v i 67 tri u th .ạ ố ẻ ụ ề ơ ả ố ớ ệ ẻ
Năm 2006, bình quân 1 ng i Anh n nhi u g p đôi so v i 1 ng i châuườ ợ ề ấ ớ ườ
Âu các n c khác. T ng n tiêu dùng Anh lên t i 1,3 nghìn t b ng.ở ướ ổ ợ ở ớ ỷ ả
Trong khi đó, c châu Âu đ u ng p trong vũng n . Bình quân m i ng iả ề ậ ợ ỗ ườ
châu Âu n 1.588 b ng, trong khi con s này c a Anh là 3.175 b ng. ợ ả ố ủ ả
Trên b v c phá s nờ ự ả
Mùa xuân năm 2008, con s nh ng gia đình trung l u Anh g pố ữ ư ở ặ
khó khăn trong vi c hoàn tr n đã tăng t i m c nghiêm tr ng, các công tyệ ả ợ ớ ứ ọ
t v n n r i vào tình c nh quá t i do l ng khách hàng tăng đ t bi n tư ấ ợ ơ ả ả ượ ộ ế ừ
các gia đình trung l u. M t bài báo trên Telegraph vi t: “B m t n đãư ộ ế ộ ặ ợ
thay đ i. Thông th ng, ch có nh ng ng i s ng b ng phúc l i hay nhàổ ườ ỉ ữ ườ ố ằ ợ ở
xã h i m i c n các công ty t v n n . Tuy nhiên, k t khi cu c kh ngộ ớ ầ ư ấ ợ ể ừ ộ ủ
ho ng tín d ng b t đ u, có m t s gia tăng đ t bi n t gi i ch nhà vàả ụ ắ ầ ộ ự ộ ế ừ ớ ủ
nh ng ng i có thu nh p cao”. Tháng 7-2009, Qu Ti n t qu c t (IMF)ữ ườ ậ ỹ ề ệ ố ế
c nh báo “cu c kh ng ho ng n th tín d ng t i Anh s nghiêm tr ngả ộ ủ ả ợ ẻ ụ ạ ẽ ọ
h n trong th i gian t i cùng m t làn sóng v n tiêu dùng”. Theo IMF,ơ ờ ớ ộ ỡ ợ
kho ng 1,5 t b ng n tiêu dùng châu Âu s không đ c thu h i, trongả ỷ ả ợ ở ẽ ượ ồ
đó đa s Anh.ố ở
T i Canada, ạn i có “truy n th ng” ít vay n trong s các n c phátơ ề ố ợ ố ướ
tri n, tình hình cũng t ng t . M t bài báo trên t Macleans vào tháng 3-ể ươ ự ộ ờ
2009 vi t: “K t năm 1990, khi lãi su t gi m và giá nhà tăng khi n aiế ể ừ ấ ả ế
cũng nghĩ mình giàu có, đ t n c ti t ki m c a chúng ta tr thành đ tấ ướ ế ệ ủ ở ấ
n c c a nh ng ng i vay n ”. Macleans cho bi t k t năm 1990, m cướ ủ ữ ườ ợ ế ể ừ ứ
n bình quân c a các h gia đình Canada tăng 71%, nhanh g p 6 l n so v iợ ủ ộ ấ ầ ớ
thu nh p. “M i gia đình Canada nay n nhi u h n 1,3 l n thu nh p khậ ỗ ợ ề ơ ầ ậ ả
d ng”, Macleans vi t. Vào tháng 5-2009, t ng n các h gia đình ụ ế ổ ợ ộ ở
Canada đ t m c cao nh t m i th i đ i 1,3 nghìn t USD. M t tháng sau,ạ ứ ấ ọ ờ ạ ỷ ộ
NH Bank of Canada cho bi t t ng n h gia đình đã đ t 1,4 nghìn t USD.ế ổ ợ ộ ạ ỷ
Trung bình m i ng i Canada mang 39.000 USD n cá nhân. 58% ng iỗ ườ ợ ườ
dân nói h ph i vay m n đ chi tiêu cho các nhu c u c b n c a cu cọ ả ượ ể ầ ơ ả ủ ộ
s ng. T tháng 9-2008 đ n tháng 9-2009, có 148.373 ng i Canada lâmố ừ ế ườ
vào c nh v n .ả ỡ ợ
T New York Times cho bi t tính đ n tháng 7-2008, s ng i Hoaờ ế ế ố ườ
Kỳ b đ y t i b v c kh ng ho ng tài chính đã đ t m c k l c. “Vi c dị ẩ ớ ờ ự ủ ả ạ ứ ỷ ụ ệ ễ
dàng ti p c n ngu n tín d ng đã đóng góp r t l n cho n n kinh t Hoa Kỳế ậ ồ ụ ấ ớ ề ế
và cho phép ng i tiêu dùng có th vay m n đ chi cho nh ng vi c đ iườ ể ượ ể ữ ệ ạ
s nh mua nhà, mua xe hay h c đ i h c”, NYT vi t. T ng t , m t báoự ư ọ ạ ọ ế ươ ự ộ
cáo công b vào tháng 8-2009 c a Bank of America kh ng đ nh: “V n đố ủ ẳ ị ấ ề
n tiêu dùng c a Hoa Kỳ th c s là v n đ n c a giai c p trung l u”.ợ ủ ự ự ấ ề ợ ủ ấ ư
D li u cho bi t các gia đình thu nh p th p chi m 40% dân s Hoa Kỳ,ữ ệ ế ậ ấ ế ố
nh ng ch chi m 12% t ng chi tiêu tiêu dùng, trong khi giai c p trung l uư ỉ ế ổ ấ ư
chi m 50% dân s , nh ng chi m 46% t ng tiêu dùng. Giai c p th ngế ố ư ế ổ ấ ượ
l u, dù ch chi m 10% dân s , nh ng chi m t i 42% t ng tiêu dùng. Dùư ỉ ế ố ư ế ớ ổ
v y, giai c p trung l u b t n th ng n ng h n t ng l p th ng l u khiậ ấ ư ị ổ ươ ặ ơ ầ ớ ượ ư
cu c kh ng ho ng nhà x y ra, vì các gia đình trung l u có khuynhộ ủ ả ở ả ư
h ng ph thu c nhi u h n vào ngôi nhà c a h đ ti t ki m và vayướ ụ ộ ề ơ ủ ọ ể ế ệ
m n. Ngoài ra, gi i th ng l u có nhi u và đa d ng tài s n h n, nhượ ớ ượ ư ề ạ ả ơ ư
ch ng khoán, c phi u..., nh ng th có th l y l i giá trong năm nay. ứ ổ ế ữ ứ ể ấ ạ
Ph ng Tây đã xu t hi n nhi u “Ph Xi t Nhà” do giai c p trung l uươ ấ ệ ề ố ế ấ ư
không còn kh năng tr nả ả ợ