ĐA D NG VĂN HOÁẠ
TH A NH N VÀ TÔN TR NGỪ Ậ Ọ
S ĐA D NGỰ Ạ
M C L CỤ Ụ
TÀI LI U DÀNH CHO H C VIÊNỆ Ọ
ĐA D NG VĂN HOÁẠ
TH A NH N VÀ TÔN TR NGỪ Ậ Ọ
S ĐA D NGỰ Ạ
(TÀI LI U DÀNH CHO H C VIÊN)Ệ Ọ
PH N 1: ĐA D NG VĂN HOÁẦ Ạ
BÀI 1: KHÁI NI M VÀ CÁC C U PH N C A VĂN HOÁỆ Ấ Ầ Ủ
1. Khái ni mệ
Văn hoá là t t c nh ng gì con ng i có, con ng i nghĩ và con ng i làm v i t ấ ả ữ ườ ườ ườ ớ ư
cách là nh ng thành viên c a m t xã h i” (Gary Ferraro)ữ ủ ộ ộ
2. Các c u ph n c a văn hoáấ ầ ủ
Văn hóa đc th hi n qua nhi u hình th c khác nhau, và không ch gi i h n trong ượ ể ệ ề ứ ỉ ớ ạ
m t s hình th c sau đây:ộ ố ứ
Nghi l , l h iễ ễ ộ
V t d ng truy n th ngậ ụ ề ố
Tín ng ng, tôn giáoưỡ
Tri th c b n đaứ ả ị
Ngôn ng giao ti pữ ế
Thi t ch truy n th ngế ế ề ố
Ki n trúc công trìnhế
3. N i dung t ng c u ph n c a văn hoáộ ừ ấ ầ ủ
Nghi l , l h iễ ễ ộ là nh ng ho t đng sinh ho t văn hoá chung c a nhóm/c ng ữ ạ ộ ạ ủ ộ
đngồ.
Có nhi u d ng th c nghi l và l h i, có th g n li n v i các ni m tin tôn ề ạ ứ ễ ễ ộ ể ắ ề ớ ề
giáo ho c không. Căn c vào tính ch t, có th chia thành 2 lo i l chính:ặ ứ ấ ể ạ ễ
-L vòng đi: là các lo i nghi l liên quan đn vòng đi c a m t con ễ ờ ạ ễ ế ờ ủ ộ
ng i tính t lúc đc sinh ra t i khi m t. Ví d nh : l đy tháng, đámườ ừ ượ ớ ấ ụ ư ễ ầ
c i, l l i m t, m ng th , đám ma…ướ ễ ạ ặ ừ ọ
-L nông nghi p ti n hành hàng năm theo th i ti t,mùa v v i ni m tin ễ ệ ế ờ ế ụ ớ ề
tr i đt s phù h cho m a thu n gió hoà, mùa màng b i thu. ờ ấ ẽ ộ ư ậ ộ Ví d nh ụ ư
l c m m i , l c u m a…ễ ơ ớ ễ ầ ư
V t d ng truy n th ng: Là nh ng đ dùng sinh ho t hàng ngày, công c s nậ ụ ề ố ữ ồ ạ ụ ả
xu t, trang ph c truy n th ng. Ví d nh : cái khèn c a ng i H Mông, ấ ụ ề ố ụ ư ủ ườ
trang ph c c i truy n th ng c a dân t c Thái, cái ụ ướ ề ố ủ ộ béch – nông c làm c ụ ỏ
n ng c a ng i Thái Bá th c…ươ ủ ườ ướ
Tín ng ng tôn giáo: là ni m tin vào nh ng đng siêu nhiên thiêng liêng, ưỡ ề ữ ấ
th n thánh.ầ
Tri th c b n đa (hay còn đc g i là tri th c đa ph ng), là m t h th ng ứ ả ị ượ ọ ứ ị ươ ộ ệ ố
các ki n th c, hi u bi t c a các nhóm hay c ng đng t c ng i v m i m tế ứ ể ế ủ ộ ồ ộ ườ ề ọ ặ
c a đi s ng, nh qu n lý và khai thác tài nguyên thiên nhiên, phân lo i và ủ ờ ố ư ả ạ
s d ng đt, ch a tr b nh, chăm sóc bà đ và tr s sinh, b o qu n th c ử ụ ấ ữ ị ệ ẻ ẻ ơ ả ả ứ
ăn, tìm ki m và l u tr ngu n n c, h th ng thu l i, k thu t xây d ng ế ư ữ ồ ướ ệ ố ỷ ợ ỹ ậ ự
nhà, vv. Nh ng tri th c này đc truy n t đi này sang đi khác thông qua ữ ứ ượ ề ừ ờ ờ
ph ng th c truy n mi ng và quan sát tr c ti p , song tri th c đa b n đa ươ ứ ề ệ ự ế ứ ị ả ị
không t n t i d ng tĩnh, mà luôn bi n đi, đc s n sinh và tái s n sinh ồ ạ ở ạ ế ổ ượ ả ả
liên t c. Chính vì v y, tri th c b n đa không l i th i mà mang tính ‘c p ụ ậ ứ ả ị ỗ ờ ậ
nh t’, có kh năng thích ng v i s thay đi c a môi tr ng t nhiên và xã ậ ả ứ ớ ự ổ ủ ườ ự
h i c a các c ng đng. ộ ủ ộ ồ
Ngôn ng giao ti p: Là ph ng ti n trao đi thông tin gi a các thành viên ữ ế ươ ệ ổ ữ
trong c ng đng. Ngôn ng giao ti p bi u hi n ra là ch vi t, ngôn ng , ộ ồ ữ ế ể ệ ữ ế ữ
câu ca ti ng hát, đi u múa, truy n thuy t truy n mi ng, bài cúng…ế ệ ề ế ề ệ
Ki n trúc công trình là nh ng đc đi m v cách thi t k , c u t o c a các ế ữ ặ ể ề ế ế ấ ạ ủ
s n ph m ki n trúc, mang đm d u n văn hóa. Ví du: nhà sàn c a các dân ả ẩ ế ậ ấ ấ ủ
t c vùng núi phía B c, nhà Rông c a ng i BaNa Tây Nguyênộ ắ ủ ườ ở
Thi t ch truy n th ng: là nh ng quy c, quy t c th hi n, nh ng quy ế ế ề ố ữ ướ ắ ể ệ ữ
đnh m i quan h , v trí, v th gi a các thành viên trong xã h i. Thi t ch ị ố ệ ị ị ế ữ ộ ế ế
truy n th ng còn đc hi u là nh ng quy t c quy đnh cách ng x gi a cácề ố ượ ể ữ ắ ị ứ ử ữ
thành viên trong m t t c ng i (hay còn đc g i là lu t t c). Ví d : các ộ ộ ườ ượ ọ ậ ụ ụ
quan ni m v vai trò c a n gi i, nam gi i, quan ni m v vai trò c a tr ngệ ề ủ ữ ớ ớ ệ ề ủ ưở
làng, các quy đnh v th a k , quy đnh v s d ng tài nguyên c a c ng ị ề ừ ế ị ề ử ụ ủ ộ
đng nh đt, n c, r ng…ồ ư ấ ướ ừ
BÀI 2: ĐA D NG VĂN HOÁ VÀ Ý NGHĨA C A ĐA D NG VĂN HOÁẠ Ủ Ạ
1. Khái ni mệ
Đa d ng văn hóa th ng dùng đ ch s cùng t n t i c a nhi u n n văn hóa, d ng ạ ườ ể ỉ ự ồ ạ ủ ề ề ạ
th c văn hóa và nhi u cách bi u đt văn hóa khác nhau m t vùng nói riêng ho c ứ ề ể ạ ở ộ ặ
trên th gi i nói chung.ế ớ