Luận án Tiến sĩ Sinh học: Nghiên cứu một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn (Glycine max (L.) Merr.) đối với rệp muội đen (Aphis craccivora Koch)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

TRẦN NGỌC TOÀN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐÁP ỨNG SINH LÝ, HÓA SINH

LIÊN QUAN ĐẾN PHẢN ỨNG TỰ BẢO VỆ CỦA CÂY

ĐẬU TƯƠNG NAM ĐÀN (Glycine max (L.) Merr.)

ĐỐI VỚI RỆP MUỘI ĐEN (Aphis craccivora Koch)

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC

HÀ NỘI - 2023

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

TRẦN NGỌC TOÀN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐÁP ỨNG SINH LÝ, HÓA SINH

LIÊN QUAN ĐẾN PHẢN ỨNG TỰ BẢO VỆ CỦA CÂY ĐẬU

TƯƠNG NAM ĐÀN (Glycine max (L.) Merr.)

ĐỐI VỚI RỆP MUỘI ĐEN (Aphis craccivora Koch)

Chuyên ngành: Sinh lý học thực vật

Mã số: 9420112

LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. Trần Thị Thanh Huyền

2. PGS.TS. Mai Văn Chung

HÀ NỘI - 2023

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng

tôi. Các kết quả có trong luận án là trung thực. Các tài liệu tham

khảo, trích dẫn có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Tôi xin chịu trách

nhiệm hoàn toàn về công trình nghiên cứu của mình.

Tác giả

Trần Ngọc Toàn

ii

LỜI CẢM ƠN

Luận án đã được hoàn thành tại các phòng thí nghiệm trường Đại học Vinh và

một số đơn vị phối hợp. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được những sự giúp

đỡ vô cùng quý báu từ các tập thể và cá nhân.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. Trần Thị Thanh Huyền và PGS.TS. Mai Văn Chung đã tận tâm giúp đỡ,

hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô, các nhà khoa học trong Tổ Bộ môn

Sinh lý thực vật và ứng dụng, Ban Chủ nhiệm Khoa Sinh học; Phòng Sau đại học -

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành

luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên và Viện

Công nghệ Sinh học trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam;

Trường Đại học Khoa học sự sống POZNAN (Ba Lan) đã phối hợp trong phân tích

một số chỉ tiêu sinh hóa.

Tôi xin chân thành cảm ơn Trung tâm khuyến nông huyện Nam Đàn; Viện

Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam)

đã cung cấp giống đậu tương Nam Đàn và nguồn rệp muội đen làm vật liệu nghiên cứu

cho các thí nghiệm liên quan đến đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo Viện Nông nghiệp Tài nguyên;

Trung tâm thực hành thí nghiệm thuộc trường Đại học Vinh và các thầy cô giáo đã

giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới gia đình, người thân, các em cựu sinh viên

và bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án.

Hà Nội, tháng năm 2023

Tác giả luận án Trần Ngọc Toàn

iii

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................ 3

4. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 3

5. Cấu trúc của luận án ................................................................................................ 4

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ..................................... 5

1.1. Cây đậu tương .................................................................................................... 5

1.1.1. Đặc điểm sinh học ............................................................................................. 5

1.1.2. Giá trị kinh tế của cây đậu tương ...................................................................... 7

1.1.3. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới và ở Việt Nam............................... 8

1.1.4. Giống đậu tương Nam Đàn ............................................................................. 12

1.2. Rệp muội đen và ảnh hưởng trong sản xuất nông nghiệp ............................ 14

1.2.1. Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch) .......................................................... 14

1.2.2. Ảnh hưởng của rệp và các loài côn trùng chích hút khác đối với cây trồng ......... 15

1.3. Sự tương tác và cơ chế tự bảo vệ của cây trồng đối với rệp ......................... 18

1.3.1. Tác động của rệp lên cây trồng ....................................................................... 18

1.3.1.1. Qúa trình xâm nhập ................................................................................. 18

1.3.1.2. Thành phần nước bọt của rệp .................................................................. 19

1.3.2. Các phân tử tín hiệu trong cơ chế tự bảo vệ của cây trồng khi rệp tác động ......... 21

1.3.2.1. Các chất kích kháng trong nước bọt của rệp ........................................... 21

1.3.2.2. Các gen kháng .......................................................................................... 21

1.3.2.3. Phản ứng của thực vật trước sự tấn công của rệp .................................... 24

1.3.2.4. Các cơ chế phòng vệ của cây họ Đậu ...................................................... 26

1.3.3. Quá trình chuyển hóa/tổng hợp các phân tử tín hiệu trong cây trồng khi rệp

tác động ..................................................................................................................... 28

1.3.3.1. Jasmonic acid ........................................................................................... 28

1.3.3.2. Salicylic acid ............................................................................................ 32

1.3.3.3. Hydrogen peroxide .................................................................................. 37

1.3.3.4. Gốc tự do superoxide ............................................................................... 42

iv

CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU ......................................................................................................... 44

2.1. Vật liệu nghiên cứu .......................................................................................... 44

2.1.1. Cây giống đậu tương Nam Đàn....................................................................... 45

2.1.2. Rệp muội đen .................................................................................................. 45

2.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 46

2.3. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 47

2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 47

2.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm ........................................................................ 47

2.4.2. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu ................................................................ 48

2.4.2.1. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về ảnh hưởng của rệp muội đen

đến các tế bào lá đậu tương Nam Đàn .................................................................. 48

2.4.2.2. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về hàm lượng của các phân tử tín

hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ............................. 49

2.4.2.3. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về hoạt độ của một số enzyme

tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp

muội đen tác động. ................................................................................................ 52

2.4.2.4. Phương pháp xác định protein ................................................................. 56

2.4.2.5. Hóa chất dùng cho các phân tích ............................................................. 56

2.4.3. Xử lý số liệu .................................................................................................... 56

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 56

3.1. Ảnh hưởng của rệp muội đen đến các tế bào lá đậu tương Nam Đàn ............ 56

3.1.1. Tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ............... 57

3.1.2. Sự peroxide hóa lipid màng ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn dưới

tác động của rệp muội đen ....................................................................................... 62

3.2. Sự thay đổi hàm lượng của các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam

Đàn khi rệp muội đen tác động .............................................................................. 68

3.2.1. Các dạng oxy hoạt hóa trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động .... 68

3.2.1.1. Gốc tự do superoxide trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen

tác động ................................................................................................................. 68

3.2.1.2. Hydrogen peroxide trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác

động ...................................................................................................................... 73

v

3.2.2. Salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ......... 78

3.2.3. Jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ............... 82

3.3. Hoạt độ của một số enzyme tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu

trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ................................... 87

3.3.1. Enzyme chuyển hóa các dạng oxy hoạt hóa trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động ......................................................................................... 87

3.3.1.1. Enzyme superoxide dismutase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp

muội đen tác động ................................................................................................. 87

3.3.1.2. Enzyme catalase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động .... 91

3.3.2. Enzyme tổng hợp salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội

đen tác động .............................................................................................................. 96

3.3.2.1. Enzyme phenylalanine ammonia-lyase và sự biểu hiện của gene PAL ......... 96

3.3.2.2. Enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp

muội đen tác động ............................................................................................... 100

3.3.3. Enzyme tổng hợp jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội

đen tác động (enzyme lipoxygenase) ...................................................................... 106

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 113

KẾT LUẬN ............................................................................................................ 113

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ .......................... 115

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 115

PHỤ LỤC ............................................................................................................. 1.PL

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

Nghĩa tiếng Việt

Abscisic acid Benzoic 2-hydroxylase Catalase Công thức Ethylene Fresh weight Gibberellic acid Hypersensitive response Jasmonic acid

Abscisic acid Enzyme benzoic 2-hydroxylase Enzyme catalase Công thức Ethylene Khối lượng tươi Gibberellin Phản ứng siêu nhạy cảm Jasmonic acid Khoa học và công nghệ Enzyme lipoxygenase Methyl jasmonate Gốc tự do superoxide

ABA BA2H CAT CT ET FW GA HR JA KH & CN Khoa học & Công nghệ LOX MeJA .- O2 OPDA PAL

Enzyme phenylalanine ammonia-lyase

Lipoxygenase Methyl jasmonate Superoxide anion 12-oxo – phytodienoic acid 12-oxo – phytodienoic acid Phenylalanine ammonia- lyase Phloem feeding insects Peroxidase Reactive oxygen species Reproductive stages

Côn trùng chích hút nhựa cây Enzyme peroxidase Các dạng oxy hoạt hóa Giai đoạn sinh trưởng sinh thực

Salicylic acid Tính kháng tập nhiễm hệ thống

PFI POX ROS R (R1 ….. Rn) SA SAR

Salicylic acid Systemic acquired resistance Superoxide dismutase Thời gian Ủy ban nhân dân Vegetative stages

Vegetative stage emerges

SOD TG UBND V (V1 ….. Vn) VE

Enzyme superoxide dismutase Thời gian Ủy ban nhân dân Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng từ V1 đến Vn Giai đoạn nảy mầm (xuất hiện lá mầm)

Vegetative stage cotyledon Giai đoạn mọc (xuất hiện lá đơn

VC

NBT

Nitro blue tetrazolium chloride Thiobarbituric Trichloroacetic

nguyên) Dung dịch nitro blue tetrazolium chloride Thiobarbituric acid Trichloroacetic acid

TBARS TCA

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1.1. Sản xuất đậu tương trên thế giới theo khu vực (năm 2020) .................... 9

Bảng 1.2. Một số quốc gia sản xuất đậu tương lớn nhất thế giới (năm 2020) ....... 10

Bảng 1.3. Nhập khẩu đậu tương của Việt Nam qua các năm ................................ 10

Bảng 1.4. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu tương ở Việt Nam (từ 2015

đến 2020) ............................................................................................... 11

Bảng 1.5. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu tương ở Nghệ An ...................... 12

Bảng 3.1. Tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác

động ....................................................................................................... 57

Bảng 3.2. Hàm lượng thiobarbituric acid trong lá đậu tương Nam Đàn ............... 63

Bảng 3.4. Hàm lượng hydrogen peroxide trong lá đậu tương Nam Đàn ............... 74

Bảng 3.5. Hàm lượng salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội

đen tác động ........................................................................................... 78

Bảng 3.6. Hàm lượng jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn ....................... 83

Bảng 3.7. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong lá đậu tương Nam Đàn ........ 88

Bảng 3.8. Hoạt độ enzyme catalase trong lá đậu tương Nam Đàn ........................ 92

Bảng 3.9. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong lá đậu tương

Nam Đàn khi rệp muội đen tác động ..................................................... 96

Bảng 3.10. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động ................................................................... 101

Bảng 3.11. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp

muội đen tác động ............................................................................... 106

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Trang

Biểu đồ 3.1. Tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở

các giai đoạn sinh trưởng .................................................................. 60

Biểu đồ 3.2. Tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở

các giai đoạn sinh trưởng .................................................................. 61

Biểu đồ 3.3. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây

nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ......................................... 65

Biểu đồ 3.4. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây

nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ......................................... 66

Biểu đồ 3.5. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây

nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ......................................... 67

Biểu đồ 3.6. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................... 72

Biểu đồ 3.7. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................... 72

Biểu đồ 3.8. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................... 73

Biểu đồ 3.9. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ............................ 76

Biểu đồ 3.10. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ............................ 76

Biểu đồ 3.11. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ............................ 77

Biểu đồ 3.12. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 80

Biểu đồ 3.13. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 81

Biểu đồ 3.14. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 81

Biểu đồ 3.15. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 85

Biểu đồ 3.16. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 85

ix

Biểu đồ 3.17. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 86

Biểu đồ 3.18. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ........... 90

Biểu đồ 3.19. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ........... 90

Biểu đồ 3.20. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ........... 91

Biểu đồ 3.21. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 94

Biểu đồ 3.22. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 94

Biểu đồ 3.23. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .................................. 95

Biểu đồ 3.24. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào lá đậu

tương Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ....... 99

Biểu đồ 3.25. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ................................................................................................ 99

Biểu đồ 3.26. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào lá đậu

tương Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ..... 100

Biểu đồ 3.27. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ............................................................................. 103

Biểu đồ 3.28. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ................. 103

Biểu đồ 3.29. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ................. 104

Biểu đồ 3.30. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng ............... 108

Biểu đồ 3.31. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .......................... 109

Biểu đồ 3.32. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng .......................... 109

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1. Cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.) .............................................. 5

Hình 1.2. Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây đậu tương ...................... 6

Hình 1.3. Cây đậu tương Nam Đàn (ảnh: Mai Văn Chung, 2015) ..................... 13

Hình 1.4. Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch) .............................................. 15

Hình 1.5.

Sự tiết nước bọt vào lá trong quá trình xâm nhập của rệp .................. 19

Hình 1.6. Mô hình các cơ chế phòng vệ của cây kí chủ chống lại sự tấn công

của rệp (Theo: Botha và cộng sự, 2005) ............................................. 23

Hình 1.7.

Sơ đồ minh họa các con đường truyền tín hiệu thực vật liên quan

đến phản ứng phòng vệ đối với sự tấn công của rệp ........................... 25

Hình 1.8.

Jasmonic acid ...................................................................................... 28

Hình 1.9. Vai trò trung tâm của JA và các hợp chất liên quan đến JA ............... 28

Hình 1.10. Sơ đồ minh họa đường truyền tín hiệu SA .......................................... 33

Hình 1.11. H2O2 và các chất ROS khác trong tế bào thực vật .............................. 38

Hình 2.1. Nhân nuôi rệp muội đen trên cây đậu tương trồng bằng dung dịch

thuỷ canh trên khay i-nox phục vụ thí nghiệm .................................... 46

Hình 3.1.

Biểu hiện tương đối của gene PAL trong lá đậu tương Nam Đàn .......... 133

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Do đặc điểm đời sống không tự chuyển dời vị trí trong môi trường sống nên

thực vật bậc cao nói chung, cây trồng nói riêng, hàng ngày phải đối mặt với những

tác động từ môi trường bất lợi như: hạn hán, ngập úng, nhiệt độ quá cao - thấp, kim

loại nặng, sâu bệnh hại... Mỗi loài cây, trong vòng đời của mình, chúng bị tác động

bởi rất nhiều loại yếu tố bất lợi khác nhau từ môi trường sống. Mặc dù luôn phải chịu

một phần thiệt hại nhất định nhưng phần lớn các cây vẫn tồn tại và sinh trưởng, phát

triển tốt. Đó là do các loài thực vật đã hình thành những cơ chế tự bảo vệ khác nhau

tương thích cho từng yếu tố tác động. Cơ chế bảo vệ đó thường gắn liền với những

đặc điểm cấu tạo (lớp sáp, tầng cutin, lông gai ở biểu bì; vách tế bào dày…) có vai

trò là các rào cản vật lý ngăn cản tác nhân gây bệnh xâm nhập vào và phát triển trong

cây; hay là những phản ứng sinh hóa xảy ra trong tế bào và mô cây, hình thành các

chất hoặc là độc hoặc ức chế sự sinh trưởng của yếu tố gây bệnh (đó là các hormone,

hợp chất phenol, flavonoids, alkaloids, steroids…). Cơ chế đó, nếu là sự kết hợp các

đặc điểm có thể có sẵn từ trước, gọi là cơ chế bảo vệ thụ động, thường không đặc

hiệu; còn nếu hình thành do tác động của tác nhân gây bệnh, đó là cơ chế bảo vệ chủ

động, thường đặc hiệu và được qui định bởi bộ gene cây chủ.

Trong khả năng bảo vệ mang tính chủ động của thực vật, cơ chế bảo vệ sinh

hóa đã và đang thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học trong và ngoài

nước. Theo cơ chế này, nấm, vi khuẩn, virus, côn trùng là các nhóm tác nhân gây hại

cho cây được biết tạo ra các elicitor cảm ứng và hình thành các sản phẩm chuyển hóa

có nguồn gốc khác nhau: hormone, enzyme, gene, protein, sản phẩm trao đổi thứ cấp,

gốc tự do...; khởi động các phản ứng bảo vệ đặc biệt như phản ứng siêu nhạy cảm

(HR); kích thích tính kháng tập nhiễm hệ thống (SAR). Đồng thời, con đường dẫn

truyền tín hiệu khác nhau, ví dụ như: sinh tổng hợp hormone thực vật salicylic acid

(SA), jasmonic acid (JA), ethylene (ET); con đường tín hiệu oxy hoạt hóa… cũng

được kích hoạt. Tất cả hình thành nên những cơ chế bảo vệ đặc thù cho từng loại cây

trồng đối với từng yếu tố tác động.

2

Trong mối tương tác giữa cây trồng họ Đậu (Fabaceae) với côn trùng gây hại,

đã có những nghiên cứu trên thế giới đánh giá bộ máy và cơ chế bảo vệ của đậu tương

(Glycine max) (Diaz-Montano và cộng sự, 2007 [47]; Li Y. và cộng sự, 2008 [96]), cỏ

ba lá (Medicago truncatula) (Klingler và cộng sự, 2007 [84]; Gao và cộng sự, 2008

[66]), đậu lăng (Lens culinaris) (Andarge và Westhuizen, 2004) [11], linh lăng

(Medicago sativa) (Julier, 2004) [79], đậu Hà Lan (Pisum sativum L.) (Mai và cộng sự,

2014 [98]; Morkunas và cộng sự, 2015 [114]). Các nghiên cứu này đều ghi nhận, khi

chịu tác động của rệp hại, một số hormone thực vật (SA, JA, ET, v.v..), các hoạt chất

như pisatin, flavonoids..., các dạng oxy/nitơ hoạt hóa nội sinh như H2O2, NO, cũng như

.-, semiquinone), các enzyme sinh tổng hợp cũng như các

các gốc tự do (superoxide O2

gen mã hóa các enzyme nói trên đã cảm ứng tổng hợp khác nhau tham gia các phản

ứng bảo vệ của cây trồng đối với rệp hại (Morkunas và cộng sự, 2011) [113].

Đậu tương Nam Đàn là giống địa phương gắn liền với thương hiệu “tương

Nam Đàn” của tỉnh Nghệ An, được phục tráng thành công năm 2009 và bắt đầu đưa

vào giai đoạn sản xuất ở quy mô lớn. Trên giống đậu tương Nam Đàn, rệp muội đen

(Aphis craccivora Koch) thường phát sinh, gây hại từ cuối giai đoạn phát triển thân,

lá, bắt đầu hình thành nụ hoa và kéo dài suốt thời kỳ tạo quả, vào hạt [7]. Sự tác động

đó đã ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng đậu

tương. Việc đánh giá cơ chế tự bảo vệ của cây trồng đối với rệp hại sẽ cung cấp cơ

sở dữ liệu quan trọng về sinh lý chống chịu của cây trồng trước các tác nhân bất lợi.

Hiện chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập đến vấn đề này trên cây đậu tương

Nam Đàn. Xuất phát từ những lý do nêu trên, việc triển khai “Nghiên cứu một số đáp

ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn

đối với rệp muội đen” là rất cần thiết.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Phân tích, đánh giá được một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự

bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động tại các giai đoạn sinh trưởng

sinh dưỡng V1, V3 và V5.

Các mục tiêu cụ thể:

3

Đánh giá được một số thiệt hại cấp độ tế bào ở lá đậu tương do rệp muội đen

gây nên thông qua các chỉ số tổn thương và peroxied hóa lipid;

Phân tích, đánh giá được sự thay đổi hàm lượng của các phân tử tín hiệu như

.- trong lá đậu tương Nam Đàn ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng

JA, SA, H2O2 và O2

dưới tác động của rệp muội đen;

Đánh giá được hoạt độ của một số enzyme tham gia tổng hợp các phân tử tín

hiệu như enzyme LOX, PAL, BA2H, SOD và CAT trong lá đậu tương Nam Đàn ở

thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng dưới tác động của rệp muội đen.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Nghiên cứu một số phản ứng phòng vệ của thực vật đối với sâu bệnh hại tác động

đã được nghiên cứu từ lâu và có nhiều công trình công bố trên thế giới. Tại Việt Nam,

hướng nghiên cứu này được rất nhiều nhà khoa học quan tâm, song hiện nay vẫn đang

còn rất ít các công trình khoa học đề cập đến. Trên giống đậu tương Nam Đàn, việc

nghiên cứu một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự bảo vệ đối với

rệp muội đen là rất cần thiết, song cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu.

Do vậy kết quả của đề tài nhằm cung cấp những dẫn liệu khoa học về cơ chế

tự bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn đối với rệp muội đen hại đậu tương, góp phần

làm rõ cơ sở lý luận về sinh lý chống chịu của cây trồng trước các tác nhân của môi

trường bát lợi, trong đó có yếu tố hữu sinh.

Kết quả đạt được của đề tài là tiền đề cho các nghiên cứu tiếp theo về mối quan

hệ cây đậu tương và rệp hại, từ đó tìm ra các giải pháp trong phòng trừ rệp hại trên

cây đậu tương Nam Đàn.

4. Đóng góp mới của luận án

Kết quả nghiên cứu sẽ là những dẫn liệu khoa học mới về cơ chế tự bảo vệ của

cây đậu tương Nam Đàn đối với rệp muội đen hại đậu tương, bao gồm:

- Ảnh hưởng của rệp muội đen đối với các tế bào lá đậu tương Nam Đàn (Tỷ

lệ tổn thương ở các tế bào; Sự peroxide hóa lipid màng);

- Hàm lượng của các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn dưới tác

động của rệp muội đen (H2O2, O2

.- , SA, JA);

- Hoạt độ của một số enzyme tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong lá

4

đậu tương Nam Đàn dưới tác động của rệp muội đen (SOD, CAT, PAL, BA2H, LOX);

- Biểu hiện gene mã hóa enzyme trong con đường tín hiệu hormone SA (gene

PAL).

Kết quả đạt được sẽ là những dẫn liệu quan trọng, có ý nghĩa khoa học và thực

tiễn, có giá trị tham khảo trong lĩnh vực sinh lý thực vật, đặc biệt là sinh lý chống

chịu của cây trồng.

5. Cấu trúc của luận án

Luận án có 133 trang, bao gồm:

Mở đầu 4 trang

Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 40 trang

Chương 2. Vật liệu, phạm vi, nội dung và phương pháp nghiên cứu 12 trang

Chương 3. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 56 trang

Kết luận và kiến nghị 2 trang

Các công bố khoa học liên quan đến luận án: Có 3 công bố

Tài liệu tham khảo: gồm 170 tài liệu, trong đó 7 tài liệu trong nước, 161 nước

ngoài, 2 webside.

Phụ lục: 106 trang

5

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Cây đậu tương

1.1.1. Đặc điểm sinh học

Cây đậu tương Glycine max (L.) Merr. thuộc:

Ngành Hạt kín: Angiospermatophyta

Lớp Hai lá mầm: Dicotyledoneae

Phân lớp Hoa hồng: Rosidae

Bộ Đậu: Fabales

Họ Đậu: Fabaceae

Chi Glycine Wild.

Glycine Wild. là một trong số những chi lớn của họ Fabaceae, với 285 loài đã được

biết đến. Trong đó, đáng chú ý trong chi này có cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.) được

sử dụng làm đối tượng cây trồng phục vụ con người (Singh và cộng sự, 2006) [137].

Hình 1.1. Cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.)

(Nguồn: IITA Image Library, 1997)

Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây đậu tương (Iowa State University,

2009) [78]:

6

Tuỳ thuộc vào từng giống và điều kiện ngoại cảnh khác nhau mà các giai đoạn

phát triển của đậu tương có thể kéo dài từ 80 đến 140 ngày, được chia thành

các giai đoạn sau:

Giai đoạn nảy mầm đến mọc (VE-VC):

Giai đoạn này bắt đầu khi hạt hút nước, mầm phôi phát động sinh trưởng, kết

thúc khi xoè 2 lá đơn mọc đối trên 2 lá mầm. Giai đoạn này dài hay ngắn là tuỳ thuộc

vào giống có thể kéo dài 10 - 12 ngày mới mọc (vụ xuân); hoặc chỉ 4 - 5 ngày đã mọc

(vụ hè). Trong giai đoạn này, nước cần có sẵn cho hạt hấp thụ, nhiệt độ thích hợp để

hạt nảy mầm và trụ mầm dưới phát triển là 25 – 30oC, độ ẩm 65 – 75 % trong đất.

Hình 1.2. Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây đậu tương

(Theo: Iowa State University, 2009) [78]

Giai đoạn cây non (giai đoạn sinh trưởng thân lá, V1 đến V5): Giai đoạn này

bắt đầu từ khi có một lá kép và kết thúc căn bản vào thời kỳ nở hoa (giai đoạn sinh

trưởng sinh dưỡng), đây là thời kỳ phát triển của thân và lá. Giai đoạn này kéo dài 20

÷ 40 ngày. Vào thời kỳ đầu của giai đoạn này, cây con sinh trưởng rất chậm, trong

khi đó bộ rễ của nó lại phát triển nhanh, các nốt sần trên rễ được hình thành và phát

triển. Đến thời kỳ cây chuẩn bị ra nụ, ra hoa thì tốc độ sinh trưởng của cây tăng nhanh

lên. Đây cũng là thời điểm cây đậu tương chịu hạn khá nhất.

7

Giai đoạn nở hoa (R1 đến R3): Thời gian ra hoa kéo dài 15 ÷ 20 ngày, có

trường hợp kéo dài đến 40 ngày. Khác với các cây trồng khác, đồng thời với ra hoa,

cây đậu tương vẫn phát triển mạnh về thân, lá, rễ. Đây cũng là thời kỳ cây đậu tương

mẫn cảm nhất với điều kiện ngoại cảnh. Thời tiết thuận lợi cho việc nở hoa là lúc

nhiệt độ đạt 25 ÷ 280C, độ ẩm không khí khoảng 75 ÷ 80%.

Giai đoạn hình thành quả và hạt (R3 đến R5): Giữa thời gian ra hoa và hình

thành quả hạt không có ranh giới rõ ràng (thường thấy cả nụ, hoa, quả trên cùng một

cây). Lúc các chùm quả non đã xuất hiện thì các chất dinh dưỡng trong thân, lá được

vận chuyển về làm cho hạt mảy dần, lúc này sự sinh trưởng của cây bắt đầu chậm lại.

Tốc độ tích luỹ chất hữu cơ của hạt tăng nhanh đều cho đến khi hạt chắc.

Giai đoạn hạt chín (R5 đến R6): Đây là giai đoạn có thời gian ngắn trong đời sống

cây đậu tương và chịu ảnh hưởng nhiều của nhiệt độ. Hạt đạt tốc độ chín sinh lý khi hạt

đã cứng lại và có màu sắc điển hình của giống, vỏ quả đã chuyển sang màu vàng hoặc

xám đen. Đậu tương chín cần thời tiết khô ráo, cây có khả năng chịu hạn.

Giai đoạn già và chết (R7 đến R8): Cây đậu tương kết thúc vòng đời trong giai

đoạn này với khoảng thời gian giao động từ 5 - 7 ngày.

1.1.2. Giá trị kinh tế của cây đậu tương

Đậu tương là cây trồng cạn ngắn ngày có giá trị kinh tế cao. Khó có thể tìm

thấy một cây trồng nào có tác dụng nhiều mặt như cây đậu tương. Sản phẩm của nó

làm thực phẩm cho con người, thức ăn cho gia súc, nguyên liệu cho công nghiệp,

hàng xuất khẩu và là cây cải tạo đất tốt. Vì thế cây đậu tương được gọi là "Ông hoàng

trong các loại cây họ đậu” Sở dĩ cây đậu tương được đánh giá như vậy bởi lẽ cây đậu

tương có giá trị rất toàn diện (Trần Văn Điền, 2007) [2].

Giá trị về mặt thực phẩm: Hạt đậu tương có thành phần dinh dưỡng cao, hàm

lượng protein trung bình khoảng từ 35,5 – 40,0 %, lipid từ 15 – 20 %, hydrat carbon

từ 15 - 16 % và nhiều loại muối khoáng quan trọng cho sự sống. Hạt đậu tương có

chứa hàm lượng dầu béo cao hơn các loại đậu đỗ khác nên được coi là cây cung cấp

dầu thực vật quan trọng. Lipid của đậu tương chứa một tỉ lệ cao các acid béo không

no (khoảng 60 - 70 %) có hệ số đồng hoá cao, mùi vị thơm như linoleic acid chiếm

8

52 – 65 %, oleic acid từ 25 – 36 %, linolenolic acid khoảng 2 – 3 %. Chính vì thành

phần dinh dưỡng cao như vậy nên đậu tương có khả năng cung cấp năng lượng khá

cao khoảng 4700 cal/kg. Hiện nay, từ hạt đậu tương người ta đã chế biến ra được trên

600 sản phẩm khác nhau, trong đó có hơn 300 loại làm thực phẩm được chế biến bằng

cả phương pháp cổ truyền, thủ công và hiện đại dưới dạng tươi, khô và lên men... (Trần

Văn Điền, 2007) [2].

Giá trị về mặt công nghiệp: Đậu tương là nguyên liệu của nhiều ngành công

nghiệp khác nhau như: chế biến cao su nhân tạo, sơn, mực in, xà phòng, chất dẻo, tơ

nhân tạo, chất đốt lỏng, dầu bôi trơn trong ngành hàng không, nhưng chủ yếu đậu

tương được dùng để ép dầu. Hiện nay trên thế giới đậu tương là cây đứng đầu về cung

cấp nguyên liệu cho ép dầu, dầu đậu tương chiếm 50% tổng lượng dầu thực vật. Đặc

điểm của dầu đậu tương: khô chậm, chỉ số iốt cao: 120 - 127; đông đặc ở nhiệt độ: -

15oC đến -18oC. Từ dầu này người ta chế ra hàng trăm sản phẩm công nghiệp khác

như: làm nến, xà phòng, ni lon…(Trần Văn Điền, 2007) [2].

Giá trị về mặt nông nghiệp: Đậu tương là nguồn thức ăn tốt cho gia súc (1 kg

hạt đậu tương tương đương với 1,38 đơn vị thức ăn chăn nuôi). Toàn cây đậu tương

(thân, lá, quả, hạt) có hàm lượng đạm khá cao cho nên các sản phẩm phụ như thân lá

tươi có thể làm thức ăn cho gia súc rất tốt, hoặc nghiền khô làm thức ăn tổng hợp của

gia súc. Sản phẩm phụ công nghiệp như khô dầu có thành phần dinh dưỡng khá cao:

N: 6,2 %, P2O5: 0,7 %, K2O: 2,4 %, vì thế làm thức ăn cho gia súc rất tốt.

Đậu tương là cây luân canh cải tạo đất tốt. 1 ha trồng đậu tương nếu sinh trưởng

phát triển tốt để lại trong đất từ 30 - 60 kg N. Thân lá đậu tương dùng bón ruộng thay

phân hữu cơ rất tốt bởi hàm lượng N trong thân chiếm 0,05 %, trong lá: 0,19 % (Trần

Văn Điền, 2007) [2].

1.1.3. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới và ở Việt Nam

1.1.3.1. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới

Cây đậu tương được con người biết đến từ rất lâu và được trồng tại nhiều châu

lục ở các vùng sinh thái khác nhau. Diện tích đậu tương tăng lên trong vòng 10 năm

qua (giai đoạn 2008 - 2018) và tương đối ổn định đến nay. Tính đến năm 2018 diện

9

tích đậu tương của thế giới là 124,92 triệu ha (gấp 1,29 lần so với năm 2008), tập

trung nhiều nhất tại châu Mỹ (76,47%), tiếp đến là châu Á (16,86 %), châu Âu (4,52

%), châu Phi (1,72 %), riêng châu Đại dương chiếm diện tích không đáng kể. Trong

số đó, các nước có diện tích đậu tương lớn nhất thế giới lần lượt là Mỹ (35,65 triệu

ha, chiếm 28,53 % diện tích đậu tương thế giới), tiếp đến là Brazil (27,83 %),

Acgentina (13,05 %), Ấn Độ (9,12 %) và Trung Quốc (6,38 %) (Theo số liệu tổ chức

Nông lương Thế giới, 2022) [169].

Năng suất đậu tương trên thế giới biến động theo từng năm, tuy nhiên chúng

có xu hướng tăng lên trong vòng 10 năm, đạt 27,91 tạ/ha năm 2018 và gấp 1,16 lần

so với năm 2008. Năng suất đậu tương của châu Mỹ (năm 2018) đạt cao nhất (31,65

tạ/ha) và đạt cao hơn 1,13 lần so với trung bình chung của thế giới (bảng 1.1). Trong

đó, Mỹ là quốc gia có năng suất đậu tương cao nhất thế giới đạt 34,68 tạ/ha (cao

gấp 1,24 lần trung bình chung của thế giới) (bảng 1.2).

Bảng 1.1. Sản xuất đậu tương trên thế giới theo khu vực (năm 2020)

TT

Vùng

Diện tích (triệu ha)

Năng suất (tạ/ha)

Sản lượng (triệu tấn)

1

Thế giới

124,92

27,91

348,71

2

Châu Mỹ

95,53

31,65

302,42

3

Châu Á

21,07

14,52

30,60

4

Châu Âu

5,65

21,30

12,05

5

Châu Phi

2,61

13,60

3,55

6

Châu Đại dương

0,03

17,02

0,06

(Nguồn: Tổ chức nông lương thế giới, 2022) [169]

Sản lượng đậu tương thế giới cũng biến động theo từng năm và đạt 348,71 triệu

tấn (năm 2018). Tuy nhiên, sản lượng tăng lên 1,5 lần trong vòng 10 năm qua (giai

đoạn 2008 – 2018). Châu Mỹ có sản lượng đậu tương lớn nhất thế giới (302,42 triệu

tấn chiếm 86,72 %), tiếp đến là châu Á (8,77 %), các châu lục còn lại sản lượng không

đáng kể (bảng 1.1). Mỹ là quốc gia có sản lượng lớn nhất với 123,66 triệu tấn chiếm

35,46 % sản lượng của thế giới, các quốc gia có sản lượng lớn lần lượt là Brazil (33,8

10

%), Acgentina (10,83 %), Trung Quốc xếp thứ 4 về sản lượng (4,06 %) và Ấn Độ xếp

thứ 5 (chiếm 3,95 %) (bảng 1.2).

Bảng 1.2. Một số quốc gia sản xuất đậu tương lớn nhất thế giới (năm 2020)

TT

Diện tích (triệu ha)

Năng suất (tạ/ha)

Sản lượng (triệu tấn)

Quốc gia

1

Mỹ

35,65

34,68

123,66

2

Brazil

34,77

33,90

117,88

3

Acgentina

16,31

23,15

37,78

4

Trung Quốc

7,97

17,80

14,19

5

Ấn Độ

11,40

12,09

13,78

6

Nga

2,74

14,69

4,02

(Nguồn: Tổ chức nông lương thế giới, 2022) [169]

1.1.3.2. Tình hình sản xuất đậu tương ở Việt Nam

Hiện nay nhu cầu của các ngành chế biến, chăn nuôi, công nghiệp thực phẩm

ngày càng tăng nên hàng năm Việt Nam phải nhập khẩu một lượng lớn đậu tương.

Cụ thể năm 2015, số lượng nhập khẩu là 1.707,19 ngàn tấn, trị giá 764,74 triệu USD

và đến năm 2020 là 1.870,00 ngàn tấn, trị giá 773 triệu USD (bảng 1.3)

Bảng 1.3. Nhập khẩu đậu tương của Việt Nam qua các năm

Năm

2015

2016

2017

2018

2019

2020

1.720,00 1.664,30 1.870,00

Số lượng

1.707,19 1.545,24

918,72

(ngàn tấn)

728,00

657,05

773,00

Giá trị

764,74

660,36

391,93

(triệu USD)

(Nguồn: Tổng cục Hải quan, 2022)

Việt Nam đã tạo ra được nhiều giống mới năng suất cao, chất lượng tốt, thích

ứng vùng sinh thái rộng, có hàm lượng protein cao như: DT92, DT84, DT93, DT 99,

DT 96, HL 25, D9804, AK03, AK06, VX 9-2… Tuy nhiên, sản xuất đậu tương của

nước ta chưa đáp ứng được nhu cầu trong nước, cụ thể:

11

Trong 5 năm, giai đoạn 2016 – 2020, tại Việt Nam sản xuất đậu tương không

ổn định, có sự biến động về diện tích theo từng năm và đạt cao nhất vào năm 2016

(99,6 nghìn ha) và sau đó giảm đều dần, năm sau thấp hơn năm trước và đạt mức thấp

nhất vào năm 2020 (41,6 ngàn ha) (bảng 1.4).

Về năng suất, cũng có sự dao động trong khoảng 14,90 - 16,10 tạ/ha, nhìn

chung năng suất đậu tương của Việt Nam thấp hơn nhiều so với bình quân chung của

thế giới. Nếu tính cho năm 2018, năng suất đậu tương Việt Nam kém bình quân thế

giới là 1,83 lần. Tương ứng với diện tích gieo trồng, sản lượng đậu tương nước ta

cũng giao động theo từng năm và đạt cao nhất vào năm 2016 (160,70 nghìn tấn) sau

đó giảm dần và đạt mức thấp nhất vào năm 2020 (65,40 nghìn tấn). Như vậy, sản xuất

đậu tương mới chỉ đáp ứng được 9,98 % nhu cầu đậu tương trong nước (tính cho năm

2017) (bảng 1.4).

Bảng 1.4. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu tương

ở Việt Nam (từ 2015 đến 2020)

Diện tích

Năng suất

Sản lượng

Năm

(nghìn ha)

(Tạ/ha)

(nghìn tấn)

2016

99,60

16,10

160,70

2017

68,40

14,90

101,70

2018

53,30

15,20

80,80

2019

49,40

15,60

77,30

2020

41,60

15,70

65,40

(Nguồn: Tổng cục thống kê, 2022)

Tại Nghệ An, diện tích và sản lượng đậu tương có sự dao động trong khoảng

5 năm gần đây. Trong đó, diện tích cao nhất đạt 312,23 ha (năm 2018) và sản lượng

đạt cao nhất với 412,47 tấn (năm 2019). Năng suất đậu tương tại Nghệ An tăng lên

trong 5 năm gần đây từ 9,46 tạ/ha vào năm 2016 đã tăng lên gấp 1,88 lần vào năm

2020 (bảng 1.5).

12

Nam Đàn là huyện trồng đậu tương với diện tích và sản lượng đứng thứ 3 của

cả tỉnh Nghệ An với diện tích là 51,3 ha và sản lượng là 47 tấn chủ yếu được trồng tại

các vùng bãi bồi thuộc các xã ven sông Lam, trong đó giống đậu chủ lực được sử dụng

cho vùng trồng là giống đậu tương Nam Đàn để phục vụ cho làng nghề truyền

thống tương Nam Đàn.

Bảng 1.5. Diện tích, năng suất và sản lượng đậu tương ở Nghệ An

Diện tích

Năng suất

Sản lượng

(ha)

(Tạ/ha)

(tấn)

Năm

266,70

9,46

252,40

2016

256,50

10,14

260,20

2017

312,23

12,50

390,33

2018

233,67

17,65

412,47

2019

219,45

17,80

390,70

2020

(Nguồn: Chi cục trồng trọt và BVTV Nghệ An, 2021)

1.1.4. Giống đậu tương Nam Đàn

Nam Đàn là một huyện có truyền thống trồng đậu tương lâu đời, đặc biệt là

giống đậu tương Nam Đàn – nguyên liệu chính tạo nên chất lượng tương thơm ngon

(tương Nam Đàn là loại nước chấm truyền thống, đặc sản của huyện Nam Đàn, tỉnh

Nghệ An). Tuy không phải là cao lương mỹ vị nhưng từ bao đời nay, tương Nam Đàn

vẫn được biết đến là thương hiệu mang nét đặc trưng riêng của xứ Nghệ.

Giống đậu tương Nam Đàn có một số đặc điểm cơ bản là: thân mầm màu tím,

hoa màu tím, quả chín có màu nâu nhạt, phân cành sớm, sinh trưởng bán hữu hạn,

cây cao trung bình 75 cm, thời gian sinh trưởng vụ xuân 90 – 92 ngày, năng suất trung

bình 850 – 950 kg/ha [7].

13

a – Thân và lá cây đậu tương Nam Đàn; b – cành mang hoa; c – hoa; d – quả và hạt

Hình 1.3. Cây đậu tương Nam Đàn (ảnh: Mai Văn Chung, 2015)

Đậu tương được trồng chủ yếu ở các vùng bãi thấp ven sông và trồng xen

trong lạc xuân, trước đây quá trình sản xuất cây đậu tương Nam Đàn gặp gặp nhiều

khó khăn:

Thứ nhất, cây đậu tương Nam Đàn thường chịu tác động của một số loại sâu,

bệnh hại như: sâu xám thường cắn ngang thân cây, phá hại nặng vào thời kỳ cây con;

ruồi đục thân phá hại ở các bộ phận như lá hoặc thân; sâu đục quả phá hại khi cây có

quả non; rệp hại lá trong suốt quá trình sống; bọ xít xanh chích hút lá, quả làm lá sinh

trưởng kém, quả lép; một số loại bệnh do nấm như gỉ sắt, lở cổ rễ…

Thứ hai, diện tích ít và năng suất đậu tương Nam Đàn thấp nên không đủ cung

cấp nguyên liệu làm tương cho làng nghề tương truyền thống. Nguyên nhân là do

giống đậu tương Nam Đàn sản xuất nhiều năm bị thoái hóa dẫn đến năng suất thấp

nên bà con nông dân không còn mặn mà với cây đậu tương mà chuyển sang trồng các

loại cây trồng khác như lạc, dưa hấu, đậu xanh… Chính vì vậy hạt đậu tương Nam

Đàn - nguyên liệu sản xuất tương truyền thống của huyện phải nhập từ các nơi khác

về nên chất lượng tương không đảm bảo.

Để lưu giữ và phát huy nghề làm tương truyền thống, tương Nam Đàn đã được

đăng ký bản quyền thương hiệu và giống đậu tương Nam Đàn được chính quyền và

người dân cũng như các nhà khoa học quan tâm trở lại.

14

Năm 2003 giống đậu tương Nam Đàn đã được quỹ nghiên cứu gen và chọn

tạo giống cây trồng (VRBE) triển khai phục tráng sản xuất vào vụ hè thu 2003. Do

điều kiện thời tiết nắng nóng khô hạn ở thời kỳ ra hoa nên kết quả phục tráng đậu

tương không đạt được kết quả.

Năm 2009 dự án khoa học, công nghệ nông nghiệp Nghệ An đã hỗ trợ tuyển

chọn giống đậu tương Nam Đàn với quy mô 1 ha cho trạm Khuyến nông Nam Đàn

triển khai thực hiện ở vụ xuân năm 2009. Qua sản xuất trạm đã tuyển chọn được 60

kg hạt đậu tương nhân giống cho các vụ sản xuất sau này.

Từ năm 2010 – 2014 được sự hỗ trợ của Sở KH & CN tỉnh Nghệ An, giống

đậu tương Nam Đàn đã được trạm Khuyến nông huyện Nam Đàn tiến hành phục tráng

chọn lọc. Qua một thời gian đã chọn được hạt giống đậu tương Nam Đàn đảm bảo

chất lượng cung cấp cho các vùng trồng nên diện tích sản xuất đậu tương trên địa bàn

huyện Nam Đàn đã tăng lên đáng kể từ năm 2009 là 11 ha, đến năm 2014 đã tăng lên

60 ha với tổng sản lượng đạt 54 tấn, diện tích tiếp tục được mở rộng trong những năm

gần đây, qua đó thúc đẩy sự phát triển của các làng nghề sản xuất, góp phần đưa kinh

tế địa phương phát triển bền vững [7].

1.2. Rệp muội đen và ảnh hưởng trong sản xuất nông nghiệp

1.2.1. Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch)

Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch), thuộc:

Giới động vật: Animalia

Ngành chân khớp: Arthropoda

Lớp côn trùng: Insecta

Bộ cánh nửa: Hemiptera

Họ rệp: Aphididae

Giống: Aphis

Loài: Aphis craccivora Koch

15

Hình 1.4. Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch)

Aphis craccivora Koch được liên kết với nhiều cây ký chủ để tấn công khoảng

50 loại cây trồng thuộc 19 họ thực vật khác nhau (Blackman & Eastop 2007) [23].

A. craccivora là một trong những loài rệp gây hại chính cho cây họ Đậu trên

toàn thế giới. Loài côn trùng này có đặc điểm là một loài nhỏ, thân mềm, hình quả lê

dài khoảng 1,50-2,28 mm với chiều rộng tối đa gần giữa bụng là 0,75-1,50 mm và có

màu từ đen đến đen bóng. Nó là một trong số những loài đa pha quan trọng nhất trong

các loài được tìm thấy ở Ấn Độ và gây hại cho hơn 200 loài cây trồng khác nhau

(Mamta Trivedi và cộng sự, 2014) [99].

1.2.2. Ảnh hưởng của rệp và các loài côn trùng chích hút khác đối với cây trồng

Có khoảng 450 loài rệp được coi là côn trùng gây hại nông nghiệp, khoảng

100 loài gây thiệt hại kinh tế đáng kể. Trong số đó một số loài giữ vai trò rất quan

trọng trong sản xuất nông nghiệp như rệp đậu (Acyrthosiphon pisum), rệp muội đen

(Aphis craccivora), rệp đậu đen (A. fabae), rệp hại bông hoặc dưa (A. gossypii)

(Blackman và Eastop, 2017) [17], rệp sáp (Macrosiphoniella yomogicola) (Watanabe

và cộng sự, 2018) [165]. Nhiều loài rệp là loài đơn thực, chúng chỉ gây hại trên một

vật chủ nhất định như rệp hại rễ nho (Daktulosphaira vitifoliae), hoặc rệp gây hại trên

nhóm các vật chủ liên quan như rệp hại bắp cải (Brevicoryne brassicae). Một số khác

là loài đa thực với phạm vi kí chủ rộng như rệp đào (Myzus persicae) (Guerreri và

Digilio, 2008) [73]. Trong khi các tương tác của rệp với cây kí chủ đặc trưng có liên

quan đến hành vi tìm kiếm và chích hút của rệp, thì các tương tác của rệp với các loài

cây không phải là kí chủ tự nhiên vẫn chưa được hiểu rõ (Martinez và cộng sự, 2018)

[101].

16

Rệp gây hại cây trồng theo một số cách khác khau (Blackman và Eastop, 2007)

[23]. Mật độ quần thể cao có thể gây hại trực tiếp bằng cách hút hết nhựa cây làm cho

cây héo và chết. Dịch tiết nước bọt của một số loài rệp gây độc cho vật chủ, làm còi

cọc, biến dạng lá và hình thành nốt sần. Ngoài ra, trung gian truyền bệnh virus thực

vật thông qua kim chích hút là vấn đề nghiêm trọng nhất đối với nông nghiệp do rệp

gây ra. Các virus được thu nhận nhanh chóng và lây truyền trong quá trình rệp xâm

nhập vào lớp biểu bì thực vật (Miles, 1999) [106].

Rệp tấn công thụ động vào các mô mạch của cây (thường vào mô libe). Các

phần phụ miệng của chúng (bao gồm hàm trên và bao cánh môi) được kéo dài thành

một bó xuyên qua các mô thực vật để đến vị trí mô libe, trong khi đầu xa của môi trên

giúp kim chích hút của chúng xâm nhập từ bên ngoài, hoạt động như đầu dẫn. Rệp

tạo ra hai loại nước bọt khác nhau (Miles, 1999) [106]. Loại thứ nhất có dạng đặc và

chứa protein giống như thạch gel bao quanh các kim chích hút, tạo thành một đường

dẫn xuyên tới các mô mạch và tách biệt với các mô thực vật khác, giúp chúng ngăn

chặn các phản ứng phòng vệ của cây tại vị trí tấn công (Felton và Eichenseer, 1999)

[59]. Khi kim chích hút chạm đến dòng chảy các mô libe, rệp bắt đầu tiết loại nước

bọt thứ hai, loại này có dạng lỏng như nước. Nó chứa các enzyme tiêu hoá được

truyền trực tiếp vào hệ thống mạch dẫn của cây. Tập tính ăn này gây ít hư hại về cơ

học đối với thực vật. Phản ứng của cây không thể xảy ra như dự kiến do các protein

có trong nước bọt phản ứng với canxi của các mô cây (Will và cộng sự, 2007) [159].

Cho dù phản ứng của cây đối với sự xâm nhập của rệp sẽ mất nhiều thời gian, nhưng

tập tính ăn của chúng cũng chính xác và chọn lọc hơn, cho phép chúng tránh các chất

độc hóa học và các hợp chất khó tiêu có nhiều trong các mô thực vật khác

(Schoonhoven và cộng sự, 2005) [134].

Rệp phá hoại nhựa cây từ vật chủ thông qua miệng chích hút và tiết nước bọt,

đồng thời gây ra nhiều thiệt hại cho cây trồng. Các triệu chứng phổ biến của cây

nhiễm rệp được tìm thấy ở thực vật bao gồm vàng lá, hoại tử, héo, còi cọc và dị tật

ảnh hưởng tới sinh trưởng của cây (Guerreri và Digilio, 2008) [73]. Việc tiết nước

bọt của rệp cực kỳ độc hại đối với cây trồng xung quanh vết chích, gây hỏng lục lạp

hoặc thậm chí làm thay đổi sự cân bằng các hormone của cây (Miles, 1999) [106].

17

Không chỉ gây ra các thiệt hại trực tiếp, rệp còn tạo ra một lượng lớn giọt mật là các

tinh thể tích tụ trên bề mặt lá làm chặn các lỗ khí khổng, gây rụng lá và làm suy yếu

quá trình quang hợp. Trong nhiều trường hợp, thiệt hại gián tiếp có thể gây hậu quả

nghiêm trọng hơn nhiều so với việc hút nhựa cây.

Hơn nữa, rệp còn truyền vi khuẩn và virus gây bệnh cho vật chủ. Trong trường

hợp là trung gian lây truyền virus, các triệu chứng gây bệnh được thêm vào bởi sự tấn

công của rệp. Khó có thể chữa trị các bệnh khi cây bị rệp làm trung gian truyền bệnh

đưa virus vào cây, do vậy cần có các biện pháp phòng ngừa để tránh hoặc hạn chế sự

chích hút của rệp lên cây (Guerrieri và Digilio, 2008) [73]. Ngay cả các loài rệp không

kích hoạt các triệu chứng chẩn đoán có thể nhìn thấy, chúng đã gây ra một số thay

đổi sinh lý ở vật chủ. Ví dụ, rệp hút nhựa cây thuộc họ Aphididae làm đổi dòng nitơ

từ vùng tăng trưởng đỉnh của cỏ linh lăng (M. sativa) đến các địa điểm ăn của nó

(Girousse và cộng sự 2008) [68]. Rệp xanh (S. graminum) và rệp lúa mì Nga (D.

noxia) cũng gây ra sự gia tăng các axit amin thiết yếu trong nhựa mô libe rất rõ ràng

bằng cách kích hoạt sự phân hủy protein trong lá lúa mì bị nhiễm bệnh (Sandström

và các cộng sự 2000) [133]. Do đó, rệp tăng cường chất lượng dinh dưỡng của các

địa điểm hút nhựa của chúng bằng cách tăng nguồn tài nguyên từ các địa điểm khác

trong cây, huy động các nguồn lực tại chỗ và ngăn chặn chuyển hóa sang các cơ quan

khác.

Hơn 200 loài rệp được biết là truyền bệnh virus và chúng là những trung gian

phổ biến nhất của bệnh virus ở thực vật (Goggin, 2007) [69]. Một ví dụ điển hình là

rệp đậu (A. pisum), một trung gian truyền bệnh virus quan trọng, bản thân nó truyền

hơn 30 loại virus cho cây họ đậu (Pirone và Blanc, 1996) [124].

Rệp và các loài côn trùng chích hút nhựa cây khác, bao gồm cả bướm trắng,

rầy nhảy và rầy chổng cánh, tiếp cận các mô thực vật xen kẽ nhằm thiết lập các vị trí

chích hút ở mô libe (Thompson và Goggin, 2006) [86]. Khác với các loài côn trùng

nhai như sâu bướm khi gây ra sự phá vỡ tế bào trên diện rộng bằng các vết thương

nghiêm trọng, rệp và các loài chích hút làm giảm thiểu vết thương và hạn chế kích

hoạt cảm ứng phòng thủ tại chỗ của cây. Mức độ tổn thương xảy ra trong quá trình

chích hút là đa dạng giữa các loài.

18

Rệp muội đen (Aphis craccivora Koch) là một trong số những loài rệp phá hại

trên cây đậu tương Nam Đàn - một loại cây có giá trị trong sản xuất nông nghiệp ở

tỉnh Nghệ An [7]. Khi rệp tấn công, chúng tiêm trực tiếp nước bọt chứa độc tố vào

các mô thực vật, tạo ra lớp mật trên các bề mặt của lá làm giảm quang hợp và truyền

một số loại virus và vi khuẩn gây bệnh trên cây (Sorensen, 2003) [141]; Do đó, nó

gây ra thiệt hại nghiêm trọng làm giảm đáng kể năng suất đậu tương.

1.3. Sự tương tác và cơ chế tự bảo vệ của cây trồng đối với rệp

1.3.1. Tác động của rệp lên cây trồng

Cây trồng và rệp đã thiết lập một loạt các mối quan hệ ảnh hưởng lẫn nhau ở

nhiều cấp độ khác nhau từ sinh hóa cơ bản đến di truyền quần thể. Rệp đã tiến hoá

nhiều cách thức để vượt qua các rào cản bảo vệ của thực vật, cho phép chúng ăn, sống

và sinh sản trên vật chủ. Là loài côn trùng gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế đối

với cây trồng nông nghiệp, rệp với các hoạt động chích hút, chúng không những hút

nhựa ở các mô mạch thực vật (Tjallingii và Hogen Esch, 1993) [145], mà còn gây ra

nhiều thiệt hại khác cho vật chủ (Guerreri và Digilio, 2008) [73].

Một số nghiên cứu trên thế giới đều xác nhận sự gia tăng quá trình peroxide

hóa lipid trong cây trồng (ví dụ ở cây đậu) trực tiếp gây ra bởi sự tác động của rệp

(Capinera, 2011) [34]. Stress oxy hóa do sự giải phóng mạnh mẽ của các dạng oxy

hoạt hóa (ROS), bao gồm gốc anion superoxide (O2

-) và hydro peroxide (H2O2) là

một hiện tượng phổ biến ở thực vật dưới tác dụng của các áp lực môi trường. Được

hình thành bởi sự tác động của rệp (Hemiptera: Aphididae), các phân tử ROS thường

đóng vai trò cả tác động tích cực và tiêu cực đến tế bào thực vật. Sự gia tăng hàm

lượng O2

- và H2O2, cùng với việc gây chết tế bào ở những vùng bị nhiễm bệnh là một

phản ứng quan trọng trong cơ chế bảo vệ thực vật chống lại rệp. Ngược lại, hàm lượng

ROS cao có thể gây ra tác dụng độc hại và việc sản xuất không được kiểm soát của

chúng có thể dẫn đến tổn thương oxy hóa tế bào của protein, lipid và axit nucleic

(Radville và cộng sự, 2011) [126].

1.3.1.1. Qúa trình xâm nhập

Sau khi tiếp xúc với cây chủ, rệp xâm nhập vào các mô libe của cây bằng một

phần xuyên hẹp của miệng gọi là kim chích để lấy dinh dưỡng. Trong quá trình xâm

19

nhập, kim chích chọc thủng tế bào biểu bì, trung bì và tế bào nhu mô đi tới mô libe

sau khi đi qua một không gian di động gọi là con đường dẫn không gian bên ngoài

màng plasma nơi các vật liệu có thể khuếch tán tự do (hình 1.5).

Hình 1.5. Sự tiết nước bọt vào lá trong quá trình xâm nhập của rệp

(Theo: Tjallingii, 2006) [146]

Sự xâm nhập của kim chích bằng cách chọc thủng các tế bào gây tổn thương

các mô thực vật. Tổn thương cơ học có thể ảnh hưởng đến phản ứng của thực vật đối

với sự phá hại (Tjallingii và Hogen Esch, 1993) [145]. Mặc dù vết thương gây ra bởi

cách tấn công này rất khó quan sát, tác động này của rệp vẫn gây ra những thay đổi

đáng chú ý đối với cây trồng trong việc truyền tín hiệu và chuyển hóa thứ cấp

(Voelckel và Baldwin, 2004 [156]; Kempema và cộng sự, 2007 [81]). Không giống

như các loài côn trùng, chúng sẽ ăn một lượng lớn mô thực vật, rệp gây ra nhiều phản

ứng ở thực vật tương tự như sự tấn công của mầm bệnh gây ra (Smith và Boyko,

2007) [140].

1.3.1.2. Thành phần nước bọt của rệp

Rệp tiết ra nước bọt dọc theo kim hút, cũng như nước bọt dạng nước, chứa

một lượng lớn enzyme làm phá vỡ thành tế bào (Goggin, 2007) [69]. Loại nước bọt

20

thứ nhất đặc và giàu protein (ví dụ: phenoloxidase, peroxidase, pectinase-

glucosidase), ngoài ra còn chứa phospholipid và carbohydrate. Loại nước bọt thứ 2

dạng nước là một hỗn hợp phức tạp của các enzyme và các thành phần khác, có khả

năng kích hoạt các tín hiệu bảo vệ của thực vật (Miles, 1999) [106]. Nước bọt tiết vào

có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các phản ứng bị thương của

cây, nhưng nó cũng có thể đóng vai trò là yếu tố thúc đẩy phản ứng của cây, dẫn đến

tổn hại trong giai đoạn sau của sự xâm nhập (Mutti, 2006) [115]. Các enzyme nước

bọt của rệp tương tự như các enzyme đã được tìm thấy trong thực vật, chẳng hạn như

các enzyme oxy hóa và các enzyme làm mất hoạt tính của polysacharide. Ví dụ, sự

hiện diện của glucose oxidase, glucose dehydrogenase, NADH dehydrogenase, α-

glucosidase và α-amylase được xác định là protein nước bọt của rệp đào (Harmel và

cộng sự, 2008) [74]. Các enzyme nước bọt được tiết vào chủ yếu làm đổi dòng lưu

dẫn hoặc phản ứng thuận ngịch ở giao diện tức thời của kim hút và mô thực vật (Miles,

1999) [106].

Nước bọt chứa các protein liên kết với canxi (Ca2+) và có thể đảo ngược sự tắc

nghẽn ở mô libe, cái mà được kích hoạt bởi lưu lượng Ca2+ trong phản ứng với tổn

thương (Will và cộng sự, 2007) [159]. Một số loài rệp đã phát triển một loạt các cơ

chế vật lý và hóa học để hạn chế lưu lượng Ca2+ trong phản ứng với việc xâm nhập

của kim hút, giảm thiểu bằng cách tiêu giảm kích thước kim hút. Dòng Ca2+ phụ thuộc

sức trương gián tiếp bởi các kênh Ca2+ nhạy cảm cơ học, do đó phải được hạn chế.

Các thành phần của vỏ bọc ngoài và nước bọt dạng nước đóng vai trò then chốt trong

việc thiết lập sự tiết chế về vật lý và hóa học đối với sự gia tăng của Ca 2+ (Will

và van Bel, 2006) [158].

Nước bọt rệp được cho là thực hiện nhiều chức năng, bao gồm tạo vỏ ngoài

kim chích hút, tiêu hóa chất dinh dưỡng (polysacarase), giải độc phenolic glycosides

trong quá trình ăn thông qua hoạt động của enzyme polyphenol oxygenase hoặc

peroxidase và ức chế phòng vệ của vật chủ hoặc khơi gợi phản ứng của vật chủ (Mutti,

2006) [115].

21

1.3.2. Các phân tử tín hiệu trong cơ chế tự bảo vệ của cây trồng khi rệp tác động

1.3.2.1. Các chất kích kháng trong nước bọt của rệp

Dịch tiết nước bọt của rệp là thành phần chính trong tương tác giữa rệp - thực

vật. Rệp tiết protein nước bọt tương tác với các mô thực vật, tiếp cận mô libe và khơi

gợi các phản ứng có thể có lợi cho rệp (Mutti, 2006) [115]. Rệp tiết nhiều hoạt chất

sinh lý và sinh hóa vào cây chủ để tạo điều kiện cho sự chích hút. Hiện diện ở nước

bọt của côn trùng là các phân tử đặc biệt được gọi là chất kích kháng (Kuśnierczyk

và cộng sự, 2008) [88], nó gây ra những thay đổi sinh lý ở vật chủ. Các phân tử đặc

biệt elicitor được phát hiện như enzyme glucose oxygenase trong nước bọt của sâu

hại ngô, β-glucosidase trong nước bọt của sâu bướm, volicitin trong nước bọt của sâu

xanh da láng và caeliferin trong châu chấu Mỹ (Harmel và cộng sự, 2008) [75]. Trong

nước bọt của rệp, một số thành phần đóng vai trò như các chất kích thích: ví dụ:

oligogalacturonide (Will và van Bel, 2006) [158], polyphenol oxygenase trong nước

bọt của rệp hại ngũ cốc S. avenae và S. graminum (Ma và cộng sự, 2010) [97], hoặc

glucose oxidase trong rệp đào (Giordanengo và cộng sự, 2010) [67].

Phòng vệ thành công của cây trồng thường phụ thuộc vào sự nhận diện nhanh

chóng tác nhân từ bên ngoài và kích hoạt phản ứng phòng vệ thích hợp. Không gian bên

ngoài màng plasma được cho là đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện ra sự tấn

công (Foyer và Noctor, 2005) [62]. Nhiều tác nhân sinh học được tích lũy trong không

gian đó và thường được coi là vị trí có nhiều tín hiệu làm kích hoạt phản ứng phòng vệ

nguồn, đồng thời là nơi tích lũy các sản phẩm phòng vệ (Bowles, 1990) [28].

1.3.2.2. Các gen kháng

Các phân tích di truyền chỉ ra rằng, một số cây trồng đề kháng với côn trùng

bộ Cánh nửa được điều khiển bởi các gen kháng (Resistant genes, viết tắt là R)

(Goggin, 2007) [69]. Các sản phẩm của gen kháng xuất hiện và hoạt động như một

thụ thể của gen tương ứng với độc tính của virus Avr, do đó chúng tạo ra các phản

ứng phòng vệ (Chen và cộng sự 2006) [39]. Hơn 40 gen kháng đã được phân lập từ

cây một lá mầm và cây hai lá mầm. Nhóm các gen kháng được đại diện nhiều nhất

là các gen thuộc lớp lặp lại giàu leucine tại vị trí liên kết nucleotide (viết tắt NB-

22

LRR) (Van der Biezen và Jones, 1998) [151].

Trong thực vật, nhóm gen kháng NB-LRR cung cấp khả năng kháng lại côn

trùng, bao gồm cả rệp. Các gen thuộc nhóm này mã hóa các protein tạo thành lớp

protein kháng chính của thực vật. Chẳng hạn, gen Mi-1 là gen kháng điển hình trong

nhóm gen NB-LRR, mã hóa một loại protein đã được tìm thấy để kháng rệp hại

khoai tây (Rossi và cộng sự, 1998) [130]. Một số trình tự gen thuộc nhóm NB-LRR

cũng đã được phân lập và đánh dấu vị trí di truyền có kết nối với tính kháng rệp gây

hại lúa mạch (Smith và Boyko, 2007) [140]. Cây lúa mì chứa gen kháng rệp chứa

chuỗi trình tự leucine zipper-NB-LRR (Swanepoel và cộng sự, 2003) [144]. Một vị

trí trên bộ gen kiểm soát tính kháng của cây họ Đậu đối với rệp xanh alfalfa đã được

xác định trên một vùng nhiễm sắc thể bao phủ bởi các gen kháng mã hóa phân họ

protein kháng NB-LRR (Klingler và cộng sự, 2005) [83]. Một nhánh gen khác bao

gồm các thụ thể giống kinase có chứa LRR ngoại bào và một miền serine-

threoninekinase nội bào. Lớp này bao gồm các gen kháng bệnh bạc lá lúa Xa21 và

Xa26 (Sun và cộng sự, 2004) [143] và FLS2 trên họ cải (Gomez-Gomez và Boller,

2000) [71].

Cây trồng nhận diện sự tấn công của rệp bằng các thụ thể NB-LRR, ngay sau

đó các phản ứng phòng vệ được truyền đi các tầng tín hiệu liên quan đến nhiều loại

phản ứng khác nhau (Hình 1.6).

23

Hình 1.6. Mô hình các cơ chế phòng vệ của cây kí chủ chống lại sự tấn công

của rệp (Theo: Botha và cộng sự, 2005) [27]

24

1.3.2.3. Phản ứng của thực vật trước sự tấn công của rệp

Thực vật sản xuất các hợp chất hóa học cho mục đích phòng vệ theo hai cách

khác nhau: Thứ nhất, giống như các hợp chất cấu thành để xua đuổi côn trùng ăn lá

thông qua các độc tính trực tiếp hoặc bằng cách giảm khả năng tiêu hóa mô thực vật. Thứ hai là tổng hợp các chất cảm ứng để chống lại sự phá hoại của rệp (Mello và

Silva-Filho, 2002) [104]. Các chất chuyển hóa thứ cấp thực hiện các chức năng hữu

ích cho cây hoạt động theo cách tổng hợp hoặc cảm ứng. Một số hợp chất hoạt động

như các tín hiệu hóa học liên quan phản ứng bảo vệ của thực vật chống lại côn trùng ăn lá đóng vai trò là chất chống côn trùng, chất ức chế ăn và độc tố (Panda và

Khush, 1995) [120].

a. Các hợp chất tổng hợp để đẩy lùi sự phá hoại của rệp Khi xâm nhập vào các mô chủ, rệp thường gặp phải các rào cản hóa học trong

thực vật ngăn chặn và chống lại việc chích hút của chúng. Cây họ Đậu được biết đến

là có chứa độc tố, ví dụ, các alkaloid trong đậu lá hẹp (L. angustifolius) làm suy yếu

khả năng sinh sản của rệp đậu (M. albifrons) (Berladier, 1996) [19] hoặc flavonoids

và saponin với đặc tính diệt côn trùng (Goławska và cộng sự, 2008) [71]. Nhiều giống

bông với các mức độ polyphenol gossypol khác nhau cũng làm giảm tuổi thọ và sinh

sản của rệp hại bông (A. gossypii), đặc biệt trên các giống bông có lượng gosypol cao

(Du và cộng sự, 2004) [54].

Lectin là một trong những độc tố được nghiên cứu về khả năng kháng rệp ở

cây trồng chuyển gen. Mặc dù độc tố của vi khuẩn Bt (Bacillus thuringiensis) được

sử dụng cho cây trồng biến đổi gen, chất kháng với các loài côn trùng cánh vảy không

được coi là thuốc diệt rệp, nhưng một giống khoai tây biến đổi gen với vi khuẩn Bt

đã làm suy yếu sự phát triển và sinh sản của rệp hại khoai tây (M. euphorbiae)

(Ashouri và cộng sự, 2001) [13] và A. pisum bằng độc tính lectin thấp (Rahbé và cộng

sự, 1995) [127]. Trong các mô tế bào của giống táo kháng rệp (M. domestica), các hoạt động ăn của rệp hại táo (D. plantaginea) đã làm tăng điều chỉnh sản xuất enzyme pectin methyl esterase (Qubbaj và cộng sự, 2005) [125].

Vai trò độc tố của proteinase ức chế (PI) trong hệ thống phòng vệ thực vật cũng đã được nghiên cứu. Oryzacystatin 1, là chất ức chế protease cystein, gây ra

sự ức chế trung bình nhưng có ý nghĩa đối với ức chế sự phát triển của các loài rệp A. pisum, A. gossypii và M. persicae trong cây chuyển gen của hạt có dầu (B. napus) hoặc trong một số thành viên của các cây khác (Rahbé và cộng sự, 2003) [128], [129].

25

Một số nghiên cứu trước đây đã chứng minh sự liên quan của các hợp chất chứa

phenol trong phản ứng của các mô ngũ cốc đối với tổn thương do rệp gây ra. Trước sự

tấn công bởi rệp vừng hại ngũ cốc, các giống lúa mì kháng đã tăng hàm lượng enzyme

phenylalanine ammonia lyase (PAL) và enzyme tyrosine ammonia lyase (TAL), chính là hai enzyme chủ yếu liên quan đến tổng hợp phenol (Ciepiela, 1989) [40].

b. Tổng hợp các hợp chất cảm ứng trong phòng vệ rệp tấn công

Hình 1.7. Sơ đồ minh họa các con đường truyền tín hiệu thực vật liên quan đến

phản ứng phòng vệ đối với sự tấn công của rệp

Mũi tên biểu thị đường dẫn kích hoạt. Tương tác điều tiết tích cực giữa các

đường tín hiệu này được biểu thị bằng mũi tên hai chiều, tương tác đối kháng bằng

các đường kẻ (Theo: Morkunas và cộng sự, 2011) [113]

Sự phá hoại của rệp gây ra phản ứng của thực vật, đi theo sau là việc truyền

các tầng tín hiệu phòng vệ. Các đường truyền tín hiệu phòng vệ được điều khiển bởi

các phytohormone như jasmonic acid (JA), salicylic acid (SA), ethylene (ET),

abscisic acid (ABA), gibberellic acid (GA) và các loại oxy/nitơ hoạt hóa (ROS), chủ

26

yếu là các hydro peroxide (H2O2) và oxit nitric (NO). Các phân tử này có thể hoạt

động riêng rẽ hoặc hoạt động cùng với các tương tác đối kháng, hoặc hiệp lực tương

tác trong hệ thống tín hiệu (hình 1.7) (Morkunas và cộng sự, 2011) [113].

1.3.2.4. Các cơ chế phòng vệ của cây họ Đậu

a. Phòng vệ thông qua đặc điểm hình thái

Phòng vệ thông qua đặc điểm hình thái có thể cung cấp sức đề kháng cho

thực vật để chống lại tất cả các loài côn trùng ăn lá. Những sợi lông đơn giản

(trichomes) thể hiện khả năng phòng vệ của thực vật đối với côn trùng hút nhựa

cây. Trichomes ở đậu xanh chịu trách nhiệm ngăn chặn định cư của các quần thể

rệp bởi vì rệp chỉ phá hoại thành công trên các bộ phận không có trichomes của

cây (Edwards, 2001). Tương tự, chiều dài và mật độ trichome trên cây đậu tương

cũng có ảnh hưởng đến khả năng kháng bọ cánh cứng lá đậu (Lam và Pedigo,

2001) [90].

Hình thái của quả và hạt cũng có thể góp phần chống lại côn trùng. Khả

năng kháng của đậu đũa với mọt hại có tương quan mạnh với độ dày vỏ hạt (Kitch

và cộng sự, 1991) [82] trong khi khả năng kháng bộ cánh nửa hemipteran và các

loài côn trùng gây hại khác có tương quan với nhiều đặc điểm hình thái bao gồm

độ dai của vỏ, độ dày vỏ, chiều dài cuống và vị trí hạt trong vỏ (Koona và cộng

sự, 2002) [85].

b. Phòng vệ bằng các hợp chất chuyển hóa thứ cấp

Mặc dù các chất chuyển hoá thứ cấp được cho rằng đóng vai trò trong cơ chế

phòng vệ của cây họ đậu đối với côn trùng ăn lá nhưng có rất ít thông tin về đóng góp

của những hợp chất tự nhiên có sẵn trong các loài thực vật vào việc kháng côn trùng.

Các chất bay hơi bề mặt lá (ví dụ isoflavonoid, MeSA) góp phần đáng kể vào việc

ngăn chặn sự tấn công của nhện chân đỏ H. destructor trên cây cỏ ba lá T.

subterraneum (Wang và cộng sự, 2000) [157].

Một số nhóm hợp chất khác cũng được cho là có vai trò quan trọng trong phòng

vệ côn trùng tấn công trên cây họ Đậu. Chất saponins liên quan tới tính kháng loài

côn trùng S. littoralis trên cỏ linh lăng (Agrell và cộng sự, 2003) [8]. Chất oxalic acid

27

và malic acid tiết ra từ lá cây đậu gà cho thấy chúng góp phần vào việc chống lại sâu

ăn lá và sâu đục quả H. armigera và H. punchtigera (Yoshida và cộng sự, 1997)

[162]. Nồng độ alkaloid trong lá và hạt đậu lupin có liên quan mật thiết với việc chống

lại với sự tấn công của côn trùng. Thiệt hại do nhện chân đỏ được biểu thị có tương

quan nghịch với nồng độ alkaloid trên lá đậu lupin L. angustifolius (Wang và cộng

sự, 2000) [157]. Alkaloid xuất hiện trong mạch rây liên quan khả năng kháng rệp ở

loài này, khi sự tấn công của rệp không bị cản trở trên các dòng kháng (Edwards và

cộng sự, 2003) [55]. Lai tạo giống đậu lupin kháng rệp với việc chọn lọc các dòng có

nồng độ alkaloid tăng trong mạch rây với hoạt tính sinh học cao chống lại rệp. Trong

đậu lima, hợp chất terpenoid tiết ra trong cây có nhiệm vụ hấp dẫn côn trùng ăn thịt

giúp kiểm soát côn trùng ăn lá (Shimoda và cộng sự, 1997) [136]. Những hợp chất dễ

bay hơi này cũng thu hút côn trùng ăn thịt đến các vùng lân cận và các cây cùng loài

dựa trên tích tụ thụ động và chủ động của chúng (Dicke và Dijkman, 2001) [48].

c. Các hợp chất kháng dinh dưỡng

Các hợp chất kháng dinh dưỡng là một thành phần rất quan trọng trong cơ chế

phòng vệ côn trùng của cây họ Đậu (Elden, 2000) [56]. Hợp chất lectin, đôi khi là một

dạng protein gây chết người, thường được tìm thấy tích lũy trong hạt cây họ đậu. Những

chất này thường chống lại hoạt động và chức năng phân giải protein bằng cách liên kết

với chitin hoặc với các carbohydrate mục tiêu trong đoạn ruột giữa phôi của côn trùng,

do đó ngăn chặn sự đồng hóa chất dinh dưỡng (Zhu-Salzman và cộng sự, 2002) [163].

Những protein khác trong hạt đậu xanh như albumin I b, hay là homologue leginsulin

trong đậu tương cũng cho thấy hoạt tính sinh học chống lại côn trùng (Gressent và cộng

sự, 2003) [72]. Các chất ức chế proteinase (PI) là một trong nhiều cơ chế bảo vệ thực vật

được biết là tạo ra bởi sự tấn công của côn trùng. Những loài côn trùng ăn lá có thể vượt

qua sự bảo vệ này bằng cách biểu hiện các enzyme protease không nhạy cảm với hoạt

động của PI. Côn trùng ăn hạt đậu thường có protease không nhạy cảm với PI từ thực

vật (Patankar và cộng sự, 2001) [122].

28

1.3.3. Quá trình chuyển hóa/tổng hợp các phân tử tín hiệu trong cây trồng khi rệp

tác động

1.3.3.1. Jasmonic acid

Phytohormone jasmonic acid và các hợp chất

có chức năng liên quan hoạt động như các phân tử

tín hiệu trong phản ứng của thực vật đối với stress,

cũng như sự sinh trưởng và phát triển. Tầm quan

Hình 1.8. Jasmonic acid

trọng của chúng trong hệ thống phòng vệ của cây

đã được chứng minh bằng (1) sự gia tăng của JA nội sinh sau khi ảnh hưởng của

stress tương quan với các phản ứng phòng vệ gây ra, (2) tác động ngoại sinh của

JA hoặc MeJA gây ra phản ứng phòng vệ và (3) sự hạn chế của đường truyền sản

xuất JA cũng ức chế sự cảm ứng của các phản ứng phòng vệ (Baldwin và cộng

sự, 1997) [16].

Hình 1.9. Vai trò trung tâm của JA và các hợp chất liên quan đến JA

29

Trong các phản ứng phức tạp và hệ thống nội kết nối của thực vật với các tín

hiệu đầu tiên trong quá trình tương tác giữa cây trồng và côn trùng (Theo: Korth và

Thompson, 2006) [86]

Chức năng của JA trong phòng vệ của cây chống lại côn trùng được phân loại

trên họ Cải và một số cây khác như cây thuốc lá, lúa mì và cao lương (Bostock, 1999)

[26]. Bên cạnh JA, một số khác liên quan với oxylipins cũng xuất hiện chức năng

giống như các phân tử tín hiệu. Chúng bao gồm OPDA và DN-OPDA (dinor-

oxophytodienoic acid) (Dicke và Van Poecke, 2002) [49]. JA, MeJA và tiền chất -

OPDA là những chất cảm ứng mạnh mẽ của PI được đề xuất đóng vai trò trung tâm

trong các phản ứng ở thực vật đối với sự tấn công của động vật ăn cỏ (Hình 1.9)

(Korth và Thompson, 2006) [86].

Khi tế bào thực vật nhận tín hiệu từ bên ngoài, ví dụ như từ sự xâm nhập

của rệp vào vật chủ, tín hiệu JA được thể hiện bằng cách kích hoạt các thụ thể.

Gen đơn BRI1 mã hóa một kinase thụ thể giàu leucin biểu hiện khắp mọi nơi, liên

quan đến các đường truyền tín hiệu kiểm soát tính kháng ở thực vật (Li và Chory,

1997) [94].

Một số đột biến trên cây họ Cải (Arabidopsis) liên quan đến tiếp nhận tín hiệu

JA và phản ứng chuyển nạp đối với sự phá hoại của rệp đã được phân lập, tốt nhất

trong số đó là coi1 (coronatine insensitive 1) và jar1 (jasmonate resistant 1) (Balbi

và Devoto, 2008) [15]. Gen COI1 mã hóa một protein chứa mô-đun F-terminal F-

terminal. Protein hộp F xảy ra phổ biến trong các sinh vật trong sinh vật nhân chuẩn

và hoạt động như các thụ thể tín hiệu để kiểm soát phòng vệ. Gen JAR1 có sự tương

đồng với sản phẩm phiên mã GH3 gây ra trên đậu tương và không protein nào cho

thấy sự tương đồng với các protein thụ thể thực vật được mô tả trước đây. Một mạng

lưới tín hiệu mới do tích hợp từ các phản ứng khác nhau của thực vật, chúng được

điều chỉnh bởi các yếu tố phiên mã WRKY diễn ra trong bối cảnh phòng thủ của cây

trồng (Balbi và Devoto, 2008) [15]. Trong các phản ứng của cây họ Cải (Arabidopsis)

đối với rệp hại bắp cải (B. brassicae), các yếu tố phiên mã WRKY được biểu hiện

(Kuśnierczyk và cộng sự, 2008) [88].

Vai trò quan trọng trong con đường truyền tín hiệu JA trong Arabidopsis được

thực hiện bởi ATMYC2 - yếu tố phiên mã helix-loop-helix cơ bản (Fujita và cộng sự,

2009) [64]. ATMYC2 điều hòa dương khả năng kháng trung gian của JA đối với côn

30

trùng và khả năng chịu đựng quá trình oxy hóa, có thể bằng cách tăng cường sinh

tổng hợp flavonoid và chu trình oxy hóa khử ascorbate. Biểu hiện phụ thuộc JA của

ATMYC2 điều hòa âm bởi đường truyền MKK3-MKK6 được JA kích hoạt, trong

khi đó một đường dẫn tín hiệu không xác định có thể được liên quan đến JA - quy tắc

trung gian tích cực của biểu hiện ATMYC2. Tổng hợp lại, điều chỉnh tích cực và tiêu

cực của biểu hiện ATMYC2 có thể là một cơ chế quan trọng nằm dưới đường dẫn tín

hiệu JA (Morkunas và cộng sự, 2011) [113]. ATMYC2 cũng điều chỉnh một cách

tiêu cực sự trao đổi chất tryptophan, dẫn đến sự tổng hợp các hợp chất phòng thủ phụ

thuộc vào JA như indos glucosinolate (GS) -sulfonated thioglycoside bao gồm một

loại glycone thông thường với chuỗi bên aglycone biến đổi. Một tuần sau khi bị tấn

công bởi chích hút của rệp đào M. persicae và rệp cải xoăn B. Brassicae, nồng độ GS

trong cây Arabidopsis hoang dã 4 tuần tuổi (Col-0) đã bị thay đổi, mặc dù ở các phạm

vi khác nhau (Mewis và cộng sự, 2005) [105]. Thêm vào đó, việc áp dụng JA ngoại

sinh vào thực vật Col-0 đã làm tăng lên đáng kể tổng nồng độ indolyl GS và tăng

đáng kể aliphatic. Các đột biến khác của cev1 (constitutive expresser of vegetative

storage protein 1) cũng hiển thị các kích hoạt phòng vệ chống lại rệp. Những sản

phẩm đột biến này không chỉ JA, mà còn OPDA và ET, cùng với tập hợp các biểu

hiện của các gen kháng VSP (một loại protein lưu trữ), PDF1.2 (defensin thực vật

1.2), Thi2.1 (thionin 2.1) và CHI-B (chitinase B). Người ta đã phát hiện ra rằng CEV1

mã hóa enzyme tổng hợp cellulose CeSA3, cung cấp một liên kết giữa thành tế bào

và phản ứng bảo vệ do JA điều chỉnh (Ellis và cộng sự, 2002) [57].

Sự kích hoạt tín hiệu JA trong cây đột biến cev1 tương đồng với nâng cao tính

kháng rệp hại đào M. persicae. Sự phát triển của quần thể rệp hại đào bị suy giảm

nhanh chóng trên cây họ cải Arabidopsis đột biến cev1 có JA biểu hiện quá mức, và

biểu hiện cao của PDF1.2 mRNA ở cây đột biến giảm nhẹ trong lá bị quần thể rệp

tác động. Phân tích đột biến của JA và cây chuyển gen chủ yếu tập trung và sự thay đổi

điểu chỉnh biểu hiện gen của JA và phản ứng phòng vệ như đã chỉ ra ở trên. Các gen

được giả định là liên quan tới tổng hợp JA và phản ứng phòng vệ của JA trung gian ( ví

dụ OPDA-10,11-reductase, LOX và cytochrome P450) được kích hoạt bởi sự tấn công

của rệp trên những cây khác nhau (McCorn và cộng sự, 1997) [102]. Ví dụ, phiên mã

mã hoá gen LOX được điểu chỉnh mạnh mẽ bởi sự tấn công của rệp hại khoai tây (M.

euphorbiae) trên cây cà chua (S. lycopersicum) (Fidantsef và cộng sự, 1999) [60], và bởi

31

sự chích hút của rệp đào M. persicae trên lá cây Arabidopsis (Moran và Thompson,

2001) [111]. Biểu hiện của gen LOX và các protein phiên mã khác cũng tăng lên ở cây

thuốc lá (N. attenuata) khi bị rệp hại thuốc lá (M. nicotianae) tấn công (Voelckel và

cộng sự, 2004) [156], hoặc trong các cây kháng rệp như lúa mì và cao lương phản ứng

với rệp hại lúa mì Nga (D. noxia) và rệp xanh (S. graminum) (Park và cộng sự, 2006;

Boyko và cộng sự, 2006) [121], [29]. Cây cà chua khi bị rệp tấn công, hàm lượng LOX

được kích hoạt mạnh mẽ. Tương tự, một lượng thấp hơn biểu hiện tín hiệu JA/ET (PR,

PDF1.2 và LOX2) được tìm thấy trong lá cây Arabidopsis sau khi rệp đào tấn công

(Moran và Thompson, 2001) [111]. Một phân tích sàng lọc toàn diện khác được sử

dụng để so sánh biểu hiện phiên mã ở cây cao lương kích hoạt bởi rệp S. graminum chỉ

ra rằng gen điều chỉnh JA (LOX, cytochrome P450) chỉ được kích hoạt một cách nhẹ

nhàng và thoáng qua bởi rệp (Zhu-Salzman và cộng sự, 2004) [168]. Thêm vào đó, một

nghiên cứu tương tự tiến hành gần đây cho rằng việc nhiễm rệp hại lúa mì S. graminum

không chỉ kích hoạt các thành viên của gen LOX và các gen khác liên quan tới sinh

tổng hợp JA, mà còn kích hoạt biểu hiện của các gen PI và VSP trong hệ thống phòng

vệ của cây. Ở các cây kháng, đường truyền octadecanoid được kích hoạt độc quyền

ngay sau khi bị rệp A. kondoi tấn công (Gao và cộng sự, 2007) [65]. Những kết quả

này chứng minh mạnh mẽ tầm quan trọng của đường truyền octadecanoid đối với tính

kháng rầy tự nhiên. Tiền chất của JA cũng xuất hiện với vai trò bảo vệ ở cây cao lương

kháng rầy và trong các tế bào cây lúa mì chống lại rệp, chúng cũng liên quan tới phản

ứng phòng vệ của cây Arabidopsis và cây thuốc lá nhạy cảm với rệp (phản biện bởi

Smith và Boyko, 2007) [140].

Nhằm làm rõ cơ chế đối kháng của cây với rệp, nghiên cứu trên cây Arabidopsis

chống lại xâm nhập của rệp bắp cải (B. brassicae) chỉ ra rằng đường truyền tổng hợp JA

gây ra từ tổn thương có phản hồi kém hơn đường truyền tín hiệu SA (Kuśnierczyk và

cộng sự, 2008) [88]. Các gen mã hoá những enzyme quan trọng cho sự tổng hợp JA (ví

dụ như LOX3-like, AOC2, OPR3) về cơ bản đã được tạo ra 6h trước khi bị xâm nhập.

Những gen mã hoá ZIM- protein domain có các điều chỉnh thụ động với tín hiệu JA,

cũng được kích hoạt từ những thời điểm đầu tiên của sự tác động. Ngược lại, những gen

mã hoá kích hoạt JA cho các protein dự trữ như VSP1 và VSP2 thể hiện kháng sâu bệnh

khá tốt, cũng được tìm thấy sau 6 đến 48h nhiễm rầy. JA có thể được chuyển hoá thành

các dòng dẫn xuất hoạt động như các yêú tố phát tín hiệu trong phản ứng phòng vệ của

32

thực vật với côn trùng. Tích hợp kích hoạt MeJA của ferulic acid và phenolic polymers

làm cũng cố thành tế bào và tăng tính kháng với côn trùng chân đốt ở lúa mạch (Lee và

cộng sự, 1997) [91]. cis-jasmone biểu hiện một cơ chế kháng mới ở cây đậu răng ngựa

(V. faba) bị nhiễm rệp A. pisum khi các hợp chất bay hơi này tác động tới phản ứng của

cây bởi các hoạt động kích thích của côn trùng kí sinh (Birkett và cộng sự, 2000) [22].

Những cây này có sức hấp dẫn hơn đối với các kí sinh trùng của rệp, chúng có thể tấn

công làm suy giảm sự phá hoại và phát triển của rệp. Những phát hiện này xác nhận rằng

phản ứng của cây mô hình Arabidopsis dành cho kí sinh trùng A. ervi được hấp dẫn bởi

cis-jasmone tạo ra trong cây sau khi bị bị rệp đào tấn công, giúp đẩy lùi loại rệp hại phổ

biến này (Bruce và cộng sự, 2008) [30].

Vai trò kháng côn trùng của các liên hợp khác như jasmonoyl-isoleucine (JA-

Ile) cũng đã được nghiên cứu. Sự hư hại trong sản xuất JA-Ile ở cây chuyển gen N.

attenuata bằng cách bất hoạt enzyme threonine deaminase cho thấy sự kết hợp này tạo

thành cơ chế phòng thủ của cây chống lại sâu sừng hại thuốc lá (M. sexta). Đồng thời,

gen tổng hợp JA-amino ở câyArabidopsis là cần thiết để kích hoạt tín hiệu JA, từ đó

xác minh vai trò của JA-Ile trong các phản ứng kích hoạt phòng vệ. Tương tự, tiền chất

của JA là OPDA cũng có khả năng kích hoạt cơ chế phòng thủ của cây khi cho vắng

mặt hormone jasmonic. OPDA kích hoạt biểu hiện của tổ hợp các gen tách biệt với các

gen kích hoạt JA (Balbi and Devoto, 2008) [15].

1.3.3.2. Salicylic acid

Hệ thống phòng thủ toàn thân của thực vật với điều kiện bất lợi, và hệ thống

tín hiệu chuyển hoá là 2 tính năng quan trọng trong hệ thống đề kháng của cây (viết

tắt là SAR). SAR được liên kết với một phối tử kích hoạt của một bộ gen cụ thể mã

hoá các protein PR và protein điều chỉnh NPR1 (PR1 bất hoạt) (Sandhu và cộng sự,

2009) [132]. Sau khi sản sinh SAR, NPR1 sẽ kích hoạt biểu hiện đối với gen PR-1

thông qua tương tác vật lý với tổ hợp phụ của các yếu tố phiên mã protein leucine

zipper, giúp chúng gắn vào chuỗi trình tự promoter cần thiết cho gen PR biểu hiện

qua cảm ứng của SA. SAR đóng vai trò như hệ thống phòng thủ toàn thân ở các thực

vật có hoa, nó nhắm vào các đường truyền tín hiệu đặc biệt giữ vai trò quan trọng

trong khả năng phòng thủ của cây chống lại tác động từ mầm bệnh và côn trùng

(Pieterse và cộng sự, 2001) [123].

Chi tiết về chức năng phòng thủ của tín hiệu SA ở thực vật được tổng hợp

33

trong hình 1.10

Hình 1.10. Sơ đồ minh họa đường truyền tín hiệu SA

(Theo: Vlot và cộng sự, 2009) [155]

Mũi tên chỉ các kích hoạt của các enzyme hoạt động, cảm ứng hoặc tích lũy các hợp

chất, gen, các yếu tố phiên mã, hoặc trường hợp NPR1, sự di chuyển của monome NPR1 từ

dịch bào vào nhân tế bào. Mũi tên hai đầu chỉ các tương tác vật lý giữa protein-protein hoặc

protein-DNA, trong khi các đường màu đỏ biểu thị sự ức chế các hoạt động của enzyme hoặc

sự tích lũy các hợp chất. Đường liền nét chỉ các tương tác được thiết lập; đường nét đứt thể

hiện các tương tác được giả thuyết hoặc ít được miêu tả. Đường đứt nét màu xám biểu thị

kích hoạt trực tiếp hoặc gián tiếp của RAD51D bởi SA (Vlot và cộng sự, 2009) [155].

34

SA được biết là thúc đẩy sự phát triển của SAR và hoạt động như một phân tử

truyền tín hiệu trong các phản ứng phụ thuộc SA. Cơ chế SA kích hoạt phản ứng đề

kháng của cây phụ thuộc vào khả năng hợp chất này ức chế các enzyme trong hệ thống

chống oxy hoá, từ đó gây nên sự tích luỹ của ROS và biểu hiện phản ứng phòng thủ của

các gen như gen PR hoặc gen NPR (Vasyukova và Ozeretskovskaya, 2007) [154].

Có khá ít thông tin về các phản ứng SA phụ thuộc ở thực vật đối với sự tấn

công của rệp. Những thụ thể SA giả định là những SA gắn với protein SABPs được

phân lập ở cây thuốc lá, đầu tiên nó được công bố là một enzyme catalase (Conrath

và cộng sự, 1995) [41], lần thứ 2 nó được đề xuất là 1 enzyme lipase thuộc tập hợp

enzyme α/β hydroxylase (Du và Klessig, 1997) [53], và ở lần thứ 3 nó được định

nghĩa là một enzyme carbonic anhydrase tập trung vào lục lạp (Slaymaker và cộng

sự, 2002) [139]. Tuy nhiên, protein SABP2 cho thấy ái lực rất lớn với SA khi so

sánh với enzyme catalase (Du và Klessig, 1997) [53]. Đổi lại, không chỉ các enzyme

catalase mà còn các enzyme như ascorbate peroxidase, aconitase, và MAP kinase

được tìm thấy như các thụ thể của SA (Vasyukova và Ozeretskovskaya, 2007) [154].

Vai trò của SA trong phản ứng phòng thủ của thực vật chống lại tác động của

rệp được phát hiện nhiều ở các loài thực vật như Arabidopsis, lúa mì, lúa mạch, cỏ

ba lá và đậu lima. Ví dụ, kích hoạt SA ở cây lúa mì kháng cho thấy khả năng liên

quan của phân tử này trong cơ chế kháng của lúa mì với rệp D. noxia (Mohase và van

der Westhuizen, 2002) [108]. Các hoạt động của CAT và POX trong giống lúa mì

kháng là cao hơn trong các giống lúa mì mẫn cảm. Sự nhiễm rệp có tác động ức chế

lên hoạt động của CAT cả trong cây kháng và cây mẫn cảm, có thể sau khi được gắn

vào CAT và ức chế hoạt động của nó. Vì vậy việc gia tăng nồng độ SA có thể là bước

quan trọng trong đường truyền của hạ nguồn các phản ứng phòng thủ. Các gen liên

quan đến sinh tổng hợp SA (như ICS1 và ICS2), gen kích hoạt đường truyền tín hiệu

SA (EDS1, EDS5 và PAD4), và gen phản ứng với stress phụ thuộc SA (như PR1,

PR2, PR4, PR5, và SABP2-like) đều tăng mức độ biểu hiện. Những gen PR là cần

thiết để phát triển các phản ứng có liên quan SA. Chúng cũng kích hoạt nhóm gen

WRKY liên quan đến tính kháng ở thực vật, trong đó có yếu tố phiên mã WRKY54

được thể hiện trong mô hình mạng lưới điều chỉnh các yếu tố phiên mã WRKY dưới sự

35

kiểm soát của SA (thông qua đường dẫn NPR1 – phụ thuộc) trong suốt phản ứng phòng vệ

(Balbi và Devoto, 2008) [15].

Kích hoạt đường truyền SA có thể là một cơ chế chung của kháng sinh hoặc

chống rệp ở vật chủ kháng rệp với hiệu quả hạn chế ở cây mẫn cảm. Chất kích hoạt

chống rệp MeSA là một chất xua đuổi rệp mạnh, chúng có thể ngăn cản rệp định cư

trên cây cho dù chúng đã tồn tại trên cây với mật độ cao (Hardie và cộng sự, 1994;

Shulaev và cộng sự, 1997; Bernasconi và cộng sự, 1998) [74], [138], [20]. Các mức

độ phiên mã của gen PAL liên quan đến đường truyền phenylpropanoid dẫn đến sinh

tổng hợp SA, flavonoid và isoflavonoid được kích hoạt ở cả những cây họ đậu kháng

và mẫn cảm sau khi nhiễm rệp A. kondoi (Gao và cộng sự, 2007) [65].

Mức độ phiên mã cao của các gen phản ứng SA khi bị phá hoại bởi bọ rùa

xanh được tìm thấy ở cây cao lương mẫn cảm, thay vì ở cây kháng, (Park và cộng

sự, 2006) [121]. Tuy nhiên, sự khác biệt thú vị về thời điểm của sự kích hoạt được

tìm thấy giữa phản ứng của những cây M. truncatula kháng và cây mẫn cảm đối với

sự tấn công của rệp xanh. Kích hoạt tất cả 3 gen phản ứng SA xảy ra sớm hơn ở

những cây kháng rệp sau khi bị tấn công (Gao và cộng sự, 2007) [65]. Những kết

quả tương tự cũng được phát hiện trên cây cà chua khi chúng chống lại rệp bằng

cách kích hoạt các gen phản ứng SA được tiến hành sớm hơn và mạnh mẽ hơn ở

các giống cà chua kháng có mang gen Mi-1.2 (Martinez de Ilarduya và cộng sự,

2003) [100], hoặc SA rất quan trọng cho cây khoai tây kháng rệp biểu hiện một trao

đổi chất của là NahG như chuyển gen vào nền tảng di truyền của Mi-1.2 (Li và cộng

sự, 2006) [95].

Nhiều gen liên quan đến cơ chế phòng thủ SA được chứng minh là có liên

quan đến các phản ứng của thực vật đối với côn trùng ăn lá. Rệp tấn công làm kích

hoạt hoạt động của POX và CHI…, hoặc kích hoạt các gen PR ở thực vật như đã đề

cập ở trên (Fidantsef và cộng sự, 1999) [60]. Các nghiên cứu trên cây Arabidopsis đã

cung cấp những hiểu biết quan trọng và chi tiết trong cơ chế truyền tín hiệu ở thực

vật đối với sự tấn công của rệp. Gen điều hòa các điều kiện phản ứng SA trên cây họ

Cải Arabidopsis làm tăng khả năng cho thấy sự biến đổi của gen này hoặc những gen

khác liên quan tới SAR đều có thể tác động lên phản ứng phòng thủ của thực vật

đối với rệp (Cao và cộng sự, 1994) [35]. Protein NPR1 là thành phần quan trọng

36

trong tín hiệu ở cây Arabidopsis bởi vì NPR1 cung cấp một liên kết quan trọng giữa

những cơ chế phòng thủ khác nhau, ví dụ hoạt động của gen NPR1 là cần thiết để

kích hoạt gen PR phản ứng với rệp, hoặc tăng cường kích hoạt PDF1.2 trong cây

đột biến npr1 (Moran và Thompson, 2001) [111]. Điều thú vị trong loài cây này là

2 gen liên kết với SA- phụ thuộc phản ứng với mầm bệnh tấn công (PR-1 và β-1,3-

glucanase 2, BGL2) cũng được kích hoạt khi bị rệp tấn công. Biểu hiện của gen PR-

1 và BGL2 mRNA được kích hoạt ở cây đột biến npr1 có ít tín hiệu SA khi cây này

bị rệp đào tác động. Áp dụng SA analog benzothiadiazole làm giảm sự sinh sản của

rệp trên lá ở cả cây không đột biến và cây đột biến. Đồng thời liên quan đến các gen

phòng vệ, tất cả các phiên mã SA- phản ứng nghiên cứu trên đậu M. truncatula

(BGL, PR5, và PR10) được kích hoạt sau khi có sự xâm nhập của rệp A. kondoi ở

cả cây kháng và cây mẫn cảm, mặc dù có một số khác nhau trong độ lớn và động

học của kích hoạt (Gao và cộng sự, 2007) [65]. Nhằm phản ứng lại với sự tấn công

của rệp xanh, các cây họ Đậu đã tăng một lượng lớn phiên mã của các gen liên kết

với đường truyền tín hiệu phòng vệ SA, bao gồm các gen PR như BGL2, CHI và

HEL (một loại protein giống như hevein) (Zhu-Salzman và cộng sự, 2004) [168].

Tương tự ở cây cà chua chứa gen Mi-1, hệ thống biểu hiện mã hoá PR-1 và

GluB được phát hiện ở cả tương tác tương thích và không tương thích sau khi bị rệp

đào tác động (Martinez de Ilarduya và cộng sự, 2003) [100]. Thêm vào đó, phòng

vệ trung gian liên quan SA trên cà chua Mi-1 có thể kháng lại rệp hại cà chua và

một số côn trùng khác (Li và cộng sự, 2006) [95].

Nhiễm rệp không chỉ kích hoạt mà còn làm giảm biểu hiện của một số gen

PR trong phản ứng với rệp xanh S. graminum trên cây cao lương kháng rệp (Park

và cộng sự, 2006) [121], hoặc cũng có thể không làm tăng biểu hiện của chúng trong

phản ứng giữa rệp D. noxia trên cây lúa mì kháng rệp (Boyko và cộng sự, 2006)

[29]. Mặt khác, protein lúa mì PR được kích hoạt ở mức cao ở cả kiểu gen kháng và

mẫn cảm, tuy nhiên, cơ chế kháng cụ thể của những phản ứng này vẫn chưa rõ (Van

der Westhuizen và cộng sự, 1998) [152].

Một hợp chất dẫn xuất của SA phát ra từ một số loài thực vật trong phản ứng

37

với động vật ăn cỏ như dẫn xuất MeSA làm kích hoạt đường truyền tín hiệu SA-

phụ thuộc, đồng thời kích hoạt biểu hiện của gen PR (Shulaev và cộng sự, 1997)

[138]. MeSA cũng được giải phóng trong đường truyền tín hiệu liên quan SA ở cây

đậu răng ngựa nhằm xua đuổi sự tấn công của rệp đậu đen (Hardie và cộng sự, 1994)

[74]. Ở những cánh đồng được xử lý bằng MeSA, mật độ quần thể rệp R. padi, S.

avenae và M. dirhodum trên cây chủ giảm đi đáng kể. MeSA cũng làm giảm đáng

kể quần thể rệp R. padi S. avenae và M. dirhodum trên ruộng ngũ cốc. Tương tự,

hợp chất này cũng hoạt động như yếu tố phòng thủ trên lá đậu Lima bị nhiễm nhện

đỏ (T. urticae). Gia tăng các chất MeSA bay hơi tương đương định lượng và định

tính với kích hoạt các chất bay hơi chống lại loài T. urticae. Thêm vào đó, phá hoại

của rệp T. urticae gây ra biểu hiện của gen PR có tính acid hoạt động dưới ảnh

hưởng của MeSA (Ozawa và cộng sự, 2000) [118].

1.3.3.3. Hydrogen peroxide

Các loại oxy hoạt hóa là các phân tử tín hiệu chính cho phép tế bào phản ứng

nhanh chóng với các kích thích khác nhau. Ở thực vật, ROS đóng một vai trò quan

trọng trong việc cảm nhận căng thẳng phi sinh học và sinh học, tích hợp các tín hiệu

môi trường khác nhau và kích hoạt mạng lưới phản ứng với căng thẳng, do đó góp

phần thiết lập các cơ chế bảo vệ và khả năng phục hồi của thực vật (Mittler và cộng

sự, 2022) [107].

Các tác động bất lợi (stress) bên ngoài thường dẫn đến việc sản xuất H 2O2

trong các bào quan của tế bào thực vật (ví dụ: lục lạp, ty thể, peroxysome,

glyoxysome, apoplats và màng tế bào) theo một số con đường khác nhau được minh

họa trong hình 1.11.

38

Hình 1.11. H2O2 và các chất ROS khác trong tế bào thực vật

(Nguồn: Bhattacharjee, 2005) [21]

•-

Nguồn H2O2 đầu tiên được chuyển đổi nhanh chóng từ superoxide anion O2

bởi enzyme superoxide dismutase trong lục lạp (Bhattacharjee, 2005; Cheeseman,

2007) [21], [37]. Sự phát quang của O2 trong phản ứng Mehler đã tạo ra chất độc ROS

•- Các chất mang điện tử của hệ thống quang hợp I có tiềm năng điện hóa âm

là O2

tặng các electron cho O2, dẫn đến sự hình thành O2

•- và H2O2. Sau đó, H2O2 được tạo

ra thông qua một số phản ứng của các enzyme, chẳng hạn như glycolate oxyase

chuyển đổi oxalate và oxy thành H2O2 và CO2, trong quá trình oxy hóa glycolate theo

con đường C2 của peroxisome. Trong glyoxysome, H2O2 được tạo ra trong quá trình

oxy hóa axit béo, dưới ảnh hưởng của enzyme acyl-CoA oxyase. Hệ thống vận

chuyển điện tử ti thể cũng là một nguồn tiềm năng của H2O2 và các ROS khác

(Bhattacharjee, 2005; Cheeseman, 2007) [21], [37].

Một số quan sát cho thấy enzyme ubiquinone là một vị trí chính tạo H2O2 của

chuỗi vận chuyển điện tử ti thể và O2

•- là tiền chất chính của H2O2. H2O2 cũng được

39

sản xuất tại màng huyết tương hoặc ngoại bào ở apoplast (Bolwell và Woftastek,

1997) [24]. Enzyme màng huyết tương NADPH oxyase gần đây được công nhận là

một nguồn của ROS cho các nhóm oxy hóa. Ngoài ra, enzyme oxalate oxydase là một

enzyme vách tế bào phụ thuộc độ pH, giống như enzyme oxyase và aminase, đã được

đề xuất là nguồn cung cấp H2O2 quan trọng trong apoplast của tế bào thực vật. Sự

kiềm hóa apoplast khi nhận biết các chất kích thích trước khi xảy ra quá trình oxy hóa

và sản xuất H2O2 bởi enzyme peroxidase đã được đề xuất như là một thay đổi trong

sản xuất ROS khi bị stress sinh học. Các loại ROS đóng một vai trò trong việc cảm

ứng, phát triển và hình thành gradient mô hóa. Mức độ ROS được kiểm soát làm trung

gian cho sự tích tụ các phenol và phytohormone (như auxin) tại các vị trí, làm thay

đổi sinh hóa trong tế bào (Oliveira và cộng sự, 2016) [117].

H2O2 trong thực vật liên quan đến phản ứng phòng vệ và đóng vai trò chính

trong hệ thông tín hiệu (Cheeseman, 2007) [37]. Phân tử này liên quan đến tín hiệu

phòng vệ của thực vật đối với một số phức tạp trong các quá trình ở hạ nguồn như:

cách thức thực vật quyết định mối đe dọa là gì, hoặc cách tín hiệu được giải thích cho

một stress cụ thể hay là sự trao đổi chất cần thiết khác. H2O2 tạo ra trong quá trình

phản ứng sớm của thực vật đối với stress góp phần vào quá trình củng cố thành tế bào

(Kuźniak và Urbanek, 2000) [87]. Các nghiên cứu tế bào học đã tiết lộ rằng H2O2 có liên

quan chặt chẽ trong việc ngăn chặn nấm bệnh xâm nhập. H2O2 cũng là một chất nền

trong quá trình gỗ hoá. Sự gia tăng của H2O2 và hoạt động của chất oxy hoá các rượu

phenylpropanoid POX điều khiển quá trình gỗ hoá được chứng minh ở nhiều cây bị

nhiễm bệnh. Hơn nữa, một protein POX không xúc tác của các protein cấu trúc thành tế

bào giàu hydroxyproline và proline quan sát thấy trong nuôi cấy huyền phù tế bào qua

trung gian bởi H2O2 có nguồn gốc từ quá trình oxy hóa. Các quá trình củng cố thành tế

bào này tạo ra nhanh chóng trong các mô xung quanh vị trí xâm nhập, ức chế vận chuyển

độc tố đến tế bào thực vật và làm cho các polyme ở thành tế bào thực vật đề kháng tốt

hơn và cuối cùng hạn chế sự lây nhiễm trước khi phát triển các phiên mã của cơ chế

phòng vệ. Gần đây, một chức năng mới của H2O2 trong đặc tính kháng của thực vật

đó là tín hiệu nội sinh đối với SAR. Tín hiệu kích hoạt SAR được truyền từ các vị trí

40

nhiễm rệp sang các bộ phận không bị nhiễm bệnh của cây. Thiết lập của SAR có liên

quan đến kích hoạt một bộ gene PR. SA là một chất gây cảm ứng nổi tiếng của SAR,

đã được tìm thấy là một chất ức chế các enzyme làm sạch H2O2: catalase và ascorbate

peroxidase (Kuźniak và Urbanek, 2000) [87].

Tích luỹ H2O2 được đề xuất là tín hiệu di động ở cuối nguồn của SA trong

SAR. Một số báo cáo khác đã chứng minh rằng các chức năng SA không chỉ có trong

SAR mà còn trong HR. SA kích hoạt làm cho H2O2 có thể hoạt động ở đầu nguồn của

SA (León và cộng sự, 1995) [92]. Kết hợp lại, đây là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy

sự hợp tác phức tạp của H2O2 với SA trong việc kích hoạt cả HR và SAR ở nhiều loài

thực vật. H2O2 điều chỉnh sự biểu hiện của các gene khác nhau mã hóa các enzyme

chống oxy hóa (Neill và cộng sự, 2002) [116].

Trong kết quả từ sự tiếp xúc của các tế bào Arabidopsis với H2O2, hơn 100 gene

gây ra những thay đổi về mức độ biểu hiện (Desikan và cộng sự, 2004) [45]. Trong số

các gene này, nhiều gene mã hóa các protein có chức năng chống oxy hóa liên quan

đến phản ứng phòng vệ, trong khi các gene khác mã hóa các protein có chức năng báo

hiệu, nhấn mạnh tác dụng pleiotropic của H2O2 trong phản ứng của thực vật đối với

stress. Ngoài ra, một dòng protein kinase hoạt hóa bằng mitogen (MAPK) và một số

protein phosphatase có liên quan đến việc tái truyền tín hiệu H2O2 trong Arabidopsis

(Vanderauwera và cộng sự, 2009) [153]. ANP1- một MAPK kinase kinase và OXI1-

một serine/threonine protein kinase, đều được biết là quan trọng đối với cảm biến H2O2

và kích hoạt một tầng MAPK. H2O2 cũng kích hoạt mạnh mẽ nucleotide diphosphate

kinase 2-NDPK2 tương tác đặc biệt với MPK3 và MPK6, do đó điều chỉnh trạng thái

oxy hóa tế bào. MPK6 cũng có thể được kích hoạt thông qua sự ức chế H2O2 điều hòa

bởi protein tyrosine phosphatase 1-PTP1, chỉ ra rằng các protein phosphatase có thể

đóng vai trò điều chỉnh tiêu cực của đường dẫn MAPK do ROS gây ra. Vai trò nổi bật

của H2O2 nội sinh đã được chứng minh rõ trong tải nạp tín hiệu ABA gây đóng cửa

khí khổng ở Arabidopsis bằng cách điều chỉnh hoạt động của phosphatase (Meinhard

và cộng sự, 2002) [103] và trong P. sativum bằng cách làm sạch catalase-CAT hoặc

ức chế NADPH oxyase (Desikan và cộng sự, 2004) [45]. Enzyme 2C serine /

41

threonine protein-phosphatase là chất điều chỉnh tiêu cực của tín hiệu ABA và đại

diện cho một thụ thể của tín hiệu H2O2. Bởi vì các tế bào thực vật tạo ra H2O2 để đáp

ứng với nhiều yếu tố sinh học khác nhau, do đó sản xuất H2O2 là một phản ứng chung

của thực vật với các điều kiện stress và cả sự phá hại của rệp (Wojtaszek, 1997) [160].

Tầm quan trọng của H2O2 giải phóng trong cây nhiễm rầy liên quan chủ yếu đến

sự tham gia của phân tử này trong việc truyền tín hiệu, khi nó dễ dàng được vận chuyển

qua các khoảng cách đáng kể trong kích hoạt các gen phòng vệ (Morkunas và cộng sự,

2011) [113], trong việc kích thích tái tổ chức thành tế bào bằng cách cũng cố qua POX

và tạo các liên kết chéo trong thành tế bào giàu hydroxyproline và proline. H2O2 biểu

hiện liên quan với kích thích tái tổ chức thành tế bào với sự tham gia của enzyme

peroxidase trong cây lúa mạch sau khi nhiễm rệp S. graminum và R. padi (Argandona

và cộng sự, 2001) [12]. Trong cây lúa mạch bị nhiễm, mức độ tối đa của H2O2 được

tìm thấy khoảng 10 phút trước khi tích lũy tối đa hoạt tính POX hòa tan. Điều này cho

thấy rằng sự tích tụ hoạt động của POX hòa tan là hậu quả của bùng nổ H2O2 và dường

như cho thấy sự tích tụ H2O2 có thể là khởi đầu của một loạt các sự kiện kích hoạt phản

ứng sinh lý và phân tử để ngăn chặn hoặc giảm thiểu sự tấn công của côn trùng. Sự gia

tăng H2O2 và hoạt động POX ở thực vật bị nhiễm rệp là sự tích lũy của ET. Nồng độ

H2O2 cao có thể có gây độc hại đối với rệp (Morkunas và cộng sự, 2011) [113].

Ở các tín hiệu sớm khi cây Arabidopsisa bị rệp cải B. brassicae xâm nhập,

H2O2 kích hoạt chuỗi protein phosphoryl hóa giúp điều chỉnh biểu hiện gene để đáp

ứng với các kích thích bên ngoài (Kuśnierczyk và cộng sự, 2008) [88]. Nó liên quan

đến các sự kiện phosphoryl hóa tiếp theo của MAPK, nơi cuối cùng mà chúng được

chuyển tới nhân tế bào và kích hoạt các yếu tố phiên mã. Bên cạnh đó, mức độ biểu

hiện của một số gene liên quan đến stress oxy hóa, đặc biệt là ROS làm sạch , đã được

thay đổi để đáp ứng với cuộc tấn công của rệp cải B. brassicae, cho thấy tình trạng

oxy hóa khử trong các cây bị tấn công đã bị xáo trộn. Sự tham gia của H2O2 trong

suốt phản ứng đề kháng của lúa mì (T. aestivum) chống lại sự phá hoại của rầy lúa mì

Nga (D. noxia) cũng được biểu thị rằng tấn công của rệp D. noxia đã gây ra sự tích

lũy sớm của H2O2 và tăng hoạt động của enzyme NADPH oxyase trong các cây kháng

hơn ở những cây mẫn cảm (Moloi van der Westhuizen, 2006) [109]. Ngoài ra, các

42

gene liên quan đến sự tải nạp tín hiệu oxy hóa thông qua việc kiểm soát nồng độ H2O2

tế bào, ví dụ POX, CAT được điều chỉnh tăng trong các cây lúa mì kháng bị nhiễm

rệp (Boyko và cộng sự, 2006) [29] và ở cây cần tây nhạy cảm với M. persicae (Divol

và cộng sự, 2005) [50].

Ngược lại, tấn công của rệp ăn làm giảm biểu hiện của một số gene liên quan

đến nồng độ H2O2 như POX, Fe-SOD trong tán lá Arabidopsis nhạy cảm với rệp

(Moran và cộng sự, 2002) [112], hoặc protein ức chế cystein trong lá cây lúa miến

kháng rệp (Park và cộng sự, 2006) [121]. Người ta cho rằng việc điều hòa giảm

enzyme CAT sau khi bị rệp tấn công cho phép thực vật tăng mức H2O2 có thể gây hại

cho rệp (Zhu-Salzman và cộng sự, 2004) [168].

Ngoài ra, điều chỉnh tăng và giảm của các gene liên quan đến quá trình oxy

hóa nhấn mạnh sự tích lũy và giải độc của ROS xảy ra đồng thời trong quá trình rệp

xanh tấn công. Phân tích microarray giữa kiểu hình kháng mạnh và kiểu hình mẫn

cảm cao của lúa miến cho thấy sự điều chỉnh giảm tổng thể của các gene CAT, POX

với sự điều hòa giảm đồng thời của một số gene kiểm soát phòng thủ của cây. Lý do

cho sự giảm biểu hiện của các gene liên quan đến phòng thủ, mặc dù sự giảm biểu

hiện của các gene liên quan đến quá trình oxy hóa, vẫn không chắc chắn, nhưng nó

giả định rằng ROS bùng nổ mạnh mẽ ở kiểu hình mẫn cảm trong giai đoạn đầu tấn

công của rệp xanh (Park và cộng sự, 2006) [121].

1.3.3.4. Gốc tự do superoxide

Ban đầu được coi là sản phẩm phụ từ quá trình trao đổi chất hiếu khí, các loại

oxy hoạt hóa (ROS) đã nổi lên như những phân tử điều hòa chính trong thực vật và

vai trò của chúng trong các sự kiện tín hiệu ban đầu do rối loạn chuyển hóa tế bào và

các kích thích môi trường hiện nay đã được thiết lập (Cezary Waszczak và cộng sự,

2018) [36].

Stress oxy hóa, do sự giải phóng mạnh mẽ của các loại oxy hoạt hóa, bao gồm .-) là một hiện tượng phổ biến ở thực vật dưới tác động của

gốc superoxide anion (O2

stress môi trường. Được gây ra bởi sự phá hoại của rệp (Hemiptera: Aphididae), sinh

tổng hợp các loại oxy hoạt hóa thường đóng vai trò cả tác động tích cực và tiêu cực .- cùng với việc gây chết tế bào ở những

đến tế bào thực vật. Sự gia tăng nồng độ O2

vùng bị nhiễm bệnh, là một phản ứng quan trọng trong cơ chế bảo vệ thực vật chống

lại rệp. Ngược lại, hàm lượng cao của ROS có thể gây ra tác dụng độc hại và việc sản

43

xuất không được kiểm soát của chúng có thể dẫn đến tổn thương oxy hóa tế bào của

protein, lipid và nucleic acid (Radville và cộng sự, 2011) [126]. Để duy trì sự cân

bằng của hai vai trò đối kháng của ROS, các tế bào thực vật tạo ra một số enzyme

chống oxy hóa như superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT), peroxidase (POX)...

có khả năng kiểm soát thế hệ ROS như một yếu tố phòng thủ và khử độc ROS để giảm

thiệt hại oxy hóa (Ahmad và cộng sự, 2008) [9].

Superoxide dismutases là các enzym phổ biến của các sinh vật sống trong điều

kiện có oxy. Chúng xúc tác quá trình chuyển đổi superoxide thành oxy và hydrogen

peroxide. Thông qua hoạt động của chúng, các enzym SOD kiểm soát mức độ của

nhiều loại oxy hoạt hóa và các loại nitơ phản ứng, do đó vừa hạn chế độc tính tiềm

ẩn của các phân tử này vừa kiểm soát một số hoạt động sống tế bào được điều chỉnh

bởi các chức năng truyền tín hiệu của chúng (Ying Wang và cộng sự, 2018) [167].

Catalase là enzyme chống oxy hóa mạnh nằm trong peroxisomes, catalase

cũng đóng vai trò trung tâm trong các quá trình truyền tín hiệu trong các tình huống

sinh lý và ảnh hưởng của các điều kiện bất lợi (Palma và cộng sự, 2020) [119]. Tuy

nhiên, các cơ chế bảo vệ chống oxy hóa này được biểu hiện không giống nhau trong

phản ứng của các loài thực vật dưới tác động của các loài rệp hại (Divol và cộng sự,

2011) [51].

Như vậy đã có rất nhiều công trình trên thế giới đề cập đến các cơ chế phòng

thủ ở cấp độ phân tử, liên quan đến việc kích hoạt các đường truyền tín hiệu thực vật,

sự tiếp nhận các tín hiệu phân tử, mối quan hệ trao đổi chéo của các phân tử này trong

mạng lưới tín hiệu phòng thủ. Các tín hiệu trung gian của các phản ứng phòng thủ

khác nhau thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học thực vật không chỉ vì bản chất

sinh học của nó, mà còn ở vai trò quan trọng trong khía cạnh nông nghiệp.

Tại Việt Nam, các nghiên cứu về tương quan giữa rệp và cây trồng chủ yếu

tập trung vào thành phần, đặc điểm sinh học, mật độ gây hại và biện pháp phòng trừ

rệp trên các đối tượng cây trồng khác nhau (Đỗ Hồng Khanh, 2019; Nguyễn Thị

Thủy, 2012) [4], [6]. Một số nghiên cứu khác tập trung vào các chất có hoạt tính diệt

rệp từ chủng nấm kí sinh côn trùng. Về cơ chế tự bảo vệ của cây trồng, có các nghiên

cứu dưới tác động của kim loại nặng (Mai Văn Chung, Trần Ngọc Toàn, 2015) [1] và

chủng vi khuẩn lam Nostoc calcicola HN9-1a đối với stress “ô xy hóa” ở cây đậu

44

tương (Glycine max (L.) Merr.) (Nguyễn Thị Hoài và cộng sự, 2016) [3].

Qua đó cho thấy, tại Việt Nam chưa có các công trình nghiên cứu chuyên sâu

về cơ chế tự bảo vệ của cây trồng trước sự tấn công của rệp, trong đó có cây

đậu tương.

CHƯƠNG 2

VẬT LIỆU, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Vật liệu nghiên cứu

45

2.1.1. Cây giống đậu tương Nam Đàn

Cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.) được sử dụng trong nghiên cứu này là

giống đậu tương Nam Đàn được Trạm khuyến nông huyện Nam Đàn (tỉnh Nghệ An)

cung cấp.

Hạt giống đậu tương được khử trùng bằng dung dịch HgCl2 0,01% trong vòng 10 phút, sau đó được ủ ở nhiệt độ 22 – 23oC trong 48 giờ. Các hạt nảy mầm được nuôi cấy trong các khay nhựa có đường kính 20 cm chứa môi trường Hoagland thủy canh đặt trong buồng nuôi cây ở nhiệt độ 23 – 25oC, độ ẩm 70 – 75 %, cường độ ánh sáng 110 – 130 µM photon/m2/s và thời gian chiếu sáng là 14 giờ sáng/10 giờ tối. Cây đậu tương ở các giai đoạn V1, V3 và V5 (tương ứng với giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, cây có 1 lá kép ba, 3 lá kép 3 và 5 lá kép ba) được sử dụng để thiết lập

thí nghiệm.

2.1.2. Rệp muội đen

- Loài rệp được sử dụng trong các thí nghiệm là rệp muội đen (Aphis craccivora

Koch) do Phòng Côn trùng học thực nghiệm (Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật,

Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) nhân nuôi cung cấp. Các cá thể rệp không

nhiễm virus được nuôi trên vật chủ của chúng là cây đậu tương.

- Phương pháp nhân nuôi và lưu giữ rệp muội đen tạo nguồn rệp cho thí nghiệm

(theo Phòng Côn trùng học thực nghiệm, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật,

Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam):

Rệp muội đen được nhân nuôi bằng cây đậu tương được trồng trong dung dịch

thuỷ canh trên các khay i-nox. Khay i-nox được rửa sạch, phơi khô và sấy trong

điều kiện nhiệt độ 80 0C trong thời gian 30 phút để làm sạch các bào tử nấm.

Trải bông đã được khử trùng trên mặt khay thành một lớp dày khoảng 3 mm, lượng

bông trải mỗi khay là 15g. Tưới dung dịch thủy canh đã pha theo đúng tiêu chuẩn

của nhà xản xuất cho thấm ướt hết bông (300ml/khay).

Hạt đậu được xử lý bằng nước ấm 55oC trong 7 – 10 phút, sau đó rắc đều hạt

giống lên trên bề mặt lớp bông, lượng đậu khoảng 100 g/khay. Phủ một lớp giấy bản

lên bề mặt đậu, dùng bàn tay vỗ nhẹ cho lớp giấy bản thấm đều dung dịch thuỷ canh và

ép sát mặt bông và đậu. Mỗi cuộn giấy bản trải được 10 khay. Các khay đã gieo đậu và

46

trải giấy bản đặt vào buồng nuôi trong điều kiện nhiệt độ 28oC, ẩm độ 75-85%.

Cấy rệp giống: Sau 3 ngày gieo, hạt đậu giống nảy mầm. Khi mầm cao 1 cm,

bắt đầu cấy rệp giống. Dùng kéo cắt các ngọn đậu có rệp giống rắc đều lên khay đậu

mới, mỗi khay có khoảng 20 - 30 ngọn đậu có rệp giống. Rệp muội đen sẽ bò từ

những ngọn đậu này sang mầm đậu mới và tiếp tục sinh sản. Hàng ngày tưới thêm

dung dịch thuỷ canh cho các khay nhằm cung cấp dinh dưỡng cho cây đậu.

Thu rệp: Sau khi cấy rệp muội đen được 7-10 ngày có thể thu rệp làm thí nghiệm.

Với mỗi khay gieo 100g đậu tương giống ước tính số rệp muội đen thu được trong mỗi

khay có thể đạt được 10.000 – 15.000 rệp phục vụ cho các thí nghiệm.

Hình 2.1. Nhân nuôi rệp muội đen trên cây đậu tương

trồng bằng dung dịch thuỷ canh trên khay i-nox phục vụ thí nghiệm

2.2. Phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự bảo vệ

của cây đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng (V1, V3 và V5) đối

với rệp muội đen được thực hiện từ năm 2015 đến năm 2019. Các thí nghiệm được bố

trí trong phòng thí nghiệm Sinh lí thực vật và phòng thí nghiệm Khoa học cây trồng,

trường Đại học Vinh.

Hàm lượng các hormone thực vật SA và JA được phân tích trên cơ sở hợp tác

với Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ

Việt Nam). Hoạt độ enzyme Benzoic acid 2-hydroxylase được phân tích trên cơ sở

hợp tác với trường Đại học Khoa học sự sống POZNAN. Biểu hiện gene mã hóa PAL

47

được phân tích trong sự hợp tác với Viện Công nghệ Sinh học (Viện Hàn lâm Khoa

học và Công nghệ Việt Nam).

Các chỉ số khác được phân tích tại phòng thí nghiệm Sinh lý thực vật và phòng

thí nghiệm Khoa học cây trồng, trường Đại học Vinh.

2.3. Nội dung nghiên cứu

* Ảnh hưởng của rệp muội đen đối với các tế bào lá đậu tương Nam Đàn

- Tỷ lệ tổn thương ở các tế bào

- Sự peroxide hóa lipid màng

* Hàm lượng của các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn dưới tác động của

rệp muội đen

- Các dạng oxy hoạt hóa

+ Gốc tự do superoxide

+ Hydrogen peroxide

- Salicylic acid

- Jasmonic acid

* Hoạt độ của một số enzyme tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong lá đậu

tương Nam Đàn dưới tác động của rệp muội đen

- Enzyme chuyển hóa các dạng oxy hoạt hóa

+ Enzyme superoxide dismutase

+ Enzyme catalase

- Enzyme sinh tổng hợp Salicylic acid

+ Enzyme phenylalanine ammonia-lyase

+ Enzyme benzoic 2-hydroxylase

- Enzyme sinh tổng hợp Jasmonic acid

+ Enzyme lipoxygenase

2.4. Phương pháp nghiên cứu

2.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm

Cây đậu tương ở các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 được sử

dụng để thiết lập các thí nghiệm.

48

Tại mỗi giai đoạn sinh trưởng, thí nghiệm được bố trí theo khối đầy đủ ngẫu

nhiên (RCBD) với 4 công thức, 3 lần lặp lại:

Công thức 1 (đối chứng): không gây nhiễm rệp

Công thức 2: gây nhiễm 10 rệp/cây

Công thức 3: gây nhiễm 20 rệp/cây

Công thức 4: gây nhiễm 30 rệp/cây

Rệp được chọn (con trưởng thành, không có cánh) được chuyển sang lá cây

đậu tương thí nghiệm một cách cẩn thận bằng chổi lông mịn. Những cá thể vào nhộng

hoặc bị chết được loại bỏ mỗi ngày và được bổ sung bằng cá thể mới nhằm hạn chế

ảnh hưởng của mật độ lên hiệu suất rệp, do đó số lượng rệp muội đen không đổi trong

mỗi thí nghiệm. Cây đậu tương ở các công thức nhiễm rệp và công thức đối chứng

được đặt riêng trong các lồng lưới (50 × 50 × 50 cm) và đặt trong buồng nuôi cây ở

nhiệt độ 23 – 25oC, độ ẩm 70 – 75 %, cường độ ánh sáng 110 – 130 µM photon/m2/s

và thời gian chiếu sáng là 14 giờ sáng/10 giờ tối.

Tại các giai đoạn sinh trưởng V1, V3 và V5, trên các công thức thí nghiệm, lá

đậu tương được thu thập ở lần lượt tại các thời điểm 0 h, 24 h, 48 h, 72 h và 96 h sau khi

bị rệp gây hại. Lá được lấy và cân bằng cân phân tích điện tử, sau đó được đông lạnh

bằng nitơ lỏng và giữ ở nhiệt độ -70oC cho phân tích các chỉ tiêu của đề tài. Riêng hàm

lượng của gốc anion superoxide (O2

.-) và hydrogen peroxide (H2O2) được xác định trong

nguyên liệu tươi theo các nội dung cụ thể của đề tài.

2.4.2. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu

2.4.2.1. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về ảnh hưởng của rệp muội đen đến các

tế bào lá đậu tương Nam Đàn

Xác định tỷ lệ tổn thương tế bào lá (I)

Tỷ lệ tổn thương tế bào được xác định bằng phương pháp đo độ dẫn điện nhằm

đánh giá phần trăm tổn thương của màng sinh chất (Sullivan và cộng sự, 1971) [142].

Năm lá tươi của mỗi mẫu được đặt trong các ống nghiệm chứa 20 ml nước khử ion

và được ủ trên bục lắc ở nhiệt độ phòng trong 3 giờ. Độ dẫn điện của các mẫu được

đo bằng máy đo độ dẫn (Orion Star A320, Thermo Science, USA). Sau lần đo đầu

49

tiên, lá được hấp khử trùng ở 100oC trong 20 phút để phá vỡ hoàn toàn màng; phép

đo thứ hai được thực hiện sau khi làm lạnh dung dịch đến nhiệt độ phòng. Sự tổn hại

của màng trong lá bị nhiễm rệp được đánh giá bằng tỷ lệ tổn thương so với đối

chứng lá không bị nhiễm rệp (%).

Công thức tính tỷ lệ tổn thương tế bào (I):

I = 1 - 1 – (T1/T2) 100 % 1 – (C1/C2)

Trong đó T1 và T2 là giá trị đo độ dẫn điện tương ứng với phép đo 1 và

phép đo 2 của công thức nhiễm rệp; C1 và C2 là giá trị đo độ dẫn điện tương

ứng với phép đo 1 và phép đo 2 của công thức đối chứng không nhiễm rệp.

Mức độ peroxide hóa lipid màng

Mức độ peroxide hóa lipid được xác định bằng xét nghiệm chất phản ứng

với thiobarbituric acid (TBARS) (Heath R. L. và Packer L, 1968) [76]. 0,50 gam

lá được đồng nhất hóa trong 3 ml thiobarbituric acid 0,5% (TBA) trong acid

trichloroacetic 20% (TCA) và ly tâm ở 12.000 ×g trong 20 phút ở nhiệt độ 4oC.

Một hỗn hợp phản ứng bao gồm 0,5 ml dung dịch đệm kali photphat (pH 7,0) và

1 ml thuốc thử (0,5% TBA trong 20 % TCA, w/v) và 0,5 ml dung dịch nổi. Khoảng

trống cân bằng bao gồm 0,5 ml dung dịch đệm và 1 ml thuốc thử. Các ống nghiệm

được ủ ở 95oC trong 30 phút và sau đó được làm lạnh nhanh trong bể nước đá.

Sau ly tâm khi hỗn hợp làm mát ở 10.000×g trong 10 phút để tạo ra dịch nổi trên

mặt rõ ràng. Độ hấp thụ quang của chất nổi trên bề mặt được đo ở bước sóng 532

nm trong máy quang phổ UV-Vis CARY 60 sau khi trừ đi độ hấp thụ không đặc

hiệu ở bước sóng 600 nm. Kết quả được hiển thị dưới dạng µM TBARS/g FW.

2.4.2.2. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về hàm lượng của các phân tử tín hiệu

trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Hàm lượng gốc anion superoxide

.- trong các mẫu sinh học dựa trên khả năng

Việc xác định hàm lượng gốc O2

khử nitro blue tetrazolium (NBT) (Doke N., 1983) [52]. 0,30 gam khối lượng tươi

50

(FW) lá đậu tương được ngâm trong dung dịch đệm kali photphat 10 mM (pH 7,8) có

chứa 0,05% NBT và 10 mM NaN3 trong thể tích cuối cùng là 3 ml và ủ trong một giờ

ở nhiệt độ phòng. Sau khi ủ, 2 ml dung dịch phản ứng được làm nóng ở 85oC trong

15 phút và làm lạnh nhanh.

.- trong lá đậu tương được biểu thị bằng độ hấp thụ ở bước sóng 580

Mức độ O2

nm trên 1 gam nguyên liệu tươi (A580/g FW). Phép đo được thực hiện trong máy

quang phổ UV-Vis CARY 60 có kết nối máy tính; dữ liệu quang phổ được phân tích

bằng phần mềm ứng dụng UV-Win 5.0.

Hàm lượng hydrogen peroxide

Hàm lượng H2O2 được xác định theo phương pháp đo quang phổ (Becana M.

và cộng sự, 1986) [18]. Lá đậu tương (0,50 g khối lượng tươi) được đồng nhất với 3

mL acid trichloroacetic 5% (TCA) và 0,10 g than hoạt tính. Dung dịch đồng nhất

được ly tâm ở 12.000 × g trong 30 phút ở 4oC. Hỗn hợp phản ứng chứa dung dịch

chiết, dung dịch đệm kali photphat 100 mM (pH 8,4) và thuốc thử (0,6 mM 4 - (- 2

pyridylazo) resorcinol: 0,6 mM kali-titan oxalat, theo tỷ lệ 1: 1). Độ hấp thụ được đo

ở bước sóng 508 nm trong máy quang phổ UV-Vis CARY 60. Các mẫu trắng thu

được bằng cách sử dụng TCA 5% để thay thế dung dịch chiết được trong hỗn hợp.

Hàm lượng H2O2 được xác định từ sự khác biệt của A508 giữa mỗi mẫu thử và mẫu

trắng. Lượng hydrogen peroxide trong lá đậu tương được biểu thị bằng mM/g FW.

Hàm lượng acid salicylic

Salicylic acid tự do (SA) được chiết xuất và định lượng theo phương pháp sắc

ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) miêu tả bởi Yalpani và cộng sự, (1993) [161] với một

số điều chỉnh nhỏ. 0,5 g lá đậu tương đông lạnh được nghiền nhỏ trong nitơ lỏng,

chiết xuất 2 lần với methanol 90%, khuấy đều và ly tâm ở 12.000 × g trong 10 phút

ở 4oC. Sau khi ly tâm, phần nổi phía trên được làm bay hơi và chiết ba lần với các

hỗn hợp chiết xuất của etyl axetat: xiclopentan: isopropanol (100 : 99 : 1).

Sau khi làm bay hơi dung môi, cặn khô được hòa tan trong pha động (đệm

axetat 0,2 M, pH 5,0 và 0,5 mM EDTA) và được phân tích trong hệ thống HPLC

bằng máy sắc ký của Công ty WATERS (Milford, Ma, Hoa Kỳ) bao gồm Mô-đun

51

tách 2699 Alliance và 2475 Máy dò huỳnh quang đa λ.

Tách sắc ký trên cột Công ty Spherisorb ODS2 WATERS (3 μm, 4,6 × 10

mm). Các thông số phát hiện là 295 nm đối với kích thích và 405 nm đối với phát xạ.

Hàm lượng SA được tính toán theo tiêu chuẩn SA (Sigma-Aldrich, Hoa Kỳ) và được

biểu thị bằng nanogam trên gam trọng lượng tươi (ng/g FW).

Hàm lượng acid jasmonic

Việc phân tích acid jasmonic (JA) và metyl este của nó (MeJA) được thực hiện

theo phương pháp GC-MS (Fan và cộng sự, 1998) [58]. Lá đậu tương được đông lạnh

bằng nitơ lỏng và được bảo quản ở –70oC. 1 gam của mỗi mẫu được nghiền thành bột

mịn và chiết ba lần với tổng số 60 ml 80 % (v / v) metanol. Các chất chuẩn nội bao

gồm 200 ng acid jasmonic-d5 có nhãn deuterium (d5-JA, Clearsynth, USA) và 200

ng deuterium methyl-d2-jasmonate (d2-MeJA, Sigma-Aldrich, USA) đã được thêm

vào hỗn hợp đồng nhất. Chất đồng nhất được lọc, ly tâm ở 10.000 × g ở 4oC trong 10

phút, sau đó được axit hóa đến pH 2,0 bằng HCl 7 M và ly tâm một lần nữa. Sau khi

được phân lớp bằng cloroform, phần nổi phía trên được làm khô. Phần kết tủa được

hòa tan trong 3 ml n-hexan và được áp dụng cho cột chiết pha rắn silica gel (Silica

gel SPE có liên kết với Backer, 500 mg, 3 ml; J.T. Backer, Philipsburg, NJ, USA).

Cột được rửa bằng 5 ml n-hexan và sau đó rửa giải bằng 6 ml hỗn hợp n-hexan :

diethyl ete (2: 1, v / v) với axetic acid 0,5 % (v / v). Dịch rửa giải được làm bay hơi

và hòa tan trong 100 μl metanol 20% và được sắc ký trong 20 phút, tốc độ dòng 1,0

ml/phút, ở 22oC. Các phân đoạn được thu thập ở thời gian lưu 12,50 - 13,80 phút đối

với JA và 18,50 - 19,60 phút đối với MeJA, sau đó làm bay hơi hoàn toàn và được

metyl hóa bằng diazomethane, sau đó được hòa tan trong 50 μl metanol trước khi

phân tích bằng GC-MS-SIM (Auto-System XL kết hợp với Turbo Mass, Perkin

Elmer) sử dụng cột DB-5 (30 m × 0,25 mm, độ dày pha 0,25 mm, Agilent

Technologies). Chương trình nhiệt độ GC là 80oC trong 1 phút, 80 – 160oC ở 10oC

/phút, 160 – 230oC ở 5oC/phút, tốc độ dòng 1 ml/phút, tiêm cổng 250oC, thế điện tử

70 eV. Giám sát ion do GC/MS chọn được thực hiện bằng cách giám sát 156, 161,

193, 198, 224, 226 và 229 m / z.

Thời gian dừng cho tất cả các ion là 100 ms. Các mức JA và MeJA trong dịch

52

chiết được xác định từ tỷ lệ diện tích pic, được tính toán theo các tiêu chuẩn JA và

MeJA, và được biểu thị bằng nanogam trên gam khối lượng tươi (ng/g FW).

2.4.2.3. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu về hoạt độ của một số enzyme tổng

hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen

tác động.

Hoạt độ enzyme superoxide dismutase, enzyme catalase

Các lá đông lạnh (0,50 g) được đồng nhất ở 4oC trong 2,0 mL dung dịch đệm

natri phosphat 50 mM (pH 7,0), chứa 1,0 mM EDTA, 2% NaCl và 1% PVP (polyvinyl

pyrrolidon) và được ly tâm ở 10.000 x g trong 30 phút.

Hoạt độ của SOD (EC 1.15.1.1) được đo quang phổ bằng cách đo khả năng

ức chế sự khử quang hóa của NBT (Beauchamp C. và cộng sự, 1971) [14]. 3 ml

hỗn hợp phản ứng chứa 50 mM đệm phosphat (pH 7,8), 13 mM methionin, 75 mM

NBT, 0,1 mM EDTA và 30 ml chiết xuất enzyme và 2 mM riboflavin. Đặt các ống

nghiệm cách 30 cm dưới ánh sáng của hai bóng đèn huỳnh quang 15 W trong vòng

15 phút. Sau đó, phép đo được thực hiện với máy quang phổ UV-Vis CARY 60.

Lượng enzyme gây ra sự ức chế giảm NBT đến 50% được lấy làm đơn vị hoạt

động của SOD. Hoạt độ của enzyme được biểu thị bằng nanokatal cách xác định

đơn vị này NTN trên 1 mg protein (nkat/mg protein). Hoạt độ của CAT (EC

1.11.1.6) được xác định bằng cách đo mức tiêu thụ H2O2 (Dhindsa R.S. và cộng sự,

1981) [46]. Hỗn hợp phản ứng chứa 100 mM đệm phosphat (pH 7,0), 3% H 2O2

và dịch chiết thực vật.

Phản ứng được bắt đầu bằng cách cho H2O2 vào hỗn hợp phản ứng. Hoạt độ

hấp thụ được đánh giá bằng cách đo ở bước sóng 240 nm dựa trên đường chuẩn sử

dụng máy quang phổ UV-Vis CARY 60. Hoạt độ của CAT được biểu thị dưới dạng

nkat/mg protein.

Hoạt độ enzyme phenylalanin amoniac-lyase

Hoạt độ của phenylalanin amoniac-lyase (PAL, EC 4.3.1.24) được xác định

bằng phương pháp đo quang phổ (Cahill và McComb, 1992) [33]. 0,50 g lá đông lạnh

được đồng nhất ở 4oC trong 4 ml dung dịch đệm Tris-HCl 100 mM (pH 8,9), 5 mM

53

β-mercaptoethanol 0,050 g polyvinyl pyrrolidon (PVP). Dung dịch đồng nhất sau đó

được ly tâm ở 12.000 × g trong 20 phút ở 4oC để lấy phần nổi phía trên được sử dụng

để phân tích enzyme. 1,5 ml hỗn hợp phản ứng chứa 0,50 ml đệm borat 20 mM, pH

8,9, 0,50 ml L-phenylalanine 10 mM, và 0,50 ml dịch chiết enzyme. Mẫu không có

L-phenylalanine được dùng làm mẫu trắng. Sau khi ủ ở 30oC trong 24 giờ, chất nền

được thêm vào và dừng phản ứng với 1,5 ml HCl 2 N. Hoạt tính của PAL được đo

bằng sự thay đổi độ hấp thụ ở bước sóng 290 nm sử dụng hệ thống máy quang phổ

UV-Vis CARY 60 (Agilent, Hoa Kỳ). Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm ứng

dụng UV-Win 5.0. Hoạt tính của PAL được biểu thị dưới dạng micromol trans-

cinnamic acid trên mg protein mỗi giờ (μM trans-cinnamic acid/mg protein/h).

Phân tích phiên mã ngược bán định lượng - phản ứng chuỗi polymerase

(RT-PCR bán định lượng) của gene PAL

RNA tổng số được chiết xuất và phân lập từ lá đậu tương bằng chiết xuất

trizol / chloroform. 0,25 g mẫu đông lạnh được nghiền trong cối lạnh và bột mịn

thu được sau đó được chuyển vào các ống Eppendorf 1,5 ml. Đầu tiên, 1 ml dung

dịch trizol (Invitrogen) được thêm vào mỗi ống và giữ ở nhiệt độ môi trường trong

3 phút, sau đó 0,2 ml cloroform và lắc mạnh trong 15 giây. Sau 15 phút ở 37 oC,

hỗn hợp được ly tâm ở 8.000 × g trong 15 phút ở 4oC. 500 μl phần nổi phía trên

và 0,5 ml isopropanol được thêm vào và ủ ở –20oC trong 30 phút, sau đó ly tâm ở

14.000 × g trong 10 phút ở 4oC để chọn cặn sau đó được ngâm trong 70% v / v

diethyl pyrocarbonate (DEPC), được ly tâm lần nữa ở 14.000 × g trong 5 phút ở

4oC, và sau đó được làm khô ở 37oC trong 72 – 96 giờ. Phần còn lại được hòa tan

trong 30 μl DEPC để thu được dung dịch chiết xuất RNA.

Thể tích cuối cùng của chiết xuất 1 μl được sử dụng để phân tích định lượng

RNA tổng số trong Máy quang phổ NanoDrop Lite (Thermo Scientific).

Quá trình sinh tổng hợp DNA được thực hiện trong một thể tích cuối cùng là

12 μl chứa 1 μl chiết xuất RNA, 1 μl mồi (hexam) và nước khử ion và được bắt đầu

bằng cách trộn ở 65oC trong 5 phút. Sau đó, 4 μl dung dịch đệm 5 × RT (250 mM

Tris ‐ HCl, pH 8,3, 250 mM KCl, 2,5 mM essenceidine, 50 mM MgCl2, 50 mM

54

DTT), 4 μl trong 10 μM deoxynucleotide (dNTPs), 1 μl trong số 20 đơn vị chất ức

chế RNase (Boehringer Mannheim), và 1 μl trong số 200 đơn vị của enzyme sao chép

ngược Moloney Murine Leukemia Virus (M ‐ MLV) (Promega) đã được thêm vào.

Thời gian ủ kéo dài ở 4oC trong 1 giờ và 2 μl cDNA sợi đơn được sử dụng để khuếch

đại PCR. Phản ứng chuỗi polymerase được thực hiện ở thể tích 20 μl bằng cách sử

dụng 10 μl Hỗn hợp chính 2x (Promega), 0,5 μl mồi cụ thể (10 pmol), 2 μl cDNA

và nước khử ion.

Chương trình ứng dụng để sinh tổng hợp cDNA được áp dụng trong PCR PTC-

100 chu kỳ nhiệt (MJ Research) được vận hành ở 25oC trong 5 phút, sau đó là 42oC

trong 60 phút và kết thúc ở 70oC trong 5 phút.

Bộ công cụ chuẩn bị mẫu DNA từ Revert Aid (Thermo Scientific) đã

được sử dụng.

Mồi để khuếch đại được thiết kế trên cơ sở gene mã hóa trình tự cDNA của

PAL từ lá đậu tương như:

- Mồi xuôi cho PAL:

5’-CGGTTCATTTTGCTTGTCCAC-3 ’;

- Mồi ngược cho PAL:

5’-CTGAGCGATGGTGAGAGTC-3 ’.

Kích thước khuếch đại là 166 cặp bazơ (bp).

Các mồi actin sau đây được sử dụng làm đối chứng dương tính:

- Mồi xuôi cho actin:

5’-CGCTGGTCGTGATCTAACTG-3 ’;

- Mồi ngược cho actin:

5’-GCTCATGGCTTTTCTCAACTG -3 ’.

Kích thước khuếch đại là 185 bp.

Các chu kỳ nhiệt là 94oC trong 4 phút, sau đó là 25 chu kỳ (95oC trong 1 phút,

48oC trong 3 phút và 72oC trong 30 giây), và 72oC trong 7 phút, sau đó được giữ ở

4oC. RNA được điện phân trong gel agarose 2% và thấm lên màng Hybond N theo

quy trình tiêu chuẩn. Lai với các đầu dò cụ thể được thực hiện ở 42oC trong dung dịch

55

Ethidium bromide.

Hoạt độ benzoic acid 2-hydroxylase

Benzoic acid 2-hydroxylase (BA2H) được đo bằng cách sử dụng phương pháp

HPLC của León và cộng sự (1995) [93]. 0,50 g lá đông lạnh được nghiền và bột mịn

được lơ lửng trong 2 ml đệm chiết xuất [đệm HEPES 20 mM, pH 7,0, chứa 12,5 mM

2-mercaptoethanol, 10 mM sorbitol, 1% PVP, và 0,1 mM phenylmetylsulfonyl florua

(PMSF)]. Huyền phù được khuấy đều và sau đó được ly tâm ở 12.000 × g trong 15

phút ở 4oC. Tất cả các quy trình chiết xuất được thực hiện ở 4oC. Phần nổi phía trên

được sử dụng để thử nghiệm enzyme.

Thể tích cuối cùng của hỗn hợp phản ứng là 0,50 ml chứa 20 mM đệm HEPES

(pH 7,0), 1 μM benzoic acid (BA), 1 μM NAD (P) H, đệm chiết và chiết xuất enzyme.

Hỗn hợp phản ứng được ủ ở 30oC trong bể ổn nhiệt 30 phút, và sau đó thêm vào 250

μl axit trichloroacetic (TCA) 15% để dừng phản ứng.

Sau khi ly tâm ở 12.000 × g trong 10 phút ở 4oC, phần nổi phía trên được phân

chia ba lần với 0,50 ml hỗn hợp hữu cơ chiết xuất của etyl axetat: xyclopentan:

isopropanol (100 : 99 : 1). Dịch chiết được chuyển vào cốc 2 ml và làm bay hơi đến

khô dưới dòng nitơ.

Mẫu được hòa tan trong 250 μl pha động ngay trước khi sử dụng. Toàn bộ

được trộn kỹ, sau đó chuyển sang các ống Eppendorf và ly tâm ở 15.000 × g trong 2

phút. 200 μl chiết xuất của mỗi mẫu được cho vào lọ thủy tinh có gắn Teflon-sept

bằng cao su và được đặt trong khoang của buồng lấy mẫu tự động. Thể tích mẫu

không đổi (10 μl). Hàm lượng SA được phân tích bằng phương pháp HPLC (như mô

tả ở trên). Hoạt độ của BA2H được biểu thị bằng nanogram SA thu được dưới dạng

sản phẩm của phản ứng trong một giờ đối với enzyme chiết xuất từ 1 mg protein

(ng SA/h/mg protein).

Hoạt độ enzyme lipoxygenase

Hoạt độ của lipoxygenase (LOX, EC 1.13.11.12) được xác định theo phương

pháp đo quang phổ (Sekhar và Reddy, 1982) [135]. 0,50 g lá đông lạnh được nghiền

với 3 ml dung dịch đệm phosphat 100 mM (pH 7,0).

56

Chất đồng nhất sau đó được ly tâm ở 12.000 × g trong 30 phút ở 4oC. Phần nổi

phía trên được sử dụng làm chiết xuất enzyme để xét nghiệm hoạt tính LOX. Dung

dịch cơ chất bao gồm đệm borat 100 mM (pH 10,0) và linoleic acid 10 mM. Hỗn hợp

phản ứng bao gồm 2,9 ml đệm borat, 50 μl chất nền và 50 μl chiết xuất enzyme. Hoạt

độ của LOX được xác định từ sự gia tăng các giá trị mật độ quang ở bước sóng 234

nm trong hệ thống máy quang phổ UV-Vis CARY 60 (Agilent, USA). Kết quả được

biểu thị dưới dạng nanokatal của hoạt độ LOX trên mg protein mỗi phút (nkat/mg

protein/min).

Xác định isoenzyme lipoxygenase

0,50 g lá đông lạnh được đồng nhất và chiết xuất trong 5 ml dung dịch đệm

borat 0,2 M (pH 7,0) và ly tâm ở 12.000 x g trong 15 phút ở 4oC. Dung dịch protein

được phân lập bằng đệm borat chiết xuất được điện di trong gel polyacrylamide 7%

có chứa ampholyte (pH 3,5–10,0). Lipoxygenase isoenzyme được quan sát bằng cách

nhuộm với 1% N, N-dimethyl-p-phenylene diamine (Rucińska và Gwóźdź 2005)

[131].

2.4.2.4. Phương pháp xác định protein

Trong tất cả các chế phẩm enzyme, protein trong lá cây đậu tương được xác

định theo phương pháp của Bradford (1976) [30], sử dụng albumin huyết thanh bò

(Sigma- Aldrich) làm chất chuẩn.

2.4.2.5. Hóa chất dùng cho các phân tích

Tất cả các hóa chất phân tích đều được mua từ nhà cung cấp Sigma-Aldrich

(Hoa Kỳ) từ Singapore.

2.4.3. Xử lý số liệu

Các số liệu được xử lý thống kê theo phương pháp phân tích phương sai

ANOVA bằng phần mềm SPSS 20.0.

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Ảnh hưởng của rệp muội đen đến các tế bào lá đậu tương Nam Đàn

57

3.1.1. Tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Hiện tượng stress oxy hóa xuất hiện không phải chỉ từ môi trường mà nhiều khi

chính từ quá trình trao đổi chất bên trong cơ thể. Nguyên nhân gây stress oxy hóa là các

dạng oxy hoạt hóa hình thành trong tế bào dưới tác động của điều kiện bên trong và bên

ngoài. Khi cơ thể khỏe mạnh, quá trình trao đổi chất diễn ra thuận lợi, số lượng ROS sinh

ra có giới hạn. Lúc này trong tế bào thường có hệ thống các chất chống oxy hóa có khả

năng vô hiệu hóa ROS, do đó duy trì được cân bằng trong cơ thể. Chỉ khi nào ROS sinh

ra quá nhiều và hệ thống các chất chống oxy hóa nội sinh của cơ thể không đủ sức giữ cân

bằng thì cơ thể rơi vào trạng thái stress (Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

Trong các thí nghiệm, chúng tôi quan sát sự gia tăng rò rỉ chất điện giải để

theo dõi tính toàn vẹn của màng, qua đó có thể chỉ ra những tổn thương trong tế bào

lá đậu tương Nam Đàn do hoạt động chích hút của rệp muội đen gây ra (bảng 3.1).

Bảng 3.1. Tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Tổn thương (%)

0h

24h

48h

72h

96h

TG CT Giai đoạn sinh trưởng V1

0,00a A 2,63 ± 0,27a B 3,98 ± 0,44a C 3,52 ± 0,29a C 0,00a A 2,67 ± 0,31a B 7,35 ± 0,28b D 5,99 ± 0,57b C 0,00a A 3,49 ± 0,47b B 8,99 ± 0,63c D 9,23 ± 0,48c D

3,46 ± 0,27a C 5,83 ± 0,46b C 7,25 ± 0,55c C

10 rệp 20 rệp 30 rệp

Giai đoạn sinh trưởng V3

0,00a A 2,54 ± 0,46a B 3,87 ± 0,33a D 3,43 ± 0,39a CD 3,01 ± 0,49a C 3,02 ± 0,28a C 0,00a A 2,20 ± 0,48a B 6,24 ± 0,32b D 5,96 ± 0,43b D 0,00a A 3,45 ± 0,40b B 8,79 ± 0,54c C 8,42 ± 0,28c C 3,76 ± 0,56a B

10 rệp 20 rệp 30 rệp

Giai đoạn sinh trưởng V5

0,00a A 3,32 ± 0,36a C 3,34 ± 0,31a C 3,21 ± 0,27a C 2,68 ± 0,24a B 10 rệp 0,00a A 5,96 ± 0,27b D 5,25 ± 0,40b C 5,03 ± 0,40b C 2,98 ± 0,19ab B 20 rệp 3,56 ± 0,53b B 0,00a A 5,13 ± 0,69b C 5,76 ± 0,39b C 5,98 ± 0,34c C 30 rệp (Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ (chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Nghiên cứu tác động của rệp muội

đen lên tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn ở các công thức gây nhiễm khác

nhau cho thấy: Với công thức gây nhiễm 10 rệp đã làm gia tăng tổn thương tế bào lá

đậu tương Nam Đàn kể từ sau 0 giờ cho đến 24 giờ, tổn thương tế bào tiếp tục tăng

58

lên cho đến 48 giờ. Tuy nhiên các khoảng thời gian kế tiếp bao gồm 72 giờ và 96 giờ,

tỷ lệ tổn thương tế bào không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê so với thời điểm 48

giờ sau khi rệp tác động. Điều này cho thấy tổn thương tế bào chưa có dấu hiệu tăng

hoặc giảm rõ ràng kể từ sau 48 giờ cho đến 96 giờ sau khi rệp tác động đối với công

thức gây nhiễm 10 rệp.

Đối với công thức gây nhiễm 20 rệp, tổn thương tế bào cũng gia tăng sau 0 giờ

đến 24 giờ và đạt cao nhất tại 48 giờ, sau đó giảm xuống tại thời điểm 72 giờ và tỷ lệ

tổn thương tại thời điểm này không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê so với thời

điểm 96 giờ sau đó.

Khi nhiễm rệp muội đen với mật độ cao hơn (công thức 30 rệp), tổn thương tế

bào gia tăng sau 0 giờ đến 24 giờ và tiếp tục gia tăng nhưng không có sự sai khác có

ý nghĩa thống kê tại khoảng thời gian 48 – 72 giờ và sau đó giảm xuống tại thời điểm

96 giờ.

Như vậy, tại giai đoạn sinh trưởng V1, khi rệp muội đen tác động với các

nghiệm thức về mật độ khác nhau đều làm gia tăng tổn thương tế bào sau 0 giờ, đến

24 giờ và 48 giờ, tuy nhiên tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn sau đó giảm

xuống tại thời điểm 96 giờ với các công thức nhiễm rệp mật độ cao hơn (20 và 30

rệp), trong khi công thức nhiễm 10 rệp không thấy sự biểu hiện rõ ràng.

Một điều dễ nhận thấy qua số liệu phân tích ANOVA đó là tại giai đoạn sinh

trưởng V1, mật độ gây nhiễm rệp tỷ lệ thuận với mức độ tổn thương tế bào lá đậu

tương Nam Đàn, có nghĩa là mật độ rệp muội đen tác động càng cao thì tổn thương

tế bào lá đậu tương Nam Đàn càng lớn và ngược lại. Điều này đều được ghi nhận tại

các thời điểm sau gây nhiễm 48 giờ, 72 giờ và 96 giờ.

Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Kết quả thu được cho thấy giữa 3 công

thức gây nhiễm rệp muội đen (10 rệp, 20 rệp và 30 rệp) đều có điểm chung, cụ thể

chúng có sự gia tăng tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn tại các thời điểm sau 0

giờ cho đến 24 giờ và tiếp tục gia tăng cho đến thời điểm 48 – 72 giờ (không có sự sai

khác có ý nghĩa thống kê giữa tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn tại thời điểm

48 giờ và 72 giờ), sau đó tổn thương tế bào giảm xuống tại thời điểm 96 giờ sau khi

59

rệp muội đen tác động.

Tổn thương trong các tế bào lá đậu tương Nam Đàn do rệp muội đen gây ra ở

giai đoạn V3 tại các thời điểm sau gây nhiễm đều cao hơn so với đối chứng không

nhiễm rệp. Tổn thương cao nhất được ghi nhận ở 48 giờ là 3,87%, 6,24% và 8,79%

(tương ứng với 10, 20 và 30 rệp).

Phân tích ANOVA cho thấy sự khác biệt đáng kể giữa tổn thương tế bào ở

nghiệm thức 10, 20 và 30 rệp so với đối chứng trong vòng 48 - 72 giờ sau nhiễm (p

<0,05). Trong khoảng thời gian này, mật độ rệp gây nhiễm tỷ lệ thuận với mức độ tổn

thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn, theo đó mật độ rệp gây nhiễm càng cao càng

gây ra tổn thương lớn cho tế bào và ngược lại. Song, sự khác biệt này không được ghi

nhận tại thời điểm 96 giờ sau gây nhiễm (không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê

về tổn thương tế bào của các công thức nhiễm rệp tại thời điểm này).

Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Khi bị rệp muội đen gây hại, đối với công

thức gây nhiễm 10 rệp và 30 rệp đều làm cho tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn

gia tăng sau 0 giờ đến 24 giờ, tại các thời điểm tiếp theo (48 giờ và 72 giờ) tổn thương

tế bào trong lá đậu tương không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê so với thời điểm 24

giờ. Song tại thời điểm 96 giờ, tổn thương tế bào trong lá đậu tương Nam Đàn lại giảm

xuống. Trong khi đó, đối với công thức gây nhiễm 20 rệp, tổn thương tế bào cũng gia

tăng sau 0 giờ đến 24 giờ, sau đó giảm xuống tại 48 – 72 giờ (không có sự sai khác có ý

nghĩa thống kê về mức độ tổn thương tế bào tại 2 thời điểm này) và tiếp tục giảm xuống

tại thời điểm 96 giờ sau khi rệp muội đen tác động.

Kết quả thu được cũng cho thấy tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn tỷ lệ

thuận với mật độ rệp gây hại tại thời điểm 72 giờ, theo đó tỷ lệ tổn thương của công

thức nhiễm 30 rệp với mức cao nhất, tiếp đến là 20 rệp và thấp nhất là 10 rệp. Các

thời điểm còn lại (bao gồm 24 giờ và 48 giờ) các công thức nhiễm rệp cao hơn (20

rệp và 30 rệp) có tổn thương tế bào lớn hơn công thức 10 rệp, song tổn thương tế bào

giữa 2 công thức này không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê.

So sánh tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn tại các giai đoạn sinh trưởng

sinh dưỡng khác nhau khi rệp muội đen tác động cho thấy: Đối với công thức gây

60

nhiễm 10 rệp, mức độ tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn không có sự sai khác

có ý nghĩa thống kê tại các thời điểm sau gây nhiễm (24 giờ, 48 giờ, 72 giờ và 96 giờ)

giữa các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5.

Trong khi đó, nếu tăng mật độ rệp muội đen tác động, tổn thương tế bào lá

đậu tương Nam Đàn tại các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng khác nhau (V1, V3

và V5) sẽ có sự thay đổi giữa các thời điểm sau gây nhiễm rệp muội đen. Cụ thể,

đối với công thức gây nhiễm 20 rệp muội đen, tổn thương tế bào giai đoạn V1 đạt

cao nhất tại các thời điểm 48 giờ và 96 giờ. Song tại thời điểm 24 giờ, tổn thương

tế bào lá đậu tương Nam Đàn đạt cao nhất lại ở giai đoạn V5. Tại thời điểm 72

giờ, không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê giữa tổn thương tế bào ở các giai

đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 (biểu đồ 3.1).

V1

V3

V5

10

c

)

8

%

b

a

b

a

a

a

6

a

4

b

b

a

a

( g n ơ ư h t n ổ T

2

0

96h

0h

24h

72h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.1. Tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Đối với công thức gây nhiễm 30 rệp muội đen, tổn thương tế bào giai đoạn

V1 đạt cao nhất tại các thời điểm 72 giờ và 96 giờ, Tại thời điểm 48 giờ, tổn thương

tế bào trong lá đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn V1 và V3 không có sự sai khác có

ý nghĩa thống kê nhưng đều cao hơn so với giai đoạn V5. Tại thời điểm 24 giờ,

61

tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn đạt cao nhất ở giai đoạn V5 (biểu đồ

3.2).

V1

V3

V5

12

)

%

c

10

b b b b

8

a a b

6

a a a a

4

2

( o à b ế t g n ơ ư h t n ổ T

0

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.2. Tổn thương tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Như vậy, tác động của rệp muội đen đã làm cho các tế bào lá đậu tương

Nam Đàn bị tổn thương. Tỷ lệ tổn thương tăng lên từ 0 giờ đến 24 giờ và tiếp tục

duy trì ở mức cao trong 48 – 72 giờ, sau đó tỷ lệ này giảm xuống mức thấp tại thời

điểm 96 giờ ở tất cả các mật độ rệp khác nhau cho cả 3 giai đoạn sinh trưởng V1,

V3, V5. Kết quả này hoàn toàn phù hợp với kết quả nghiên cứu được ghi nhận trên

trên cây đậu Hà Lan (Pisum sativum L.) khi bị rệp đậu (Acyrthosiphon pisum

Harris) phá hại. Theo đó, sự rò rỉ chất điện phân trong tất cả lá cây con 10 ngày

tuổi bị nhiễm bởi số lượng rệp đậu khác nhau tăng từ 0 đến 72 giờ, sau đó giảm

xuống 96 giờ. Tổn thương tế bào trong tất cả các công thức gây nhiễm rệp đạt giá

trị cao nhất ở 72 giờ (lần lượt là 3,19%, 4,58% và 7,51% tương ứng với 10, 20 và

30 rệp) cao hơn so với cây đối chứng (Van Chung Mai và cộng sự, 2014) [150].

Tác động của Pb2+ cũng dẫn đến tế bào rễ đậu tương DT84 bị tổn thương,

62

tỷ lệ này tăng lên sau 24 giờ và đạt đỉnh tại 48 giờ, cao nhất là 25,03% ở công

thức 1,0 mM Pb2+, đến 96 giờ thì chỉ số này giảm xuống còn 9,59 - 12,14%

(Mai Văn Chung, Trần Ngọc Toàn, 2015) [1]. Kết quả thu được trong các thí

nghiệm của chúng tôi cho thấy có một số điểm giống nhau trong quá trình gia

tăng tổn thương tế bào tại các thời điểm sau xử lý Pb2+ hoặc xử lý rệp (tăng lên

sau 24 giờ xử lý, tiếp tục tăng hoặc duy trì và sau đó giảm xuống mức thấp ở

thời điểm 96 giờ). Tuy nhiên tỷ lệ tổn thương ghi nhận được có sự sai khác

nhau hoàn toàn, theo đó các tế bào rễ đậu tương DT84 bị tổn thương với mức

rất cao (cao nhất là 25,03% tại thời điểm 48 giờ), trong khi tế bào lá đậu tương

Nam Đàn có mức độ tổn thương nhỏ hơn 2,71 lần (cao nhất là 9,23 % tại thời

điểm 72 giờ giai đoạn V1).

3.1.2. Sự peroxide hóa lipid màng ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn dưới tác

động của rệp muội đen

Sự peroxide hóa lipid là đặc biệt nguy hiểm vì nó có thể gây ra sự lây lan

của phản ứng gốc tự do kiểu dây chuyền. Do đó peroxide hóa lipid được coi là dấu

hiệu stress oxy hóa… Khi bị stress, các ROS làm tách rời axit béo và rồi chúng bị

peroxide hóa theo dây chuyền dẫn đến suy thoái màng, gây hư hại chức năng bảo

vệ của màng tế bào (Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

Một cơ chế tổn thương tế bào thực vật được thiết lập và sử dụng như một

chỉ thị của stress oxy hoá, được đo bằng lượng chất phản ứng thiobarbituric acid

(TBARS). Sự gia tăng của TBARS được ghi nhận trong lá đậu tương Nam Đàn

sau khi bị rệp muội đen tác động (bảng 3.2).

63

Bảng 3.2. Hàm lượng thiobarbituric acid trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hàm lượng thiobarbituric acid (µM TBARS/g FW)

TG

0h

24h

48h

72h

96h

CT Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

3,62 ± 0,15a A 4,35 ± 0,43a A 4,38 ± 0,20a A 4,42 ± 0,54a A 4,38 ± 0,42a A

10 rệp 3,62 ± 0,15a A 6,02 ± 0,24b B 7,56 ± 0,30b C 8,39 ± 0,14b D 7,88 ± 0,17b C

20 rệp 3,62 ± 0,15a A 6,08 ± 0,23b B 9,31 ± 0,20c C 11,64 ± 0,21d D 9,57 ± 0,51c C

30 rệp 3,62 ± 0,15a A 6,25 ± 0,43b B 12,97 ± 0,42d D 10,45 ± 0,40c C 9,92 ± 0,32c C

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

3,45 ± 0,37a A 4,01 ± 0,33a A 4,02 ± 0,18a A 4,03 ± 0,37a A 5,02 ± 0,52a B

10 rệp 3,45 ± 0,37a A 5,88 ± 0,39c B 7,34 ± 0,29b C 8,11 ± 0,36b D 8,24 ± 0,32b D

20 rệp 3,45 ± 0,37a A 5,25 ± 0,13b B 9,18 ± 0,55c C 11,31 ± 0,34c D 9,03 ± 0,25c C

30 rệp 3,45 ± 0,37a A 7,92 ± 0,38d B 12,44 ± 0,31d D 11,34 ± 0,36c C 11,58 ± 0,40d C

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

1,92 ± 0,31a A 2,24 ± 0,19a AB 2,26 ± 0,17a AB

2,44 ± 0,20a B 2,65 ± 0,20a B

10 rệp 1,92 ± 0,31a A 2,91 ± 0,17b B 2,94 ± 0,18b B

3,64 ± 0,09b C 3,31 ± 0,20b C

20 rệp 1,92 ± 0,31a A 2,97 ± 0,15b B 3,05 ± 0,37b B

5,04 ± 0,26c C 3,15 ± 0,26b B

30 rệp 1,92 ± 0,31a A 3,43 ± 0,45b B 3,38 ± 0,21b B

5,67 ± 0,36d D 4,97 ± 0,34c C

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Tại các công thức gây nhiễm 10 rệp và

20 rệp, hàm lượng TBARS trong lá đậu tương Nam Đàn gia tăng sau 24 giờ cho đến

48 giờ và đạt mức cao nhất tại thời điểm 72 giờ. Hàm lượng TBARS sau đó giảm

xuống tại thời điểm 96 giờ.

Trong khi đó, công thức gây nhiễm 30 rệp, hàm lượng TBARS gia tăng và đạt

mức cao sớm hơn tại thời điểm 48 giờ nhưng sau đó lại giảm xuống tại thời điểm 72

giờ và không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê so với hàm lượng TBARS tại thời

điểm 96 giờ.

Kết quả thu được cũng cho thấy cả 3 công thức nhiễm rệp muội đen đều có

64

hàm lượng TBARS cao hơn so với đối chứng tại các thời điểm sau gây nhiễm. Hàm

lượng TBARS đạt cao trong khoảng thời gian 48 – 72 giờ sau đó chúng giảm xuống

tại thời điểm 96 giờ. Lượng TBARS cao nhất (12,97 µM TBARS/g FW công thức 30

rệp) tại thời điểm 48 giờ cao gấp 2,96 lần so với đối chứng và cao gấp 3,58 lần so với

thời điểm ban đầu.

Mặc dù tại thời điểm 96 giờ, hàm lượng TBARS đều giảm xuống song chúng

vẫn có giá trị đạt mức cao so với đối chứng và so với thời điểm ban đầu.

Tại các công thức gây nhiễm rệp với mật độ cao hơn (20 rệp và 30 rệp), hàm

lượng TBARS thu được qua phân tích đều cho giá trị cao hơn so với công thức gây

nhiễm rệp thấp (10 rệp), điều này được ghi nhận tại các thời điểm 48 giờ, 72 giờ và

96 giờ sau gây nhiễm rệp.

Phân tích ANOVA cho thấy tại giai đoạn sinh trưởng V1, cả thời gian sau khi

gây nhiễm và cả số lượng rệp gây nhiễm ở các công thức đều ảnh hưởng tới sự

peroxide hóa lipid màng ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn.

Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Đối với công thức gây nhiễm 10 rệp,

hàm lượng TBARS gia tăng sau 24 giờ cho đến 48 giờ và duy trì mức cao tại các thời

điểm 72 – 96 giờ.

Với công thức gây nhiễm 20 rệp, hàm lượng TBARS gia tăng và đạt mức cao

nhất tại thời điểm 72 giờ sau đó giảm xuống tại thời điểm 96 giờ.

Khi gây nhiễm với mật độ cao hơn (30 rệp), hàm lượng TBARS gia tăng và

đạt mức cao nhất sau 48 giờ rệp tác động, sau đó giảm xuống nhưng vẫn duy trì mức

cao tại thời điểm 72 – 96 giờ.

Như vậy, quá trình peroxide hóa lipid trong các tế bào lá đậu tương Nam Đàn

đã gia tăng ngay khi có sự tác động của rệp muội đen. Mức TBARS cao nhất trong

lá bị nhiễm bởi 30 rệp (12,44 µM/g FW) thu được ở 48 giờ, giá trị tương ứng ở công

thức 20 rệp (11,34 µM/g FW) được ghi nhận ở 72 giờ.

Trong tất cả các thời điểm phân tích sau khi rệp muội đen tác động, hàm lượng

TBARS trong các lá bị nhiễm rệp cao hơn đáng kể so với đối chứng (p <0,05). Sực

tác động của rệp muội đen ở các công thức nhiễm rệp mật độ cao (20 rệp và 30 rệp)

đều có hàm lượng TBARS cao hơn so với công thức 10 rệp (được ghi nhận tại các

thời điểm 48 giờ, 72 giờ và 96 giờ).

65

Giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Hàm lượng TBARS trong lá đậu tương

Nam Đàn ở giai đoạn V5 gia tăng sau khi rệp tác động và đạt mức cao nhất tại 72 giờ

sau đó giảm xuống ở 96 giờ đối với các công thức gây nhiễm 20 và 30 rệp. Trong

khi, giá trị TBARS vẫn duy trì ở mức cao trong khoảng thời gian 72 – 96 giờ đối với

công thức gây nhiễm mật độ thấp (10 rệp).

Hàm lượng TBARS cao nhất tương ứng với công thức 30 rệp đạt mức 5,67

µM/g FW cao gấp 1,13 lần so với công thức 20 rệp và gấp 1,56 lần so với công thức

10 rệp, gấp 2,32 lần so với đối chứng.

Sự peroxide hóa lipid màng ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn

V5 dưới tác động của rệp muội đen tỷ lệ thuận với mật độ rệp (mật độ càng cao hàm

lượng TBARS càng lớn và ngược lại) được ghi nhận tại thời điểm 72 giờ sau khi

nhiễm rệp.

So sánh hàm lượng TBARS giữa các giai đoạn sinh trưởng V1, V3 và V5 cho

thấy: Khi gây nhiễm 10 rệp, hàm lượng TBARS trong lá đậu tương Nam Đàn không

có sự sai khác có ý nghĩa thống kê giữa giai đoạn sinh trưởng V1 và V3, tuy nhiên

chúng lại cao hơn so với giai đoạn sịnh trưởng V5 tại các thời điểm phân tích (biểu

đồ 3.3).

V1

V3

V5

10.00

b

b

b

b

)

b

b

8.00

b

b

6.00

/

a

b

b

a

4.00

a

a

S R A B T g n ợ ư

a

i

l

2.00

W F g M o r c m

(

m à H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.3. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

66

Khi gây nhiễm rệp với mật độ cao hơn (20 rệp và 30 rệp), hàm lượng TBARS

trong lá đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn V1 và V3 cũng luôn cao hơn so với giai

đoạn V5 tại cùng các thời điểm thí nghiệm. Tuy nhiên, hàm lượng TBARS có sự biến

động khác nhau giữa công thức 20 rệp và 30 rệp tại các giai đoạn sinh trưởng V1 và

V3. Theo đó, khi gây nhiễm 20 rệp, hàm lượng TBARS ở thời điểm 24 giờ của giai

đoạn V3 đạt cao hơn, các thời điểm theo dõi còn lại không có sự sai khác có ý nghĩa

thống kê giữa giai đoạn V1 và V3 (biểu đồ 3.4)

V1

V3

V5

b

b

)

b

b

b

b

/

c

b

a

S R A B T g n ợ ư

b

b

i

l

a

a

a

W F g M o r c m

a

(

m à H

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.4. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Trong khi đó, đối với công thức gây nhiễm 30 rệp, hàm lượng TBARS trong

lá đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn V3 luôn cao hơn giai đoạn V1 tại các thời điểm

24 giờ, 72 giờ và 96 giờ. Các thời điểm còn lại, giữa 2 giai đoạn này, hàm lượng

TBARS không có sự sai khác có ý nghĩa thống kê (biểu 3.5).

67

V1

V3

V5

)

b

b

c

c

b

b

/

c

b

a

S R A B T g n ợ ư

a

i

l

b

b

a

W F g M o r c m

a

(

a

m à H

16.00 14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.5. Sự peroxide hóa lipid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Như vậy, khi rệp muội đen tác động, hàm lượng TBARS trong lá đậu tương

Nam Đàn trong các công thức nhiễm rệp ở các giai đoạn sinh trưởng V1, V3, V5 đều

gia tăng và cao hơn so với đối chứng và so với thời điểm ban đầu. Đối với công thức

gây nhiễm mật độ thấp (10 rệp), hàm lượng TBARS gia tăng và đạt mức cao sau đó

duy trì hoặc giảm xuống tại thời điểm 72 – 96 giờ. Trong khi các công thức gây nhiễm

ở mật độ cao hơn (20 rệp và 30 rệp), hàm lượng TBARS gia tăng và đạt mức cao nhất

trong khoảng 48 – 72 giờ, song chúng đều giảm xuống tại thời điểm 96 giờ sau khi

rệp muội đen tác động.

Tại các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1 và V3, hàm lượng TBARS trong

lá đậu tương Nam Đàn luôn đạt mức cao hơn so với giai đoạn V5 tại thời điểm 0 giờ

và tất cả các thời điểm sau khi gây nhiễm (24 – 96 giờ) với các mật độ rệp tác động

khác nhau (10 rệp, 20 rệp và 30 rệp).

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi trên cây đậu tương Nam Đàn phù hợp với

các báo cáo trước đây, tất cả đều xác nhận rằng sự gia tăng quá trình peroxide hóa

lipid trong cây trồng (như cây đậu) trực tiếp gây ra bởi sự tấn công của rệp (Capinera

68

J. L, 2001) [34]. Như vậy, với sự xâm nhập của rệp muội đen đã gây ra sự oxy hóa

phá hủy tính toàn vẹn của màng do sự gia tăng tổn thương của màng tế bào và kích

hoạt quá trình peroxide hóa lipid trên cây đậu tương Nam Đàn. Tỷ lệ tổn thương tế

bào có chiều hướng tăng lên sau 24 giờ rệp tác động và đạt mức cao trong khoảng 48

– 72 giờ, tuy nhiên, chúng có xu thế giảm xuống tại thời điểm 96 giờ sau khi rệp tấn

công.

Sự tác động của rệp muội đen lên tế bào lá đậu tương Nam Đàn đã kích thích sự .- và H2O2) trong các tế bào lá đậu tương Nam Đàn và gây

tạo ra mạnh mẽ của ROS (O2

ra sự peroxide hóa lipid và làm tổn thương tế bào lá (chúng tăng lên từ 0 giờ đến 24

giờ và tiếp tục duy trì ở mức cao trong 48 – 72 giờ ở tất cả các mật độ rệp khác nhau

cho cả 3 giai đoạn sinh trưởng V1, V3, V5). Khi hàm lượng ROS giảm đã làm cho sự

tổn thương tế bào lá và sự peroxide lipid màng sau đó cũng giảm dần và đạt mức thấp

nhất tại thời điểm 96 giờ, quá trình này sẽ được làm rõ trong phần 3.2.

3.2. Sự thay đổi hàm lượng của các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam

Đàn khi rệp muội đen tác động

3.2.1. Các dạng oxy hoạt hóa trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

3.2.1.1. Gốc tự do superoxide trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

“Các dạng oxy hoạt hóa” ám chỉ toàn bộ các dạng oxy có khả năng phản ứng

cao song tồn tại thời gian ngắn, có thể chuyển hóa lẫn nhau, được sinh ra trong quá

trình kích hoạt điện tử hay trong quá trình oxy hóa khử dưới tác động của điều kiện

môi trường và sự già cỗi”.

Ở trong cơ thể thực vật, trong khi 95 – 98 % oxy được sử dụng như chất nhận

điện tử cuối cùng trong hô hấp hay trong oxy hóa các chất khác thì từ 2 – 5 % oxy có

thể chuyển sang dạng oxy hoạt hóa, có khả năng phản ứng rất cao và đồng thời cũng

có khả năng xâm hại rất cao các thành phần cấu tạo tế bào.

Trong các dạng ROS có các gốc tự do, vì có các điện tử không cặp đôi nên

các gốc tự do luôn có xu hướng cặp đôi với các điện tử khác để tạo liên kết hóa

học bền vững hơn. Do vậy, chúng luôn tìm cách chiếm đoạt điện tử mà chúng thiếu

từ các phân tử khác, đồng thời biến các phân tử lúc đầu trung hòa ấy thành một

gốc tự do mới. Và cứ như vậy tạo thành phản ứng dây chuyền, kiểu bài đômino,

tạo thành vô số gốc tự do khác (Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

69

.- đóng vai trò như một chất ngăn

Một số nghiên cứu trên thế giới đã ghi nhận O2

chặn chống lại sự xâm nhập của rệp hoặc chuyển đổi thành H2O2 thông qua xúc tác bởi

SOD và sau đó H2O2 hoạt động như một phân tử tín hiệu để bắt đầu các phản ứng (Becana .- trong thành tế bào cũng góp phần hạn chế

M và cộng sự, 1986) [18]. Một lượng lớn O2

sự xâm nhập của mầm bệnh virus có thể được truyền trực tiếp từ nước bọt của rệp trong

quá trình xâm nhập vào mô thực vật (Capinera J. L, 2001) [34].

Tuy nhiên, gốc tự do superoxide (O2

pH thấp. O2

mục tiêu bị tổn thương. O2

.-) là sản phẩm khử đầu tiên ở điều kiện .- nằm ở màng trong của ty thể sát với ADN nên chất này dễ trở thành .- không phải chất oxy hóa mạnh nhưng rất nguy hiểm vì .- vẫn được coi là chất

nó là nguồn tạo ra nhiều dạng oxy hoạt hóa mạnh khác. O 2

gây stress oxy hóa chính vì nó dễ phản ứng với các gốc khác và kim loại vận chuyển

điện tử, những chất đó sau này kết hợp với H2O2 tạo ra nhiều gốc hydroxyl độc hại

(Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

Tác động của rệp muội đen đã tăng cường quá trình sinh tổng hợp O 2

.-, trong .- trong lá đậu tương Nam Đàn có

khi ở công thức không bị nhiễm rệp hàm lượng O2

sự biến đổi không đáng kể (bảng 3.3).

Bảng 3.3. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hàm lượng gốc tự do superoxide (A580/g FW)

TG

CT

0h

24h

48h

72h

96h

Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

2,43 ± 0,36a A 2,49 ± 0,14a A 2,58 ± 0,13a A 2,44 ± 0,10a A 2,40 ± 0,23a A

10 rệp

2,43 ± 0,36a A 5,75 ± 0,28b D 4,72 ± 0,09b C 3,55 ± 0,27b B 2,38 ± 0,23a A

20 rệp

2,43 ± 0,36a A 7,39 ± 0,26c D 5,19 ± 0,22c C 4,97 ± 0,22c C 3,24 ± 0,18c B

30 rệp

2,43 ± 0,36a A 7,75 ± 0,41c D 6,70 ± 0,24d C 3,15 ± 0,29b B 2,83 ± 0,19b AB

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

2,22 ± 0,32a A 2,37 ± 0,30a A 2,01 ± 0,46a A 2,08 ± 0,43a A 2,50 ± 0,34ab A

10 rệp

2,22 ± 0,32a A 5,64 ± 0,33b B 5,84 ± 0,46bc B 2,45 ± 0,30ab A 2,02 ± 0,31a A

20 rệp

2,22 ± 0,32a A 7,03 ± 0,37c D 5,12 ± 0,38b C 3,03 ± 0,30b B 2,78 ± 0,22b AB

30 rệp

2,22 ± 0,32a A 8,73 ± 0,32d D 6,49 ± 0,23c C 2,98 ± 0,27b B 2,64 ± 0,22b AB

70

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

1,95 ± 0,25a A 2,01 ± 0,32a A 2,14 ± 0,25a A 1,98 ± 0,23a A 2,26 ± 0,10a A

10 rệp

1,95 ± 0,25a A 4,98 ± 0,23b D 4,78 ± 0,23b D 4,27 ± 0,13b C 2,49 ± 0,24ab B

20 rệp

1,95 ± 0,25a A 5,57 ± 0,23c E 4,99 ± 0,25b D 4,08 ± 0,24b C 2,78 ± 0,22bc B

30 rệp

1,95 ± 0,25a A 6,37 ± 0,25d E 5,53 ± 0,31c D 4,38 ± 0,18b C 3,15 ± 0,27c B

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ (chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

.- trong lá đậu tương

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Hàm lượng O2

Nam Đàn trong tất cả các công thức gây nhiễm bởi các mật độ rệp muội đen khác nhau

.- được giải phóng đạt cao nhất

đều tăng nhanh và đạt cao đỉnh sau 24 giờ (lượng O2

7,75 A580/g ở công thức 30 rệp, cao gấp 3,19 lần so với thời điểm ban đầu và cao gấp

.-

3,11 lần so với đối chứng). Sau khi đạt cao đỉnh ở thời điểm 24 giờ, hàm lượng O2

trong lá đậu tương Nam Đàn do rệp muội đen tác động giảm xuống và đạt mức thấp

.- tương đương thời điểm ban

nhất tại thời điểm 96 giờ (tại thời điểm này, hàm lượng O2

đầu khi chưa nhiễm rệp đối với công thức gây nhiễm 10 rệp và 30 rệp, nhưng vẫn duy

trì mức cao hơn đối với công thức gây nhiễm 20 rệp).

.- cao hơn so với

Tất cả các công thức gây nhiễm rệp đều có hàm lượng O2

đối chứng tại các thời điểm 24 giờ, 48 giờ và 72 giờ. Tại thời điểm 96 giờ, các công

.- cao hơn so với

thức nhiễm rệp mật độ cao hơn (20 rệp và 30 rệp) có hàm lượng O2

đối chứng, riêng công thức gây nhiễm 10 rệp không có sự sai khác có ý nghĩa thống

kê so với đối chứng về chỉ tiêu này.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Khi gây nhiễm 10 rệp, hàm lượng

.- tăng lên sau 24 giờ - 48 giờ sau đó giảm xuống tại thời điểm 72 giờ - 96 giờ. Trong

O2

khi đó, đối với các công thức gây nhiễm rệp mật độ cao hơn ( 20 rệp và 30 rệp) hàm

.- đạt mức cao nhất tại thời điểm 24 giờ sau đó giảm xuống và đạt mức thấp

lượng O2

.- tại thời điểm này không có sự sai

nhất tại thời điểm 96 giờ. Giá trị về hàm lượng O2

khác so với thời điểm ban đầu (0 giờ) ở tất cả các công thức nhiễm rệp.

71

.- cao nhất thu được ở 24 giờ ở lá bị 30 rệp phá hại là 8,73 A580/g FW,

Lượng O2

cao hơn lần lượt 3,68 và 3,94 lần so với đối chứng và lúc ban đầu. Sự khác biệt đáng

.- trong cây được xử lý rệp và ở cây đối chứng được ghi

chú ý nhất giữa hàm lượng O2

.- trong

nhận trong vòng 24 đến 72 giờ sau nhiễm, tuy nhiên hàm lượng gốc tự do O2

các lá bị nhiễm rệp không khác biệt đáng kể so với mức được quan sát thấy ở đối chứng

tại thời điểm 96 giờ.

.- sinh ra trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn tỷ lệ thuận với mật

Hàm lượng O2

độ rệp gây hại được ghi nhận tại thời điểm 48 giờ sau khi gây nhiễm rệp.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Khi gây nhiễm mật độ thấp (10 rệp),

.- tại thời điểm 24 – 48 giờ

sự tác động của rệp muội đen đã làm gia tăng hàm lượng O2

sau đó giảm xuống tại thời điểm 96 giờ sau gây nhiễm rệp.

.- trong lá đậu tương Nam Đàn gia tăng

Trong khi đó, hàm lượng gốc tự do O2

từ 0 giờ và đạt giá trị cao nhất tại thời điểm 24 giờ, sau đó giảm và đạt thấp nhất tại

thời điểm 96 giờ sau nhiễm đối với các công thức gây nhiễm mật độ cao là 20 rệp và

.- vẫn duy trì cao hơn so với thời điểm ban đầu đối

30 rệp. Tuy nhiên, hàm lượng O2

với tất cả các công thức gây nhiễm rệp.

.- đạt mức cao nhất đối với công thức 30 rệp

Giá trị hàm lượng gốc tự do O2

(6,37 A580/g FW), cao gấp 3,17 lần so với đối chứng và cao gấp 3.27 lần so với ban

đầu khi chưa nhiễm rệp.

.- sinh ra trong

Kết quả phân tích phương sai ANOVA cho thấy hàm lượng O2

tế bào lá đậu tương Nam Đàn của các công thức nhiễm rệp đều cao hơn so với đối chứng

.- tỷ lệ thuận với mật độ rệp

tại các thời điểm 24, 48, 72 giờ sau nhiễm. Hàm lượng O2

gây hại được ghi nhận tại thời điểm 24 giờ (mật độ rệp càng cao thì hàm lượng gốc tự

.- sinh ra càng lớn và ngược lại).

do O2

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

.- tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp khác động hàm lượng O2

.- đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1 tại nhau: Cụ thể, hàm lượng O2

.- đạt giá các thời điểm 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 20 rệp. Trong khi đó, hàm lượng O2

trị cao nhất tại thời điểm 48 giờ khi gây nhiễm 10 rệp và tại thời điểm 24 giờ khi gây nhiễm

72

30 rệp đối với thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V3. Ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V5,

.- đạt giá trị cao nhất tại thời điểm 72 giờ khi gây nhiễm 10 rệp và thời điểm hàm lượng O2

72 giờ khi gây nhiễm 30 rệp (biểu đồ 3.6, biểu đồ 3.7, biểu đồ 3.8).

V1

V3

V5

)

b

W F

b

b

a

a

a

c

b

g / 0 8 5 A

(

- .

a

a

a

2

a

a

a

a

O g n ợ ư

7.00 6.00 5.00 4.00 3.00 2.00 1.00 0.00

l

0h

24h

72h

96h

m à H

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.6. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

)

10.00

/

b

8.00

b

a

W F g 0 8 5 A (

a

c

a

6.00

a

- .

b

b

4.00

a

a

a

a

a

a

2 O g n ợ ư

2.00

l

m à H

0.00

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.7. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

73

V1

V3

V5

)

10.00

c

b

/

8.00

b

b

a

a

W F g 0 8 5 A (

6.00

- .

b

a

a

4.00

a

a

a

a

a

a

2 O g n ợ ư

2.00

l

0.00

m à H

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.8. Hàm lượng gốc tự do superoxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

.- hình thành nhiều ở lá, đó là các kết quả nghiên cứu thực vật

Khi bị stress, O2

khi bị stress: mặn, nóng, kim loại nặng. Cũng đã có sự thông báo về sự hình thành

.- được sinh ra khi thực vật

O2

.- khi bị hạn. Nhìn chung, nhiều dữ liệu đã cho thấy, O2

bị hạn, mặn, nhiệt độ cao, lạnh, kim loại nặng, ozôn, thiếu oxy, nhôm... (Nguyễn Văn

Mã, 2015) [5].

Kết quả nghiên cứu thu được của chúng tôi cho thấy cả 3 giai đoạn sinh trưởng

V1, V3, V5 khi bị rệp muội đen tác động đều dẫn tới làm thay đổi hàm lượng gốc tự

.- trong lá cây đậu tương Nam Đàn theo chiều hướng tăng nhanh ở giai đoạn đầu

do O2

.- đạt mức cao nhất sau 24 giờ kể từ khi rệp gây hại), sau đó

(trong đó, hàm lượng O2

giảm xuống trong khoảng 48 – 72 giờ và đạt mức thấp nhất tại thời điểm 96 giờ sau

.- được tạo ra khi thực vật bị stress

khi nhiễm rệp. Từ kết quả này cho thấy gốc O2

không chỉ do hạn, mặn, nhiệt độ cao, lạnh, kim loại nặng, ozôn, thiếu oxy, nhôm...

mà còn do cả rệp tác động.

3.2.1.2. Hydrogen peroxide trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Kết quả nghiên cứu hàm lượng hydrogen peroxide trong lá đậu tương Nam

Đàn khi rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.4.

74

Bảng 3.4. Hàm lượng hydrogen peroxide trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

TG

0h

Hàm lượng hydrogen peroxide (µM/g FW) 48h

24h

72h

96h

CT Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

5,12 ± 0,49a AB

5,60 ± 0,34a B

4,47 ± 0,36a A

5,31 ± 0,42a B 5,02 ± 0,40a AB

10 rệp

5,12 ± 0,49a A

10,62 ± 0,37b C

11,50 ± 0,49c D

6,90 ± 0,60b B

5,35 ± 0,40a A

20 rệp

5,12 ± 0,49a A

14,16 ± 0,44d D 10,75 ± 0,44bc C 7,34 ± 0,45b B

5,76 ± 0,43a A

30 rệp

5,12 ± 0,49a A

13,24 ± 0,41c E

10,17 ± 0,35b D

7,61 ± 0,40b C

6,57 ± 0,36b B

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

6,13 ± 0,36a A 6,58 ± 0,64a AB

7,49 ± 0,49a B

6,15 ± 0,40a A

7,02 ± 0,45a AB

10 rệp

6,13 ± 0,36a A

7,47 ± 0,35a B

11,56 ± 0,46b C 11,08 ± 0,42c C

7,48 ± 0,48a B

20 rệp

6,13 ± 0,36a A 15,58 ± 0,47b E 14,47 ± 0,24d D 12,03 ± 0,46d C 10,04 ± 0,56b B

30 rệp

6,13 ± 0,36a A 17,92 ± 0,48c D 13,52 ± 0,29c C

9,53 ± 0,45b B

10,05 ± 0,73b B

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

5,53 ± 0,40a BC

4,54 ± 0,56a A

4,92 ± 0,45a AB

5,90 ± 0,44a C

5,52 ± 0,28a BC

10 rệp

5,53 ± 0,40a A

11,68 ± 0,40b C

12,65 ± 0,36c D

7,67 ± 0,29b B

5,53 ± 0,40a A

20 rệp

5,53 ± 0,40a A

12,76 ± 0,39c E

11,83 ± 0,47b D

9,51 ± 0,40c C

6,34 ± 0,43b B

30 rệp

5,53 ± 0,40a A 11,93 ± 0,48bc D 11,18 ± 0,37b D

9,91 ± 0,50c C

7,22 ± 0,34c B

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam

Đàn tăng lên sau 0 giờ và đạt giá trị lớn nhất tại thời điểm 24 giờ sau đó giảm xuống và đạt

mức thấp tại thời điểm 96 giờ đối với công thức nhiễm 20 và 30 rệp. Trong khi đó, công

thức 10 rệp hàm lượng H2O2 tăng lên từ 0 giờ đạt cao nhất ở 48 giờ sau nhiễm.

Hàm lượng H2O2 có sự sai khác nhau hoàn toàn giữa các công thức nhiễm rệp

và cao hơn so với đối chứng được ghi nhận ở 24 giờ. Hàm lượng H2O2 cao nhất

(14,16 µM/g FW tại thời điểm 24 giờ, công thức 20 rệp) gấp 2,53 lần so với đối chứng

và cao gấp 2,77 lần so với thời điểm ban đầu.

75

Như vậy tại giai đoạn này, khi bị rệp muội đen tác động lá đậu tương Nam

Đàn đã hình thành sớm H2O2 và đạt mức cao nhất sau 24 – 48 giờ. Điều đáng chú ý

là hàm lượng H2O2 đã giảm xuống đáng kể và tương đương với hàm lượng H2O2 trong

cây đối chứng không nhiễm rệp tại thời điểm 96 giờ.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương

Nam Đàn đạt cao nhất ở 24 giờ sau khi nhiễm rệp ở mật độ 20 hoặc 30 cá thể, cao hơn

gấp 2,54 và 2,92 lần so với ban đầu. Phân tử ROS này sau đó giảm xuống liên tục trong

khoảng từ 48 đến 96 giờ. H2O2 có mức thấp ở công thức đối chứng. Kết quả phân tích

ANOVA cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa với hàm lượng H2O2 ở nghiệm thức nhiễm

20 rệp và 30 rệp so với đối chứng trong tất cả các thời điểm, trong khi đó sự khác

biệt của nghiệm thức nhiễm 10 rệp được ghi nhận trong khoảng 48 đến 72 giờ

(p<0.05).

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Dưới tác động của rệp muội đen,

hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam Đàn tăng lên sau 0 giờ và đạt cao nhất ở 24

giờ (công thức nhiễm 20 rệp và 30 rệp), trong khi công thức 10 rệp, hàm lượng H2O2

cao nhất ở 48 giờ. Lượng H2O2 sau đó giảm xuống và đạt mức thấp ở 96 giờ.

Phân tích ANOVA cho thấy không có sự sai khác về hàm lượng H2O2 trong

lá đậu tương Nam Đàn tại các thời điểm 24 giờ, 48 giờ và 72 giờ giữa công thức

nhiễm 20 rệp và công thức nhiễm 30 rệp.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

động hàm lượng H2O2 tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp

khác nhau: Cụ thể, hàm lượng H2O2 đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng

V3 tại các thời điểm 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 24 giờ, 48 giờ, 72 giờ, 96 giờ

khi gây nhiễm 20 rệp và 24 giờ, 48 giờ, 96 giờ khi gây nhiễm 30 rệp . Trong khi đó, hàm

lượng H2O2 đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V5 tại các thời điểm 24

giờ, 48 giờ khi gây nhiễm 10 rệp (biểu đồ 3.9, biểu đồ 3.10, biểu đồ 3.11).

76

V1

V3

V5

)

b

c

a

a

b

b

W F g / M µ (

a

2

b

a

a

a

2

a

a

a

a

O H g n ợ ư

l

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00

m à H

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.9. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn

khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

)

20.00

c

c

b

15.00

a

c

W F g / M µ (

b

a

2

b

b

2

10.00

a

a

a

a

a

a

5.00

O H g n ợ ư

l

0.00

m à H

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.10. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

77

V1

V3

V5

)

20.00

c

c

b

15.00

a

W F g / M µ (

b

2

a

b

b

b

2

10.00

a

a

a

a

a

a

5.00

O H g n ợ ư

l

0.00

m à H

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.11. Hàm lượng hydrogen peroxide trong tế bào lá đậu tương Nam

Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Việc tăng H2O2 cùng với việc làm chết tế bào ở các khu vực bị rệp tấn công

được gọi là phản ứng oxy hóa trong cơ chế bảo vệ thực vật và có thể là thành phần

trung tâm trong cơ chế chống chịu chéo ở thực vật (Radville và cộng sự, 2011) [126].

H2O2 cũng có chức năng như một chất ngăn cản côn trùng ăn (Apel và Hirt 2004).

Việc sản sinh H2O2 đã được biết đến như một phản ứng bảo vệ thực vật trong nhiều

tương tác giữa thực vật với rệp (Argandona và cộng sự 2001 [12]; Moran và cộng sự,

2002 [112]; Zhu-Salzman và cộng sự, 2004 [168]; Divol và cộng sự, 2005 [50]; Moloi

và van der Westhuizen, 2006 [109]; Boyko và cộng sự, 2006 [29]; Kuśnierczyk và

cộng sự, 2008 [88]).

H2O2 là một dạng ROS tương đối ổn định, bị khử một phần, và khả năng

khuếch tán tự do của nó cho phép H2O2 đóng vai trò kiểm soát trong các phản ứng bảo vệ thực vật (Bo´ka và cộng sự, 2007) [25]. H2O2 làm giải phóng Ca2+ vào nội

bào, là một phân tử truyền tín hiệu rất quan trọng, phổ biến ở khắp mọi nơi liên quan

đến nhiều đường truyền tín hiệu ở thực vật (Tuteja và Mahajan, 2007) [147].

H2O2 cũng kích hoạt một số thành viên của họ protein kinase được kích hoạt

bởi mitogen (MAPK), một trong những trung tâm điều hòa các phản ứng của tế bào

thực vật đối với stress, ví dụ, AtMPK3 và AtMPK6 ở cây Arabidopsis (Desikan và

78

cộng sự, 2004) [45]. Là một phân tử tín hiệu trong cơ chế bảo vệ của thực vật, sự tích

tụ H2O2 có thể là sự khởi đầu của một chuỗi các sự kiện kích hoạt các phản ứng sinh

lý và phân tử để giảm sự tấn công của rệp (Argandona và cộng sự, 2001) [12].

Trong một nghiên cứu đã công bố (Van Chung Mai và cộng sự, 2013) [149],

một sự tăng cường đáng kể của H2O2 đã được quan sát thấy để kích hoạt cơ chế bảo

vệ của cây họ đậu (Pisum sativum cv. Cysterski) chống lại sự tấn công của rệp đậu

(Acyrthosiphon pisum). Tương tự như các kết quả trên, kết quả nghiên cứu của chúng

tôi cho thấy có sự gia tăng hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam Đàn tại các giai

đoạn sinh trưởng V1, V3, V5 khi bị rệp muội đen tác động trong vòng 0 - 24 giờ được

đánh giá là có liên quan chặt chẽ đến các khía cạnh phòng thủ của cây.

Ngược lại, khi hàm lượng cao của H2O2 tham gia vào quá trình oxy hóa có thể

gây ra các tác động độc hại, và sự phát sinh không được kiểm soát thường gây ra thiệt

hại cho các thành phần tế bào như protein, lipid và axit nucleic (Ahmad và cộng sự,

2008) [9]. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy sự xâm nhập của rệp muội đen .- và H2O2 trong các tế bào của lá đậu tương

đã kích thích sự tạo ra mạnh mẽ của O2

Nam Đàn gây ra sự oxy hóa phá hủy tính toàn vẹn của màng do sự gia tăng tỷ lệ phần

trăm tổn thương của màng tế bào và kích hoạt quá trình peroxide hóa lipid.

3.2.2. Salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Kết quả nghiên cứu hàm lượng salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi

rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.5.

Bảng 3.5. Hàm lượng salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hàm lượng salicylic acid (ng/g FW)

TG

0h

24h

48h

72h

96h

CT Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

34,28 ± 0,39a B 30,46 ± 0,37a A 35,76 ± 0,44a C 36,24 ± 0,46a C 30,57 ± 0,46a A

10 rệp 34,28 ± 0,39a A 78,34 ± 0,53b D 77,58 ± 0,38b D 58,13 ± 0,47d C 54,08 ± 0,43d B

20 rệp 34,28 ± 0,39a A 106,42 ± 0,99c D 90,64 ± 0,46c C 50,59 ± 0,41b B 49,59 ± 0,47c B

30 rệp 34,28 ± 0,39a A 111,40 ± 0,65d E 97,38 ± 0,41d D 54,63 ± 0,68c C 48,64 ± 0,50b B

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

32,76 ± 0,45a A 48,08 ± 0,53a C 52,65 ± 0,59a E 46,24 ± 0,47a B 49,63 ± 0,50a D

79

10 rệp 32,76 ± 0,45a A 79,32 ± 0,57b D 90,03 ± 0,42b E 62,47 ± 0,43b C 60,39 ± 0,38b B

20 rệp 32,76 ± 0,45a A 133,07 ± 0,48c D 137,96 ± 0,76c E 68,13 ± 0,42c C 63,04 ± 0,50c B

30 rệp 32,76 ± 0,45a A 151,38 ± 0,46d E 141,24 ± 0,51d D 112,21 ± 0,67d C 63,09 ± 0,57c B

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

30,70 ± 0,48a A 38,48 ± 0,42a B 41,25 ± 0,27a C 41,09 ± 0,31a C 43,04 ± 0,38a D

10 rệp 30,70 ± 0,48a A 49,10 ± 0,57b B 68,05 ± 0,55b E 60,45 ± 0,47c D 56,64 ± 0,52c C

20 rệp 30,70 ± 0,48a A 79,25 ± 0,41c E 72,48 ± 0,41c D 54,26 ± 0,28b C 50,41 ± 0,47b B

30 rệp 30,70 ± 0,48a A 86,15 ± 0,43d D 91,19 ± 0,55d E 60,76 ± 0,76c C 58,80 ± 0,48d B

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi chịu tác động của rệp muội đen,

hàm lượng SA trong lá đậu tương Nam Đàn đã gia tăng nhanh chóng và đạt mức cao

nhất sau 24 giờ rệp gây hại, sau đó giảm xuống và đạt mức thấp tại thời điểm 96 giờ.

Trong đó hàm lượng SA cao nhất (111,40 ng/g FW) đạt được tại thời điểm 24 giờ đối

với công thức gây nhiễm 30 rệp (bảng 3.13, hình 3.13). Tất cả các công thức nhiễm

rệp, hàm lượng SA đều đạt mức cao hơn so với thời điểm ban đầu và đều cao hơn so

với đối chứng tại các thời điểm sau khi gây nhiễm rệp.

Kết quả phân tích ANOVA cho thấy từ 24 – 48 giờ, sự gia tăng hàm lượng

SA tỷ lệ thuận với mật độ rệp gây hại (mật độ càng cao, hàm lượng SA càng cao

và ngược lại).

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Khi bị nhiễm rệp muội đen gây ra

sự gia tăng SA trong lá cây đậu tương Nam Đàn, SA được hình thành sớm ở 24 giờ

sau khi nhiễm rệp và đạt mức cao nhất tại thời điểm 48 giờ đối với công thức gây

nhiễm 10 rệp và 20 rệp, trong khi đó hàm lượng SA tăng nhanh và đạt mức cao nhất

ngay tại thời điểm 24 giờ sau gây nhiễm. Tất cả các công thức nhiễm rệp đều có hàm

lượng SA giảm mạnh trong vòng 72 - 96 giờ. Loại phytohormone này trong các cây

đối chứng luôn duy trì ở mức thấp hơn.

Hàm lượng SA cao nhất thu được 151,38 ng/g FW ở lá bị nhiễm 30 rệp tại thời

điểm 24 giờ sau nhiễm, cao hơn 4,62 lần so với thời điểm ban đầu (32,76 ng/g FW)

và cao hơn 3,14 lần so với đối chứng (48,08 ng/g FW). Kết quả phân tích cho thấy có

mối tương quan chặt chẽ giữa hàm lượng SA với mật độ rệp được ghi nhận tại các

80

thời điểm 24 giờ, 48 giờ và 72 giờ, theo đó mật độ rệp càng cao thì hàm lượng SA

càng cao và ngược lại.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Hàm lượng SA tăng lên tại thời

điểm 24 giờ và đạt cao nhất tại 48 giờ khi gây nhiễm 10 rệp và công thức gây nhiễm

30 rệp, trong khi đó hàm lượng SA tại công thức 20 rệp đạt mức cao nhất sau 24 giờ

rệp tác động. Cả 3 công thức gây nhiễm rệp đều có hàm lượng SA giảm xuống trong

khoảng thời gian từ 72 – 96 giờ sau khi gây nhiễm. Hàm lượng SA đạt cao nhất tại

thời điểm 48 giờ (công thức 30 rệp) cao gấp 2,21 lần so với đối chứng và gấp 2,97

lần so với thời điểm ban đầu.

Kết quả phân tích ANOVA cho thấy sự gia tăng hàm lượng SA tỷ lệ thuận với

mật độ rệp tác động trong khoảng thời gian từ 24 – 48 giờ, các công thức nhiễm rệp

đều có hàm lượng SA cao hơn so với đối chứng.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

động hàm lượng SA tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp

khác nhau: Cụ thể, hàm lượng SA luôn đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh

dưỡng V3 tại các thời điểm 48 giờ, 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 24 giờ, 48

giờ, 72 giờ, 96 giờ khi gây nhiễm 20 rệp và gây nhiễm 30 rệp (biểu đồ 3.12, biểu đồ 3.13,

biểu đồ 3.14).

V1

V3

V5

)

c

100.00

b

b

b

80.00

a

c

b

c

a

b

a

60.00

a

a

b

c

40.00

W F g / g n ( A S g n ợ ư

l

20.00

m à H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.12. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

81

V1

V3

V5

)

c

c

b

b

a

a

c

b

b

a

a

a

W F g / g n ( A S g n ợ ư

l

c

b

a

m à H

160.00 140.00 120.00 100.00 80.00 60.00 40.00 20.00 0.00

96h

0h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.13. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V3

V5

V1

)

c

c

c

b

b

a

a

c

b

b

a

W F g / g n ( A S g n ợ ư

a

l

c

b

a

m à H

160.00 140.00 120.00 100.00 80.00 60.00 40.00 20.00 0.00

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.14. Hàm lượng salicylic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

82

Việc hình thành SA thường liên quan đến sự gia tăng của các loại oxy phản

ứng gây ra những thay đổi đáng kể về mức oxy hóa khử của tế bào. Những thay đổi

oxy hóa khử này được cảm nhận trong tế bào bởi gene bảo vệ chính NPR1

(NONEXPRESSOR OF PR1) - một thành phần quan trọng của lộ trình tín hiệu SA

(Monaghan và cộng sự, 2009) [110]. NPR1 liên quan đến tính kháng thu được toàn

thân (SAR), có thể ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ của thực vật chống lại rệp thông

qua việc kích hoạt biểu hiện của các gene liên quan bệnh học (PR) (Moran và

Thompson, 2001) [111]. Nhiều PR đáng kể được tạo ra trong vòng 12–24 giờ sau khi

rệp tấn công, cho thấy rằng cần phải có một khoảng thời gian sớm để phát triển các

phản ứng liên quan đến SA. Ngoài ra, một loạt các biện pháp bảo vệ thực vật chống

lại rệp phụ thuộc vào tín hiệu SA có liên quan đến việc cảm ứng các yếu tố phiên mã

của họ WRKY (Kuśnierczyk và cộng sự, 2008) [88].

Các nghiên cứu về tương tác giữa thực vật với rệp đã chỉ ra rằng SA nội sinh

được sản sinh mạnh mẽ ở mức cao hơn đối với các giống cây trồng kháng rệp và hàm

lượng SA tăng lên sau thời gian rệp tác động (Mohase và van der Westhuizen, 2002)

[108]. Nghiên cứu hiện tại của chúng tôi đồng ý với các báo cáo này vì kết quả thu

được cho thấy sự tác động của rệp muội đen đã gây ra sự gia tăng đáng kể hàm lượng

SA ở lá cây đậu tương Nam Đàn ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng V1, V3, V5 kể từ

sau khi gây nhiễm rệp và đạt cao nhất trong khoảng 24 – 48 giờ.

3.2.3. Jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Kết quả phân tích sắc ký khí - khối phổ (GC-MS) cho thấy hàm lượng MeJA

rất thấp (cường độ của các ion khảo sát rất nhỏ) trong lá đậu tương Nam Đàn. Cây

trồng này chủ yếu chứa JA, vì vậy chúng tôi đã đánh giá tổng hàm lượng jasmonate

(JA và MeJA) trong tất cả các mẫu và ký hiệu JA đã được sử dụng.

Kết quả nghiên cứu hàm lượng jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi

rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.6.

83

Bảng 3.6. Hàm lượng jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hàm lượng jasmonic acid (ng/g FW)

TG

0h

24h

48h

72h

96h

CT

Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

10 rệp

20 rệp

30 rệp

163,52 ± 9,64a AB 162,02 ± 7,01a AB 193,28 ± 9,49a C 151,57 ± 7,55a A 172,29 ± 8,90a B 163,52 ± 9,64a A 198,88 ± 18,02b B 266,81 ± 12,06b C 298,93 ± 13,87b D 322,27 ± 14,64b D 163,52 ± 9,64a A 235,99 ± 11,41c B 315,44 ± 13,48c C 396,72 ± 19,53c D 373,19 ± 13,66c D 163,52 ± 9,64a A 221,43 ± 12,12ab B 303,07 ± 12,32c C 438,38 ± 14,38d E 354,35 ± 14,65c D

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

10 rệp

20 rệp

30 rệp

160,25 ± 8,72a A 165,36 ± 11,76a A 157,04 ± 7,76a A 169,07 ± 14,01a A 150,05 ± 8,78a A 160,25 ± 8,72a A 298,19 ± 20,04d D 210,67 ± 11,06b B 270,18 ± 12,22b C 305,56 ± 12,04b D 160,25 ± 8,72a A 268,36 ± 9,70c B 278,61 ± 10,39c B 400,08 ± 13,17c D 340,22 ± 13,22c C 160,25 ± 8,72a A 234,73 ± 13,65b B 311,25 ± 12,70d C 493,68 ± 12,57d D 474,85 ± 15,47d D

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

10 rệp

20 rệp

30 rệp

113,80 ± 7,54a A 141,09 ± 9,79a B 135,82 ± 7,63a B 134,22 ± 9,67a B 132,98 ± 7,32a B 134,22 ± 9,67a A 165,31 ± 8,20b B 214,66 ± 9,56b C 223,40 ± 8,69b C 211,88 ± 11,35b C 134,22 ± 9,67a A 230,62 ± 12,61d B 239,46 ± 11,08c B 304,58 ± 12,63c C 233,64 ± 12,87b B 305,03 ± 13,42d D 325,87 ± 8,56d E 282,41 ± 14,76c C 134,22 ± 9,67a A 210,41 ± 9,12c B

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ (chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi bị rệp muội đen tác động, hàm

lượng JA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn này tăng lên từ 24 giờ đến 48 giờ và

đạt cao nhất ở thời điểm 72 giờ và duy trì hàm lượng cao này cho đến 96 giờ (đối với

công thức 10 rệp và 20 rệp) hoặc giảm xuống tại thời điểm 96 giờ (đối với công thức

30 rệp).

Hàm lượng JA cao nhất đạt 438,38 ng/g FW (công thức 30 rệp) tương ứng thời

điểm 72 giờ sau khi gây nhiễm rệp, cao gấp 2,89 lần so với đối chứng và cao gấp 2,68

lần so với thời điểm ban đầu.

Kết quả phân tích cũng cho thấy, hàm lượng JA tại tất cả các công thức nhiễm

rệp đều cao hơn so với thời điểm ban đầu và cao hơn so với đối chứng không bị nhiễm

rệp tại các thời điểm sau nhiễm.

84

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Loại phytohormone này trong lá đậu

tương Nam Đàn ở các công thức nhiễm rệp muội đen đã tăng ngay từ đầu tới 72 giờ.

Hàm lượng JA cao nhất (493,68 ng/g FW) được ghi nhận trên lá bị 30 rệp phá hoại ở

72 giờ, và cao gấp 2,92 lần so với đối chứng. Hàm lượng JA trong lá nhiễm rệp luôn

khác biệt có ý nghĩa so với cây đối chứng (p<0,05). Hơn nữa, hàm lượng JA tỷ lệ

thuận với số lượng rệp muội đen tấn công trong vòng 48 - 96 giờ; mật độ rệp muội

đen tấn công nhiều hơn làm cho hàm lượng JA tăng nhiều hơn và ngược lại. Mối

tương quan này cho thấy rằng hàm lượng JA hình thành trong lá đậu tương có liên

quan chặt chẽ đến thời gian và mật độ rệp trên cây.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Ở giai đoạn này khi bị rệp muội

đen tác động, hàm lượng JA trong lá đậu tương Nam Đàn tăng lên rõ rệt từ 24 giờ

đến 48 giờ và tiếp tục tăng cho đến 72 giờ sau đó giảm xuống ở thời điểm 96 giờ

đối với công thức nhiễm 20 rệp và 30 rệp. Trong khi đó, đối với công thức 10 rệp

sau khi hàm lượng JA tăng đến 48 giờ và được duy trì trong khoảng 72 - 96 giờ

tiếp theo.

Tại thời điểm 48 – 72 giờ hàm lượng JA gia tăng tỷ lệ thuận với mật độ rệp

tấn công. Kết quả phân tích ANOVA cũng cho thấy tất cả các công thức nhiễm rệp

đều có hàm lương JA cao hơn đối chứng ở tất cả các mốc thời gian thí nghiệm.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

động hàm lượng JA tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp

khác nhau: Cụ thể, hàm lượng JA đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng

V1 tại các thời điểm 48 giờ, 72 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 48 giờ, 96 giờ khi gây nhiễm

20 rệp. Hàm lượng JA đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V3 tại các

thời điểm 24 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 30 rệp. Trong

khi đó, hàm lượng JA luôn có giá trị thấp ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V5 so với

các giai đoạn V1, V3 tại các thời điểm khi gây nhiễm các mật độ rệp khác nhau (biểu đồ

3.15, biểu đồ 3.16, biểu đồ 3.17).

85

V1

V3

V5

)

b

b

c

c

b

b

a

a

a

a

b

a

b

b

a

W F g / g n ( A J g n ợ ư

l

m à H

400.00 350.00 300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.15. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

)

500.00

b

b

c

400.00

b

c

a

b

b

300.00

a

a

a

a

b

b

200.00

W F g / g n ( A J g n ợ ư

a

l

100.00

m à H

0.00

0h

96h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.16. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

86

V1

V3

V5

)

600.00

c

c

500.00

b

b

400.00

a

a

a

a

a

300.00

a

a

a

W F g / g n ( A J g n ợ ư

b

b

200.00

l

a

100.00

m à H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.17. Hàm lượng jasmonic acid trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Jasmonic acid thực hiện các chức năng bảo vệ của nó bằng cách điều chỉnh sự

biểu hiện của cả khả năng phòng thủ trực tiếp và gián tiếp chống lại côn trùng (War

và cộng sự, 2011) [166]. Trong quá trình bảo vệ trực tiếp, thông qua yếu tố phiên mã

xoắn – vòng - xoắn cơ bản MYC2, JA tăng cường sinh tổng hợp flavonoid, dẫn đến

tổng hợp các hợp chất phòng vệ như indole glucosinolate, đóng vai trò như độc tố

ngăn chặn các loài động vật với hoạt động ăn cỏ nói chung (Fujita và cộng sự, 2009)

[64]. Sự biểu hiện của MYC2 cao hơn đáng kể ở các cây bị rệp tấn công với mật độ

cao (Kroes và cộng sự, 2015) [89]. JA cũng ảnh hưởng đến phiên mã protein kinase

(CDPK) phụ thuộc canxi, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thực vật chống

lại các áp lực khác nhau thông qua quá trình truyền tín hiệu (Ulloa và cộng sự, 2002)

[148]. Ở cây đậu tương, hầu hết tất cả các phản ứng phòng vệ do GmCDPK điều

chỉnh vết thương của các loài động vật với hoạt động ăn cỏ và đồng thời động vật ăn

cỏ đều độc lập với tín hiệu JA (Hettenhausen và cộng sự, 2016) [77]. Ngoài ra, JA

còn đóng một vai trò trong việc bảo vệ gián tiếp chống lại côn trùng gây hại thông

qua việc cảm ứng các enzyme oxy hóa, chất ức chế proteinase, alkaloid và các hợp

chất dễ bay hơi (War và cộng sự, 2011) [166].

87

Do vai trò tiềm năng của chúng trong việc tổng hợp các hợp chất bảo vệ hoặc

trong khả năng chống chịu stress oxy hóa, JA và các hợp chất liên quan đến sức đề

kháng của thực vật chống lại côn trùng ăn cỏ. JA cũng được biết là gửi các tín hiệu

quan trọng trong phản ứng vết thương của thực vật. Trong quá trình tác động, rầy mềm

xâm nhập vào các mô thực vật và dẫn đến tổn thương tế bào như phá vỡ màng sinh

chất (Tjallingii, 2006) [146]. JA và các dẫn xuất của nó trực tiếp thúc đẩy sự hình thành

phức hợp COI1-JAZ, tạo nên các “tín hiệu” kích hoạt phản ứng cụ thể đối với vết

thương (Katsir và cộng sự, 2008) [80].

Các kết quả nghiên cứu trên cây họ đậu (Pisum sativum L. cv. Cysterski)

đều ghi nhận hàm lượng JA gia tăng sau khi bị rệp đậu (Acyrthosiphon pisum)

tác động (Van Chung Mai và cộng sự, 2014) [150]. Kết quả thu được của chúng

tôi cho thấy cũng có sự gia tăng đáng kể hàm lượng JA sau 24 giờ và đạt cao

nhất trong khoảng 72 giờ - 96 giờ sau khi bị nhiễm rệp.

3.3. Hoạt độ của một số enzyme tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong

lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

3.3.1. Enzyme chuyển hóa các dạng oxy hoạt hóa trong lá đậu tương Nam Đàn khi

rệp muội đen tác động

3.3.1.1. Enzyme superoxide dismutase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen

tác động

Các chất chống oxy hóa trong tế bào bao gồm các enzyme và các chất không

phải enzyme… Chúng có vai trò bảo vệ tế bào bằng các cách: loại bỏ các ROS, kìm

hãm các gốc oxy hóa của các chất trao đổi có khả năng khởi đầu sự hình thành các

gốc hữu cơ, làm gián đoạn chuỗi oxy hóa bằng cách tương tác với các gốc hữu cơ;

chuyển các peroxide thành các sản phẩm oxy hóa bền như rượu, aldehyt, xeton…;

giảm nồng độ oxy; liên kết hay oxy hóa ion kim loại có hóa trị thay đổi gây ra hình

thành các gốc tự do; thay đổi cấu trúc cơ chất làm chậm quá trình oxy hóa; thậm chí

gây chết một lớp tế bào để bảo vệ mô sống. Các enzyme chống oxy hóa bao gồm:

SOD, CAT, MDHAR, DHAR, GR… (Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

Enzyme SOD được coi là enzyme chủ yếu bảo vệ tế bào khỏi oxy hóa,

88

SOD xúc tác loại bỏ superoxide. SOD thường hoạt động mạnh lên trong những

trường hợp stress oxy hóa do ánh sáng mạnh, hạn hán, ngập úng, chất diệt cỏ,

nóng, thiếu oxy, kim loại nặng… Có thông báo rằng sản phẩm peroxy hóa lipid

ở các bào quan khuếch tán từ vị trí tổn thương đến nhân tăng cường sự phiên

mã các gene tổng hợp SOD đặc thù. SOD đặc biệt nhạy cảm với H 2O2 và KCN

(Nguyễn Văn Mã, 2015) [5].

Kết quả nghiên cứu hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong lá đậu tương

Nam Đàn khi rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.7.

Bảng 3.7. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hoạt độ enzyme superoxide dismutase (nkat/mg protein)

TG

CT

0h

24h

48h

72h

96h

Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

10,62 ± 0,40a A 12,34 ± 0,29a C 12,10 ± 0,38a C 11,61 ± 0,43a BC 10,95 ± 0,44a AB

10 rệp 10,62 ± 0,40a A 13,56 ± 0,38b B 18,03 ± 0,39b C 23,54 ± 0,42b D

23,87 ± 0,30c D

20 rệp 10,62 ± 0,40a A 13,78 ± 0,49b B 20,36 ± 0,47c C 25,04 ± 0,39c D

19,67 ± 0,32b C

30 rệp 10,62 ± 0,40a A 14,26 ± 0,36b B 25,48 ± 0,40d D 24,85 ± 0,44c D

20,22 ± 0,37b C

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

11,80 ± 0,40a A 14,94 ± 0,41a B 15,98 ± 0,40a C 15,03 ± 0,39a B

14,52 ± 0,43a B

10 rệp 11,80 ± 0,40a A 16,03 ± 0,49b B 23,72 ± 0,40b C 28,43 ± 0,46c D

31,20 ± 0,39d E

20 rệp 11,80 ± 0,40a A 16,06 ± 0,34b B 27,65 ± 0,30c D 30,83 ± 0,40d E

25,15 ± 0,43c C

30 rệp 11,80 ± 0,40a A 18,04 ± 0,43c B 31,49 ± 0,39d E 27,42 ± 0,39b D

23,06 ± 0,26b C

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

13,4 ± 0,41a A

16,95 ± 0,42a B 17,96 ± 0,42a C 17,61 ± 0,30a BC 17,22 ± 0,35a B

10 rệp 13,4 ± 0,41a A

19,36 ± 0,34b B 28,01 ± 0,38b C 32,13 ± 0,40b E

31,08 ± 0,51c D

20 rệp 13,4 ± 0,41a A

22,64 ± 0,32c B 30,32 ± 0,39c C 35,21 ± 0,40d D

30,12 ± 0,39b C

30 rệp 13,4 ± 0,41a A

22,15 ± 0,38c B 36,03 ± 0,56d E 33,14 ± 0,32c D

30,26 ± 0,40b C

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi lá đậu tương Nam Đàn bị rệp

89

muội đen tác động, hoạt độ của enzyme SOD tăng lên sau 24 giờ và tiếp tục tăng

mạnh từ 48 - 72 giờ và giảm xuống ở 96 giờ khi cây bị nhiễm 20 rệp và 30 rệp. Trong

khi đó, hoạt độ SOD tăng từ 24 – 48 giờ và giữ ở mức cao từ 72 - 96 giờ đối với công

thức gây nhiễm 10 rệp. Tất cả các công thức nhiễm rệp đều có hoạt độ SOD cao hơn so với thời điểm ban đầu và cao hơn so với đối chứng tại tất cả các thời điểm sau khi

gây nhiễm rệp.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Các phân tích quang phổ cho thấy

có sự gia tăng của enzyme SOD trong lá đậu tương Nam Đàn khi bị rệp tác động. Hoạt độ của enzyme này trong lá đậu tương Nam Đàn bị nhiễm rệp muội đen tăng

lên tại hầu hết các thời điểm sau nhiễm, và cao hơn nhiều so với đối chứng.

Sự gia tăng được ghi nhận sau 24 giờ và đạt cao nhất tại các thời điểm từ 48 – 96 giờ tùy thuộc vào mật độ rệp gây nhiễm. Khi lá cây đậu tương bị nhiễm 10 rệp, hoạt độ

SOD tiếp tục tăng lên sau 48 – 72 giờ và đạt cao nhất tại thời điểm 96 giờ sau khi gây

nhiễm. Trong khi đó hoạt độ SOD đạt mức cao nhất đối với công thức 20 rệp ở thời điểm

72 giờ, công thức 30 rệp ở thời điểm 48 giờ, sau đó hoạt độ SOD đều giảm xuống tại

thời điểm 96 giờ đối với cả hai công thức gây nhiễm mật độ cao.

Khi cây đậu tương bị nhiễm 30 rệp, hoạt độ của SOD đạt giá trị cao nhất ở 48

giờ (31,49 nkat/mg protein), cao hơn 197,12 % và 266,86 % so với đối chứng và thời

điểm ban đầu khi chưa nhiễm rệp.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Khi lá đậu tương Nam Đàn bị rệp

tác động, hoạt độ SOD gia tăng và đạt mức cao nhất tại thời điểm 48 – 72 giờ tùy thuộc

vào mật độ rệp gây nhiễm, sau đó giảm xuống ở 96 giờ. Cả 3 công thức nhiễm rệp đều

có hàm lượng SOD cao hơn so với đối chứng.

Kết quả thu được cũng cho thấy hoạt độ enzyme SOD đạt cao nhất tại thời

điểm 48 giờ đối với công thức nhiễm 30 rệp (36,03 nkat/mg protein) cao gấp 2,01 lần

so với đối chứng và gấp 2,69 lần so với thời điểm ban đầu.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến động hoạt độ SOD tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp khác nhau: Theo đó, hoạt độ SOD ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V5 luôn cao hơn thời kỳ V3 và hoạt độ SOD ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1 luôn đạt mức thấp nhất tại các

thời điểm sau khi gây nhiễm rệp và với các mật độ rệp tác động khác nhau (biều đồ 3.18, biểu đồ 3.19, biểu đồ 3.20).

90

V1

V3

V5

c

b

b

b

c

i

a

b

a

c

a

b

) n e t o r p g m

a

c

b

a

/ t a k n (

D O S e m y z n e ộ đ t ạ o H

35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.18. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

c

i

b

c

c

b

a

b

c

a

a

b

) n e t o r p g m

a

c

b

a

/ t a k n (

D O S e m y z n e ộ đ t ạ o H

40.00 35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00

0h

96h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.19. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

91

V1

V3

V5

c

c

i

b

c

b

a

a

b

c

a

b

) n e t o r p g m

a

c

b

a

/ t a k n (

D O S e m y z n e ộ đ t ạ o H

40.00 35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.20. Hoạt độ enzyme superoxide dismutase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Trong tế bào sống, enzyme SOD tạo thành tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại

ROS, vì enzyme này có thể chống lại tác hại oxy hóa do tích tụ quá nhiều gốc anion .-, hoạt độ superoxide (Nguyễn Văn Mã, 2015) [5]. Khi tham gia vào quá trình khử O2 enzyme SOD tăng lên đáng kể trong lá bị nhiễm rệp của cây đậu tương Nam Đàn tại

các giai đoạn sinh trưởng V1, V3, V5 đã gây ra sự giảm mạnh hàm lượng gốc tự do .-. Kết quả phân tích tương quan Pearson cho thấy giữa hoạt độ SOD và hàm lượng O2 .- có mối tương quan dương từ trung bình đến mạnh (với hệ số tương quan R = 0,567 ở

O2 giai đoạn V1, R = 0,37 ở giai đoạn V3 và R = 0,77 ở giai đoạn V5, xem phần phụ lục).

Cụ thể, sự tăng nhanh và duy trì hoạt độ cao của enzyme SOD sau 24 giờ, đạt

mức cao nhất sau 48 – 72 giờ trong lá đậu tương Nam Đàn bị tác động bởi rệp muội

.- đạt cao

đen đã góp phần làm giảm đáng kể hàm lượng gốc tự do O2

.- (hàm lượng O2

.-

nhất ở thời điểm 24 giờ nhưng sau đó giảm mạnh từ 48 - 96 giờ). Khi gốc tự do O2

được duy trì ở mức thấp sau 72 giờ, hoạt độ của enzyme SOD cũng có chiều hướng

giảm xuống.

3.3.1.2. Enzyme catalase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Catalase là enzyme chứa HEM có khối lượng phân tử 22.000 kDa được tìm thấy

92

ở tất cả các sinh vật nhân chuẩn hiếu khí. Enzyme CAT có thể chuyển hóa 44.000 phân

tử H2O2 trong một giây. Khác với peroxydase là enzyme thường chỉ hoạt động khi nồng

độ peroxyde thấp, còn catalase có thể hoạt động cả khi nồng độ peroxide cao (Nguyễn

Văn Mã, 2015) [5].

Kết quả phân tích hoạt độ enzyme catalase trong lá đậu tương Nam Đàn khi

rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.8.

Bảng 3.8. Hoạt độ enzyme catalase trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hoạt độ enzyme catalase (nkat/mg protein)

TG

0h

24h

48h

72h

96h

CT Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

6,57 ± 0,31a A 7,02 ± 0,54a AB 7,88 ± 0,40a C 7,23 ± 0,32a ABC 7,69 ± 0,32a BC

10 rệp 6,57 ± 0,31a A 11,30 ± 0,39b C 12,34 ± 0,32b D 11,54 ± 0,42b C 10,26 ± 0,19b B

20 rệp 6,57 ± 0,31a A 12,83 ± 0,38c B 14,28 ± 0,27c C 15,65 ± 0,43d D 14,62 ± 0,27d C

30 rệp 6,57 ± 0,31a A 14,43 ± 0,44d C 15,13 ± 0,41d D 13,07 ± 0,35c B 13,04 ± 0,30c B

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

8,02 ± 0,32a A 10,01 ± 0,27a C 10,06 ± 0,50a C

8,84 ± 0,40a B

9,63 ± 0,26a C

10 rệp 8,02 ± 0,32a A 12,52 ± 0,72b B 17,50 ± 0,15b D 17,59 ± 0,29b D 15,01 ± 0,33b C

20 rệp 8,02 ± 0,32a A 19,04 ± 0,48c B 22,46 ± 0,34d D 22,48 ± 0,36c D 21,30 ± 0,33d C

30 rệp 8,02 ± 0,32a A 22,97 ± 0,40d E 20,03 ± 0,42c D 16,98 ± 0,46b B 17,92 ± 0,39c C

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

7,43 ± 0,42a A 7,45 ± 0,32a A 8,52 ± 0,33a B

8,94 ± 0,39a B

9,07 ± 0,23a B

10 rệp

7,43 ± 0,42a A 13,90 ± 0,36b C 14,75 ± 0,28b D 14,19 ± 0,26b BC 12,62 ± 0,38b B

20 rệp

7,43 ± 0,42a A 18,61 ± 0,40c B 22,49 ± 0,43c C 18,04 ± 0,54c B 17,98 ± 0,40d B

30 rệp

7,43 ± 0,42a A 20,92 ± 0,34d D 21,94 ± 0,41c E 18,96 ± 0,37d C 16,03 ± 0,54c B (Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi lá đậu tương bị 10 rệp và 30 rệp

tấn công, hoạt độ enzyme CAT tăng lên và đạt cao nhất tại thời điểm 48 giờ, trong

93

khi công thức nhiễm 20 rệp hoạt độ enzyme CAT tăng và đạt cao nhất tại 72 giờ, sau

đó cả 3 công thức nhiễm rệp đều hạ xuống tại thời điểm 96 giờ sau nhiễm.

Khi rệp tấn công đã làm cho hoạt độ enzyme CAT tăng lên so với đối chứng và

có sự sai khác nhau hoàn toàn giữa các công thức nhiễm rệp. Hoạt độ enzyme CAT

tăng và tỷ lệ thuận với mật độ rệp gây hại được ghi nhận tại các thời điểm 24 giờ và 48

giờ.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Khi lá đậu tương bị 10 rệp và 20 rệp tác động, hoạt độ enzyme CAT tăng lên sau 24 giờ và đạt cao nhất tại thời điểm 48 – 72 giờ,

trong khi công thức nhiễm 30 rệp hoạt độ enzyme CAT tăng nhanh và đạt mức cao từ rất sớm (24 giờ sau nhiễm). Sau đó cả 3 công thức nhiễm rệp đều có hoạt độ enzyme CAT hạ

xuống tại thời điểm 96 giờ sau nhiễm. Hoạt độ enzyme CAT ở mức cao nhất tại thời điểm

24 giờ khi lá đậu tương bị 30 rệp tấn công (22,97 nkat/mg protein) cao gấp 2,29 lần so với

đối chứng và cao gấp 2,86 lần so với thời điểm ban đầu.

Các phân tích của ANOVA cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa

hoạt độ của enzyme CAT trên lá nhiễm rệp và đối chứng trong thời gian thí nghiệm

(p <0,05). Hoạt độ enzyme CAT tăng và tỷ lệ thuận với mật độ rệp gây hại được ghi

nhận tại các thời điểm 24 giờ.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Khi rệp muội đen tác động, tại tất cả

các công thức gây nhiễm rệp, hoạt độ enzyme CAT tăng lên sau 24 giờ và đạt cao nhất

tại thời điểm 48 giờ, sau đó chúng giảm xuống tại thời điểm 96 giờ sau khi gây nhiễm.

Khi rệp tấn công đã làm cho hoạt độ enzyme CAT tăng lên so với đối chứng và

có sự sai khác nhau hoàn toàn giữa các công thức nhiễm rệp. Hoạt độ enzyme CAT tăng

và tỷ lệ thuận với mật độ rệp gây hại được ghi nhận tại các thời điểm 24 giờ và 72 giờ.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến động hoạt độ CAT tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp khác nhau: Cụ thể, hoạt độ CAT đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V3 tại các thời điểm 48 giờ, 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 72 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 20 rệp; 24 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 30 rệp. Hoạt độ CAT đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V5 tại các thời điểm 24 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 48 giờ và 72 giờ

khi gây nhiễm 30 rệp. Trong khi đó, hàm lượng CAT luôn có giá trị thấp nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1 so với các giai đoạn V3, V5 tại các thời điểm khi gây nhiễm các mật độ rệp khác nhau (biểu đồ 3.21, biểu đồ 3.22, biểu đồ 3.23).

94

V1

V3

V5

20.00

c

c

i

c

b

b

c

15.00

b

b

a

a

a

a

10.00

b

) n e t o r p g m

b

a

5.00

/ t a k n (

T A C e m y z n e ộ đ t ạ o H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.21. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

25.00

b

c

b

c

i

b

b

b

b

20.00

a

a

a

a

15.00

) n e t o r p g m

b

10.00

b

a

/ t a k n (

5.00

T A C e m y z n e ộ đ t ạ o H

0.00

0h

96h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.22. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

95

V1

V3

V5

c

25.00

c

b

i

b

c

c

20.00

b

b

a

a

a

a

15.00

) n e t o r p g m

b

10.00

b

a

/ t a k n (

5.00

T A C e m y z n e ộ đ t ạ o H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.23. Hoạt độ enzyme catalase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi

gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Với chức năng kiểm soát hàm lượng ROS, hoạt động của enzyme SOD, enzyme

CAT (cùng với một số enzyme chống ôxy hóa khác) giúp cơ thể thực vật có thể duy trì sinh

tổng hợp ROS để tăng cường khả năng bảo vệ trước tác động từ môi trường ngoài, đồng

thời giảm thiểu độc tính của ROS đối với các yếu tố cấu trúc và quá trình sống diễn ra trong

tế bào. Thể hiện vai trò này ở cây đậu tương Nam Đàn, enzyme SOD và enzyme CAT trong

lá bị stress oxy hóa do ảnh hưởng của rệp muội đen tác động đã luôn có hoạt độ cao, biến .- nội sinh, trong khi ở công

đổi mạnh và tương quan mật thiết với hàm lượng H2O2 và O2 thức đối chứng, các enzyme này có độ hoạt độ thấp và ít thay đổi.

Kết quả phân tích tương quan Pearson cho thấy giữa hoạt độ CAT và hàm lượng H2O2 có mối tương quan dương và mạnh (với hệ số tương quan R = 0,648 ở giai đoạn V1, R = 0,88 ở giai đoạn V3 và R = 0,795 ở giai đoạn V5, xem phần phụ lục).

Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy enzyme CAT có thể đóng góp vào cơ chế bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn chống lại sự xâm nhập của rệp muội đen bằng cách điều chỉnh hàm lượng H2O2 (việc kích hoạt enzyme CAT cao hơn một cách không cân đối so với sự

tạo ra H2O2 trong lá đậu tương). Hoạt tính cao của enzyme CAT trong vòng 24 - 96 giờ xúc tác mạnh mẽ sự phân hủy H2O2 thành H2O và O2, do đó làm giảm hàm lượng của sản phẩm ROS này. Sự tích lũy tương đối thấp của H2O2 từ 48 đến 96 giờ là do sự hoạt hóa cao của enzyme CAT. Sự tăng cường mạnh mẽ của enzyme CAT bảo vệ các tế bào lá đậu tương

96

chống lại sự dư thừa của H2O2 và do đó chống lại tổn thương màng đáng kể.

Hiệu quả cao của các enzym chống oxy hóa như enzyme SOD và enzyme CAT

được quan sát thấy trong đậu tương Nam Đàn là một trong những yếu tố quan trọng

nhất của cơ chế bảo vệ chống lại stress oxy hóa. Enzyme SOD và enzyme CAT được .- và H2O2, chúng hoạt động như một yếu tố phòng thủ giúp tạo ra để điều chỉnh O2 khử độc tố dư thừa của ROS để giảm tác hại oxy hóa. Ngoài ra, hoạt độ tăng cường

của enzyme SOD và enzyme CAT trong lá đậu tương Nam Đàn dưới sự tác động của

rệp muội đen cũng đóng một vai trò quan trọng trong khả năng chống chịu căng thẳng của đậu tương Nam Đàn.

3.3.2. Enzyme tổng hợp salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động 3.3.2.1. Enzyme phenylalanine ammonia-lyase và sự biểu hiện của gene PAL

Kết quả phân tích hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase (EC 4.3.1.24)

trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.9.

Bảng 3.9. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong lá đậu tương

Nam Đàn khi rệp muội đen tác động

Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase (µmol cinnamic acid/mg protein/h) 72h 48h

24h

96h

0h

TG CT Giai đoạn sinh trưởng V1

7,78 ± 0,40a A

10,02 ± 0,50a D 9,63 ± 0,36a CD

ĐC 10 rệp 20 rệp 30 rệp

8,78 ± 0,24a B 8,99 ± 0,44a BC 8,78 ± 0,24a A 10,48 ± 0,53b B 14,63 ± 0,46b D 16,37 ± 0,48c E 13,51 ± 0,23b C 8,78 ± 0,24a A 14,83 ± 0,44d B 25,45 ± 0,32c E 18,40 ± 0,48d D 16,81 ± 0,37d C 8,78 ± 0,24a A 12,94 ± 0,27c B 27,82 ± 0,33d D 15,45 ± 0,42b C 15,78 ± 0,35c C

Giai đoạn sinh trưởng V3

10,37 ± 0,42a C

ĐC 10 rệp 20 rệp 30 rệp

8,05 ± 0,29a A 10,43 ± 0,22a C 10,45 ± 0,47a C 8,76 ± 0,37a B 8,05 ± 0,29a A 13,82 ± 0,36b B 16,76 ± 0,48b C 19,58 ± 0,51b D 19,59 ± 0,49b D 8,05 ± 0,29a A 19,61 ± 0,39c B 39,96 ± 0,44d E 28,15 ± 0,46d D 24,58 ± 0,85c C 8,05 ± 0,29a A 27,54 ± 0,42d C 37,42 ± 0,44c D 27,03 ± 0,28c BC 26,67 ± 0,31d B

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC 10 rệp 20 rệp 30 rệp

9,02 ± 0,31a C 7,25 ± 0,20a B 8,50 ± 0,46a C 6,97 ± 0,36a B 5,97 ±0,39a A 5,97 ± 0,39a A 8,79 ± 0,49b B 12,30 ± 0,46b C 12,98 ± 0,57b C 15,23 ± 0,51b D 5,97 ± 0,39a A 11,08 ± 0,47c B 21,16 ± 0,32c D 14,99 ± 0,38c C 15,10 ± 0,55b C 5,97 ± 0,39a A 11,67 ± 1,21c B 23,24 ± 0,42d E 18,40 ± 0,33d D 16,08 ± 0,36c C

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

97

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi bị rệp muội đen tác động, hoạt

độ của enzyme PAL tăng lên đáng kể sau 24 giờ và đạt cao nhất ở 48 giờ sau nhiễm

đối với công thức 20 và 30 rệp, trong khi công thức 10 rệp hoạt độ enzyme PAL đạt

cao nhất ở 72 giờ, sau đó giảm xuống ở 96 giờ sau nhiễm đối với cả ba công thức gây

nhiễm rệp.

Phân tích ANOVA, kết quả thu được cho thấy tại thời điểm 48 giờ hoạt độ

enzyme PAL tăng cao và tỷ lệ thuận với mật độ rệp tấn công, trong đó hoạt độ enzyme

PAL cao nhất đối với công thức nhiễm 30 rệp (đạt 27,82 µmol cinnamic acid/mg

protein/h).

Tại tất cả các thời điểm sau khi bị rệp tác động đều đều có hoạt độ enzyme

PAL tăng lên và đều cao hơn so với đối chứng.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Hoạt độ của enzyme PAL được sản

sinh mạnh mẽ trong lá đậu tương giai đoạn V3 sau khi bị nhiễm ở các mật độ rệp khác

nhau. Hoạt độ của PAL trong các lá bị nhiễm 20 và 30 rệp tăng lúc đầu, đạt giá trị cao

nhất ở 48 giờ sau nhiễm sau đó giảm xuống ở 72 giờ và đạt mức thấp hơn tại thời điểm

96. Trong khi đó, công thức gây nhiễm 10 rệp, hoạt độ enzyme PAL gia tăng sau 24

giờ và duy trì mức cao trong khoảng 72 – 96 giờ sau nhiễm.

Phân tích ANOVA, kết quả thu được cho thấy tại thời điểm 48 giờ và 96

giờ hoạt độ enzyme PAL tăng cao và tỷ lệ thuận với mật độ rệp tấn công. Hoạt

độ của PAL ở các công thức gây nhiễm rệp luôn cao hơn so với đối chứng

(p<0,05), enzyme này ở công thức đối chứng duy trì ở mức thấp và có những

thay đổi nhỏ trong suốt thí nghiệm.

Khi bị rệp muội đen tác động, rệp muội đen không chỉ kích hoạt các hoạt động của enzyme mà còn gây ra sự biểu hiện của gene mã hóa PAL (PAL). Phân tích RT- PCR bán định lượng đã cho thấy PAL bắt đầu biểu hiện trong lá nhiễm rệp ở 24 giờ và duy trì biểu hiện mạnh mẽ cho đến 96 giờ (hình 3.1A). Tỷ lệ giữa PAL và actin trong

lá bị nhiễm rệp luôn mạnh hơn so với đối chứng (hình 3.1C).

98

Hình 3.1. Biểu hiện tương đối của gene PAL trong lá đậu tương Nam Đàn

Đối chứng và cây bị nhiễm rệp muội đen (A), biểu hiện của đối chứng actin (B) và tỷ lệ cường độ PAL / cường độ actin (C). Dấu sao (*) trong hình thể hiện sự khác biệt có ý nghĩa giữa các biến thể thí nghiệm và đối chứng ở mức p <0,05. C – nghiệm thức đối chứng, A – nghiệm thức nhiễm rệp.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Khi bị rệp muội đen tác động, hoạt

độ của enzyme PAL tăng lên đáng kể sau 24 giờ và đạt cao nhất ở 48 giờ sau nhiễm

đối với công thức 20 và 30 rệp, trong khi công thức 10 rệp hoạt độ PAL liên tục tăng và đạt mức cao nhất ở thời điểm 96 giờ sau nhiễm. Phân tích ANOVA, kết quả thu được cho thấy tại thời điểm 48 giờ và 72 giờ hoạt độ PAL tỷ lệ thuận với mật độ rệp tấn công, trong đó lượng PAL cao nhất đối với công thức nhiễm 30 rệp (đạt 23,24 µmol cinnamic acid/mg protein/h).

Tại tất cả các thời điểm sau khi bị rệp tác động đều làm cho hoạt độ PAL tăng

lên so với thời điểm ban đầu và cao hơn so với đối chứng.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến động hoạt độ PAL tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp khác nhau: Cụ thể, hoạt độ PAL đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1 tại

99

thời điểm 96 giờ khi gây nhiễm 20 rệp. Hoạt độ CAT đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh

trưởng sinh dưỡng V3 tại các thời điểm 24 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 72 giờ khi gây

nhiễm 20 rệp. Trong khi hàm lượng CAT có giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh

dưỡng V5 tại các thời điểm 72 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 48 giờ và 96 giờ khi gây nhiễm 30 rệp. (biểu đồ 3.24, biểu đồ 3.25, biểu đồ 3.26).

V1

V3

V5

25

/

a

a

i

20

b

a

b

a

b

b

/

b

i

15

b

i

a

a

a

a

10

b

i

) h n e t o r p

g m d c a c m a n n c

5

l

L A P e m y z n e ộ đ t ạ o H

0

o m µ (

0h

96h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.24. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng (Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

50

b

40

b

30

a

i

b

b

a

b

a

a

a

20

) h / n e t o r p

a

b

a

g m / d i c a c i m a n n i c l

a

b

10

L A P e m y z n e ộ đ t ạ o H

o m µ (

0

96h

0h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.25. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng (Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

100

V1

V3

V5

a

b

ab

a

b

i

a

a

b

a

a

) h / n e t o r p

b

g m / d i c a c i m a n n i c l

a

a

a

b

L A P e m y z n e ộ đ t ạ o H

o m µ (

40 35 30 25 20 15 10 5 0

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.26. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong tế bào

lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Phenylalanin amoniac-lyase là enzyme đầu tiên trong con đường sinh tổng

hợp SA. Sự gia tăng hoạt động của PAL ảnh hưởng rõ rệt đến quá trình tổng hợp

các chất chuyển hóa thứ cấp, dẫn đến sinh tổng hợp SA, flavonoid, isoflavonoid và

các chất chống oxy hóa khác. Những hợp chất có đặc tính ngăn chặn, gây độc và

kháng dinh dưỡng như những chất xua đuổi rệp có thể ngăn rệp ăn hoặc định cư trên

vật chủ (Moran và Thompson, 2001 [111]; Martinez de Ilarduya và cộng sự, 2003

[100]; Voelckel và cộng sự, 2004 [156]; Zhu-Salzman và cộng sự, 2004 [168]; Gao

và cộng sự, 2007 [65]).

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, trên cây đậu tương Nam Đàn, rệp

muội đen không chỉ gây ra hoạt động của enzyme này mà còn gây ra sự biểu hiện của

gene PAL. Gene này bắt đầu biểu hiện ở những chiếc lá bị nhiễm rệp muội đen tại

thời điểm 24 giờ, và duy trì biểu hiện mạnh mẽ cho đến 96 giờ.

3.3.2.2. Enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội

đen tác động

Kết quả phân tích hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương

Nam Đàn khi rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.10.

101

Bảng 3.10. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam

Đàn khi rệp muội đen tác động

Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase (ng SA/h/mg protein)

TG

CT

0h

24h

48h

72h

96h

Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

5,23 ± 0,29a A

5,61 ± 0,40a B

6,27 ± 0,32a B

5,26 ± 0,53a A

5,38 ± 0,32a A

10 rệp

5,23 ± 0,29a A 10,78 ± 0,36b B 12,54 ± 0,48b C 10,36 ± 0,34b B 10,28 ± 0,46b B

20 rệp

5,23 ± 0,29a A 12,76 ± 0,48d C 14,39 ± 0,30c D 12,27 ± 0,36c C 11,34 ± 0,35c B

30 rệp

5,23 ± 0,29a A 11,85 ± 0,38c C 15,58 ± 0,50d E 13,39 ± 0,38d D 10,03 ± 0,51b B

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

5,34 ± 0,26a A

6,98 ± 0,42a C

5,36 ± 0,25a A

6,59 ± 0,55a BC

6,08 ± 0,24a B

10 rệp

5,34 ± 0,26a A 11,87 ± 0,45b D 14,33 ± 0,40b E 10,06 ± 0,46b C

7,50 ± 0,46b B

20 rệp

5,34 ± 0,26a A 16,38 ± 0,37c C 17,41 ± 0,41d D 15,95 ± 0,44d C 10,15 ± 0,42c B

30 rệp

5,34 ± 0,26a A 18,37 ± 0,29d E 15,89 ± 0,44c D 14,34 ± 0,39c C 10,97 ± 0,43d B

Giai đoạn sinh trưởng V5

ĐC

6,80 ± 0,32a A

6,51 ± 0,43a A

7,08 ± 0,23a AB

7,01 ± 0,31a A

7,66 ± 0,33a B

10 rệp

6,80 ± 0,32a A 10,21 ± 0,38b B 14,07 ± 0,25b D 12,97 ± 0,47c C

9,98 ± 0,35b B

20 rệp

6,80 ± 0,32a A 16,35 ± 0,46c D 18,38 ± 0,30d E 12,17 ± 0,18b C

9,63 ± 0,40b B

30 rệp

6,80 ± 0,32a A 17,83 ± 0,70d C 16,94 ± 0,68c C 13,27 ± 0,39c B 12,34 ± 0,43c B

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi bị rệp muội đen tác động, hoạt độ

enzyme BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn tăng lên rõ rệt sau 24 giờ và đạt mức cao

nhất ở 48 giờ sau đó giảm xuống tại thời điểm 96 giờ. Các công thức nhiễm rệp đều có

hoạt độ BA2H trong lá cao hơn so với thời điểm ban đầu và cao hơn so với đối chứng.

Hoạt độ BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn tăng lên và tỷ lệ thuận với mật độ

rệp gây nhiễm ở các thời điểm 48 giờ và 72 giờ.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Hoạt độ enzyme BA2H trong lá đậu

tương Nam Đàn giai đoạn V3 tăng mạnh tại thời điểm 24 giờ ở tất cả các công thức

102

nhiễm rệp và đạt mức cao nhất tại thời điểm 48 giờ đối với công thức gây nhiễm 10

rệp và 20 rệp. Trong khi đó, giá trị cao nhất của hoạt độ enzyme BA2H (18,37 ng

SA/h/mg protein) được ghi nhận tại thời điểm 24 giờ do 30 rệp phá hại, cao hơn 3,44

lần so với lúc đầu và cao hơn 2,63 lần so với cây đối chứng. Hoạt độ của enzyme

BA2H trong lá nhiễm rệp có xu hướng giảm theo thời gian thí nghiệm, enzyme này

trong đối chứng ít thay đổi và ở mức thấp. Sự khác biệt về hoạt độ enzyme BA2H

giữa các cây bị nhiễm rệp và đối chứng được ghi nhận ở tất cả các thời điểm điều tra

(p <0,05).

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Hoạt độ enzyme BA2H trong lá đậu

tương Nam Đàn giai đoạn V5 tăng lên và đạt mức cao nhất ở thời điểm 48 giờ sau đó

giảm xuống tại thời điểm 96 giờ khi rệp muội đen tác động.

Tất cả các công thức nhiễm rệp đều có hoạt độ enzyme BA2H cao hơn so với

đối chứng, giá trị enzyme BA2H cao nhất tại thời điểm 48 giờ (18,38 ng SA/h/mg

protein) đối với công thức gây nhiễm 20 rệp, cao gấp 2,6 lần so với đối chứng và cao

gấp 2,7 lần so với thời điểm ban đầu.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

động hoạt độ BA2H tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp

khác nhau: Cụ thể, hoạt độ BA2H đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng

V1 tại thời điểm 96 giờ khi gây nhiễm 20 rệp. Hoạt độ BA2H đạt giá trị cao nhất ở thời

kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V3 tại các thời điểm 24 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 72 giờ khi

gây nhiễm 20 rệp và 30 rệp. Trong khi hàm lượng BA2H có giá trị cao nhất ở thời kỳ

sinh trưởng sinh dưỡng V5 tại các thời điểm 72 giờ khi gây nhiễm 10 rệp; 48 giờ khi gây

nhiễm 20 rệp và 48 giờ, 96 giờ khi gây nhiễm 30 rệp. (biểu đồ 3.27, biểu đồ 3.28, biểu

đồ 3.29).

103

V1

V3

V5

b

b

i

b

a

b

a

a

b

a

a

b

) n e t o r p

a

b

/

a

/

a

g m h A S g n (

H 2 A B e m y z n e ộ đ t ạ o H

16.00 14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.27. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào

lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

c

20.00

i

b

b

b

b

a

15.00

a

a

a

b

a

a

10.00

b

a

a

5.00

) n e t o r p g m / h / A S g n (

H 2 A B e m y z n e ộ đ t ạ o H

0.00

0h

96h

24h 72h 48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.28. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào

lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

104

V1

V3

V5

b

20.00

b

i

b

a

a

b

a

a

15.00

c

a

b

a

10.00

b

a

a

5.00

) n e t o r p g m / h / A S g n (

H 2 A B e m y z n e ộ đ t ạ o H

0.00

0h

96h

72h 48h 24h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.29. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong tế bào

lá đậu tương Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Benzoic acis 2-hydroxylase có chức năng sinh hóa chính là xúc tác quá trình

chuyển đổi benzoic acis thành SA, liên quan trực tiếp đến tín hiệu SA.

Cho đến nay, có rất ít thông tin về sự tham gia của BA2H trong phản ứng của

thực vật đối với côn trùng.

Trước đây chúng tôi đã quan sát thấy sự hình thành của BA2H trong phản ứng

bảo vệ của Pisum sativum đối với rệp đậu (Mai và cộng sự, 2014) [98]. Nghiên cứu

của chúng tôi cũng cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ hoạt độ của BA2H trong lá đậu

tương Nam Đàn tại các giai đoạn sinh trưởng V1, V3, V5 được gây ra bởi sự tác động

của rệp muội đen.

Tương tự như PAL, sự thay đổi cảm ứng trong hoạt động BA2H đặc biệt phù

hợp với sự thay đổi của hàm lượng SA, do đó BA2H có thể tham gia vào lộ trình phát

tín hiệu SA.

Mối tương quan tỷ lệ giữa các hoạt động của PAL và BA2H và hàm lượng SA

trong lá bị nhiễm rệp chỉ ra rằng việc tăng cường các enzyme đó có liên quan chặt

chẽ đến sự gia tăng của phytohormone SA. Cần nhấn mạnh rằng sự thay đổi về hàm

lượng SA và hoạt độ PAL và BA2H đã được ghi nhận liên quan đến mật độ rệp. Sự

105

tấn công của rệp với mật độ cao (20 rệp hoặc 30 rệp muội đen trên mỗi cây đậu tương)

đã gây ra sự cảm ứng mạnh mẽ mức SA và hoạt độ của PAL và BA2H trong lá bị

nhiễm rệp của đậu tương Nam Đàn.

Trong khuôn khổ đề tài, chúng tôi đã bố trí thêm các thí nghiệm ở giai đoạn sinh

trưởng sinh thực để thăm dò thêm quá trình sinh tổng hợp salicylic acid ở giai đoạn này.

Mỗi cây đậu tương ở các giai đoạn R1 (bắt đầu nở hoa), R3 (bắt đầu phát triển vỏ) và R5

(bắt đầu vào hạt) được gây nhiễm bởi 10, 20 hoặc 30 rệp. Các mẫu lá được thu thập ở

cây đối chứng và cây bị nhiễm rệp ở các giai đoạn R1, R3, R5 để phân tích các chỉ tiêu.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, tương tự giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, đường

truyền tín hiệu liên quan đến SA tham gia vào phản ứng phòng thủ của cây đậu tương

Nam Đàn đối với rệp muội đen ở các giai đoạn sinh trưởng sinh thực. Dưới tác động của

rệp muội đen, phytohormone SA trong lá đậu tương Nam Đàn được tích lũy ở mức cao

kể từ giai đoạn R1. Các enzyme chính trong sinh tổng hợp SA như PAL và BA2H cũng

được sản sinh, sự thay đổi hoạt độ của các enzyme này có mối tương quan chặt chẽ với

hàm lượng SA sinh ra:

- Sự tích luỹ salicylic acid:

Dưới tác động của 20 và 30 rệp, SA được tích lũy đáng kể ở giai đoạn R1

và sau đó giảm mạnh ở giai đoạn R3 và R5, trong khi phytohormone này trong các

cây bị nhiễm 10 rệp đạt đến đỉnh điểm ở giai đoạn R3 và duy trì ở mức cao cho

đến giai đoạn R5. Hàm lượng SA cao nhất thu được là 106,39 ng/g FW ở nghiệm

thức nhiễm 30 rệp trên lá ở giai đoạn R1, cao gấp 3,24 lần so với thời điểm đầu

của thí nghiệm (32,82ng/g FW) và cao hơn 2,61 lần so với các cây đối chứng

(40,92 ng/g FW). Mối quan hệ giữa hàm lượng tích lũy của SA và mật độ rệp chỉ

được ghi nhận ở giai đoạn R1.

Hàm lượng SA trong các cây đối chứng được duy trì nhất quán ở mức thấp

hơn. Sự khác biệt đáng kể giữa hàm lượng SA trong lá nhiễm rệp và lá đối chứng

được ghi nhận ở tất cả các thời điểm điều tra.

- Enzyme sinh tổng hợp salicylic acid:

+ Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase: Hoạt độ của enzyme PAL

106

trong lá đậu tương Nam Đàn bị gây nhiễm rệp muội đen cao hơn ở cây đối chứng ở

giai đoạn R1 và R3. Hoạt độ của enzyme PAL trong lá nhiễm rệp tăng mạnh và đạt

mức tối đa ở giai đoạn R1, lúc này enzym trong lá nhiễm 20 và 30 rệp tăng lên mạnh

mẽ. Giá trị cao nhất (6,99 µmol trans-cinnamic acid/mg protein/h) được ghi nhận ở

cây lây nhiễm 20 rệp, cao hơn 2,43 lần và 4,85 lần so với đối chứng và trước khi xử

lý rệp. Sau khi đạt đến đỉnh điểm, hoạt động của enzyme PAL giảm mạnh giữa các

giai đoạn R3 và R5. Ở công thức đối chứng, enzym này vẫn hoạt động thấp hơn và ít

thay đổi trong suốt thí nghiệm.

+ Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase: Hoạt độ enzyme BA2H trong lá đậu

tương Nam Đàn được tích lũy khác nhau dưới tác động của rệp muội đen. Sự phá hại

của 30 rệp kích hoạt hoạt động của BA2H ở mức cao nhất (41,08 ng SA/h/mg protein)

ở giai đoạn R1, sau đó là sự gia tăng enzyme BA2H thu được ở các nghiệm thức nhiễm

10 và 20 rệp ở giai đoạn R3. Sau khi đạt đến đỉnh điểm, hoạt độ của enzyme BA2H

trong tất cả các lá bị nhiễm rệp đều giảm mạnh cho đến R5. Ngược lại, hoạt độ enzyme

BA2H trong cây đối chứng thay đổi nhỏ ở các mức thấp hơn. Sự khác biệt đáng kể về

hoạt độ của enzyme này giữa các cây bị nhiễm rệp và đối chứng đã được ghi nhận giữa

các giai đoạn R1 và R3 (xem chi tiết tại phụ lục 3).

3.3.3. Enzyme tổng hợp jasmonic acid trong lá đậu tương Nam Đàn khi rệp muội

đen tác động (enzyme lipoxygenase)

Kết quả phân tích hoạt độ enzyme lipoxygenase trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động thu được tại bảng 3.11.

Bảng 3.11. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong lá đậu tương Nam Đàn

khi rệp muội đen tác động

Hoạt độ enzyme lipoxygenase (nkat/phút/mg protein)

TG

0h

24h

48h

72h

96h

CT Giai đoạn sinh trưởng V1

ĐC

14,06 ± 0,62a A 15,72 ± 0,98a B 17,28 ± 0,80a C 15,04 ± 0,67a AB 17,29 ± 0,69a C

10 rệp

14,06 ± 0,62a A 18,43 ± 0,85b B 23,96 ± 0,69b C 30,07 ± 1,51b D 31,09 ± 1,08b D

20 rệp

14,06 ± 0,62a A 20,38 ± 0,62c B 30,14 ± 0,92c C 32,78 ± 0,61c D

35,59 ± 1,11c E

107

30 rệp

14,06 ± 0,62a A 22,31 ± 0,67d B 25,23 ± 0,80b C 37,44 ± 1,21d D 42,27 ± 1,23d E

Giai đoạn sinh trưởng V3

ĐC

13,15 ± 0,63a A 16,26 ± 0,80a B 13,98 ± 0,84a A 15,54 ± 1,04a B 13,28 ± 0,88a A

10 rệp

13,15 ± 0,63a A 16,28 ± 0,66a B 20,43 ± 0,99b C 28,04 ± 0,96b D 28,09 ± 0,78b D

20 rệp

13,15 ± 0,63a A 17,95 ± 0,44b B 25,07 ± 1,12c C 34,61 ± 0,76c D 36,07 ± 1,03c D

30 rệp

13,15 ± 0,63a A 16,32 ± 0,51b B 25,12 ± 0,62c C 38,84 ± 0,81d D 43,58 ± 1,02d E

Giai đoạn sinh trưởng V5

12,54 ± 0,53a A 13,68 ± 0,64a B 17,72 ± 0,58a D 14,06 ± 0,35a B

16,38 ± 0,61a C

ĐC

12,54 ± 0,53a A 19,43 ± 0,70b B 26,54 ± 0,53c C 25,63 ± 0,96b C 28,99 ± 0,55b D

10 rệp

12,54 ± 0,53a A 18,35 ± 0,64b B 31,24 ± 0,61d C 33,06 ± 0,77c D

34,74 ± 0,52c E

20 rệp

12,54 ± 0,53a A 22,37 ± 0,90c B 24,98 ± 0,85b C 38,64 ± 0,55d D 41,12 ± 1,01d E

30 rệp

(Ghi chú: Xét riêng từng giai đoạn sinh trưởng, trong cùng một cột có chữ cái mũ

(chữ thường) khác nhau sai khác nhau với p<0,05; trong cùng một hàng có chữ cái

mũ (chữ hoa) khác nhau sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V1: Khi lá đậu tương Nam Đàn bị rệp

muội đen tác động đã làm gia tăng hoạt độ enzyme LOX, sự gia tăng được ghi nhận

từ 24 giờ cho đến 96 giờ và có sự khác biệt giữa các công thức nhiễm rệp so với đối

chứng, trong đó hoạt độ enzyme LOX đều đạt giá trị cao nhất tại thời điểm 96 giờ ở

tất cả các công thức nhiễm rệp.

Hoạt độ enzyme LOX gia tăng tỷ lệ thuận với mật độ rệp gây hại được ghi

nhận tại các thời điểm 24 giờ, 72 giờ và 96 giờ.

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V3: Sự tác động của rệp muội đen gây

ra sự tăng cường hoạt độ enzyme LOX và biểu hiện của đồng dạng enzyme LOX

trong cây đậu tương. Hoạt độ của lipoxygenase trong các lá bị nhiễm rệp giai đoạn

V3 đã tăng ngay từ đầu tới 96 giờ và cao hơn so với đối chứng được quan sát thấy từ

48 giờ về sau.

Sự khác biệt có ý nghĩa giữa các biến thể gây nhiễm và đối chứng được ghi

nhận trong vòng 48 - 96 giờ (p <0,05).

Tại giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng V5: Sự gia tăng hoạt độ enzyme LOX

trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn này được ghi nhận tại thời điểm 24 giờ so với

108

đối chứng, sau đó tiếp tục tăng lên và đạt giá trị cao nhất tại thời điểm 96 giờ cho cả

3 công thức nhiễm rệp, trong đó hàm lượng enzyme LOX cao nhất (41,12 nkat/mg

protein) đối với công thức nhiễm 30 rệp, cao gấp 2,51 lần so với đối chứng và gấp

3,28 lần so với thời điểm ban đầu.

Hoạt độ enzyme LOX gia tăng và tỷ lệ thuận với số lượng rệp gây hại diễn ra

tại thời điểm 72 – 96 giờ.

So sánh giữa 3 thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V1, V3 và V5 cho thấy có sự biến

động hoạt độ LOX tại các thời điểm khác nhau khi gây nhiễm với các công thức rệp

khác nhau: Cụ thể, hoạt độ LOX đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng

V1 tại thời điểm 96 giờ khi gây nhiễm 10 rệp và 24 giờ khi gây nhiễm 20 rệp. Hoạt độ

LOX đạt giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh trưởng sinh dưỡng V3 tại các thời điểm 72 giờ

khi gây nhiễm 20 rệp. Trong khi hàm lượng LOX có giá trị cao nhất ở thời kỳ sinh

trưởng sinh dưỡng V5 tại các thời điểm 48 giờ khi gây nhiễm 10 rệp. (biểu đồ 3.30, biểu

đồ 3.31, biểu đồ 3.32).

V1

V3

V5

i

b

b

a

a

b

c

a

b

a

b

b

) n e t o r p g m

a

b

ab

a

X O L e m y z n e ộ đ t ạ o H

/ t ú h p / t a k n (

35 30 25 20 15 10 5 0

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.30. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 10 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

109

V1

V3

V5

i

a

a

a

b

a

a

b

b

a

b

a

a

b

ab

a

X O L e m y z n e ộ đ t ạ o H

) n e t o r p g m / t ú h p / t a k n (

40 35 30 25 20 15 10 5 0

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.31. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 20 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

V1

V3

V5

50

i

b

ab

a

a

a

a

40

30

a

a

a

b

b

a

20

b

ab

a

X O L e m y z n e ộ đ t ạ o H

10

) n e t o r p g m / t ú h p / t a k n (

0

0h

24h

72h

96h

48h Thời gian nhiễm rệp (h)

Biểu đồ 3.32. Hoạt độ enzyme lipoxygenase trong tế bào lá đậu tương

Nam Đàn khi gây nhiễm 30 rệp ở các giai đoạn sinh trưởng

(Ghi chú: Xét riêng từng thời điểm gây nhiễm rệp, các chữ cái khác nhau sai khác

nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

110

Là enzyme quan trọng trong quá trình sinh tổng hợp JA, sự tham gia của

enzyme LOX trong cơ chế bảo vệ thực vật chống lại côn trùng tác động đã được

chứng minh. Đầu tiên, enzyme LOX có liên quan đến cảm ứng đề kháng, bảo vệ thực

vật trực tiếp thông qua sự tích tụ của các enzyme oxy hóa và chất ức chế protease.

Chất ức chế protease ức chế hoạt động protease của các enzyme tiêu hóa trong ruột

côn trùng, do đó côn trùng trở nên yếu ớt với sự phát triển còi cọc và cuối cùng là

chết (Bruinsma và cộng sự, 2010) [32].

Hơn nữa, enzyme LOX có thể xúc tác quá trình hydroperoxy hóa linoleic acid

và linolenic và hình thành các gốc tự do (ví dụ: anion superoxide, gốc hydroxyl), có

thể trực tiếp làm hỏng các mô côn trùng, gián tiếp làm suy giảm sự phát triển của côn

trùng thông qua việc phá hủy các chất dinh dưỡng thiết yếu hoặc hoạt động như chất

xua đuổi (Chamulitrat và cộng sự, 1991) [38]. Thứ hai, enzyme LOX tham gia vào

quá trình bảo vệ thực vật gián tiếp bằng cách giải phóng các chất bay hơi do

động vật ăn cỏ gây ra (HIPV).

Sự truyền tín hiệu chính liên quan đến HIPVs giúp bảo vệ thực vật dưới sự

tấn công của côn trùng qua con đường octadecanoid, từ đó JA, MeJA và OPDA có

thể khuếch tán qua không khí đến các cây gần đó và thu hút kẻ thù tự nhiên của côn

trùng gây hại hoặc ảnh hưởng đến hành vi của côn trùng nhai (Bruinsma và cộng sự,

2010) [32].

Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy, trong tương tác giữa rệp muội đen và

cây đậu tương Nam Đàn, hàm lượng phytohormone JA và hoạt độ của enzyme LOX

trong các công thức nhiễm rệp liên tục tăng theo thời gian tác động của rệp.

Sự tác động của rệp gây ra biểu hiện JA và LOX cao. Có thể gợi ý rằng con

đường truyền tín hiệu JA rất quan trọng đối với đặc tính kháng rệp có nguồn gốc tự

nhiên của cây đậu tương Nam Đàn; sự thay đổi trong biểu hiện của các hợp chất liên

quan đến phòng thủ JA và LOX có tương quan chặt chẽ với mật độ và thời gian nhiễm

rệp muội đen.

Sự tương tác giữa SA và JA trong lá đậu tương Nam Đàn khi bị rệp muội đen

tác động được thể hiện rất đa dạng ở các khoảng thời gian khác nhau. Trong phản

111

ứng ban đầu, lộ trình phát tín hiệu SA đã được điều chỉnh mạnh mẽ và có thể chi phối

sự biểu hiện của các tín hiệu JA.

Salicylic acid và các enzyme như PAL và BA2H làm enzyme LOX có mức độ

biểu hiện thấp trong vòng 24 - 48 giờ. Ngược lại, trong các phản ứng muộn hơn (trong

vòng 72- 96 giờ), mức tích lũy cao của JA và LOX trong con đường tín hiệu JA đã làm

giảm hoạt độ của các phân tử sinh tổng hợp SA.

Thảo luận chung:

Điều chỉnh sự tích lũy của các loại oxy phản ứng (ROS) là một cách thức quan

trọng của thực vật để thích ứng với các tác động từ yếu tố môi trường và các tác nhân

sinh học (Foyer và Noctor, 2016) [63].

Các căng thẳng có thể làm tăng hàm lượng ROS trong thực vật bằng cách hạn

chế các hoạt động chống oxy hóa hoặc gây ra rối loạn chức năng trao đổi chất làm

tăng quá trình tạo ra ROS (Ahmad và cộng sự, 2010) [10]. Ngoài ra, ROS có thể được

tạo ra một cách tích cực để đối phó với căng thẳng thông qua các quá trình sản xuất

- được tạo bởi NADPH oxidase hoặc

enzyme được lập trình sẵn, chẳng hạn như O2

tổng hợp các phytoalexin quang hóa (Flors và Nonell, 2006) [61].

Cả ba con đường trên đều góp phần làm gia tăng hàm lượng ROS do các căng

thẳng gây ra ở thực vật, tuy nhiên quá trình này luôn là con dao hai lưỡi (Das và

Roychoudhury, 2014) [43]. Một mặt, với sự xuất hiện của ROS có thể tạo điều kiện

để thực vật đáp ứng với căng thẳng bằng cách kích hoạt mạng lưới tín hiệu phòng

thủ, lập trình lại biểu hiện gene, sửa đổi thành tế bào và trong một số trường hợp kích

hoạt quá trình chết tế bào để cách ly với các mối đe dọa (Waszczak và cộng sự, 2018)

[164]. Mặt khác, nếu thời gian và mức độ gia tăng hàm lượng ROS không được kiểm

soát chặt chẽ bởi hệ thống chống oxy hóa của thực vật, thì ROS có thể làm hỏng lipid,

protein và DNA màng tế bào của chính thực vật, dẫn đến sự gia tăng các triệu chứng

bệnh thay vì phòng thủ hoặc thích nghi (Demidchik, 2015 [44]; Czarnocka và

Karpiński, 2018 [42]).

Kết quả thu được của đề tài cho thấy, tại các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng

V1, V3 và V5. Khi bị rệp muội đen gây hại lên lá cây đậu tương Nam Đàn đã làm

112

bùng phát và gia tăng hàm lượng của O2

.-, H2O2 được ghi nhận sau 0 giờ, đạt cao nhất

trong 24 giờ sau khi rệp tác động. Từ đó gây ra stress oxy hóa với sự gia tăng liên tục

quá trình peroxide hóa lipid, gây thiệt hại ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn với tỷ

lệ tổn thương cao tại thời điểm 24 – 72 giờ.

Với sự gia tăng hàm lượng của O2

.-, H2O2 được xem là các phân tử tín hiệu để

cây đậu tương Nam Đàn kích hoạt hệ thống phòng thủ giúp bảo vệ cây trước sự tấn

công của rệp.

Để hạn chế sự gia tăng stress, hoạt độ các enzyme chống oxy hóa trong lá cây

đậu tương Nam Đàn bao gồm SOD và CAT tăng lên sau 24 giờ và đạt mức cao nhất

tại thời điểm 48 - 72 giờ. Với sự xuất hiện của các enzyme chống oxy hóa này đã làm

giảm hàm lượng của O2

.-, H2O2 được tích lũy mạnh trước đó, cụ thể hàm lượng của

các phân tử ROS này được giảm xuống mạnh mẽ sau 48 đến 72 giờ và đạt mức thấp

tại thời điểm 96 giờ.

Ngoài ra, Sự tác động của rệp muội đen gây ra đã làm gia tăng đáng kể và liên

tục phytohormone SA và các enzyme tổng hợp (PAL, BA2H) ở lá cây đậu tương Nam

Đàn bị nhiễm rệp sau thời điểm 0 giờ và đạt cao nhất tại 24 - 48 giờ. Trong khi đó,

hàm lượng phytohormone JA và hoạt độ của enzym tổng hợp (LOX) trong các công thức

nhiễm rệp liên tục tăng theo thời gian tác động của rệp và đạt mức cao muộn hơn (trong

vòng 72 - 96 giờ).

113

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

KẾT LUẬN

Nghiên cứu một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản ứng tự bảo vệ

của cây đậu tương Nam Đàn ở giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng (V1, V3 và V5) đối với

rệp muội đen, chúng tôi đưa ra một số kết luận như sau:

1. Sự phá hại của rệp muội đen trên lá cây đậu tương Nam Đàn tại các thời kỳ

sinh trưởng sinh dưỡng đã gây ra stress oxy hóa với sự gia tăng liên tục quá trình

peroxide hóa lipid, gây thiệt hại ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn với tỉ lệ tổn

thương giai đoạn V1: 2,63 – 9,23%; giai đoạn V3: 2,20 - 8,79%; giai đoạn V5: 2,68

– 5,98%.

2. Khi rệp muội đen tác động đã làm thay đổi hàm lượng các phân tử tín hiệu

trong lá đậu tương Nam Đàn:

2.1. Khi rệp gây hại đã làm bùng phát và gia tăng hàm lượng của O2

.-, H2O2

gây ra stress oxy hóa và được ghi nhận sau 0 giờ, đạt cao nhất trong 24 giờ sau khi

rệp tác động. Hàm lượng O2

.- và H2O2 sau đó liên tục giảm xuống tại các thời điểm

48 giờ, 72 giờ và đạt mức thấp nhất ở 96 giờ của tất cả các công thức nhiễm rệp.

2.2. Hàm lượng phytohormone SA gia tăng và đạt cao nhất trong khoảng 24 –

48 giờ sau khi nhiễm rệp, sau đó giảm xuống tại thời điểm 72 giờ và đạt mức thấp

nhất sau 96 giờ gây hại. Trong khi đó, hàm lượng phytohormone JA liên tục gia tăng

và đạt mức cao nhất trong khoảng 72 – 96 giờ.

3. Dưới tác động của rệp muội đen đã làm thay đổi hoạt độ của một số enzyme

tổng hợp/chuyển hóa các phân tử tín hiệu trong lá đậu tương Nam Đàn:

3.1. Trong những lá bị stress đã có sự cảm ứng tăng cường hoạt độ các enzyme

chống oxy hóa như SOD và CAT, hoạt độ các enzyme này tăng lên sau 24 giờ và đạt

mức cao nhất tại thời điểm 48 - 72 giờ sau đó giảm xuống tại thời điểm 96 giờ.

3.2. Sự tác động của rệp muội đen đã làm gia tăng hoạt độ các enzyme tổng

hợp phytohormone SA (PAL, BA2H) ở lá cây đậu tương Nam Đàn bị nhiễm rệp sau

thời điểm 0 giờ và đạt cao nhất tại 24 giờ hoặc 48 giờ. Rệp không chỉ gây ra hoạt

động của enzyme mà còn gây ra sự biểu hiện của gene PAL. Gene này bắt đầu biểu

114

hiện ở những chiếc lá bị nhiễm rệp muội đen tại thời điểm 24 giờ, và duy trì biểu hiện

mạnh mẽ cho đến 96 giờ.

3.3. Khi lá đậu tương Nam Đàn bị rệp muội đen tác động, hoạt độ của enzyme

tổng hợp phytohorrmone JA (LOX) trong các công thức nhiễm rệp liên tục tăng theo thời

gian tác động của rệp. Sự thay đổi trong biểu hiện của các hợp chất liên quan đến

phòng thủ JA và LOX có tương quan chặt chẽ với mật độ và thời gian nhiễm rệp muội

đen.

3.4. Trong lá đậu tương bị rệp muội đen tác động, sự tương tác giữa SA và JA

được thể hiện rất đa dạng ở các khoảng thời gian khác nhau. SA và các enzyme tổng

hợp (PAL, BA2H) làm enzym LOX được giữ ở mức độ biểu hiện thấp trong vòng 24

- 48 giờ. Ngược lại, trong các phản ứng muộn hơn (trong vòng 72 - 96 giờ), mức tích

lũy cao của JA và LOX trong con đường tín hiệu JA đã làm giảm sự biểu hiện của các

phân tử sinh tổng hợp SA.

KIẾN NGHỊ

Cần tiếp tục nghiên cứu một số đáp ứng sinh lý, hóa sinh liên quan đến phản

ứng tự bảo vệ của cây đậu tương Nam Đàn đối với rệp muội đen ở các giai đoạn sinh

trưởng sinh thực để có thêm các dẫn liệu khoa học hoàn chỉnh về phản ứng của cây đậu

tương Nam Đàn tại các thời kỳ sinh trưởng khác nhau trước sự tác động của rệp. Từ

đó, góp phần làm rõ cơ sở lý luận về sinh lý chống chịu của cây trồng trước các tác

nhân bất lợi của môi trường, trong đó có yếu tố hữu sinh. Đồng thời tạo tiền đề cho các

nghiên cứu tiếp theo để tìm ra các giải pháp trong phòng trừ sâu bệnh cho đậu tương

Nam Đàn, một loại cây trồng bản địa gắn với thương hiệu “Tương Nam Đàn”.

115

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÔNG BỐ

1. Tran Ngoc Toan, Tran Thi Thanh Huyen, Mai Van Chung (2016), “Antioxidative

defense responses to aphid-induced oxidative stress in Glycine max (L.) Merr.cv.

“Nam Dan”, Vietnam Journal of Science and Technology, 54(6), tr. 719-728, DOI:

10.15625/0866-708X/54/6/7952, (ISSN 0866-708x)

2. Ngoc Toan Tran, Thi Thanh Huyen Tran, Ngoc Dai Do, Van Chung Mai (2017),

“The accumulation of SA- and JA-signaling pathways in the response of Glycine max

cv. “Nam Dan” to infestation by Aphis craccivora” Journal of Plant Protection

Reseacrh, 57 (4), tr. 321–330, DOI: 10.1515/jppr-2017-0043, (ISSN: 1427-4345)

3. Tran Ngoc Toan, Ngo Thi Lien, Nguyen Thi Hoang Anh, Tran Thi Thanh Huyen and

Mai Van Chung (2019), “Effect of Cowpea Aphid on the biosynthetic pathway of

Salicylic acid in Glycine max cv. Namdan at reproductive growth stages”, Journal of

Science Vinh University , 48 (2A). tr. 29-38 ((ISSN: 1859 – 2228)

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tài liệu tham khảo tiếng Việt

116

[1]. Mai Văn Chung, Trần Ngọc Toàn (2015), “Stress “ôxy hóa” và phản ứng bảo

vệ của cây đậu tương DT84 đối với chì”, Tạp chí Khoa học và Phát triển Học

viện nông nghiệp Việt Nam, tập 13(5), tr. 783-789.

[2].

Trần Văn Điền (2007), Giáo trình cây đậu tương, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

[3].

Nguyễn Thị Hoài, Nguyễn Lê Ái Vĩnh, Mai Văn Chung (2016), “Ảnh hưởng

của chủng vi khuẩn lam Nostoc calcicola đối với stress “ôxy hóa” ở cây đậu

tương Nam Đàn (Glycine max (L.) Merr. Cv. “Nam Đàn”, Hội nghi khoa học

toàn quốc về nghiên cứu và giảng dạy sinh học ở Việt Nam lần thứ 2, ĐHSP

Đà Nẵng.

[4].

Đỗ Hồng Khanh (2019), Nghiên cứu đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của

rệp sáp bột hồng Phenacoccus manihoti (Matile-Ferrero, 1977) (Homoptera:

Pseudococcidae) hại sắn và biện pháp quản lý theo hướng tổng hợp, Luận án

tiến sỹ nông nghiệp, Viện khoa học nông nghiệp Việt Nam.

[5].

Nguyễn Văn Mã (2015), Sinh lý chống chịu điều kiện môi trường bất lợi của

thực vật, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

[6].

Nguyễn Thị Thủy (2012), Nghiên cứu thành phần rệp sáp cà phê, đặc điểm

sinh học, sinh thái và biện pháp phòng trừ tổng hợp loài rệp sáp tua ngắn

Planococcus kraunhiae Kuwana tại Đắk Lắk, Luận án tiến sỹ nông nghiệp,

Viện khoa học nông nghiệp Việt Nam.

[7].

Trạm Khuyến nông huyện Nam Đàn (2012), Báo cáo tổng kết thực hiện dự

án Phục tráng giống đậu tương Nam Đàn, Dự án KHCN cấp tỉnh, UBND

tỉnh Nghệ An.

II. Tài liệu tham khảo tiếng Anh

[8].

Agrell J, Oleszek W, Stochmal A, Olsen M, Anderson P (2003), Herbivore-

induced responses in alfalfa (Medicago sativa), J Chem Ecol 29, pp. 303–320

[9].

Ahmad P., Sarwat M., and Sharma S. (2008), Reactive oxygen species,

antioxidants and signaling in plants. J. Plant Biol, 51, pp. 167-173.

[10]. Ahmad P, Jaleel C, Salem M. A, Nabi G, Sharma (2010), Roles of enzymatic

and nonenzymatic antioxidants in plants during abiotic stress, Crit, Rev,

117

Biotech, 30, pp. 161–175.

[11]. Andarge A., van der Westhuizen M.C. (2004), Mechanisms of resistance of

lentil Lens culinaris Medikus, genotypes to the pea aphid Acyrthosiphon pisum

Harris (Hemiptera: Aphididae), Int. J. Trop. Insect Sci, 24, pp. 249-254.

[12]. Argandona VH, Chaman M, Cardemil L, Munoz O, Zuniga GE, Corcuera LJ

(2001), Ethylene production and peroxidase activity in aphid-infested barley,

J Chem Ecol, 27, pp. 53-68.

[13]. Ashouri A, Michaud D, Cloutier C (2001), Unexpected effects of different

potato resistance factors to the Colorado potato beetle (Coleoptera:

Chrysomelidae) on the potato aphid (Homoptera: Aphididae), Environ

Entomol, 30, pp. 524-532.

[14]. Beauchamp C., and Fridovich I. (1971), Superoxide dismutase: improved

assays and an assay applicable to acrylamide gels, Anal. Biochem, 44, pp.

276-287.

[15]. Balbi V, Devoto A (2008), Jasmonate signalling network in Arabidopsis

thaliana: crucial regulatory nodes and new physiological scenarios, New

Phytol, 177, pp. 301-318.

[16]. Baldwin IT, Zhang ZP, Diab N, Ohnmeiss TE, McCloud ES, Lynds GY,

Schmelz EA (1997), Quantification, correlations and manipulations of

wound-induced changes in jasmonic acid and nicotine in Nicotiana

sylvestris, Planta, 201, pp. 397-404.

[17]. Blackman RL, Eastop VF (2017), Taxonomic issues. In: van Emden HF,

Harrington R, editors. Aphids as Crop Pests, 2nd ed, UK: CAB International;

pp. 1-36.

[18]. Becana M., Aparicio-Tejo P., Irigoyen J.J., and Sanchez-Diaz M (1986),

Some enzymes of hydrogen peroxide metabolism in leaves and root nodules

of Medicago sativa, Plant Physiol, 82, pp. 1169-1171.

[19]. Berlandier FA (1996), Alkaloid level in narrow-leafed lupin, Lupinus

angustifolius, influences green peach aphid reproductive performance,

Entomol Exp Appl, 79, pp. 19-24.

118

[20]. Bernasconi ML, Turlings TCJ, Ambrosettli L, Bassetti P, Dorn S (1998),

Herbivore-induced emissions of maize volatiles repel the corn leaf aphid,

Rhopalosiphum maidis, Entomol Exp Appl, 87, pp. 133–142.

[21]. Bhattacharjee S (2005), Reactive oxygen species and oxidative burst: Roles

in stress, senescence and signal transduction in plants, Curr Sci, 89 (7), pp.

1113-1121.

[22]. Birkett MA, Campbell CAM, Chamberlain K, Guerrieri E, Hick AJ, et al.

(2000), New roles for cis-jasmone as an insect semiochemical and in plant

defense, Proc Natl Acad Sci USA, 97, pp. 9329–9334.

[23]. Blackman RL, Eastop VF (2007), Taxonomic issues. In: van Emden HF,

Harrington R (Eds.), Aphids as crop pests, CAB International: 1-29.

[24]. Bolwell GP, Woftastek P (1997), Mechanism for the generation of reactive

oxygen species in plant defense-Broad perspective, Physiol Mol Plant Pathol

51, pp. 347–349.

[25]. Bo´ka K, Orba´n N, Kristo´f Z (2007), Dynamics and localization of H2O2

production in elicited plant cells, Protoplasma, 230, pp. 89 – 97.

[26]. Bostock RM (1999), Signal conflicts and synergies in induced resistance to

multiple attackers, Physiol Mol Plant Pathol, 55, pp. 99–109.

[27]. Botha AM, Li Y, Lapitan NLVL (2005), Cereal host interactions with

Russian wheat aphid: A review. J Plant Interact, 1(4), pp. 211-222.

[28]. Bowles DJ (1990), Defense-related protein in higher plants, Annu Rev

Biochem, 59, pp. 873-907.

[29]. Boyko EV, Smith CM, Thara VK, Bruno JM, Deng Y, Sharon SR, Darsey

KL (2006), Molecular basis of plant gene expression during aphid invasion:

wheat Pto- and Pti-like sequences are involved in interactions between wheat

and Russian wheat aphid (Homoptera:Aphididae), J Eco Entomol, 99, pp.

1430-144.

[30]. Bradford M. (1976), A rapid and sensitive method for the quantifcation of

microgram quantities of protein utilizing the principle of protein-dye binding,

Analytical Biochemistry, 72(1–2), pp. 248–254.

[31]. Bruce TJA, Matthes MC, Chamberlain K, Woodcock CM, Mobib A, Webster

B, Smart LE, Birkett MA, Pickett JA, Napier JA (2008), cis-jasmone induces

Arabidopsis genes that affect the chemical ecology of multitrophic

119

interactions with aphids and their parasitoids, Proc Natl Acad Sci USA, 105,

pp. 4553-4558.

[32]. Bruinsma M., van Broekhoven S., Poelman E.H., Posthumus M.A., Müller

M.J., van Loon J.J.A., Dicke M (2010), Inhibition of lipoxygenase affects

induction of both direct and indirect plant defenses against herbivorous

insects, Oecologia, 162 (2), pp. 393–404.

[33]. Cahill D.M., McComb J.A. (1992), A comparison of changes in

phenylalanine ammonia-lyase activity. Lignin and phenolic synthesis in the

roots of Eucalyptus calophylla (feld resistant) and E. marginata (susceptible)

when infected with Phytophthora cinnamoni, Physiological and Molecular

Plant Pathology, 40(5), pp. 315 332.

[34]. Capinera J. L. (2001), Handbook of Vegetable pests, Academic Press, New

York, pp. 575.

[35]. Cao H, Bowling SA, Gordon AS, Dong X (1994), Characterization of an

Arabidopsis mutant that is non-responsive to inducers of systemic acquired

resistance, Plant Cell, 6, pp. 1583–1592.

[36]. Cezary Waszczak, Melanie Carmody, Jaakko Kangasjärvi (2018), Reactive

Oxygen Species in Plant Signaling, Annual Reviews, 69, pp. 209-236.

[37]. Cheeseman JM (2007), Hydrogen peroxide and plant stress: a challenging

relationship, Plant Stress, 1(1), pp. 4-15.

[38]. Chamulitrat W., Hughes M.F., Eling T.E., Mason R.P (1991), Superoxide

and peroxyl radical generation from the reduction of polyunsaturated fatty

acid hydroperoxides by soybean lipoxygenase, Archives of Biochemistry and

Biophysics, 290 (1), pp. 153–159.

[39]. Chen X, Shang J, Chen D, Lei C, Zou Y, Zhai W (2006), A B-lectin receptor

kinase gene conferring rice blast resistance, Plant J, 46, pp. 794–804.

[40]. Ciepiela A (1989), Biochemical basis of winter wheat resistance to the grain

aphid-Sitobion avenae, Entomol Exp Appl, 51, pp. 269-275.

[41]. Conrath U, Chen Z, Ricigliano JW, Klessig DF (1995), Two inducers of plant

defense responses, 2,6-dichloroisonicotinic acid and salicylic acid, inhibit catalase

120

activity in tobacco, Proc Natl Acad Sci USA, 92, pp. 7143-7147.

[42]. Czarnocka W, and Karpiński S (2018), Friend or foe? Reactive oxygen

species production, scavenging and signaling in plant response to

environmental stresses, Free Radic, Biol, Med, 122, pp. 4–20.

[43]. Das K, Roychoudhury (2014), Reactive oxygen species (ROS) and response

of antioxidants as ROS-scavengers during environmental stress

in

plants, Front, Environ, Sci, 2, 53.

[44]. Demidchik (2015), Mechanisms of oxidative stress in plants: from classical

chemistry to cell biology, Environ, Exp, Bot, 109, pp. 212–228.

[45]. Desikan R, Cheung MK, Clarke A, Golding S, Sagi M, Fluhr R, Rock C,

Hancock JT, Neill SJ (2004), Hydrogen peroxide is a common signal for

darkness- and ABA-induced stomatal closure in Pisum sativum, Funct Plant

Biol 31, pp. 913-920.

[46]. Dhindsa R.S., Plumb-Dhindsa P., and Thorpe T.A (1981), Leaf senescence:

correlated with increased levels of membrane permeability and lipid

peroxidation, and decrease levels of superoxide dismutase and catalase, J.

Exp. Bot, 32, pp. 93-101.

[47]. Diaz-Montano J., Reese J.C., Louis J., Campbell L.R., Schapaugh W.T. (2007),

Feeding behavior by the soybean aphid (Hemiptera: Aphididae) on resistant and

susceptible soybean genotypes, J. Eco. Entomol, 100, pp. 984-989.

[48]. Dicke M, Dijkman H (2001), Within-plant circulation of systemic elicitor of

induced defence and release from roots of elicitor that affects neighbouring

plants, Biochem Syst Ecol, 29, pp. 1075-1087.

[49]. Dicke M, van Poecke RMP (2002), Signaling in plant-insect interactions:

signal-transduction in direct and indirect defence. In: Scheel D, Wasternack

C (Eds.), Plant signal transduction, Oxford University Press, UK, pp. 289-

316.

[50]. Divol F, Vilaine F, Thibivilliers S, Amselem J, Palauqui JC, Kusiak C,

Dinant S (2005) Systemic response to aphid infestation by Myzus persicae in

the phloem of Apium graveolens, Plant Mol Biol, 57, pp. 517–540.

[51]. Divol F, Vilaine F, Thibivilliers S, Amselem J, Palauqui JC, Kusiak C,

121

Dinant S (2011), Systemic response to aphid infestation by Myzus persicae

in the phloem of Apium graveolens, Plant Mol Biol, 57, pp. 517–540.

[52]. Doke N. (1983), Involvement of superoxide anion generation in the

hypersensitive response of potato tuber tissues to infection with an

incompatible race of Phytophthora infestans and to the hyphal wall

components, Physiol. Plant Pathol, 23, pp. 345-357.

[53]. Du H, Klessig DF (1997), Identification of a soluble, high-affinity salicylic

acid-binding protein in tobacco, Plant Physiol, 113, pp. 1319–1327.

[54]. Du L, Ge F, Zhu S, Parajulee MN (2004), Effect of cotton cultivar on

development and reproduction of Aphis gossypii (Homoptera: Aphididae)

and its predator Propylaea japonica (Coleoptera: Coccinellidae). J Eco

Entomol, 97(4), pp. 1278-1283.

[55]. Edwards OR, Ridsdill-Smith TJ, Berlandier FA (2003), Aphids do not avoid

resistance in Australian lupin (Lupinus angustifolius, L. luteus) varieties, Bull

Entomol Res, 93, pp. 403–411.

[56]. Elden TC (2000), Effects of proteinase inhibitors and plant lectins on the

adult alfalfaweevil (Coleoptera: Curculionidae), J Entomol Sci, 35, pp.

62–69.

[57]. Ellis C, Karafyllidis I, Turner JG (2002), Constitutive activation of jasmonate

signalling in an Arabidopsis mutant correlates with enhanced resistance to

Erysiphae cichoracearum, Pseudomonas syringae and Myzus persicae,

MPMI, 15, pp. 1025–1030.

[58]. Fan X., Mattheis J.P., Fellman J.K. (1998), A role for jasmonates in

climacteric

fruit

ripening, Planta,

204,

pp.

444–449. DOI:

10.1007/s004250050278

[59]. Felton GW, Eichenseer H (1999), Herbivore saliva and its effects on plant

defense against herbivores and pathogens. In: Agrawal AA, Tuzun S, Bent E

(Eds.), Induced plant defenses against pathogens and herbivores,

Biochemistry, ecology, and agriculture, APS Press, pp. 19-36.

122

[60]. Fidantsef AL, Stout MJ, Thaler JS, Duffey SS, Bostock RM (1999), Signal

interactions in pathogen and insect attack: expression of lipoxygenase,

proteinase inhibitor II, and pathogenesis-related protein P4 in the tomato,

Lycopersicon esculentum, Physiol Mol Plant Pathol, 54, pp. 97-114.

[61]. Flors C, Nonell (2006), Light and singlet oxygen in plant defense against

pathogens: phototoxic phenalenone phytoalexins, Acc, Chem, Res, 39, pp.

293–300.

[62]. Foyer CH, Noctor G (2005) Redox homeostasis and antioxidant signaling: a

metabolic interface between stress perception and physiological response,

Plant Cell, 17, pp. 1866-1875.

[63]. Foyer C, Noctor G (2016), Stress-triggered redox signalling: what’s in

pROSpect? Plant Cell Environ, 39, pp. 951–964.

[64]. Fujita Y, Fujita M, Yamaguchi-Shinozaki K, Shinozaki K (2009),

Transcription factors involved in the crosstalk between abiotic and biotic

stress-signaling networks. In: Yoshioka K, Shinozaki K (Eds.), Signal

crosstalk in plant stress responses, Wiley-Blackwell, pp. 43-58.

[65]. Gao L-L, Anderson JP, Klingler JP, Nair RM, Edwards OR, Singh KB

(2007), Involvement of the octadecanoid pathway in bluegreen aphid

resistance in Medicago truncatula, MPMI, 20(1), pp. 82–93.

[66]. Gao L.-L., Klingler J.P., Anderson J.P., Edwards O.R., Singh K.B. (2008),

Characterization of pea aphid resistance in Medicago truncatula, Plant

Physiol, 146, pp. 996-1009.

[67]. Giordanengo P, Brunissen L, Rusterucci C, Vincent C, van Bel A, Dinant S,

Girousse C, Faucher M, Bonnemain JL (2010), Compatible plant-aphid

interactions: How aphids manipulate plant responses, CR Biologies, 333, pp.

516–523.

[68]. Girousse C, Moulia B, Silk W, Bonnemain JL (2008), Aphid infestation

causes different changes in carbon and nitrogen allocation in alfalfa stems as

well as different inhibitions of longitudinal and radial expansion, Plant

Physiol, 137, pp. 1474-1484.

123

[69]. Goggin FL (2007), Plant–aphid interactions: molecular and ecological

perspectives, Curr Opin Plant Biol, 10, pp. 399-408.

[70]. Goławska S, Lukasik I, Leszczyński B (2008), Effect of alfalfa saponins and

flavonoids on pea aphid, Entomol Exp Appl, 128, pp. 147-153.

[71]. Gomez-Gomez L, Boller T (2000), FLS2 an LRR receptor-like kinase

involved in the perception of the bacterial elicitor flagellin in Arabidopsis,

Mol Cell, 5, pp. 1003–1011.

[72]. Gressent F, Rahioui I, Rahbé Y (2003), Characterization of a high-affinity

binding site for the pea albumin 1b entomotoxin in the weevil Sitophilus, Eur

J Biochem, 270, pp. 2429–2435.

[73]. Guerreri E, Digilio MC (2008), Aphid-plant interaction: a review, J Plant

Interact, 3(4), pp. 223-232.

[74]. Hardie JR, Issacs R, Pickett JA, Wadhams LJ, Woodcock CM (1994), Methyl

salicylate and (-)-(1R, 5S)-myrtenal are plant-derived repellents from the

black bean aphid, Aphis fabae Scop. (Homoptera: Aphididae), J Chem Ecol,

20, pp. 2847-2855.

[75]. Harmel N, Létocart E, Cherqui A, Giordanengo P, Mazzucchelli G,

Guillonneau F, De Pauw E, Haubruge E, Francis F (2008), Identification of

aphid salivary proteins: a proteomic investigation of Myzus persicae, Insect

Mol Biol , 17(2), pp. 165–174.

[76]. Heath R. L., and Packer L (1968), Photoperoxidation in isolated chloroplasts.

I. Kinetics and stoichiometry of fatty acid peroxidation, Arch. Biochem.

Biophys, 125, pp. 189-198.

[77]. Hettenhausen C., Sun G., He Y., Zhuang H., Sun T., Qi J., Wu J (2016),

Genome-wide identifcation of calcium-dependent protein kinases in soybean

and analyses of their transcriptional responses to insect herbivory and

drought stress, Scientifc Reports, 6, pp. e18973

[78].

Iowa State University (2009), Soybean growth stages, Handbook, 37 pp.

[79].

Julier B., Bournoville R., Landré B., Ecalle C., Carré S. (2004), Genetic

analysis of lucerne (Medicago sativa L.) seedling resistance to pea aphid

(Acyrthosiphon pisum Harris), Euphytica, 138, pp. 133-139.

124

[80]. Katsir L., Chung H.S., Koo A.J.K., Howe G.A (2008), Jasmonate signaling:

a conserved mechanism of hormone sensing, Current Opinion in Plant

Biology, 11 (4), pp. 428–435.

[81]. Kempema LA, Cui X, Holzer FM, Walling LL (2007), Arabidopsis

transcriptome changes in response to phloem-feeding silverleaf whitefly

nymphs. Similarities and distinctions in responses to aphids, Plant Physiol,

143, pp. 849–865.

[82]. Kitch LW, Shade RE, Murdock LL (1991), Resistance to cowpea weevil

(Callosobruchus maculata) larva in pods of cowpea (Vigna unguiculata),

Entomol Exp Appl, 60, pp. 183–192.

[83]. Klingler J, Creasy R, Gao L, Nair RM, Calix AS (2005), Aphid resistance in

Medicago truncatula involves antixenosis and phloem-specific, inducible

antibiosis, and maps to a single locus flanked by NBS-LRR resistance gene

analogs, Plant Physiol, 137, pp. 1445-1455.

[84]. Klingler J.P., Edwards O.R., Singh K.B. (2007), Independent action and

contrasting phenotypes of resistance genes against spotted alfalfa aphid and

bluegreen aphid in Medicago truncatula, New Phytol, 173, pp. 630-640.

[85]. Koona P, Osisanya EO, Jackai LEN, Tamo M, Reeves J, A’Hughes JD

(2002), Pod surface characteristics in wild and cultivated Vigna species and

resistance to the coreid bug Clavigralla tomentosicollis Stal. (Hemiptera:

Coreidae), Insect Sci Appl, 22, pp. 1-8.

[86]. Korth KL, Thompson GA (2006), Chemical signals in plants: Jasmonates and

the role of insect-derived elicitors in responses to herbivores. In: Tuzun S,

Bent E (Eds.), Multigenic and induced systemic resistance in plants, Springer

Science+Business Media, Inc, pp. 259-278.

[87]. Kuźniak E, Urbanek H (2000), The involvement of hydrogen peroxide in

plant responses to stresses, Acta Physiol Plant, 22(2), pp. 195-203.

[88]. Kuśnierczyk A, Winge P, Jørstad TM, Troczyńska J, Rossiter JT, Bones AM

(2008), Towards global understanding of plant defence against aphids-timing

125

and dynamics of early Arabidopsis defence responses to cabbage aphid

(Brevicoryne brassicae) attack, Plant Cell Environ, 31, pp. 1097-1115.

[89]. Kroes A., Van Loon J.J.A., Dicke M (2015), Density-dependent interference

of aphids with caterpillar-induced defenses in Arabidopsis: involvement of

phytohormones and transcription factors, Plant Cell Physiology, 56 (1), pp.

98 -106.

[90]. Lam WKF, Pedigo LP (2001), Effect of trichome density on soybean pod

feeding by adult bean leaf beetles (Coleoptera: Chrysomelidae), J Econ

Entomol, 94, pp. 1459–1463.

[91]. Lee JE, Vogt T, Hause B, Lëbler M (1997), Methyl jasmonate induces an O-

methyl transferase in barley, Plant Cell Physiol, 38, pp. 851–862.

[92]. León J, Lawton MA, Raskin I (1995), Hydrogen peroxide stimulates

salicylic acid biosynthesis in tobacco, Plant Physiol, 108, pp. 1673-1678.

[93]. León J., Shulaev V., Yalpani N., Lawton M.A., Raskin I. (1995), Benzoic

acid 2 hydroxylase, a soluble oxygenase from tobacco, catalyzes salicylic

acid biosynthesis, Proceedings of the National Academy of Sciences, 92(22),

pp. 10413–10417.

[94]. Li J, Chory J (1997), A putative leucine-rich repeat receptor kinase involved

in brassinosteroid signal transduction, Cell, 90, pp. 929-938.

[95]. Li Q, Xie QG, Smith-Becker J, Navarre DA, Kaloshian I (2006), Mi-1-

mediated aphid resistance involves salicylic acid and mitogen-activated

protein kinase signaling cascades, MPMI, 19, pp. 655-664.

[96]. Li Y., Zou J., Li M., Bilgin D.D., Vodkin L.O., Hartman G.L., Clough S.J.,

(2008), Soybean defense responses to the soybean aphid, New Phytol, 179,

pp. 185-19510.

[97]. Ma R, Chen JL, Cheng DF, Sun JR (2010), Activation of defense mechanism

in wheat by polyphenol oxidase from aphid saliva, J Agric Food Chem, 58(4),

pp. 2410-2418.

[98]. Mai V.C., Drzewiecka K., Jeleń H., Narożna D., Rucińska-Sobkowiak R.,

126

Kęsy J., Gabrys B., Morkunas I. (2014), Differential induction of Pisum

sativum defense signaling molecules in response to pea aphid infestation,

Plant Sci, pp. 221-222.

[99]. Mamta Trivedi and Rajendra Singh (2014), Systematics and Nymphal

Characteristics of black bean Aphid, Aphid Craccivora Koch (Homoptera:

Aphididae)

[100]. Martinez de Ilarduya O, Xie Q-G, Kaloshian I (2003), Aphid-induced

defense responses in Mi-1-mediated compatible and incompatible tomato

interactions, MPMI, 16(8), pp. 699-708.

[101]. Martinez CE, Leybourne DJ, Bos JIB (2018), Non-host and poor host

resistance against aphids may reside in different plant cell layers depending

on

the plant

species-aphid

species

interaction, BioRXiv, DOI:

10.1101/372839

[102]. McConn M, Creelman RA, Bell E, Mullet JE, Browse J (1997), Jasmonate is

essential for insect defense in Arabidopsis, Proc Natl Acad Sci USA, 94, pp.

5473–5477.

[103]. Meinhard M, Rodriguez PL, Gill E (2002), The sensitivity of ABI2 to

hydrogen peroxide links the abscisic acid-response regulator to redox

signaling, Planta, 214, pp. 775-782.

[104]. Mello MO, Silva-Filho MC (2002), Plant-insect interactions: an evolutionary

arms race between two distinct defense mechanisms, Braz J Plant Physiol,

14(2), pp. 71-81.

[105]. Mewis I, Appel HM, Hom A, Raina R, Schultz JC (2005), Major signalling

pathways modulate Arabidopsis glucosinolate accumulation and response to

both phloem-feeding and chewing insects, Plant Physiol, 138, pp. 1149–1162.

[106]. Miles PW (1999), Aphid saliva, Biol Rev, 74, pp. 41-85.

[107]. Mittler, R., Zandalinas, S.I., Fichman, Y. et al. (2022), Reactive oxygen

species signalling in plant stress responses, Nat Rev Mol Cell Biol, 23, pp.

663–679.

127

[108]. Mohase L, van der Westhuizen AJ, (2002), Salicylic acid is involved in

resistance responses in the Russian wheat aphid-wheat interaction, J Plant

Physiol, 159, pp. 585–590.

[109]. Moloi MJ, van der Westhuizen AJ, (2006), The reactive oxygen species are

involved in resistance responses of wheat to the Russian wheat aphid, J Plant

Physiol, 163, pp. 1118-1125.

[110]. Monaghan J., Weihmann, Li X. 2009, Plant innate immunity. p. 119–136, In:

“Signaling and Communication in Plants” (F. Baluska, ed.), Springer-Verlag,

Berlin Heidelberg, 308 pp.

[111]. Moran PJ, Thompson GA (2001), Molecular responses to aphid feeding in

Arabidopsis in relation to plant defense pathways, Plant Physiol, 125, pp.

1074-1085.

[112]. Moran PJ, Cheng Y, Cassell JL, Thompson GA (2002), Gene expression

profiling of Arabidopsis thaliana in compatible plant–aphid interactions,

Arch Insect Biochem Physiol, 51, pp. 182-203.

[113]. Morkunas I, Mai V Chung, Gabrys B (2011), Phytohormonal signaling in

plant responses to aphid feeding, Acta Physiol Plant, 33, pp. 2057–2073.

[114]. Morkunas I, Woźniak A, Formela M, Mai VC, Marczak Ł, Borowiak-

Sobkowiak B, Kühn C, Grimm B (2015), Pea aphid infestation induces

changes in flavonoids, antioxidative defence, soluble sugars and sugar

transporter expression in leaves of pea seedlings, Protoplasma (SCIE, ISSN

1615-6102), DOI: 10.1007/s00709-015-0865-7.

[115]. Mutti NS (2006), Molecular studies of the salivary glands of the pea

aphid, Acyrthosiphon pisum (Harris), PhD dissertation, Kansas State

University, 170pp.

[116]. Neill SJ, Desikan R, Hancock JT (2002), Hydrogen peroxide and nitric oxide

as signalling molecules in plants, J Exp Bot, 53(372), pp. 1237-1247.

[117]. Oliveira DC, Isaias RMS, Fernandes GW, Ferreira BG, Carneiro RGS,

Fuzaro L (2016), Manipulation of host plant cells and tissues by gall-inducing

128

insects and adaptive strategies used by different feeding guilds, J Insect

Physiol, 84, pp. 103-113.

[118]. Ozawa R, Arimura G, Takabayashi J, Shimoda T, Nishioka T (2000),

Involvement of jasmonate- and salicylate-related signalling pathway for the

production of specific herbivore-induced volatiles in plants, Plant Cell

Physiol, 41(4), pp. 391-398.

[119]. Palma JM, Mateos RM, López-Jaramillo J, Rodríguez-Ruiz M, González-

Gordo S, Lechuga-Sancho AM, Corpas FJ (2020), Plant catalases as NO and

H2S targets, Redox Biol, 34, pp. 101525.

[120]. Panda N, Khush GS (1995), Host plant resistance to insects, CAB

International, Wallingford, 431pp.

[121]. Park SJ, Huang Y, Ayoubi P (2006), Identification of expression profiles of

sorghum genes in response to greenbug phloem-feeding using cDNA

subtraction and microarray analysis, Planta, 223, pp. 932-947.

[122]. Patankar AG, Giri AP, Harsulkar AM, Sainani MN, Deshpande VV,

Ranjekar PK, Gupta VS (2001), Complexity in specificities and expression

of Helicoverpa armigera gut proteinases explains polyphagous nature of the

insect pest, Insect Biochem Mol Biol, 31, pp. 453–464.

[123]. Pieterse CMJ, Ton J, van Loon LC (2001), Cross-talk between plant defence

signaling pathways:boost or burden, AgBiotechNet, vol. 3, ABN 068:8pp.

[124]. Pirone TP, Blanc S (1996), Helper-dependent vector transmission of plant

viruses, Annu Rev Phytopathol, 34, pp. 227–247.

[125]. Qubbaj T, Reineke A, Zebitz CPW (2005), Molecular interactions between

rosy apple aphids, Dysaphis plantaginea, and resistant and susceptible

cultivars of its primary host Malus domestica, Entomol Exp Appl, 115, pp.

145–152.

[126]. Radville L., Chaves A., and Preisser E. L. (2011), Variation in plant defense

against invasive herbivores: evidence for a hypersensitive response in

Eastern Hemlocks (Tsuga canadensis), J. Chem. Ecol, 37, pp. 592-597.

[127]. Rahbé Y, Sauvion N, Febvay G, Peumans WJ, Gatehouse AMR (1995),

129

Toxicity of lectins and processing of ingested proteins in the pea aphid

Acyrthosiphon pisum, Entomol Exp Appl, 76, pp. 143–155.

[128]. Rahbé Y, Ferrasson E, Rabesona H, Quillien L (2003a), Toxicity to the pea

aphid Acyrthosiphon pisum of anti-chymotrypsin isoforms and fragments of

Bowman-Birk protease inhibitors from pea seeds, Insect Biochem Mol Biol,

33, pp. 299–306.

[129]. Rahbé Y, Deraison C, Bonade-Bottino M, Girard C, Nardon C, Jouanin L

(2003b), Effects on the cysteine protease inhibitor oryzacystatin (OC-1) on

different aphids and reduced performance of Myzus persicae on OC-1

expressing transgenic oilseed rape, Plant Sci, 164, pp. 441-450.

[130]. Rossi M, Goggin FL, Milligan SB, Kaloshian I (1998), The nematode

resistance gene Mi of tomato confers chromoresistance against the potato

aphid, Proc Natl Acad Sci USA, 95, pp. 9750–9754.

[131]. Rucińska R., Gwóźdź E.A. (2005), Influence of lead on membrane

permeability and lipoxygenase activity in lupine roots, Biologia Plantarum,

49(4), pp. 617–619. DOI: 10.1007/s10535-005- -0059-9

[132]. Sandhu D, Tasma IM, Frasch R, Bhattacharyya M (2009), Systemic acquired

resistance in soybean is regulated by two proteins, Orthologous to

Arabidopsis NPR1, BMC Plant Biology, 9, pp. 105, doi:10.1186/1471-2229-

9-105

[133]. Sandström JP, Telang A, Moran NA (2000), Nutritional enhancement of host

plants by aphids-a comparison of three aphid species on grasses, J Insect

Physiol, 46, pp. 33-40.

[134]. Schoonhoven LM, van Loon JJA, Dicke M (2005), Insect-plant biology, 2nd,

Oxford University Press: 421pp

[135]. Sekhar B.P.S., Reddy G.M. (1982), Studies on lipoxygenase from rice (Oryza

sativa L.), Journal of the Science of Food and Agriculture, 33(11), pp. 1160–

1163. DOI: 10.1002/jsfa. 2740331114

[136]. Shimoda T, Takabayashi J, Ashihara W, Takafuji A (1997), Response of

130

predatory insect Scolothrips takahashii toward herbivore-induced plant

volatiles under laboratory and field conditions, J Chem Ecol, 23, pp.

2033–2048.

[137]. Singh R.J., Nelson R.L., Chung G. (2006), Soybean, In: Singh R.J. (ed.),

Genetic resources, chromosome engineering, and crop improvement:

Oilseed Crops, Vol. 4, London: Taylor & Francis: pp. 14-46.

[138]. Shulaev V, Silverman P, Raskin I (1997), Airborne signalling by methyl

salicylate in plant pathogen resistance, Nature, 385, pp. 718-721.

[139]. Slaymaker DH, Navarre DA, Clark D, Del Pozo O, Martin GB, Klessig DF

(2002), The tobacco salicylic acid-binding protein 3 (SABP3) is the

chloroplast carbonic anhydrase, which exhibits antioxidant activity and plays

a role in the hypersensitive defense response, Proc Natl Acad Sci USA, 99,

pp. 11640-11645.

[140]. Smith CM, Boyko EV (2007), The molecular bases of plant resistance and

defense responses to aphid feeding:current status, Entomol Exp Appl, 122,

pp. 1-16.

[141]. Sorensen JT (2003), Aphid, In: Resh VH, Carde’ RT (eds) Encylopedia of

insects, Acadimic Press, pp. 32-37.

[142]. Sullivan Y.C (1971), Techniques of measuring plant drought stress. In:

Larson K.L., and Eastin J.D. (Eds.) - Drought injury and resistance in crops,

Crop Science Society of America, Madison, WI, pp. 1-8.

[143]. Sun X, Cao Y, Yang Z, Xu C, Li X, Wang S, Zhang Q (2004), Xa26, a gene

conferring resistance to Xanthomonas oryzae pv. oryzae in rice, encodes an

LRR receptor kinase-like protein, Plant J, 37, pp. 517-527.

[144]. Swanepoel E, Laycock L, Myburg AA, Botha AM (2003), A leucine rich

homolog to Aegilops tauschii from breadwheat line PI137739 obtained by

suppression subtractive hybridization shows linkage to Russian wheat aphid

resistance gene Dn1, Proceedings of 10th International Wheat Genetic

131

Symposium, September 1–6, 2003, Paestum, Italy, 3, pp. 1263–1265.

[145]. Tjallingii WF, Esch TH (1993), Fine-structure of aphid stylet routes in plant-

tissues in correlation with EPG signals, Physiol Entomol, 18, pp. 317-328.

[146]. Tjallingii WF (2006), Salivary secretions by aphids interacting with proteins

of phloem wound responses, J Exp Bot, 57, pp. 739-745.

[147]. Tuteja N, Mahajan S (2007), Calcium signaling network in plants. An

overview, Plant Signal Behav, 2 (2), pp. 79–85.

[148]. Ulloa R.M., Raíces M., MacIntosh G.C., Maldonado S., TéllezIñón M.T

(2002), Jasmonic acid affects plant morphology and calcium-dependent

protein kinase expression and activity in Solanum tuberosum, Physiologia

Plantarum, 115 (3), pp. 417–427.

[149]. Van Chung Mai, Waldemar Bednarski, Beata Borowiak-Sobkowiak, Barbara

Wilkaniec, Sławomir Samardakiewicz, Iwona Morkunas (2013), Oxidative

stress in pea seedling leaves in response to Acyrthosiphon pisum infestation,

Phytochemistry, 93, pp. 49–62).

[150]. Van Chung Mai, Kinga Drzewieck, Henryk Jelen, Dorota Naroznae, Renata

Rucinska-Sobkowiak, Jacek Kesy, Jolanta Floryszak-Wieczorek, Beata

Gabrys, Iwona Morkunas (2014), Differential induction of Pisum sativum

defense signaling molecules in response to pea aphid infestation, Plant

Science, 221–222, pp. 1–12.

[151]. Van der Biezen EA, Jones JDG (1998), Plant disease-resistance proteins and

the gene-for-gene concept, Trends Biochem Sci, 23(12), pp. 454-456.

[152]. Van der Westhuizen AJ, Qian X-M, Botha A-M (1998), -1,3-glucanase in

wheat and resistance to the Russian wheat aphid, Plant Physiol, 103, pp. 125–

131.

[153]. Vanderauwera S, Hoeberichts FA, Breusegem FV (2009), Hydrogen

peroxide-responsive genes in stress acclimation and cell death, In: del Río

LA, Puppo A (Eds.), Reactive oxygen species in plant signaling, Springer-

Verlag Berlin Heidelberg, pp. 149-165.

132

[154]. Vasyukova NI, Ozeretskovskaya OL (2007), Induced plant resistance and

salicylic acid: a review, Appl Biochem Microbiol, 43(4), pp. 367-373.

[155]. Vlot AC, Dempsey D’MA, Klessig DF (2009), Salicylic acid, a multifaceted

hormone to combat disease, Annu Rev Phytopathol, 47, pp. 177-206.

[156]. Voelckel C, Weisser WW, Baldwin IT (2004), An analysis of plant–aphid

interactions by different microarray hybridization strategies, Mol Ecol, 13,

pp. 3187–3195.

[157]. Wang SF, Liu AY, Ridsdill-Smith TJ, Ghisalberti EL (2000), Role of

alkaloids in resistance of yellowlupin to red-legged earth mite Halotydeus

destructor, J Chem Ecol, 26, pp. 429-442.

[158]. Will T, van Bel AJE (2006), Physical and chemical interactions between

aphids and plants, J Exp Bot, 57(4), pp. 729–737.

[159]. Will T, Tjallingii WF, Thonnessen A, van Bel AJE (2007), Molecular

sabotage of plant defence by aphid saliva, PNAS, 104, pp. 10536 -10541.

[160]. Wojtaszek P (1997), Mechanisms for the generation of reactive oxygen

species in plant defence response, Acta Physiol Plant, 19, pp. 581-589.

[161]. Yalpani N., Leon J., Lawton M.A., Raskin I. (1993), Pathway of salicylic

acid biosynthesis in healthy and virus-inoculated tobacco, Plant Physiology,

103(2), pp. 315–321.

[162]. Yoshida M, Cowgill SE, Wightman JA (1997), Roles of oxalic acid and

malic acids in chickpea trichome exudates in host-plant resistance to

Helicoverpa armigera, J Chem Ecol, 23, pp. 1195-1210.

[163]. Zhu-Salzman K, Hammen PK, Salzman RA, Koiwa H, Bressan RA,

Murdock LL, Hasegawa PM (2002), Calcium modulates protease resistance

and carbohydrate binding of a plant defense legume lectin, Griffonia

simplicifolia lectin II (GSII), Comp Biochem Physiol, 132, pp. 327-334.

[164]. Waszczak C, Carmody M, Kangasjärvi J (2018), Reactive oxygen species in

plant signaling, Annu, Rev, Plant, Biol, 69, pp. 209–236.

[165]. Watanabe S, Murakami Y, Hasegawa E (2018), Effect of aphid parasitism on

host plant fertility in aphid-host relationship, PLoS ONE, 13 (8), e0202411.

[166]. War A.R., Paulraj M.G., War M.Y., Ignacimuthu S (2011), Jasmonic acid

133

mediated induced resistance in groundnut (Arachis hypogaea L.) against

Helicoverpa armigera (Hübner) (Lepidoptera: Noctuidae), Journal of Plant

Growth Regulation, 30 (4), pp. 512–523.

[167]. Ying Wang, Robyn Branicky, Alycia Noë, Siegfried Hekimi (2018),

Superoxide dismutases: Dual roles in controlling ROS damage and regulating

ROS signaling, J Cell Biol, 217(6), pp. 1915–1928.

[168]. Zhu-Salzman K, Salzman RA Ahn J-E, Koiwa H (2004), Transcriptional

regulation of sorghum defense determinants against a phloem-feeding aphid,

Plant Physiol, 134, pp. 420-431.

III. Các Webside tham khảo

[169]. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC

[170]. http://qlkh.tnu.edu.vn/theme/details/613/nghien-cuu-chat-co-hoat-tinh-diet-

rep-tu-chung-nam-ki-sinh-con-trung

PL.1

PHẦN PHỤ LỤC I. MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG

Chuẩn bị cây chủ (đậu tương) để nuôi và duy trì rệp muội đen

Rệp muội đen nhân nuôi

Rệp muội đen gây hại trên cây chủ

Nguồn rệp chuẩn bị cho bố trí thí nghiệm

Sử dụng máy quang phổ UV-Vis CARY 60

tại PTN

PL.2

II. BẢN MÔ TẢ DUS VỀ CÁC ĐẶC ĐIỂM ĐẶC TRƯNG CỦA GIỐNG ĐẬU

TƯƠNG NAM ĐÀN

(Do Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống sản phẩm cây trồng và phân bón quốc gia

(Cục Trồng trọt) thực hiện năm 2009 trên cơ sở thực hiện hợp đồng số 269/HĐ-

KKNQG-HCTH ngày 27/8/2009 giữa Trung tâm này với Trạm Khuyến nông huyện

Nam Đàn (thuộc khuôn khổ đề tài KHCN cấp tỉnh Nghệ An: Phục tráng giống đậu

tương Nam Đàn giai đoạn 1 từ 2009 đến 2012).

PL.3

PL.4

PL.5

III. TÁC ĐỘNG CỦA RỆP HẠI ĐẾN SINH TỔNG HỢP ACID SALICYLIC TRONG CÂY ĐẬU TƯƠNG NAM ĐÀN Ở GIAI ĐOẠN RA HOA KẾT QUẢ

Mở đầu Salicylic acid (SA) là một phytohormone có chức năng như một phân tử tín hiệu quan trọng trong cơ chế bảo vệ thực vật. SA chủ yếu được biết đến là liên quan đến khả năng chống lại mầm bệnh tấn công của cây trồng. Trong một số nghiên cứu về vai trò của SA đối với tương tác giữa rệp – cây trồng, sự tích lũy của các phytohormone đó đã được ghi nhận trong lúa mạch [3], lúa mì [8], hạt đậu [6] và đậu tương [7] dưới ảnh hưởng của rệp. Việc nâng cao hàm lượng SA kết nối với các cơ chế bảo vệ chống lại sự tấn công của nấm bệnh hoặc rệp ở các cây kháng [10].

Một nghiên cứu gần đây về tương tác giữa rệp và đậu tương [12] cho thấy rệp (Aphis craccivora Koch) là loài gây hại nghiêm trọng trên cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.) trong sản xuất nông nghiệp ở tỉnh Nghệ An, và hàm lượng SA được tích lũy gây ra các phản ứng phòng thủ đặc hiệu cảm ứng trên lá của cây đậu tương Nam Đàn.

Trong nghiên cứu này, chúng tôi đã điều tra sự sản sinh của SA trong cây G. max cv. Cây Namdan ở các giai đoạn sinh trưởng sinh sản dưới tác dụng của mật độ rệp A. craccivora khác nhau. Bên cạnh đó, hoạt động của các enzyme chính trong sinh tổng hợp SA như phenylalanin amoniac-lyase (PAL) và axit benzoic 2- hydroxylase (BA2H) đã được khảo sát. 2. Vật liệu và phương pháp 2.1. Mục tiêu và các thí nghiệm

Cây đậu tương (Glycine max (L.) Merr.) do Trung tâm Giống cây trồng Nghệ An (Việt Nam) hỗ trợ giống được cấy trong bầu nhựa đường kính 15 cm có chứa môi trường Hoagland. Rệp (Aphis craccivora Koch) dùng trong thí nghiệm gây nhiễm do Phòng Côn trùng học Ứng dụng (Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) hỗ trợ.

Mỗi cây đậu tương ở giai đoạn R1 (bắt đầu nở hoa) được xử lý bởi 10, 20 hoặc 30 con trưởng thành không cánh của A. craccivora, được chuyển cẩn thận vào lá đậu tương bằng chổi mịn. Đối chứng là cây đậu tương không xử lý rệp. Các thí nghiệm được thực hiện tại Phòng thí nghiệm Sinh lý thực vật (Trường Đại học Vinh). 2.2. Các vật liệu phân tích

Lá tươi trưởng thành ở cây đối chứng và cây bị nhiễm rệp được thu hái cẩn thận ở giai đoạn R1, R3 (bắt đầu phát triển vỏ) và R5 (bắt đầu vào hạt). Các lá được cân và được làm đông lạnh trong nitơ lỏng cho các phân tích tiếp theo. 2.3. Phương pháp phân tích

a. Hàm lượng acid salicylic Salicylic acid tự do (SA) được chiết xuất và định lượng theo phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) miêu tả bởi Yalpani và cộng sự, (1993) [13][161] với

PL.6

một số điều chỉnh nhỏ. 0,5 g lá đậu tương đông lạnh được nghiền nhỏ trong nitơ lỏng, chiết xuất 2 lần với methanol 90%, khuấy đều và ly tâm ở 12.000 × g trong 10 phút ở 4oC. Sau khi ly tâm, phần nổi phía trên được làm bay hơi và chiết ba lần với các hỗn hợp chiết xuất của etyl axetat: xiclopentan: isopropanol (100 : 99 : 1).

Sau khi làm bay hơi dung môi, cặn khô được hòa tan trong pha động (đệm axetat 0,2 M, pH 5,0 và 0,5 mM EDTA) và được phân tích trong hệ thống HPLC bằng máy sắc ký của Công ty WATERS (Milford, Ma, Hoa Kỳ) bao gồm Mô-đun tách 2699 Alliance và 2475 Máy dò huỳnh quang đa λ.

Tách sắc ký trên cột Công ty Spherisorb ODS2 WATERS (3 μm, 4,6 × 10 mm). Các thông số phát hiện là 295 nm đối với kích thích và 405 nm đối với phát xạ. Hàm lượng SA được tính toán theo tiêu chuẩn SA (Sigma-Aldrich, Hoa Kỳ) và được biểu thị bằng nanogam trên gam trọng lượng tươi (ng/g FW). b. Hoạt độ enzyme phenylalanin amoniac-lyase Hoạt độ của phenylalanin amoniac-lyase (PAL, EC 4.3.1.24) được xác định bằng phương pháp đo quang phổ (Cahill và McComb, 1992) [2]. 0,50 g lá đông lạnh được đồng nhất ở 4oC trong 4 ml dung dịch đệm Tris-HCl 100 mM (pH 8,9), 5 mM β-mercaptoethanol 0,050 g polyvinyl pyrrolidon (PVP). Dung dịch đồng nhất sau đó được ly tâm ở 12.000 × g trong 20 phút ở 4 oC để lấy phần nổi phía trên được sử dụng để phân tích enzyme. 1,5 ml hỗn hợp phản ứng chứa 0,50 ml đệm borat 20 mM, pH 8,9, 0,50 ml L-phenylalanine 10 mM, và 0,50 ml dịch chiết enzyme. Mẫu không có L-phenylalanine được dùng làm mẫu trắng. Sau khi ủ ở 30oC trong 24 giờ, chất nền được thêm vào và dừng phản ứng với 1,5 ml HCl 2 N. Hoạt tính của PAL được đo bằng sự thay đổi độ hấp thụ ở bước sóng 290 nm sử dụng hệ thống máy quang phổ UV-Vis CARY 60 (Agilent, Hoa Kỳ). Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm ứng dụng UV-Win 5.0. Hoạt tính của PAL được biểu thị dưới dạng micromol trans-cinnamic acid trên mg protein mỗi giờ (μM trans- cinnamic acid/mg protein/h).

c. Hoạt độ benzoic acid 2-hydroxylase Benzoic acid 2-hydroxylase (BA2H) được đo bằng cách sử dụng phương pháp HPLC của León et al. (1995) [5]. 0,50 g lá đông lạnh được nghiền và bột mịn được lơ lửng trong 2 ml đệm chiết xuất [đệm HEPES 20 mM, pH 7,0, chứa 12,5 mM 2- mercaptoethanol, 10 mM sorbitol, 1% PVP, và 0,1 mM phenylmetylsulfonyl florua (PMSF)]. Huyền phù được khuấy đều và sau đó được ly tâm ở 12.000 × g trong 15 phút ở 4oC. Tất cả các quy trình chiết xuất được thực hiện ở 4oC. Phần nổi phía trên được sử dụng để thử nghiệm enzyme.

Thể tích cuối cùng của hỗn hợp phản ứng là 0,50 ml chứa 20 mM đệm HEPES (pH 7,0), 1 μM benzoic acid (BA), 1 μM NAD (P) H, đệm chiết và chiết xuất enzyme. Hỗn hợp phản ứng được ủ ở 30oC trong bể ổn nhiệt 30 phút, và sau đó thêm vào 250 μl axit trichloroacetic (TCA) 15% để dừng phản ứng.

PL.7

Sau khi ly tâm ở 12.000 × g trong 10 phút ở 4oC, phần nổi phía trên được phân chia ba lần với 0,50 ml hỗn hợp hữu cơ chiết xuất của etyl axetat: xyclopentan: isopropanol (100 : 99 : 1). Dịch chiết được chuyển vào cốc 2 ml và làm bay hơi đến khô dưới dòng nitơ.

Mẫu được hòa tan trong 250 μl pha động ngay trước khi sử dụng. Toàn bộ được trộn kỹ, sau đó chuyển sang các ống Eppendorf và ly tâm ở 15.000 × g trong 2 phút. 200 μl chiết xuất của mỗi mẫu được cho vào lọ thủy tinh có gắn Teflon-sept bằng cao su và được đặt trong khoang của buồng lấy mẫu tự động. Thể tích mẫu không đổi (10 μl). Hàm lượng SA được phân tích bằng phương pháp HPLC (như mô tả ở trên). Hoạt độ của BA2H được biểu thị bằng nanogram SA thu được dưới dạng sản phẩm của phản ứng trong một giờ đối với enzyme chiết xuất từ 1 mg protein (ng SA/h/mg protein).

d. Hàm lượng protein Trong tất cả các phân tích enzym, hàm lượng protein được xác định theo phương pháp của Bradford (1976) sử dụng albumin huyết thanh bò (Sigma-Aldrich) làm tiêu chuẩn [1].

e. Phân tích thống kê Các số liệu được xử lý thống kê theo phương pháp phân tích phương sai

ANOVA bằng phần mềm SPSS 20.0.

3. Kết quả

3.1. Sự tích luỹ salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả dưới ảnh hưởng của rệp muội đen

Dưới tác động của 20 và 30 rệp, SA được tích lũy đáng kể ở giai đoạn R1 và sau đó giảm mạnh ở giai đoạn R3 và R5, trong khi phytohormone này trong các cây bị nhiễm 10 rệp đạt đến đỉnh điểm ở giai đoạn R3 và duy trì ở mức cao cho đến giai đoạn R5. Hàm lượng SA cao nhất thu được là 106,39 ng/g FW ở nghiệm thức nhiễm 30 con rệp trên lá ở giai đoạn R1, cao gấp 3,24 lần so với thời điểm đầu của thí nghiệm (32,82ng/g FW) và cao hơn 2,61 lần so với các cây đối chứng (40,92 ng/g FW). Mối quan hệ giữa hàm lượng tích lũy của SA và mật độ rệp chỉ được ghi nhận ở giai đoạn R1 (bảng 3.1).

Bảng 3.1. Hàm lượng salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả (ng/g FW)

TG CT

Trước xử lý rệp Giai đoạn R1 Giai đoạn R3 Giai đoạn R5

ĐC

32,82 ± 3,69a

40,09 ± 0,38a

25,14 ± 0,88a

35,17 ± 0,58a

10 rệp

32,82 ± 3,69a

50,02 ± 1,01b

78,26 ± 0,86d

71,15 ± 1,12d

PL.8

20 rệp

32,82 ± 3,69a

97,24 ± 1,29c

61,08 ± 0,93c

65,27 ± 0,92c

30 rệp

32,82 ± 3,69a

106,39 ± 1,24d

55,03 ± 0,76b

50,02 ± 1,01b (Ghi chú: Trong cùng một cột có chữ cái mũ khác nhau, sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Hàm lượng SA trong các cây đối chứng được duy trì nhất quán ở mức thấp hơn. Sự khác biệt đáng kể giữa hàm lượng SA trong lá nhiễm rệp và lá đối chứng được ghi nhận ở tất cả các thời điểm điều tra. 3.2. Enzyme sinh tổng hợp salicylic acid trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả dưới tác động của rệp muội đen 3.2.1. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong lá đậu tương Nam giai đoạn ra hoa đậu quả dưới tác động của rệp muội đen

Hoạt độ của enzyme PAL trong lá đậu tương Nam Đàn bị lây nhiễm rệp muội đen cao hơn ở cây đối chứng ở giai đoạn R1 và R3. Hoạt độ của enzyme PAL trong lá nhiễm rệp tăng mạnh và đạt mức tối đa ở giai đoạn R1, lúc này enzym trong lá nhiễm 20 và 30 rệp tăng lên mạnh mẽ. Giá trị cao nhất (6,99 µmol trans-cinnamic acid/mg protein/h) được ghi nhận ở cây lây nhiễm 20 rệp, cao hơn 2,43 lần và 4,85 lần so với đối chứng và trước khi xử lý rệp. Sau khi đạt đến đỉnh điểm, hoạt độ của enzyme PAL giảm mạnh giữa các giai đoạn R3 và R5. Ở công thức đối chứng, enzyme này vẫn hoạt động thấp hơn và ít thay đổi trong suốt thí nghiệm.

Bảng 3.2. Hoạt độ enzyme phenylalanine ammonia-lyase trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả (µmol trans-cinnamic acid/mg protein/h) TG

CT

Trước xử lý rệp Giai đoạn R1 Giai đoạn R3 Giai đoạn R5

ĐC

1,44 ± 0,23a

2,87 ± 0,36a

1,86 ± 0,47a

1,47 ± 0,24b

10 rệp

1,44 ± 0,23a

4,26 ± 0,61b

2,52 ± 0,39ab

0,84 ± 0,17a

20 rệp

1,44 ± 0,23a

6,99 ± 0,49c

2,87 ± 0,46b

1,12 ± 0,27b

30 rệp

1,44 ± 0,23a

6,62 ± 0,39c

2,89 ± 0,35b

0,87 ± 0,11a

(Ghi chú: Trong cùng một cột có chữ cái mũ khác nhau, sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

PL.9

3.2.2. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam giai đoạn ra hoa đậu quả dưới tác động của rệp muội đen

Hoạt độ enzyme BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn được tích lũy khác nhau dưới tác động của rệp muội đen. Sự phá hại của 30 rệp kích hoạt hoạt động của BA2H ở mức cao nhất (41,08 ng SA/h/mg protein) ở giai đoạn R1, sau đó là sự gia tăng enzyme BA2H thu được ở các nghiệm thức nhiễm 10 và 20 rệp ở giai đoạn R3. Sau khi đạt đến đỉnh điểm, hoạt độ của enzyme BA2H trong tất cả các lá bị nhiễm rệp đều giảm mạnh cho đến R5. Ngược lại, hoạt động enzyme BA2H trong cây đối chứng thay đổi nhỏ ở các mức thấp hơn. Sự khác biệt đáng kể về hoạt động của enzyme này giữa các cây bị nhiễm rệp và đối chứng đã được ghi nhận giữa các giai đoạn R1 và R3. Bảng 3.3. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả (ng SA/h/mg protein)

TG CT

Trước xử lý rệp Giai đoạn R1 Giai đoạn R3 Giai đoạn R5

ĐC

16,01 ± 0,38a

14,92 ± 0,35a

16,28 ± 0,41a

18,12 ± 0,40b

10 rệp

16,01 ± 0,38a

25,79 ± 0,43b

32,54 ± 0,57c

16,45 ± 0,46a

20 rệp

16,01 ± 0,38a

27,84 ± 0,55c

42,52 ± 0,75d

25,78 ± 0,43d

30 rệp

16,01 ± 0,38a

41,08 ± 1,04d

30,18 ± 0,42b

22,03 ± 0,50c

(Ghi chú: Trong cùng một cột có chữ cái mũ khác nhau, sai khác nhau với p<0,05 theo kiểm định Duncan)

Kết quả nghiên cứu cho thấy, tương tự giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, đường truyền tín hiệu liên quan đến SA tham gia vào phản ứng phòng thủ của cây đậu tương Nam Đàn đối với rệp muội đen ở các giai đoạn sinh trưởng sinh thực. Dưới tác động của rệp muội đen, phytohormone SA trong lá đậu tương Nam Đàn được tích lũy ở mức cao kể từ giai đoạn R1. Các enzyme chính trong sinh tổng hợp SA như PAL và BA2H cũng được sản sinh, sự thay đổi hoạt độ của các enzyme này có mối tương quan chặt chẽ với hàm lượng SA gây ra. Sự tích tụ của đường truyền tín hiệu SA có thể góp phần bảo vệ cây đậu tương Nam Đàn khỏi các thiệt hại do rệp muội gây ra.

Thảo luận: Là một phân tử tín hiệu quan trọng trong cơ chế bảo vệ của thực vật, SA được biết là tích lũy mạnh trong phản ứng với rệp trên cây họ đậu kháng [6], [8]. Hàm lượng tích lũy của SA thường liên quan đến sự tích tụ của các loại oxy phản ứng gây ra những thay đổi đáng kể về mức oxy hóa khử của tế bào. Những thay đổi oxy hóa khử này được cảm nhận bởi các gen bảo vệ như PR và NPR1, những gen liên quan trực tiếp đến sức đề kháng thu được của hệ thống, có thể ảnh hưởng đến khả năng

PL.10

bảo vệ của thực vật chống lại côn trùng nhai [9]. Một số gen liên quan đến phòng thủ SA ở thực vật, ví dụ, BGL, PR5, PR10, ICS1, ICS2, đã biểu hiện khi rệp tấn công [4], [9]. Những bằng chứng đó cung cấp mối liên hệ quan trọng giữa tín hiệu SA và một số cơ chế bảo vệ khác nhau ở thực vật. Bởi vì sự xâm nhập của rệp sớm đã kích hoạt các gen bảo vệ SA, sự tích tụ mạnh mẽ của SA có thể là một bước quan trọng trong việc báo hiệu các phản ứng hạ nguồn của thực vật đối với rệp.

PAL, enzyme đầu tiên trong con đường sinh tổng hợp SA, được cảm ứng mạnh mẽ trong lá đậu tương sau khi nhiễm rệp muội đen. Mối quan hệ giữa hoạt động PAL và hàm lượng SA được ghi nhận trong các lá bị nhiễm rệp chỉ ra rằng cảm ứng PAL có liên quan chặt chẽ với sự tích tụ SA trong con đường tín hiệu SA gây ra khi rệp phá hoại. Các kết quả tương tự trước đây cũng được tìm thấy trên các cây trồng khác sau sự tấn công của rệp [4], [9], [14]. Sự gia tăng hoạt động PAL có liên quan chặt chẽ đến quá trình sinh tổng hợp SA, flavonoid và các chất chống oxy hóa khác. Những hợp chất có đặc tính ngăn chặn, độc hại và kháng dinh dưỡng là một trong những chất xua đuổi rệp có thể ngăn cản rệp xâm nhập hoặc định cư trên cây ký chủ.

Enzyme BA2H, có chức năng sinh hóa chính là xúc tác quá trình chuyển đổi axit benzoic thành SA, có liên quan đến tín hiệu SA của thực vật. Các nghiên cứu ban đầu chủ yếu báo cáo chức năng của BA2H trong việc bảo vệ thực vật chống lại mầm bệnh [5], [13]. Thông tin hạn chế đề cập đến sự tham gia của BA2H trong phản ứng của thực vật đối với côn trùng ăn lá. Các nghiên cứu trước đây cho thấy rằng có sự tích tụ của BA2H trong cây con Pisum sativum sau khi rệp đậu phá hoại [6]. Tương tự, nghiên cứu của chúng tôi xác nhận rằng A. craccivora gây ra sự tăng cường hoạt động của BA2H trong cây đậu tương Nam Đàn ở các giai đoạn sinh trưởng sinh sản. Hơn nữa, sự thay đổi cảm ứng trong hoạt động của BA2H có tương quan chặt chẽ với sự thay đổi mức độ SA). Do đó, chúng tôi đề xuất rằng enzyme BA2H có thể tham gia vào cơ chế bảo vệ tín hiệu liên quan đến SA của cây đậu tương Nam Đàn.

Kết luận

Đường truyền tín hiệu liên quan đến SA tham gia vào phản ứng phòng thủ của cây đậu tương Nam Đàn đối với rệp muội đen ở các giai đoạn sinh trưởng sinh thực. Dưới tác động của rệp hại, phytohorrmone SA trong lá đậu tương Nam Đàn được tích lũy ở mức cao kể từ giai đoạn R1. Các enzyme chính trong sinh tổng hợp SA như PAL và BA2H cũng được sản sinh; sự thay đổi hoạt độ của các enzyme này có mối tương quan chặt chẽ với hàm lượng SA gây ra. Sự tích lũy của đường truyền tín hiệu SA có thể góp phần bảo vệ cây đậu tương Nam Đàn khỏi các thiệt hại do rệp muội đen gây ra.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PL.11

[1] Bradford M., “A rapid and sensitive method for the quantification of microgram quantities of protein utilizing the principle of protein-dye binding,” Anal. Biochem., Vol. 72, pp. 248-254, 1976

[2] Cahill D. M. and J. A. McComb, “A comparison of changes in phenylalanine ammonia-lyase activity. Lignin and phenolic synthesis in the roots of Eucalyptus callophylla (field resistant) and E. marginata (susceptible) when infected with Phytophtora cinnamoni,” Physiol. Mol. Plant Path., Vol. 40, pp. 315-332, 1992.

[3] Chaman M. E., S. V. Copaja and V. H. Argandona, “Relationships between salicylic acid content, phenylalanine ammonia-lyase (PAL) activity, and resistance of barley to aphid infestation,” J. Agric. Food Chem., Vol. 51, pp. 2227-2231, 2003.

[4] Gao L. L., J. P. Anderson, J. P. Klingler, R. M. Nair, O. R. Edwards and K. B. Singh, “Involvement of the octadecanoid pathway in bluegreen aphid resistance in Medicago truncatula,” MPMI, Vol. 20, pp. 82-93, 2007.

[5] León J., V. Shulaev, N. Yalpani, M. A. Lawton and I. Raskin, “Benzoic acid 2- tobacco, catalyzes salicylic acid hydroxylase, a soluble oxygenase from biosynthesis,” Proc. Natl. Acad. Sci., USA, Vol. 92, 1995, pp. 10413-10417.

[6] Mai V. C., K. Drzewiecka, H. Jeleń, D. Narożna, R. Rucińska-Sobkowiak, J. Kęsy, J. Floryszak-Wieczorek, B. Gabryś and I. Morkunas, “Differential induction of Pisum sativum defense signaling molecules in response to pea aphid infestation,” Plant Sci., Vol. 221-222, pp. 1-12, 2014.

[7] Mai V. C., N. T. Tran and D. S. Nguyen, “The involvement of peroxidases in soybean seedlings’ defense against infestation of cowpea aphid,” Arthropod-Plant Interact., Vol. 10, pp 283-292, 2016.

[8] Mohase L. and A. van der Westhuizen, “Salicylic acid is involved in resistance responses in the Russian wheat aphid-wheat interaction,” J. Plant Physiol., Vol. 159, pp. 585-590, 2002.

[9] Moran P. J. and G. A. Thompson, “Molecular responses to aphid feeding in Arabidopsis in relation to plant defense pathways,” Plant Physiol., Vol. 125, pp. 1074- 1085, 2001.

[10] Morkunas I., V. C. Mai and B. Gabryś,“Phytohormonal signaling in plant responses to aphid feeding,” Acta Physiol. Plant., Vol. 33, pp 2057-2073, 2011.

[11] Smith-Becker J., E. Marois, E. J. Huguet, S. L. Midland, J. J. Sims and N. T. Keen, “Accumulation of salicylic acid and 4-hydroxybenzoic acid in phloem fluids of cucumber during systemic acquired resistance is preceded by a transient increase in phenylalanine ammonia-lyase activity in petioles and stems,” Plant Physiol., Vol. 116, pp. 231-238, 1998.

[12] Tran N. T., T. T. H. Tran, N. D. Do and V. C. Mai, “The accumulation of SA- and JA-signaling pathways in response of Glycine max cv. “Nam Dan” to infestation of Aphis craccivora,” J. Plant Protect. Res., Vol. 57, pp. 321-330, 2017.

[13] Yalpani N., J. Leon, M. A. Lawton and I. Raskin, “Pathway of salicylic acid

PL.12

biosynthesis in healthy and virus-inoculated tobacco,” Plant Physiol., Vol. 103, pp. 315- 321, 1993.

[14] Zhu-Salzman K., R. A. Salmon, J.-E. Ahn and H. Koiwa, “Transcriptional regulation of sorghum defense determinants against a phloem-feeding aphid,” Plant Physiol., Vol. 134, pp. 420-431, 2004. IV. XỬ LÝ SỐ LIỆU

Sử dụng phương pháp phân tích phương sai ANOVA (phần mềm thống kê

SPSS) xử lý số liệu thu thập được tại các bảng:

Bảng 3.1. Tỷ lệ tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives Tonthuong24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimu m Maximu m

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 2.6300 2.6700 3.4900 2.9300 .27055 .31193 .47085 .52417 .15620 .18009 .27185 .17472 2.35 2.34 3.12 2.34 2.89 2.96 4.02 4.02

Test of Homogeneity of Variances

Tonthuong24hV1

Levene Statistic df1 df2 Sig.

.874 2 6 .464

ANOVA

Tonthuong24hV1

Sum of df Mean F Sig.

Squares Square

Between 1.414 .707 5.406 .045 2 Groups

Within .784 .131 6 Groups

Total 2.198 8

Tonthuong24hV1 N Subset for alpha = 0.05 CTre p 1 2

2.6300 3

2.6700 3 Duncana 3.4900 3 10 r?p 20 r?p 30 r?p Sig. .897 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

PL.13

Std. Deviation a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives Tonthuong48hV1 Mean N Std. Error Minimu m Maximu m

3.9800 .43715 3.52 4.39 3 10 r?p

7.3500 .27875 7.12 7.66 3 20 r?p

8.9900 .63238 8.61 9.72 3 30 r?p

6.7733 2.24956 3.52 9.72 9 Total .2523 9 .1609 3 .3651 0 .7498 5

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. 2 Tonthuong48hV1 Levene Statistic 1.673 .265 6 ANOVA

df Sig. F 87.812 .000 Tonthuong48hV1 Between Groups Within Groups Sum of Squares 39.147 1.337 Total 40.484 Mean Square 19.573 .223 2 6 8

7.3500

CTrep Tonthuong48hV1 N Subset for alpha = 0.05 2 3 10 r?p 1 3.9800 20 r?p Duncana 30 r?p 8.9900 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Descriptives Tonthuong72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 3 3.5200 20 r?p 3 5.9900 30 r?p 3 9.2300 9 6.2467 Total .29138 .57454 .47697 2.51216 .16823 .33171 .27538 .83739 3.27 5.55 8.93 3.27 3.84 6.64 9.78 9.78

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. 2 .349 Tonthuong72hV1 Levene Statistic 1.260 6 ANOVA

df F Sig. 114.870 .000 Tonthuong72hV1 Between Groups Within Groups Sum of Squares 49.203 1.285 2 6 Mean Square 24.601 .214

PL.14

Total 50.488 8

Tonthuong72hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3

10 r?p 3 1 3.5200

5.9900

20 r?p Duncana 30 r?p 9.2300 3 3

Sig. 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives Tonthuong96hV1 N Std. Deviation Mean Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 3.4600 5.8300 7.2500 5.5133 .26851 .46228 .54991 1.70198 .15503 .26690 .31749 .56733 3.15 5.51 6.65 3.15 3.62 6.36 7.73 7.73

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. 2 .440 Tonthuong96hV1 Levene Statistic .946 6 ANOVA

df Sig. F 56.097 .000

Mean Square 10.999 .196 Tonthuong96hV1 Between Groups Within Groups Total Sum of Squares 21.997 1.176 23.174 2 6 8

CTrep Tonthuong96hV1 N Subset for alpha = 0.05 2 3 1 3.4600 5.8300 Duncana 3 3 3 10 r?p 20 r?p 30 r?p Sig. 7.2500 1.000 1.000

1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.1.Tỷ lệ tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives Tonthuong24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 2.5400 2.1500 3.4500 2.7133 .46357 .48384 .40361 .69767 .26764 .27934 .23302 .23256 2.21 1.60 3.12 1.60 3.07 2.51 3.90 3.90

PL.15

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. Tonthuong24hV3 Levene Statistic .127 2 6 .883

ANOVA

df Sig. F 6.546 .031

Mean Square 1.335 .204 Tonthuong24hV3 Between Groups Within Groups Total Sum of Squares 2.670 1.224 3.894 2 6 8 Tonthuong24hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2

1 2.1500 2.5400 Duncana 3 3 3 20 r?p 10 r?p 30 r?p Sig. .331 3.4500 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

tonthuong48hV3 a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Mean N Std. Deviation Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 .33181 .32450 .53703 2.16025 .19157 .18735 .31005 .72008 3.52 5.97 8.47 3.52 4.18 6.60 9.41 9.41

3.8700 6.2400 8.7900 6.3000 Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. Tonthuong48hV3 Levene Statistic 1.180 2 .370 6 ANOVA

df F Sig. 108.155 .000 Tonthuong48hV3 Between Groups Within Groups Sum of Squares 36.326 1.008 Total 37.333 Mean Square 18.163 .168 2 6 8

6.2400

CTrep Tonthuong48hV3 N Subset for alpha = 0.05 2 3 10 r?p 1 3.8700 20 r?p Duncana 30 r?p 8.7900 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Tonthuong72hV3 Descriptives N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum Maximum

PL.16

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 3.4300 5.9600 8.4200 5.9367 .39345 .42579 .27839 2.18460 .22716 .24583 .16073 .72820 3.01 5.52 8.12 3.01 3.79 6.37 8.67 8.67

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. Tonthuong72hV3 Levene Statistic .214 2 6 .813

ANOVA

df F Sig. 135.466 .000 Tonthuong72hV3 Between Groups Within Groups Sum of Squares 37.353 .827 Total 38.180 Mean Square 18.676 .138 2 6 8

5.9600

CTrep Tonthuong72hV3 N Subset for alpha = 0.05 2 3 10 r?p 1 3.4300 20 r?p Duncana 30 r?p 8.4200 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Tonthuong96hV3 N Std. Deviation Mean Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 3.0100 3.0200 3.7600 3.2633 .48877 .28160 .55866 .54438 .28219 .16258 .32254 .18146 2.56 2.81 3.12 2.56 3.53 3.34 4.15 4.15

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. 2 6 .434 Tonthuong96hV3 Levene Statistic .962

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 2.642 .015 Tonthuong96hV3 Between Groups Within Groups 1.110 1.261 2.371 2 6 8 .555 .210

Total Homogeneous Subsets Tonthuong96hV3 CTrep N

Subset for alpha = 0.05 1

Duncana 10 r?p 20 r?p 3 3 3.0100 3.0200

PL.17

30 r?p 3 3.7600 Sig. .101

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.1. Tỷ lệ tổn thương ở các tế bào lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5 Descriptives

Tonthuong24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error

95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 3.3200 5.9600 5.1300 4.8033 .35930 .26851 .69217 1.23972 .20744 .15503 .39962 .41324 2.4274 5.2930 3.4106 3.8504 4.2126 6.6270 6.8494 5.7563

Test of Homogeneity of Variances

Tonthuong24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 2.912 2 6 .131

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 24.110 .001 Tonthuong24hV5 Between Groups Within Groups 10.935 1.361 12.295 2 6 8 5.467 .227

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets Tonthuong24hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 10 r?p 1 3.3200 5.1300 30 r?p Duncana 5.9600 20 r?p 3 3 3 .077 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Tonthuong48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 3.3400 5.2500 5.7600 4.7833 .31177 .40150 .39887 1.15106 .18000 .23180 .23029 .38369 2.98 4.87 5.51 2.98 3.52 5.67 6.22 6.22

Test of Homogeneity of Variances

PL.18

Test of Homogeneity of Variances

Tonthuong48hV5

Levene Statistic df1 df2 Sig.

.140 2 6 .872

ANOVA

Tonthuong48hV5

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Between Groups 9.765 2 35.082 .000

Within Groups .835 4.882 .139 10.600 6 8

Total Homogeneous Subsets Tonthuong48hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 10 r?p 1 3.3400 20 r?p 5.2500 Duncana 30 r?p 5.7600 3 3 3 Sig. .145 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Tonthuong72hV5 N Std. Deviation Mean Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 .27495 .39661 .33779 1.25408 .15875 .22898 .19502 .41803 2.91 4.59 5.67 2.91 3.45 5.36 6.34 6.34 3.2100 5.0300 5.9800 4.7400

Test of Homogeneity of Variances

Tonthuong72hV5

Levene Statistic df1 df2 Sig.

.276 2 6 .768

ANOVA

Tonthuong72hV5

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Between Groups 11.888 2 51.388 .000

Within Groups .694 5.944 .116 Total 12.582 6 8

CTrep Tonthuong72hV5 N Subset for alpha = 0.05 2 3 Duncana 10 r?p 3 1 3.2100

PL.19

20 r?p 5.0300 30 r?p 5.9800 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Tonthuong96hV5 N Std. Deviation Mean Std. Error Minimum Maximum

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 9 2.6800 2.9800 3.5600 3.0733 .24249 .18682 .53395 .49477 .14000 .10786 .30827 .16492 2.46 2.81 2.97 2.46 2.94 3.18 4.01 4.01 Test of Homogeneity of Variances

Test of Homogeneity of Variances

Tonthuong96hV5

Levene Statistic df1 df2 Sig.

2.352 2 6 .176

ANOVA

Tonthuong96hV5

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

Between Groups 1.201 2 4.755 .048

Within Groups .758 .600 .126 Total 1.958 6 8

Tonthuong96hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 10 r?p 3 20 r?p 1 2.6800 2.9800 2.9800 Duncana 30 r?p 3.5600 3 3 Sig. .341 .093

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.2. Hàm lượng thiobarbituric acid trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1 Descriptives

Lipid24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.3500 3 6.0200 3 6.0800 3 6.2500 12 5.6750 .42884 .24249 .23302 .43139 .85674 .24759 .14000 .13454 .24906 .24732 3.2847 5.4176 5.5011 5.1784 5.1307 5.4153 6.6224 6.6589 7.3216 6.2193 3.88 5.76 5.89 5.84 3.88 4.72 6.24 6.34 6.70 6.70

PL.20

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. Lipid24hV1 Levene Statistic .646 3 8 .607

ANOVA

df Sig. F 19.617 .000 Lipid24hV1 Between Groups Within Groups Sum of Squares 7.108 .966 8.074 Mean Square 2.369 .121 3 8 11

Total Homogeneous Subsets Lipid24hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 4.3500 6.0200 10 r?p

6.0800 20 r?p Duncana

6.2500 30 r?p 3 3 3 3 .459 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.3800 3 7.5600 3 9.3100 3 12.9700 12 8.5550 .19975 .30414 .19975 .42226 3.24947 .11533 .17559 .11533 .24379 .93804 3.8838 6.8045 8.8138 11.9211 6.4904 4.8762 8.3155 9.8062 14.0189 10.6196 4.15 7.36 9.09 12.60 4.15 4.51 7.91 9.48 13.43 13.43

Test of Homogeneity of Variances Lipid48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.134 3 8 .392

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 439.052 .000 Lipid48hV1 Between Groups Within Groups 115.449 .701 116.150 3 8 11 38.483 .088

7.5600

Total Homogeneous Subsets Lipid48hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 4.3800 Duncana 10 r?p 3 3

PL.21

20 r?p 9.3100 30 r?p 12.9700 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LIipid72hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.4200 3 8.3900 3 11.6400 3 10.4500 12 8.7250 .54009 .14422 .21284 .39950 2.88238 .31182 .08327 .12288 .23065 .83207 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 5.7617 8.7483 12.1687 11.4424 10.5564 3.0783 8.0317 11.1113 9.4576 6.8936 3.83 8.27 11.45 10.11 3.83 4.89 8.55 11.87 10.89 11.87

Test of Homogeneity of Variances LIipid72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.986 3 8 .195

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 232.842 .000 LIipid72hV1 Between Groups Within Groups 90.354 1.035 91.389 3 8 11 30.118 .129

8.3900

Total Homogeneous Subsets LIipid72hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 4.4200 10 r?p

10.4500

Duncana 30 r?p

20 r?p 11.6400 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid96hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.3800 3 7.8800 3 9.5700 3 9.9200 12 7.9375 .41581 .16703 .50863 .31953 2.31373 .24007 .09644 .29366 .18448 .66792 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 5.4129 8.2949 10.8335 10.7138 9.4076 3.3471 7.4651 8.3065 9.1262 6.4674 3.95 7.70 8.99 9.67 3.95 4.78 8.03 9.94 10.28 10.28

Test of Homogeneity of Variances Lipid96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.386 3 8 .316

PL.22

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 137.140 .000 Lipid96hV1 Between Groups Within Groups 57.763 1.123 Total 58.887 3 8 11 19.254 .140

Homogeneous Subsets

7.8800

Lipid96hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 4.3800 10 r?p

Duncana 20 r?p 9.5700

30 r?p 9.9200 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .286

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.2. Hàm lượng thiobarbituric acid trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives

Lipid24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.0100 3 5.8800 3 5.2500 3 7.9200 12 5.7650 .32604 .38743 .12530 .38000 1.50274 .18824 .22368 .07234 .21939 .43380 3.2001 4.9176 4.9387 6.9760 4.8102 4.8199 6.8424 5.5613 8.8640 6.7198 3.70 5.47 5.12 7.60 3.70 4.35 6.24 5.37 8.34 8.34

Test of Homogeneity of Variances Lipid24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .984 3 8 .448

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 76.855 .000 Lipid24hV3 Between Groups Within Groups 24.007 .833 24.840 3 8 11 8.002 .104

5.2500

Total Homogeneous Subsets ipid24hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 4.0100 Duncana 20 r?p 3 3

PL.23

10 r?p 5.8800 30 r?p 7.9200 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid48hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.0200 3 7.3400 3 9.1800 3 12.4100 12 8.2375 .18028 .29103 .54672 .31225 3.18662 .10408 .16803 .31565 .18028 .91990 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 4.4678 8.0630 10.5381 13.1857 10.2622 3.5722 6.6170 7.8219 11.6343 6.2128 3.87 7.01 8.55 12.06 3.87 4.22 7.56 9.53 12.66 12.66

Test of Homogeneity of Variances Lipid48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. 2.567 3 8 .127

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 287.312 .000 Lipid48hV3 Between Groups Within Groups 110.673 1.027 111.700 3 8 11 36.891 .128

7.3400

Total Homogeneous Subsets Lipid48hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 4.0200 10 r?p

9.1800

Duncana 20 r?p

30 r?p 12.4100 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid72hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.0300 3 8.1100 3 11.3100 3 11.3400 12 8.6975 .37323 .35679 .33779 .35595 3.14543 .21548 .20599 .19502 .20551 .90801 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 4.9572 8.9963 12.1491 12.2242 10.6960 3.1028 7.2237 10.4709 10.4558 6.6990 3.62 7.87 10.95 10.93 3.62 4.35 8.52 11.62 11.57 11.62

Test of Homogeneity of Variances Lipid72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .039 3 8 .989

PL.24

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 283.316 .000 107.816 1.015 Lipid72hV3 Between Groups Within Groups 108.831 3 8 11 35.939 .127

8.1100

Total Homogeneous Subsets Lipid72hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 4.0300 10 r?p

Duncana 20 r?p 11.3100

30 r?p 11.3400 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .920

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.0200 3 8.2400 3 9.0300 3 11.5800 12 8.4675 .52163 .32078 .25060 .40112 2.46836 .30116 .18520 .14468 .23159 .71255 3.7242 7.4431 8.4075 10.5836 6.8992 6.3158 9.0369 9.6525 12.5764 10.0358 4.43 7.87 8.79 11.26 4.43 5.42 8.44 9.29 12.03 12.03

Test of Homogeneity of Variances Lipid96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.080 3 8 .411 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 146.591 .000 Lipid96hV3 Between Groups Within Groups 65.823 1.197 67.021 3 8 11 21.941 .150

8.2400

Total Homogeneous Subsets Lipid96hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 4 2 3 ?C 1 5.0200 10 r?p

9.0300

Duncana 20 r?p

11.5800 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig. Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

PL.25

Bảng 3.2. Hàm lượng thiobarbituric acid trong lá đậu tương Nan Đàn giai đoạn V5

Descriptives

Lipid24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.2400 3 2.9100 3 2.9700 3 3.4300 12 2.8875 .19287 .17059 .14422 .45133 .49947 .11136 .09849 .08327 .26058 .14419 1.7609 2.4862 2.6117 2.3088 2.5701 2.7191 3.3338 3.3283 4.5512 3.2049 2.02 2.72 2.85 2.96 2.02 2.38 3.05 3.13 3.86 3.86

Test of Homogeneity of Variances Lipid24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.536 3 8 .278

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 9.916 .005 2.163 .582 Lipid24hV5 Between Groups Within Groups 2.744 Total 3 8 11 .721 .073

Homogeneous Subsets

Lipid24hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 2.2400 10 r?p 2.9100

Duncana 20 r?p 2.9700

30 r?p 3.4300 3 3 3 3 Sig. 1.000 .053

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid48hV5 N Mean Std. Error 95% Confidence Interval for Minimum Maximum Std. Deviation

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.2600 3 2.9400 3 3.0500 3 3.3800 12 2.9075 .17349 .17521 .36510 .20809 .47352 .10017 .10116 .21079 .12014 .13669 Mean Lower Bound Upper Bound 2.6910 3.3753 3.9570 3.8969 3.2084 1.8290 2.5047 2.1430 2.8631 2.6066 2.11 2.77 2.76 3.25 2.11 2.45 3.12 3.46 3.62 3.62

Test of Homogeneity of Variances Lipid48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.469 3 8 .294

PL.26

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 11.186 .003 Lipid48hV5 Between Groups Within Groups 1.992 .475 2.466 3 8 11 .664 .059

Total Homogeneous Subsets Lipid48hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 2.2600 10 r?p 2.9400

Duncana 20 r?p 3.0500

30 r?p 3.3800 3 3 3 3 Sig. 1.000 .067

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.4400 3 3.6400 3 5.0400 3 5.6700 12 4.1975 .20075 .08660 .26000 .36373 1.32557 .11590 .05000 .15011 .21000 .38266 1.9413 3.4249 4.3941 4.7664 3.3553 2.9387 3.8551 5.6859 6.5736 5.0397 2.30 3.54 4.88 5.25 2.30 2.67 3.69 5.34 5.88 5.88

Test of Homogeneity of Variances Lipid72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 3.388 3 8 .074

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 101.375 .000 Lipid72hV5 Between Groups Within Groups 18.833 .495 19.328 3 8 11 6.278 .062

3.6400

Total Homogeneous Subsets Lipid72hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 2.4400 10 r?p

5.0400

Duncana 20 r?p

5.6700 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

PL.27

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Lipid96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.6500 3 3.3100 3 3.1500 3 4.9700 12 3.5200 .20298 .20075 .26153 .34044 .93676 .11719 .11590 .15100 .19655 .27042 2.1458 2.8113 2.5003 4.1243 2.9248 3.1542 3.8087 3.7997 5.8157 4.1152 2.43 3.17 2.97 4.67 2.43 2.83 3.54 3.45 5.34 5.34

Test of Homogeneity of Variances Lipid96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .552 3 8 .661

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 45.755 .000 Lipid96hV5 Between Groups Within Groups 9.121 .532 9.653 3 8 11 3.040 .066

Total Homogeneous Subsets Lipid96hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.6500 20 r?p

3.1500 3.3100

10 r?p Duncana

4.9700 30 r?p 3 3 3 3 1.000 .469 1.000 Sig.

.- trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.3. Hàm lượng gốc tự do O2 Descriptives

GoctudoOxy24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

.13748 .28355 .25942 .41388 2.18505 .07937 .16371 .14978 .23896 .63077 2.1485 5.0456 6.7456 6.7219 4.4567 2.8315 6.4544 8.0344 8.7781 7.2333 2.37 5.43 7.18 7.44 2.37 2.64 5.97 7.68 8.22 8.22 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.4900 3 5.7500 3 7.3900 3 7.7500 12 5.8450

Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. GoctudoOxy24hV1 Levene Statistic 1.791 3 8 .227 ANOVA GoctudoOxy24hV1

PL.28

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 204.571 .000 Between Groups Within Groups 51.843 .676 52.519 3 8 11 17.281 .084

5.7500

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy24hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.4900 10 r?p

Duncana 20 r?p 7.3900

30 r?p 7.7500 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .168

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy48hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.5800 3 4.7200 3 5.1900 3 6.7000 12 4.7975 .13000 .09000 .21932 .23812 1.54773 .07506 .05196 .12662 .13748 .44679 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 2.9029 4.9436 5.7348 7.2915 5.7809 2.2571 4.4964 4.6452 6.1085 3.8141 2.43 4.63 4.95 6.43 2.43 2.66 4.81 5.38 6.88 6.88

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.625 3 8 .259

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 268.008 .000 GoctudoOxy48hV1 Between Groups Within Groups 26.091 .260 Total 26.350 3 8 11 8.697 .032

Homogeneous Subsets

4.7200

GoctudoOxy48hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 2.5800 10 r?p

5.1900

Duncana 20 r?p

6.7000 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PL.29

GoctudoOxy72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.4400 3 3.5500 3 4.9700 3 3.1500 12 3.5275 .10440 .27404 .22338 .28792 .98429 .06028 .15822 .12897 .16623 .28414 2.1806 2.8692 4.4151 2.4348 2.9021 2.6994 4.2308 5.5249 3.8652 4.1529 2.37 3.24 4.79 2.95 2.37 2.56 3.76 5.22 3.48 5.22

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.548 3 8 .276 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 62.276 .000 GoctudoOxy72hV1 Between Groups Within Groups 10.219 .438 10.657 3 8 11 3.406 .055

Total Homogeneous Subsets

CTrep GoctudoOxy72hV1 N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.4400 30 r?p

3.1500 3.5500

10 r?p Duncana

20 r?p 4.9700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .070

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.4000 3 2.3800 3 3.2400 3 2.8300 12 2.7125 .22605 .22605 .18358 .19468 .40993 .13051 .13051 .10599 .11240 .11834 1.8385 1.8185 2.7840 2.3464 2.4520 2.9615 2.9415 3.6960 3.3136 2.9730 2.25 2.12 3.11 2.68 2.12 2.66 2.53 3.45 3.05 3.45

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .168 3 8 .915 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 11.514 .003 GoctudoOxy96hV1 Between Groups Within Groups 1.501 .348 1.848 3 8 11 .500 .043

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy96hV1

PL.30

CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 3 10 r?p

2.8300

?C 1 2.3800 2.4000 Duncana 30 r?p

3.2400 20 r?p 3 3 3 .909 1.000 1.000 Sig.

.- trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.3. Hàm lượng gốc tự do O2 Descriptives

GoctudoOxy24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.3700 3 5.6400 3 7.0300 3 8.7300 12 5.9425 .29513 .32741 .37403 .32047 2.45496 .17039 .18903 .21595 .18502 .70869 1.6369 4.8267 6.1009 7.9339 4.3827 3.1031 6.4533 7.9591 9.5261 7.5023 2.03 5.28 6.78 8.40 2.03 2.56 5.92 7.46 9.04 9.04

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .140 3 8 .933

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 199.653 .000 GoctudoOxy24hV3 Between Groups Within Groups 65.421 .874 Total 66.295 3 8 11 21.807 .109

Homogeneous Subsets

5.6400

GoctudoOxy24hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 2.3700 10 r?p

7.0300

Duncana 20 r?p

30 r?p 8.7300 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 3 2.0100 3 5.8400 3 5.1200 .46357 .45902 .37987 .26764 .26502 .21932 .8584 4.6997 4.1764 3.1616 6.9803 6.0636 1.48 5.42 4.83 2.34 6.33 5.55

PL.31

30 r?p Total 3 6.4900 12 4.8650 .22869 1.82573 .13204 .52704 5.9219 3.7050 7.0581 6.0250 6.23 1.48 6.66 6.66

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .709 3 8 .573

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 75.907 .000 GoctudoOxy48hV3 Between Groups Within Groups 35.422 1.244 36.666 3 8 11 11.807 .156

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy48hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.0100 20 r?p

5.1200 5.8400

Duncana 10 r?p 5.8400

30 r?p 6.4900 3 3 3 3 Sig. 1.000 .056 .078

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy72hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.0800 3 2.4500 3 3.0300 3 2.9800 12 2.6350 .42297 .29513 .29816 .26889 .49601 .24420 .17039 .17214 .15524 .14319 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 3.1307 3.1831 3.7707 3.6480 2.9502 1.0293 1.7169 2.2893 2.3120 2.3198 1.73 2.26 2.76 2.67 1.73 2.55 2.79 3.35 3.15 3.35

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .418 3 8 .745

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 5.780 .021 GoctudoOxy72hV3 Between Groups Within Groups 1.852 .854 2.706 3 8 11 .617 .107

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy72hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 3 Duncana 10 r?p 3 1 2.0800 2.4500 2.4500

PL.32

30 r?p 2.9800

20 r?p 3.0300 3 3 Sig. .203 .071

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy96hV3 N Mean Std. Error 95% Confidence Interval for Minimum Maximum Std. Deviation

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.5000 3 2.0200 3 2.7800 3 2.6400 12 2.4850 .33719 .30790 .21932 .22068 .38056 .19468 .17776 .12662 .12741 .10986 Mean Lower Bound Upper Bound 3.3376 2.7849 3.3248 3.1882 2.7268 1.6624 1.2551 2.2352 2.0918 2.2432 2.13 1.76 2.62 2.41 1.76 2.79 2.36 3.03 2.85 3.03

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .411 3 8 .750

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 4.291 .044 GoctudoOxy96hV3 Between Groups Within Groups .982 .611 1.593 3 8 11 .327 .076

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy96hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 10 r?p 3 ?C 1 2.0200 2.5000 2.5000 30 r?p 2.6400 Duncana 20 r?p 2.7800 3 3 3 Sig. .268 .066

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.3. Hàm lượng gốc tự do O2

.- trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5 Descriptives

GoctudoOxy24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.0100 3 4.9800 3 5.5700 3 6.3700 12 4.7325 .31607 .23065 .23302 .24576 1.73477 .18248 .13317 .13454 .14189 .50079 1.2248 4.4070 4.9911 5.7595 3.6303 2.7952 5.5530 6.1489 6.9805 5.8347 1.71 4.72 5.31 6.19 1.71 2.34 5.16 5.76 6.65 6.65

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig.

PL.33

.110 3 8 .952

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 162.152 .000 GoctudoOxy24hV5 Between Groups Within Groups 32.568 .536 Total 33.104 3 8 11 10.856 .067

Homogeneous Subsets

4.9800

GoctudoOxy24hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 2.0100 10 r?p

5.5700

Duncana 20 r?p

6.3700 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy48hV5 N Mean Std. Deviation Minimum Maximum Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound

1.5295 4.1979 4.3660 4.7575 3.4787 Upper Bound 2.7505 5.3621 5.6140 6.3025 5.2413 1.96 4.63 4.84 5.26 1.96 2.42 5.05 5.28 5.87 5.87 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 3 12 .24576 .23431 .25120 .31097 1.38702 .14189 .13528 .14503 .17954 .40040 2.1400 4.7800 4.9900 5.5300 4.3600 Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .125 3 8 .942

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 99.900 .000 GoctudoOxy48hV5 Between Groups Within Groups 20.612 .550 Total 21.162 3 8 11 6.871 .069

Homogeneous Subsets

GoctudoOxy48hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.1400 Duncana 10 r?p

4.7800 4.9900

20 r?p 3 3 3

PL.34

30 r?p 5.5300 3 Sig. 1.000 .355 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

Minimum Maximum GoctudoOxy72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error

95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 2.5443 4.5872 4.6715 4.8353 4.3406 1.4157 3.9528 3.4885 3.9247 3.0144 1.82 4.13 3.90 4.22 1.82 2.24 4.38 4.35 4.58 4.58 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 1.9800 3 4.2700 3 4.0800 3 4.3800 12 3.6775 .22716 .12767 .23812 .18330 1.04362 .13115 .07371 .13748 .10583 .30127

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .780 3 8 .538

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 98.308 .000 11.664 .316 GoctudoOxy72hV5 Between Groups Within Groups 11.981 3 8 11 3.888 .040

Total Homogeneous Subsets GoctudoOxy72hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 1.9800 20 r?p 4.0800

Duncana 10 r?p 4.2700

30 r?p 4.3800 3 3 3 3 Sig. 1.000 .114

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

GoctudoOxy96hV5 N Mean Std. Error 95% Confidence Interval for Minimum Maximum Std. Deviation

3 2.2600 3 2.4900 3 2.7800 3 3.1500 12 2.6700 .10149 .23643 .21633 .26889 .39308 .05859 .13650 .12490 .15524 .11347 Mean Lower Bound Upper Bound 2.5121 3.0773 3.3174 3.8180 2.9197 2.0079 1.9027 2.2426 2.4820 2.4203 2.15 2.22 2.54 2.98 2.15 2.35 2.66 2.96 3.46 3.46 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total

Test of Homogeneity of Variances

GoctudoOxy96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.527 3 8 .281

PL.35

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 9.563 .005 GoctudoOxy96hV5 Between Groups Within Groups 1.329 .371 1.700 3 8 11 .443 .046

Total Homogeneous Subsets

CTrep GoctudoOxy96hV5 N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 3

10 r?p 1 2.2600 2.4900

2.4900 2.7800

20 r?p 2.7800 Duncana

30 r?p 3.1500 3 3 3 Sig. .227 .138 .068

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.4. Hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1 Descriptives

H2O2tai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.6033 3 10.6167 3 14.1600 3 13.2367 12 10.9042 .33710 .37448 .43863 .41356 3.48897 .19462 .21620 .25325 .23877 1.00718 4.7659 9.6864 13.0704 12.2093 8.6874 6.4407 11.5469 15.2496 14.2640 13.1210 5.33 10.28 13.78 12.88 5.33 5.98 11.02 14.64 13.69 14.64

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .095 3 8 .961

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 286.554 .000 H2O2tai24hV1 Between Groups Within Groups 132.667 1.235 133.902 3 8 11 44.222 .154

10.6167

Total Homogeneous Subsets H2O2tai24hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 5.6033 10 r?p

13.2367

Duncana 30 r?p

20 r?p 14.1600 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

PL.36

a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai48hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.4733 3 11.5000 3 10.7500 3 10.1667 12 9.2225 .36116 .48775 .43863 .34990 2.92738 .20851 .28160 .25325 .20202 .84506 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 5.3705 12.7116 11.8396 11.0359 11.0825 3.5762 10.2884 9.6604 9.2975 7.3625 4.25 11.07 10.37 9.89 4.25 4.89 12.03 11.23 10.56 12.03

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .166 3 8 .916

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 181.310 .000 H2O2tai48hV1 Between Groups Within Groups 92.899 1.366 94.265 3 8 11 30.966 .171

Total Homogeneous Subsets H2O2tai48hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 4.4733 30 r?p

10.1667 10.7500

Duncana 20 r?p 10.7500

10 r?p 11.5000 3 3 3 3 Sig. 1.000 .122 .057

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai72hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.3100 3 6.9000 3 7.3400 3 7.6100 12 6.7900 .42154 .59925 .45044 .39950 1.01492 .24338 .34598 .26006 .23065 .29298 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 6.3572 8.3886 8.4590 8.6024 7.4349 4.2628 5.4114 6.2210 6.6176 6.1451 5.00 6.39 7.07 7.27 5.00 5.79 7.56 7.86 8.05 8.05

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .335 3 8 .801

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. H2O2tai72hV1 Between Groups 9.532 3 3.177 F 14.133 .001

PL.37

Within Groups 1.799 11.331 8 11 .225

Total Homogeneous Subsets H2O2tai72hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 5.3100 10 r?p 6.9000

Duncana 20 r?p 7.3400

30 r?p 7.6100 3 3 3 3 Sig. 1.000 .117

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai96hV1 N Mean Std. Error 95% Confidence Interval for Minimum Maximum Std. Deviation

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.0167 3 5.3500 3 5.7600 3 6.5667 12 5.6733 .39804 .40150 .43267 .35529 .69348 .22981 .23180 .24980 .20513 .20019 Mean Lower Bound Upper Bound 6.0054 6.3474 6.8348 7.4493 6.1139 4.0279 4.3526 4.6852 5.6841 5.2327 4.69 5.07 5.28 6.22 4.69 5.46 5.81 6.12 6.93 6.93

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .117 3 8 .948

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 8.475 .007 H2O2tai96hV1 Between Groups Within Groups 4.024 1.266 5.290 3 8 11 1.341 .158

Total Homogeneous Subsets H2O2tai96hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 3

10 r?p 3

Duncana 20 r?p 1 5.0167 5.3500 5.7600 30 r?p 6.5667 3 3 Sig. .059 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.38

Bảng 3.4. Hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives

H2O2tai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.5800 3 7.4700 3 15.5800 3 17.9200 12 11.8875 .64211 .34511 .46573 .48497 5.17946 .37072 .19925 .26889 .28000 1.49518 4.9849 6.6127 14.4231 16.7153 8.5966 8.1751 8.3273 16.7369 19.1247 15.1784 6.17 7.12 15.13 17.64 6.17 7.32 7.81 16.06 18.48 18.48

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .816 3 8 .520

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 397.395 .000 H2O2tai24hV3 Between Groups Within Groups 293.128 1.967 295.095 3 8 11 97.709 .246

Total Homogeneous Subsets H2O2tai24hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 3

15.5800

10 r?p 1 6.5800 7.4700 Duncana 20 r?p

30 r?p 17.9200 3 3 3 Sig. .059 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai48hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.4900 3 11.5600 3 14.4700 3 13.5200 12 11.7600 .49275 .45967 .24249 .29206 2.81780 .28449 .26539 .14000 .16862 .81343 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 8.7141 12.7019 15.0724 14.2455 13.5503 6.2659 10.4181 13.8676 12.7945 9.9697 6.97 11.03 14.21 13.21 6.97 7.95 11.85 14.69 13.79 14.69

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .862 3 8 .499

ANOVA H2O2tai48hV3

PL.39

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 192.007 .000 Between Groups Within Groups 86.144 1.196 Total 87.340 3 8 11 28.715 .150

Homogeneous Subsets

11.5600

H2O2tai48hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.4900 10 r?p

13.5200

Duncana 30 r?p

20 r?p 14.4700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.1500 3 11.0800 3 12.0300 3 9.5300 12 9.6975 .40286 .41869 .46130 .44542 2.36243 .23259 .24173 .26633 .25716 .68197 5.1492 10.0399 10.8841 8.4235 8.1965 7.1508 12.1201 13.1759 10.6365 11.1985 5.86 10.79 11.67 9.05 5.86 6.61 11.56 12.55 9.93 12.55

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .028 3 8 .993

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 106.649 .000 H2O2tai72hV3 Between Groups Within Groups 59.894 1.498 61.392 3 8 11 19.965 .187

9.5300

Total Homogeneous Subsets H2O2tai72hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 6.1500 30 r?p

11.0800

Duncana 10 r?p

20 r?p 12.0300 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives H2O2tai96hV3

PL.40

N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.0200 3 7.4800 3 10.0400 3 10.0500 12 8.6475 .45044 .47843 .55507 .72794 1.54606 .26006 .27622 .32047 .42028 .44631 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 8.1390 8.6685 11.4189 11.8583 9.6298 5.9010 6.2915 8.6611 8.2417 7.6652 6.75 7.16 9.69 9.52 6.75 7.54 8.03 10.68 10.88 10.88

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .669 3 8 .595

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 24.942 .000 H2O2tai96hV3 Between Groups Within Groups 23.754 2.540 26.293 3 8 11 7.918 .317

Total Homogeneous Subsets H2O2tai96hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 3

10 r?p 1 7.0200 7.4800 Duncana 20 r?p 10.0400

30 r?p 10.0500 3 3 3 Sig. .983 .347

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.4. Hàm lượng H2O2 trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5 Descriptives

H2O2tai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.5400 3 11.6767 3 12.7567 3 11.9267 12 10.2250 .56027 .40154 .38682 .47962 3.47595 .32347 .23183 .22333 .27691 1.00342 3.1482 10.6792 11.7957 10.7352 8.0165 5.9318 12.6741 13.7176 13.1181 12.4335 4.07 11.24 12.35 11.49 4.07 5.16 12.03 13.12 12.44 13.12

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .260 3 8 .852

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. H2O2tai24hV5 Between Groups 131.195 3 43.732 204.640 .000

PL.41

1.710 Within Groups 132.904 8 11 .214

Total Homogeneous Subsets H2O2tai24hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 4.5400 10 r?p

11.6767 11.9267

Duncana 30 r?p 11.9267

20 r?p 12.7567 3 3 3 3 Sig. 1.000 .526 .059

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 4.9233 3 12.6467 3 11.8267 3 11.1833 12 10.1450 .45059 .35529 .46876 .36501 3.21439 .26015 .20513 .27064 .21074 .92791 3.8040 11.7641 10.6622 10.2766 8.1027 6.0427 13.5293 12.9911 12.0901 12.1873 4.46 12.38 11.48 10.82 4.46 5.36 13.05 12.36 11.55 13.05

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .187 3 8 .902

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 219.457 .000 H2O2tai48hV5 Between Groups Within Groups 112.291 1.364 Total 113.655 3 8 11 37.430 .171

Homogeneous Subsets

H2O2tai48hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 4.9233 30 r?p

11.1833 11.8267

Duncana 20 r?p

10 r?p 12.6467 3 3 3 3 Sig. 1.000 .093 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PL.42

H2O2tai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.9000 3 7.6700 3 9.5100 3 9.9067 12 8.2467 .44034 .29462 .39950 .50292 1.70453 .25423 .17010 .23065 .29036 .49205 4.8061 6.9381 8.5176 8.6573 7.1637 6.9939 8.4019 10.5024 11.1560 9.3297 5.45 7.41 9.17 9.54 5.45 6.33 7.99 9.95 10.48 10.48

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .403 3 8 .755

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 58.803 .000 H2O2tai72hV5 Between Groups Within Groups 30.573 1.386 Total 31.959 3 8 11 10.191 .173

Homogeneous Subsets

7.6700

H2O2tai72hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 5.9000 10 r?p

Duncana 20 r?p 9.5100

30 r?p 9.9067 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .277

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

H2O2tai96hV5 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.5200 3 5.5300 3 6.3367 3 7.2233 12 6.1525 .28160 .39950 .42712 .33531 .79613 .16258 .23065 .24660 .19359 .22982 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 6.2195 6.5224 7.3977 8.0563 6.6583 4.8205 4.5376 5.2756 6.3904 5.6467 5.21 5.09 5.98 6.88 5.09 5.76 5.87 6.81 7.55 7.55

Test of Homogeneity of Variances H2O2tai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .284 3 8 .836

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 14.749 .001 H2O2tai96hV5 Between Groups Within Groups 5.904 1.068 3 8 1.968 .133

PL.43

6.972 11

Total Homogeneous Subsets H2O2tai96hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 3

6.3367

10 r?p 1 5.5200 5.5300 Duncana 20 r?p

30 r?p 7.2233 3 3 3 Sig. 1.000 .974 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.5. Hàm lượng SA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

SAtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 30.4600 3 78.3433 3 106.4167 3 111.4000 12 81.6550 .37000 .52539 .99626 .64645 33.56547 .21362 .30333 .57519 .37323 9.68952 29.5409 77.0382 103.9418 109.7941 60.3285 31.3791 79.6485 108.8915 113.0059 102.9815 30.09 78.04 105.27 110.78 30.09 30.83 78.95 107.07 112.07 112.07

Test of Homogeneity of Variances SAtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.818 3 8 .222 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 9059.725 .000 12389.401 3.647 SAtai24hV1 Between Groups Within Groups 12393.048 3 8 11 4129.800 .456

Total Homogeneous Subsets SAtai24hV1

78.3433

106.4167

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 3 4 ?C 1 30.4600 10 r?p 20 r?p 111.4000 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 3 35.7600 3 77.5800 3 90.6400 .43966 .38223 .46293 .25384 .22068 .26727 34.6678 76.6305 89.4900 36.8522 78.5295 91.7900 35.27 77.14 90.15 36.12 77.83 91.07

PL.44

30 r?p Total 3 97.3800 12 75.3400 96.3597 59.4549 98.4003 91.2251 97.05 35.27 97.84 97.84 .23714 .41073 7.21729 25.00142 Test of Homogeneity of Variances SAtai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .024 3 8 .994

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 12687.960 .000 SAtai48hV1 Between Groups Within Groups 6874.337 1.445 6875.782 3 8 11 2291.446 .181

Total Homogeneous Subsets SAtai48hV1

77.5800

90.6400

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 35.7600 10 r?p 20 r?p 97.3800 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 36.2400 3 58.1300 3 50.5900 3 54.6333 12 49.8983 .45706 .46861 .40509 .67988 8.70599 .26388 .27055 .23388 .39253 2.51320 35.1046 56.9659 49.5837 52.9444 44.3668 37.3754 59.2941 51.5963 56.3222 55.4299 35.76 57.83 50.19 54.05 35.76 36.67 58.67 51.00 55.38 58.67

Test of Homogeneity of Variances SAtai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .503 3 8 .691

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1051.196 .000 SAtai72hV1 Between Groups Within Groups 831.627 2.110 833.737 3 8 11 277.209 .264

Total Homogeneous Subsets SAtai72hV1

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4

PL.45

50.5900

54.6333

?C 20 r?p 30 r?p 10 r?p 58.1300 3 36.2400 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 30.5667 3 54.0800 3 49.5900 3 48.6433 12 45.7200 .46058 .42509 .47127 .49702 9.39454 .26592 .24542 .27209 .28696 2.71197 29.4225 53.0240 48.4193 47.4087 39.7510 31.7108 55.1360 50.7607 49.8780 51.6890 30.12 53.81 49.14 48.08 30.12 31.04 54.57 50.08 49.02 54.57

Test of Homogeneity of Variances SAtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .048 3 8 .985

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1499.064 .000 SAtai96hV1 Between Groups Within Groups 969.108 1.724 970.832 3 8 11 323.036 .215

Total Homogeneous Subsets SAtai96hV1

48.6433

49.5900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 30.5667 30 r?p 20 r?p 10 r?p 54.0800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.5 . Hàm lượng SA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives

SAtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

.52849 .57193 .48125 .45924 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 48.0800 3 79.3200 3 133.0700 3 151.3800 12 102.9625 .30512 .33020 .27785 .26514 43.13553 12.45216 46.7672 77.8993 131.8745 150.2392 75.5555 49.3928 80.7407 134.2655 152.5208 130.3695 47.65 78.97 132.57 150.86 47.65 48.67 79.98 133.53 151.73 151.73

PL.46

Test of Homogeneity of Variances SAtai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .157 3 8 .922

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 26014.958 .000 SAtai24hV3 Between Groups Within Groups 20465.317 2.098 Total 20467.415 3 8 11 6821.772 .262

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai24hV3

79.3200

133.0700

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 3 4 ?C 1 48.0800 10 r?p 20 r?p 151.3800 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

.58924 .42226 .76446 .51098 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 52.6500 3 90.0300 3 137.9600 3 141.2400 12 105.4700 .34020 .24379 .44136 .29501 38.24925 11.04161 51.1863 88.9811 136.0610 139.9707 81.1676 54.1137 91.0789 139.8590 142.5093 129.7724 52.01 89.66 137.08 140.94 52.01 53.17 90.49 138.46 141.83 141.83

Test of Homogeneity of Variances SAtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .788 3 8 .533

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 15648.254 .000 SAtai48hV3 Between Groups Within Groups 16090.317 2.742 Total 16093.059 3 8 11 5363.439 .343

PL.47

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai48hV3

90.0300

137.9600

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 3 4 2 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p 141.2400 1 3 52.6500 3 3 3 1.000 1.000 1.000 Sig. 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 46.2400 3 62.4700 3 68.1300 3 112.2100 12 72.2625 .46508 .42720 .41725 .65818 25.51264 .26851 .24664 .24090 .38000 7.36487 45.0847 61.4088 67.0935 110.5750 56.0525 47.3953 63.5312 69.1665 113.8450 88.4725 45.90 62.02 67.74 111.69 45.90 46.77 62.87 68.57 112.95 112.95

Test of Homogeneity of Variances SAtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .545 3 8 .665

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 9485.911 .000 SAtai72hV3 Between Groups Within Groups 7157.832 2.012 Total 7159.844 3 8 11 2385.944 .252

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai72hV3

62.4700

68.1300

Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep N 2 3 4 ?C 10 r?p 20 r?p 112.2100 30 r?p 1 3 46.2400 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

PL.48

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 49.6300 3 60.3900 3 63.0400 3 63.0900 12 59.0375 .50269 .37590 .49568 .56507 5.80155 .29023 .21703 .28618 .32624 1.67476 48.3812 59.4562 61.8087 61.6863 55.3514 50.8788 61.3238 64.2713 64.4937 62.7236 49.05 60.00 62.56 62.66 49.05 49.94 60.75 63.55 63.73 63.73

Test of Homogeneity of Variances SAtai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .329 3 8 .805

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 512.088 .000 SAtai96hV3 Between Groups Within Groups 368.319 1.918 Total 370.237 3 8 11 122.773 .240

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai96hV3

60.3900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 49.6300 10 r?p 63.0400 20 r?p 63.0900 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 .904 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.5. Hàm lượng SA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5 Descriptives

SAtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 38.4833 3 49.0967 3 79.2500 3 86.1500 12 63.2450 .41968 .56607 .40632 .42755 20.85454 .24230 .32682 .23459 .24685 6.02019 37.4408 47.6905 78.2406 85.0879 49.9947 39.5259 50.5029 80.2594 87.2121 76.4953 38.01 48.64 78.79 85.67 38.01 38.81 49.73 79.56 86.49 86.49

Test of Homogeneity of Variances SAtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .267 3 8 .848

PL.49

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 7550.870 .000 SAtai24hV5 Between Groups Within Groups 4782.344 1.689 Total 4784.033 3 8 11 1594.115 .211

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai24hV5

49.0967

79.2500

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 38.4833 10 r?p 20 r?p 86.1500 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 41.2500 3 68.0500 3 72.4767 3 91.1933 12 68.2425 .27185 .54781 .41004 .54537 18.63911 .15695 .31628 .23674 .31487 5.38065 40.5747 66.6892 71.4581 89.8385 56.3998 41.9253 69.4108 73.4953 92.5481 80.0852 41.02 67.60 72.07 90.66 41.02 41.55 68.66 72.89 91.75 91.75

Test of Homogeneity of Variances SAtai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .499 3 8 .693

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 6066.468 .000 SAtai48hV5 Between Groups Within Groups 3819.903 1.679 Total 3821.582 3 8 11 1273.301 .210

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai48hV5

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 3 1 41.2500

PL.50

72.4767

10 r?p 68.0500 20 r?p 91.1933 30 r?p 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 41.0900 3 60.4533 3 54.2600 3 60.7633 12 54.1417 .31177 .46705 .27839 .75593 8.33426 .18000 .26965 .16073 .43644 2.40589 40.3155 59.2931 53.5684 58.8855 48.8463 41.8645 61.6135 54.9516 62.6412 59.4370 40.73 60.04 54.01 60.03 40.73 41.27 60.96 54.56 61.54 61.54

Test of Homogeneity of Variances SAtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .984 3 8 .447

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1053.831 .000 SAtai72hV5 Between Groups Within Groups 762.131 1.929 Total 764.059 3 8 11 254.044 .241

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAtai72hV5

54.2600

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 41.0900 20 r?p 60.4533 10 r?p 60.7633 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 .462 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAtai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 43.0400 3 56.6367 3 50.4067 3 58.8033 12 52.2217 .37987 .51936 .47353 .47816 6.41700 .21932 .29985 .27339 .27606 1.85243 42.0964 55.3465 49.2303 57.6155 48.1445 43.9836 57.9268 51.5830 59.9911 56.2988 42.63 56.07 49.97 58.26 42.63 43.38 57.09 50.91 59.16 59.16

Test of Homogeneity of Variances

PL.51

SAtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .145 3 8 .930

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 694.003 .000 SAtai96hV5 Between Groups Within Groups 451.223 1.734 452.957 3 8 11 150.408 .217

Total ost Hoc Tests Homogeneous Subsets SAtai96hV5

50.4067

56.6367

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 43.0400 20 r?p 10 r?p 30 r?p 58.8033 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.6. Hàm lượng JA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1 Descriptives

JAtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound 7.00936

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 162.0200 3 198.8800 3 235.9900 3 221.4300 12 204.5800 4.04685 18.02079 10.40431 6.58874 11.41202 6.99796 12.12082 8.98025 31.10849 144.6078 154.1139 207.6410 191.3202 184.8146 179.4322 243.6461 264.3390 251.5398 224.3454 154.67 178.96 226.28 213.29 154.67 168.63 214.05 248.56 235.36 248.56

Test of Homogeneity of Variances JAtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.230 3 8 .361

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 19.135 .001 JAtai24hV1 Between Groups Within Groups 9343.063 1302.057 Total 10645.120 3 8 11 3114.354 162.757

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets JAtai24hV1

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05

PL.52

198.8800 221.4300

1 2 3 ?C 162.0200 10 r?p 30 r?p 221.4300 20 r?p 235.9900 3 3 3 3 Sig. 1.000 .062 .200

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 193.2800 3 266.8100 3 315.4400 3 303.0700 12 269.6500 5.47845 9.48896 6.96246 12.05933 7.78114 13.47733 12.32267 7.11449 50.72215 14.64222 169.7081 236.8530 281.9605 272.4588 237.4227 216.8519 296.7670 348.9195 333.6812 301.8773 184.49 255.31 300.57 289.46 184.49 203.34 279.36 326.85 313.47 326.85

Test of Homogeneity of Variances JAtai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .177 3 8 .909 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 63.654 .000 27162.189 1137.908 JAtai48hV1 Between Groups Within Groups 28300.097 3 8 11 9054.063 142.239

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets JAtai48hV1

266.8100

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 1 ?C 193.2800 10 r?p 303.0700 30 r?p 315.4400 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 .240 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 151.5700 3 298.9300 3 396.7200 3 438.3800 12 321.4000 4.36107 7.55359 13.87368 8.00997 19.52943 11.27532 8.30227 14.37995 115.91105 33.46064 132.8058 264.4659 348.2062 402.6582 247.7536 170.3342 333.3941 445.2338 474.1018 395.0464 146.34 289.66 374.18 422.57 146.34 160.23 314.88 408.59 450.68 450.68

PL.53

Test of Homogeneity of Variances JAtai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.520 3 8 .282

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 232.558 .000 JAtai72hV1 Between Groups Within Groups 146113.658 1675.435 Total 147789.093 3 8 11 48704.553 209.429

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai72hV1

298.9300

396.7200

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p 438.3800 1 3 151.5700 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 172.2900 3 322.2700 3 373.1900 3 354.3500 12 305.5250 5.13977 8.90234 8.45095 14.63748 7.88731 13.66123 14.64745 8.45671 83.32442 24.05369 150.1754 285.9085 339.2536 317.9637 252.5832 194.4046 358.6315 407.1264 390.7363 358.4668 165.43 310.17 358.71 340.47 165.43 182.35 338.54 385.85 369.66 385.85

Test of Homogeneity of Variances JAtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .260 3 8 .852

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 143.918 .000 JAtai96hV1 Between Groups Within Groups 74983.179 1389.369 Total 76372.548 3 8 11 24994.393 173.671

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai96hV1

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05

PL.54

322.2700

1 2 3 ?C 172.2900 10 r?p 30 r?p 354.3500 20 r?p 373.1900 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .118

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.6. Hàm lượng JA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3 Descriptives

JAtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 165.3600 3 298.1900 3 268.3600 3 234.7300 12 241.6600 11.76449 6.79223 20.04000 11.57010 5.60286 9.70444 13.65110 7.88147 53.06583 15.31879 136.1354 248.4079 244.2528 200.8188 207.9436 194.5846 347.9721 292.4672 268.6412 275.3764 155.47 278.15 260.97 221.18 155.47 178.37 318.23 279.35 248.48 318.23

Test of Homogeneity of Variances JAtai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .349 3 8 .791

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 47.668 .000 JAtai24hV3 Between Groups Within Groups 29334.737 1641.067 Total 30975.804 3 8 11 9778.246 205.133

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai24hV3

234.7300

268.3600

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 30 r?p 20 r?p 10 r?p 298.1900 1 3 165.3600 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 157.0400 3 210.6700 3 278.6100 3 311.2500 12 239.3925 4.47885 7.75760 6.38349 11.05653 5.99688 10.38690 12.70066 7.33273 63.12220 18.22181 137.7690 183.2041 252.8075 279.6998 199.2866 176.3110 238.1359 304.4125 342.8002 279.4984 149.94 198.35 270.01 300.09 149.94 165.32 219.73 290.15 325.07 325.07

PL.55

Test of Homogeneity of Variances JAtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .329 3 8 .804

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 126.729 .000 JAtai48hV3 Between Groups Within Groups 42925.287 903.243 Total 43828.530 3 8 11 14308.429 112.905

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai48hV3

210.6700

278.6100

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 157.0400 10 r?p 20 r?p 311.2500 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

14.01242 12.22280 13.17369 12.56897 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 169.0700 3 270.1800 3 400.0800 3 493.6800 12 333.2525 8.09007 7.05684 7.60583 7.25670 129.60266 37.41306 134.2612 239.8169 367.3547 462.4570 250.9069 203.8788 300.5431 432.8053 524.9030 415.5981 160.14 258.86 386.73 480.25 160.14 185.22 283.14 413.07 505.16 505.16

Test of Homogeneity of Variances JAtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .075 3 8 .972

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 361.079 .000 JAtai72hV3 Between Groups Within Groups 183410.793 1354.539 Total 184765.333 3 8 11 61136.931 169.317

PL.56

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai72hV3

270.1800

400.0800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 169.0700 10 r?p 20 r?p 30 r?p 493.6800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

8.77549 12.03681 13.22256 15.46733 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 150.0500 3 305.5600 3 340.2200 3 474.8500 12 317.6700 5.06653 6.94945 7.63405 8.93007 121.22235 34.99388 128.2505 275.6589 307.3733 436.4270 240.6490 171.8495 335.4611 373.0667 513.2730 394.6910 140.33 294.58 330.06 459.23 140.33 157.39 318.43 355.17 490.16 490.16

Test of Homogeneity of Variances JAtai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .249 3 8 .860

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 336.225 .000 JAtai96hV3 Between Groups Within Groups 160371.514 1271.937 Total 161643.451 3 8 11 53457.171 158.992

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai96hV3

305.5600

340.2200

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 150.0500 10 r?p 20 r?p 30 r?p 474.8500 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.57

Bảng 3.6. Hàm lượng JA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5

Descriptives

JAtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

7.31581 8.19658 12.61365 9.12094 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 132.9833 3 165.3100 3 230.6200 3 210.4133 12 184.8317 4.22378 4.73230 7.28249 5.26598 40.66159 11.73799 114.8099 144.9486 199.2860 187.7557 158.9965 151.1568 185.6714 261.9540 233.0710 210.6668 125.37 157.56 223.01 201.67 125.37 139.96 173.89 245.18 219.87 245.18

Test of Homogeneity of Variances JAtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .689 3 8 .584

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 64.136 .000 JAtai24hV5 Between Groups Within Groups 17461.015 726.001 Total 18187.016 3 8 11 5820.338 90.750

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai24hV5

165.3100

210.4133

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 132.9833 10 r?p 30 r?p 230.6200 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 113.8033 3 214.6600 3 239.4600 3 305.0300 12 218.2383 4.35040 7.53512 5.52198 9.56435 6.39704 11.08000 13.42179 7.74907 72.36914 20.89117 95.0851 190.9008 211.9358 271.6884 172.2572 132.5216 238.4192 266.9842 338.3716 264.2195 105.86 203.69 230.78 294.81 105.86 120.85 221.25 251.94 320.23 320.23

Test of Homogeneity of Variances JAtai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .688 3 8 .584

ANOVA

PL.58

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 167.589 .000 JAtai48hV5 Between Groups Within Groups 56707.879 902.331 Total 57610.210 3 8 11 18902.626 112.791

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai48hV5

214.6600

239.4600

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 113.8033 10 r?p 20 r?p 305.0300 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

9.79173 8.68684 12.63607 8.55641 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 141.0900 3 223.4033 3 304.5800 3 325.8700 12 248.7358 5.65326 5.01535 7.29544 4.94004 76.69377 22.13958 116.7660 201.8240 273.1903 304.6147 200.0069 165.4140 244.9826 335.9697 347.1253 297.4647 130.47 216.54 290.67 317.07 130.47 149.76 233.17 315.35 334.16 334.16

Test of Homogeneity of Variances JAtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .310 3 8 .818

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 210.752 .000 JAtai72hV5 Between Groups Within Groups 63892.835 808.443 Total 64701.278 3 8 11 21297.612 101.055

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai72hV5

223.4033

304.5800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4 ?C 141.0900 10 r?p 20 r?p 30 r?p 325.8700 3 3 3 3

PL.59

Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

JAtai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 135.8200 3 211.8767 3 233.6400 3 282.4100 12 215.9367 4.40419 7.62829 6.55024 11.34535 7.42895 12.86732 14.75506 8.51884 56.11855 16.20003 116.8703 183.6933 201.6758 245.7564 180.2806 154.7697 240.0601 265.6042 319.0636 251.5927 127.44 200.05 220.46 270.16 127.44 142.36 222.67 246.17 298.79 298.79

Test of Homogeneity of Variances JAtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .432 3 8 .736

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 78.341 .000 JAtai96hV5 Between Groups Within Groups 33501.828 1140.375 Total 34642.203 3 8 11 11167.276 142.547

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

JAtai96hV5

211.8767 233.6400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 1 ?C 135.8200 10 r?p 20 r?p 30 r?p 282.4100 3 3 3 3 Sig. 1.000 .056 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.7. Hoạt độ enzyme SOD trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

SODtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum 95% Confidence Interval for Mean Upper Bound Lower Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 3 12 12.3400 13.5600 13.7800 14.2600 13.4850 .28827 .38000 .48570 .35595 .80865 .16643 .21939 .28042 .20551 .23344 11.6239 12.6160 12.5735 13.3758 12.9712 13.0561 14.5040 14.9865 15.1442 13.9988 12.08 13.14 13.28 14.03 12.08

PL.60

Test of Homogeneity of Variances SODtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .249 3 8 .860 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 13.586 .002 SODtai24hV1 Between Groups Within Groups 6.013 1.180 7.193 3 8 11 2.004 .148

Total Homogeneous Subsets SODtai24hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 1 12.3400 13.5600 10 r?p

13.7800 Duncana 20 r?p

14.2600 30 r?p 3 3 3 3 .065 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 12.1000 3 18.0300 3 20.3600 3 25.4800 12 18.9925 .38118 .39357 .46872 .40447 5.03207 .22008 .22723 .27062 .23352 1.45263 11.1531 17.0523 19.1956 24.4752 15.7953 13.0469 19.0077 21.5244 26.4848 22.1897 11.87 17.75 19.84 25.02 11.87 12.54 18.48 20.75 25.78 25.78

Test of Homogeneity of Variances SODtai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .070 3 8 .974

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 540.692 .000 SODtai48hV1 Between Groups Within Groups 277.172 1.367 278.539 3 8 11 92.391 .171

18.0300

Total Homogeneous Subsets SODtai48hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 12.1000 10 r?p

20.3600

Duncana 20 r?p

30 r?p 25.4800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

PL.61

a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai72hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.43209 .42297 .39154 .44170 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 11.6100 3 23.5400 3 25.0400 3 24.8500 12 21.2600 .24947 .24420 .22605 .25502 5.86143 1.69205 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 12.6834 24.5907 26.0126 25.9472 24.9842 10.5366 22.4893 24.0674 23.7528 17.5358 11.14 23.07 24.73 24.59 11.14 11.99 23.89 25.48 25.36 25.48

Test of Homogeneity of Variances SODtai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .038 3 8 .990

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 703.067 .000 SODtai72hV1 Between Groups Within Groups 376.492 1.428 Total 377.920 3 8 11 125.497 .178

Homogeneous Subsets

23.5400

SODtai72hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 11.6100 10 r?p

Duncana 30 r?p 24.8500

20 r?p 25.0400 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .597

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai96hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.44193 .30199 .31512 .37242 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.9500 3 23.8700 3 19.6700 3 20.2200 12 18.6775 .25515 .17436 .18193 .21502 4.96507 1.43329 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 12.0478 24.6202 20.4528 21.1452 21.8322 9.8522 23.1198 18.8872 19.2948 15.5228 10.47 23.55 19.35 20.00 10.47 11.34 24.15 19.98 20.65 24.15

Test of Homogeneity of Variances SODtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .312 3 8 .817

ANOVA SODtai96hV1

PL.62

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 686.678 .000 Between Groups Within Groups 270.122 1.049 271.171 3 8 11 90.041 .131

Total Homogeneous Subsets SODtai96hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 10.9500 20 r?p

19.6700 20.2200

Duncana 30 r?p

10 r?p 23.8700 3 3 3 3 Sig. 1.000 .100 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.7. Hoạt độ enzyme SOD trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3 Descriptives

SODtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 14.9400 3 16.0300 3 16.0600 3 18.0400 12 16.2675 .40951 .49275 .33601 .42532 1.22174 .23643 .28449 .19399 .24556 .35268 13.9227 14.8059 15.2253 16.9834 15.4912 15.9573 17.2541 16.8947 19.0966 17.0438 14.57 15.57 15.74 17.71 14.57 15.38 16.55 16.41 18.52 18.52

Test of Homogeneity of Variances SODtai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .177 3 8 .909

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 28.417 .000 SODtai24hV3 Between Groups Within Groups 15.010 1.409 16.419 3 8 11 5.003 .176

Total Homogeneous Subsets SODtai24hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 14.9400 10 r?p

16.0300 16.0600

Duncana 20 r?p

30 r?p 18.0400 3 3 3 3 Sig. 1.000 .932 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives SODtai48hV3

PL.63

N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.39737 .39887 .30414 .39154 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 15.9800 3 23.7200 3 27.6500 3 31.4900 12 24.7100 .22942 .23029 .17559 .22605 6.00409 1.73323 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 16.9671 24.7109 28.4055 32.4626 28.5248 14.9929 22.7291 26.8945 30.5174 20.8952 15.56 23.47 27.45 31.08 15.56 16.35 24.18 28.00 31.86 31.86

Test of Homogeneity of Variances SODtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .100 3 8 .958

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 936.780 .000 SODtai48hV3 Between Groups Within Groups 395.415 1.126 Total 396.541 3 8 11 131.805 .141

Homogeneous Subsets

23.7200

SODtai48hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 15.9800 10 r?p

27.6500

Duncana 20 r?p

30 r?p 31.4900 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai72hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.39230 .46033 .40447 .39000 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 15.0300 3 28.4300 3 30.8300 3 27.4200 12 25.4275 .22650 .26577 .23352 .22517 6.41166 1.85089 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 16.0045 29.5735 31.8348 28.3888 29.5013 14.0555 27.2865 29.8252 26.4512 21.3537 14.76 27.96 30.53 27.03 14.76 15.48 28.88 31.29 27.81 31.29

Test of Homogeneity of Variances SODtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .044 3 8 .987

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 882.055 .000 SODtai72hV3 Between Groups Within Groups 450.840 1.363 Total 452.203 3 8 11 150.280 .170

PL.64

Homogeneous Subsets

27.4200

SODtai72hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 15.0300 30 r?p

28.4300

Duncana 10 r?p

20 r?p 30.8300 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai96hV3 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.42579 .39887 .42673 .25865 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 14.5200 3 31.2000 3 25.1500 3 23.0600 12 23.4825 .24583 .23029 .24637 .14933 6.25020 1.80428 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 15.5777 32.1909 26.2101 23.7025 27.4537 13.4623 30.2091 24.0899 22.4175 19.5113 14.16 30.89 24.86 22.78 14.16 14.99 31.65 25.64 23.29 31.65

Test of Homogeneity of Variances SODtai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .523 3 8 .679

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 969.428 .000 SODtai96hV3 Between Groups Within Groups 428.536 1.179 Total 429.715 3 8 11 142.845 .147

Homogeneous Subsets

23.0600

SODtai96hV3 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 14.5200 30 r?p

25.1500

Duncana 20 r?p

10 r?p 31.2000 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.7. Hoạt độ enzyme SOD trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5

Descriptives

SODtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound ?C 3 16.9500 .41509 .23965 15.9189 17.9811 16.54 17.37

PL.65

10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 19.3600 3 22.6400 3 22.1500 12 20.2750 .34395 .31575 .37643 2.41339 .19858 .18230 .21733 .69669 18.5056 21.8556 21.2149 18.7416 20.2144 23.4244 23.0851 21.8084 19.05 22.28 21.82 16.54 19.73 22.87 22.56 22.87

Test of Homogeneity of Variances SODtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .037 3 8 .990

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 157.908 .000 SODtai24hV5 Between Groups Within Groups 63.005 1.064 Total 64.069 3 8 11 21.002 .133

Homogeneous Subsets

19.3600

SODtai24hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 16.9500 10 r?p

Duncana 30 r?p 22.1500

20 r?p 22.6400 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .138

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 17.9600 3 28.0100 3 30.3200 3 36.0300 12 28.0800 .41725 .38000 .39154 .56027 6.83234 .24090 .21939 .22605 .32347 1.97233 16.9235 27.0660 29.3474 34.6382 23.7389 18.9965 28.9540 31.2926 37.4218 32.4211 17.52 27.59 30.01 35.56 17.52 18.35 28.33 30.76 36.65 36.65

Test of Homogeneity of Variances SODtai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .305 3 8 .821

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 868.725 .000 SODtai48hV5 Between Groups Within Groups 511.918 1.571 Total 513.490 3 8 11 170.639 .196

Homogeneous Subsets

PL.66

28.0100

SODtai48hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 17.9600 10 r?p

30.3200

Duncana 20 r?p

30 r?p 36.0300 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SODtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 3 .29816 .17214 16.8693 18.3507 17.36 17.94

3 .39686 .22913 31.1441 33.1159 31.83 32.58

3 .39950 .23065 34.2176 36.2024 34.95 35.67

3 .31512 .18193 32.3572 33.9228 32.83 33.46 10 r?p 20 r?p 30 r?p

Total 7.28281 2.10237 24.8952 34.1498 17.36 35.67 1 2 17.610 0 32.130 0 35.210 0 33.140 0 29.522 5

Test of Homogeneity of Variances SODtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .342 3 8 .796

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1536.835 .000 SODtai72hV5 Between Groups Within Groups 582.422 1.011 Total 583.433 3 8 11 194.141 .126

Homogeneous Subsets

32.1300

SODtai72hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 17.6100 10 r?p

33.1400

Duncana 30 r?p

20 r?p 35.2100 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives SODtai96hV5

PL.67

N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

.34699 .50685 .39661 .39585 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 17.2200 3 31.0800 3 30.1200 3 30.2600 12 27.1700 .20033 .29263 .22898 .22855 6.02273 1.73861 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 18.0820 32.3391 31.1052 31.2434 30.9967 16.3580 29.8209 29.1348 29.2766 23.3433 16.84 30.68 29.68 29.88 16.84 17.52 31.65 30.45 30.67 31.65

Test of Homogeneity of Variances SODtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .272 3 8 .844 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 766.910 .000 SODtai96hV5 Between Groups Within Groups 397.624 1.383 Total 399.006 3 8 11 132.541 .173

Homogeneous Subsets

SODtai96hV5 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 17.2200 20 r?p

30.1200 30.2600

Duncana 30 r?p

10 r?p 31.0800 3 3 3 3 Sig. 1.000 .691 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.8. Hoạt độ enzyme CAT trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

CATtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.0200 3 11.2967 3 12.8333 3 14.4267 12 11.3942 .53814 .39374 .38371 .44185 2.90461 .31070 .22733 .22154 .25510 .83849 5.6832 10.3186 11.8801 13.3290 9.5487 8.3568 12.2748 13.7865 15.5243 13.2397 6.42 11.04 12.55 14.01 6.42 7.46 11.75 13.27 14.89 14.89

Test of Homogeneity of Variances CATtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .216 3 8 .883

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 154.542 .000 CATtai24hV1 Between Groups Within Groups 91.230 1.574 3 8 30.410 .197

PL.68

92.804 11

11.2967

Total Homogeneous Subsets CATtai24hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.0200 10 r?p

12.8333

Duncana 20 r?p

30 r?p 14.4267 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai48hV1 N Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.8800 3 12.3400 3 14.2833 3 15.1333 12 12.4092 .40150 .32047 .28676 .41284 2.94477 .23180 .18502 .16556 .23835 .85008 95% Confidence Interval for Mean Lower Bound Upper Bound 8.8774 13.1361 14.9957 16.1589 14.2802 6.8826 11.5439 13.5710 14.1078 10.5381 7.42 12.03 13.98 14.89 7.42 8.16 12.67 14.55 15.61 15.61

Test of Homogeneity of Variances CATtai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .464 3 8 .715

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 243.544 .000 CATtai48hV1 Between Groups Within Groups 94.355 1.033 95.388 3 8 11 31.452 .129

12.3400

Total Homogeneous Subsets CATtai48hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 7.8800 10 r?p

14.2833

Duncana 20 r?p

30 r?p 15.1333 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai72hV1 N Mean Std. Std. 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum

PL.69

Deviation Error Upper Bound Lower Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total .31607 .41789 .43363 .35247 3.20836 .18248 .24127 .25036 .20350 .92617 8.0152 12.5748 16.7239 13.9489 13.9102 6.93 11.08 15.15 12.77 6.93 7.56 11.90 15.95 13.46 15.95 6.4448 10.4986 14.5695 12.1978 9.8332 3 7.2300 3 11.5367 3 15.6467 3 13.0733 12 11.8717 Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. 3 8 .850 CATtai72hV1 Levene Statistic .263

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 254.614 .000 CATtai72hV1 Between Groups Within Groups 112.056 1.174 113.229 3 8 11 37.352 .147

11.5367

Total Homogeneous Subsets CATtai72hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.2300 10 r?p

13.0733

Duncana 30 r?p

20 r?p 15.6467 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.6900 3 10.2567 3 14.6167 3 13.0367 12 11.4000 .31796 .18556 .27154 .30238 2.77803 .18358 .10713 .15677 .17458 .80195 6.9001 9.7957 13.9421 12.2855 9.6349 8.4799 10.7176 15.2912 13.7878 13.1651 7.35 10.08 14.45 12.78 7.35 7.98 10.45 14.93 13.37 14.93

Test of Homogeneity of Variances CATtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .426 3 8 .740

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 373.754 .000 CATtai96hV1 Between Groups Within Groups 84.291 .601 Total 84.892 3 8 11 28.097 .075

PL.70

10.2567

CATtai96hV1 CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.6900 10 r?p

13.0367

Duncana 30 r?p

20 r?p 14.6167 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.8. Hoạt độ enzyme CAT trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3 Descriptives

CATtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.0100 3 12.5200 3 19.0400 3 22.9700 12 16.1350 .27074 .72173 .48280 .39509 5.38674 .15631 .41669 .27875 .22811 1.55502 9.3374 10.7271 17.8406 21.9885 12.7124 10.6826 14.3129 20.2394 23.9515 19.5576 9.82 12.04 18.65 22.57 9.82 10.32 13.35 19.58 23.36 23.36

Test of Homogeneity of Variances CATtai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.733 3 8 .237

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 430.100 .000 317.220 1.967 CATtai24hV3 Between Groups Within Groups 319.187 3 8 11 105.740 .246

Total Homogeneous Subsets CATtai24hV3

12.5200

19.0400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 10.0100 10 r?p 20 r?p 30 r?p 22.9700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.71

Descriptives

CATtai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.0600 3 17.5000 3 22.4600 3 20.0300 12 17.5125 .50269 .14526 .33956 .42154 4.86359 .29023 .08386 .19604 .24338 1.40400 8.8112 17.1392 21.6165 18.9828 14.4223 11.3088 17.8608 23.3035 21.0772 20.6027 9.68 17.35 22.07 19.55 9.68 10.63 17.64 22.69 20.34 22.69

Test of Homogeneity of Variances CATtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. 2.170 3 8 .170

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 609.425 .000 CATtai48hV3 Between Groups Within Groups 259.066 1.134 Total 260.200 3 8 11 86.355 .142

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

CATtai48hV3

17.5000

20.0300

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 10.0600 10 r?p 30 r?p 22.4600 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 8.8400 3 17.5900 3 22.4800 3 16.9800 12 16.4725 .40150 .29309 .36497 .45640 5.12331 .23180 .16921 .21071 .26350 1.47897 7.8426 16.8619 21.5734 15.8462 13.2173 9.8374 18.3181 23.3866 18.1138 19.7277 8.38 17.26 22.06 16.47 8.38 9.12 17.82 22.72 17.35 22.72

Test of Homogeneity of Variances CATtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .369 3 8 .778

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. CATtai72hV3 Between Groups 287.554 3 95.851 651.386 .000

PL.72

Within Groups 1.177 Total 288.732 8 11 .147

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

CATtai72hV3

16.9800 17.5900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 8.8400 30 r?p 10 r?p 22.4800 20 r?p 3 3 3 3 1.000 .087 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 9.6300 3 15.0100 3 21.3000 3 17.9200 12 15.9650 .26211 .32512 .32696 .38974 4.48079 .15133 .18771 .18877 .22502 1.29349 8.9789 14.2024 20.4878 16.9518 13.1180 10.2811 15.8176 22.1122 18.8882 18.8120 9.41 14.77 21.05 17.47 9.41 9.92 15.38 21.67 18.15 21.67

Test of Homogeneity of Variances CATtai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .382 3 8 .769

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 677.087 .000 219.985 .866 CATtai96hV3 Between Groups Within Groups 220.852 3 8 11 73.328 .108

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets CATtai96hV3

15.0100

17.9200

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 9.6300 10 r?p 30 r?p 20 r?p 21.3000 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.73

Bảng 3.8. Hoạt độ enzyme CAT trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5

Descriptives

CATtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.4500 3 13.8967 3 18.6067 3 20.9200 12 15.2183 .31575 .36226 .39804 .33601 5.38732 .18230 .20915 .22981 .19399 1.55519 6.6656 12.9968 17.6179 20.0853 11.7954 8.2344 14.7966 19.5954 21.7547 18.6413 7.22 13.56 18.24 20.57 7.22 7.81 14.28 19.03 21.24 21.24

Test of Homogeneity of Variances CATtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .049 3 8 .985

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 844.839 .000 318.251 1.005 CATtai24hV5 Between Groups Within Groups 319.255 3 8 11 106.084 .126

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets CATtai24hV5

13.8967

18.6067

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 7.4500 10 r?p 20 r?p 20.9200 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 8.5200 3 14.7500 3 22.4900 3 21.9400 12 16.9250 .32909 .28213 .42884 .41073 5.99669 .19000 .16289 .24759 .23714 1.73110 7.7025 14.0491 21.4247 20.9197 13.1149 9.3375 15.4509 23.5553 22.9603 20.7351 8.26 14.49 22.02 21.48 8.26 8.89 15.05 22.86 22.27 22.86

Test of Homogeneity of Variances CATtai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .342 3 8 .796

ANOVA CATtai48hV5

PL.74

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 973.129 .000 Between Groups Within Groups 394.482 1.081 Total 395.563 3 8 11 131.494 .135

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

CATtai48hV5

14.7500

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 8.5200 10 r?p 21.9400 30 r?p 22.4900 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 .104 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 8.9400 3 14.1933 3 18.0400 3 18.9567 12 15.0325 .39038 .25697 .54286 .37072 4.13523 .22539 .14836 .31342 .21404 1.19374 7.9702 13.5550 16.6915 18.0357 12.4051 9.9098 14.8317 19.3885 19.8776 17.6599 8.56 13.92 17.61 18.54 8.56 9.34 14.43 18.65 19.25 19.25

Test of Homogeneity of Variances CATtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .790 3 8 .532

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 382.847 .000 CATtai72hV5 Between Groups Within Groups 186.801 1.301 Total 188.102 3 8 11 62.267 .163

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

CATtai72hV5

14.1933

18.0400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 8.9400 10 r?p 20 r?p 30 r?p 18.9567 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

PL.75

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

CATtai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 9.0700 3 12.6167 3 17.9767 3 16.0333 12 13.9242 .23065 .37740 .40017 .54077 3.56406 .13317 .21789 .23104 .31221 1.02886 8.4970 11.6791 16.9826 14.6900 11.6597 9.6430 13.5542 18.9707 17.3767 16.1887 8.89 12.36 17.57 15.64 8.89 9.33 13.05 18.37 16.65 18.37

Test of Homogeneity of Variances CATtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.001 3 8 .441

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 284.751 .000 138.431 1.296 CATtai96hV5 Between Groups Within Groups 139.728 3 8 11 46.144 .162

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets CATtai96hV5

12.6167

16.0333

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 9.0700 10 r?p 30 r?p 20 r?p 17.9767 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.9. Hoạt độ enzyme PAL trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

PALtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.7833 3 10.4800 3 14.8300 3 12.9400 12 11.5083 .39804 .53226 .44034 .26889 2.78738 .22981 .30730 .25423 .15524 .80465 6.7946 9.1578 13.7361 12.2720 9.7373 8.7721 11.8022 15.9239 13.6080 13.2794 7.36 10.11 14.33 12.77 7.36 8.15 11.09 15.16 13.25 15.16

Test of Homogeneity of Variances PALtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .777 3 8 .539

PL.76

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 158.299 .000 PALtai24hV1 Between Groups Within Groups 84.049 1.416 Total 85.465 3 8 11 28.016 .177

Post Hoc Tests

Homogeneous SubsetsPALtai24hV1

10.4800

12.9400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.7833 10 r?p 30 r?p 20 r?p 14.8300 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.0200 3 14.6267 3 25.4500 3 27.8200 12 19.4792 .49930 .45545 .32187 .33151 7.72287 .28827 .26295 .18583 .19140 2.22940 8.7797 13.4953 24.6504 26.9965 14.5723 11.2603 15.7581 26.2496 28.6435 24.3860 9.45 14.16 25.11 27.44 9.45 10.38 15.07 25.75 28.05 28.05

Test of Homogeneity of Variances PALtai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .411 3 8 .750

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1302.489 .000 654.729 1.340 PALtai48hV1 Between Groups Within Groups 656.069 3 8 11 218.243 .168

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALtai48hV1

14.6267

25.4500

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 10.0200 10 r?p 20 r?p 30 r?p 27.8200 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

PL.77

a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 9.6300 3 16.3700 3 18.4033 3 15.4467 12 14.9625 .35539 .47948 .47983 .42218 3.42452 .20518 .27683 .27703 .24374 .98857 8.7472 15.1789 17.2114 14.3979 12.7867 10.5128 17.5611 19.5953 16.4954 17.1383 9.41 16.04 17.87 15.15 9.41 10.04 16.92 18.80 15.93 18.80

Test of Homogeneity of Variances PALtai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .200 3 8 .894

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 222.269 .000 PALtai72hV1 Between Groups Within Groups 127.471 1.529 Total 129.000 3 8 11 42.490 .191

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai72hV1

15.4467

16.3700

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 9.6300 30 r?p 10 r?p 18.4033 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 8.9900 3 13.5133 3 16.8067 3 15.7800 12 13.7725 .43863 .23438 .37421 .34598 3.15568 .25325 .13532 .21605 .19975 .91097 7.9004 12.9311 15.8771 14.9205 11.7675 10.0796 14.0956 17.7363 16.6395 15.7775 8.67 13.34 16.52 15.39 8.67 9.49 13.78 17.23 16.05 17.23

Test of Homogeneity of Variances PALtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .698 3 8 .579

PL.78

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 285.372 .000 PALtai96hV1 Between Groups Within Groups 108.527 1.014 109.541 3 8 11 36.176 .127

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALtai96hV1

13.5133

15.7800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 8.9900 10 r?p 30 r?p 20 r?p 16.8067 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.9. Hoạt độ enzyme PAL trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3 Descriptives

PALtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.4300 3 13.8200 3 19.6100 3 27.5400 12 17.8500 .21633 .36097 .38974 .42036 6.78156 .12490 .20841 .22502 .24269 1.95767 9.8926 12.9233 18.6418 26.4958 13.5412 10.9674 14.7167 20.5782 28.5842 22.1588 10.25 13.41 19.26 27.07 10.25 10.67 14.09 20.03 27.88 27.88

Test of Homogeneity of Variances PALtai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .592 3 8 .637

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1331.153 .000 504.873 1.011 PALtai24hV3 Between Groups Within Groups 505.884 3 8 11 168.291 .126

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALtai24hV3

13.8200

19.6100

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 10.4300 10 r?p 20 r?p 30 r?p 27.5400 3 3 3 3

PL.79

Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.4500 3 16.7600 3 39.9600 3 37.4200 12 26.1475 .47286 .47508 .44441 .43578 13.34455 .27301 .27429 .25658 .25159 3.85224 9.2753 15.5798 38.8560 36.3375 17.6688 11.6247 17.9402 41.0640 38.5025 34.6262 10.11 16.25 39.46 37.00 10.11 10.99 17.19 40.31 37.87 40.31

Test of Homogeneity of Variances PALtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .045 3 8 .987

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 3118.877 .000 PALtai48hV3 Between Groups Within Groups 1957.173 1.673 Total 1958.847 3 8 11 652.391 .209

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai48hV3

16.7600

37.4200

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 10.4500 10 r?p 30 r?p 39.9600 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 10.3700 3 19.5800 3 28.1500 3 27.0300 12 21.2825 .41581 .50744 .45738 .27731 7.43435 .24007 .29297 .26407 .16010 2.14611 9.3371 18.3194 27.0138 26.3411 16.5589 11.4029 20.8406 29.2862 27.7189 26.0061 10.12 19.13 27.63 26.86 10.12 10.85 20.13 28.49 27.35 28.49

Test of Homogeneity of Variances PALtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .497 3 8 .695 ANOVA

PL.80

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1128.695 .000 PALtai72hV3 Between Groups Within Groups 606.532 1.433 Total 607.965 3 8 11 202.177 .179

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai72hV3

Duncan CTrep

N

Subset for alpha = 0.05

2

4

3

?C

1 10.3700

10 r?p

19.5800

30 r?p

27.0300

20 r?p

28.1500

3 3 3 3

Sig.

1.000

1.000

1.000

1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Descriptives

PALtai96hV3

N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound

Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total

8.7600 3 3 19.5900 3 24.5800 3 26.6700 12 19.9000

.37323 .48570 .85458 .31241 7.25007

.21548 .28042 .49339 .18037 2.09292

7.8328 18.3835 22.4571 25.8939 15.2935

9.6872 20.7965 26.7029 27.4461 24.5065

8.35 19.09 23.85 26.47 8.35

9.08 20.06 25.52 27.03 27.03

Test of Homogeneity of Variances

PALtai96hV3

Levene Statistic

df1

df2

Sig.

1.502

3

8

.286

ANOVA

Sum of Squares

df

Mean Square

Sig.

F 638.122

.000

575.793 2.406

PALtai96hV3 Between Groups Within Groups

578.199

3 8 11

191.931 .301

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai96hV3

Duncan CTrep

N

Subset for alpha = 0.05

2

3

4

?C

1 8.7600

19.5900

24.5800

3 3 3 3

10 r?p 20 r?p 30 r?p 26.6700 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.81

Bảng 3.9. Hoạt độ enzyme PAL trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5

Descriptives

PALtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.9700 3 8.7900 3 11.0800 3 11.6700 12 9.6275 .36042 .48590 .46508 1.21503 2.05057 .20809 .28054 .26851 .70150 .59195 6.0747 7.5830 9.9247 8.6517 8.3246 7.8653 9.9970 12.2353 14.6883 10.9304 6.62 8.48 10.55 10.58 6.62 7.34 9.35 11.42 12.98 12.98

Test of Homogeneity of Variances PALtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 2.204 3 8 .165

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 27.291 .000 PALtai24hV5 Between Groups Within Groups 42.136 4.117 Total 46.253 3 8 11 14.045 .515

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai24hV5

8.7900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 6.9700 10 r?p 20 r?p 11.0800 30 r?p 11.6700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .343

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai48hV5 N Mean 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Std. Deviation Std. Error Upper Bound Lower Bound

7.3597 11.1646 20.3701 22.1999 12.2485 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total .45902 .45706 .31796 .41869 6.37653 .26502 .26388 .18358 .24173 1.84075 9.6403 13.4354 21.9499 24.2801 20.3515 8.23 11.87 20.82 22.95 8.23 9.03 12.78 21.45 23.72 23.72 8.5000 3 3 12.3000 3 21.1600 3 23.2400 12 16.3000 Test of Homogeneity of Variances

df1 df2 Sig. PALtai48hV5 Levene Statistic .287 3 8 .834

ANOVA

PL.82

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 854.156 .000 PALtai48hV5 Between Groups Within Groups 445.870 1.392 Total 447.262 3 8 11 148.623 .174

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALtai48hV5

12.3000

21.1600

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 8.5000 10 r?p 20 r?p 23.2400 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.2500 3 12.9800 3 14.9933 3 18.4000 12 13.4058 .19519 .57420 .37554 .33287 4.24105 .11269 .33151 .21682 .19218 1.22429 6.7651 11.5536 14.0604 17.5731 10.7112 7.7349 14.4064 15.9262 19.2269 16.1005 7.06 12.45 14.63 18.02 7.06 7.45 13.59 15.38 18.64 18.64

Test of Homogeneity of Variances PALtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.009 3 8 .438

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 423.073 .000 196.612 1.239 PALtai72hV5 Between Groups Within Groups 197.852 3 8 11 65.537 .155

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALtai72hV5

12.9800

14.9933

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.2500 10 r?p 20 r?p 30 r?p 18.4000 3 3 3 3

PL.83

Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALtai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 9.0200 3 15.2300 3 15.1000 3 16.0800 12 13.8575 .30512 .51118 .54672 .36000 2.96757 .17616 .29513 .31565 .20785 .85666 8.2620 13.9602 13.7419 15.1857 11.9720 9.7780 16.4998 16.4581 16.9743 15.7430 8.67 14.74 14.50 15.72 8.67 9.23 15.76 15.57 16.44 16.44

Test of Homogeneity of Variances PALtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .442 3 8 .730

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 162.312 .000 95.305 1.566 PALtai96hV5 Between Groups Within Groups 96.871 3 8 11 31.768 .196

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALtai96hV5

15.1000 15.2300

Duncan CTrep N 2 3 ?C Subset for alpha = 0.05 1 9.0200 20 r?p 10 r?p

30 r?p 3 3 3 3

Sig. 1.000 16.08 00 .728 1.000 Means for groups in homogeneous subsets are displayed.

Bảng 3.10. Hoạt độ enzyme benzoic 2-hydroxylase trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

BA2Htai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Upper Bound Lower Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.6100 3 10.7800 3 12.7600 3 11.8500 12 10.2500 .39585 .35763 .47843 .38432 2.91289 .22855 .20648 .27622 .22189 .84088 6.5934 11.6684 13.9485 12.8047 12.1008 5.23 10.45 12.36 11.54 5.23 6.02 11.16 13.29 12.28 13.29 4.6266 9.8916 11.5715 10.8953 8.3992

PL.84

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .158 3 8 .921

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 185.545 .000 BA2Htai24hV1 Between Groups Within Groups 92.012 1.322 Total 93.334 3 8 11 30.671 .165

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai24hV1

10.7800

11.8500

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 5.6100 10 r?p 30 r?p 20 r?p 12.7600 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.2700 3 12.5400 3 14.3900 3 15.5800 12 12.1950 .32419 .44710 .29513 .49790 3.76325 .18717 .25813 .17039 .28746 1.08636 5.4647 11.4293 13.6569 14.3432 9.8039 7.0753 13.6507 15.1231 16.8168 14.5861 5.98 12.12 14.05 15.03 5.98 6.62 13.01 14.58 16.00 16.00

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai48hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .409 3 8 .751

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 321.881 .000 BA2Htai48hV1 Between Groups Within Groups 154.503 1.280 155.783 3 8 11 51.501 .160

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai48hV1

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 1 2 3 4

PL.85

12.5400

14.3900

?C 6.2700 10 r?p 20 r?p 30 r?p 15.5800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.2600 3 10.3600 3 12.2700 3 13.3900 12 10.3200 .53226 .34044 .35595 .38432 3.27310 .30730 .19655 .20551 .22189 .94486 3.9378 9.5143 11.3858 12.4353 8.2404 6.5822 11.2057 13.1542 14.3447 12.3996 4.89 10.06 12.04 13.08 4.89 5.87 10.73 12.68 13.82 13.82

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .609 3 8 .628

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 230.597 .000 BA2Htai72hV1 Between Groups Within Groups 116.498 1.347 Total 117.845 3 8 11 38.833 .168

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai72hV1

10.3600

12.2700

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 5.2600 10 r?p 20 r?p 30 r?p 13.3900 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.3800 3 10.2800 3 11.3400 3 10.0300 12 9.2575 .32234 .45902 .35029 .51029 2.42032 .18610 .26502 .20224 .29462 .69869 4.5793 9.1397 10.4698 8.7624 7.7197 6.1807 11.4203 12.2102 11.2976 10.7953 5.16 9.75 11.03 9.51 5.16 5.75 10.55 11.72 10.53 11.72

PL.86

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .282 3 8 .837

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 120.476 .000 63.042 1.395 BA2Htai96hV1 Between Groups Within Groups 64.438 3 8 11 21.014 .174

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai96hV1

10.0300 10.2800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 5.3800 30 r?p 10 r?p 20 r?p 11.3400 3 3 3 3 Sig. 1.000 .484 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.10. Hoạt độ BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives

BA2Htai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.9800 3 11.8700 3 16.3800 3 18.3700 12 13.4000 .42036 .45177 .36510 .29513 4.59860 .24269 .26083 .21079 .17039 1.32750 5.9358 10.7477 15.4730 17.6369 10.4782 8.0242 12.9923 17.2870 19.1031 16.3218 6.55 11.36 16.01 18.08 6.55 7.39 12.22 16.74 18.67 18.67

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai24hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .277 3 8 .841

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 513.231 .000 BA2Htai24hV3 Between Groups Within Groups 231.416 1.202 Total 232.618 3 8 11 77.139 .150

PL.87

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai24hV3

11.8700

16.3800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 6.9800 10 r?p 20 r?p 30 r?p 18.3700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 5.3600 3 14.3300 3 17.4100 3 15.8900 12 13.2475 .24576 .39887 .41328 .43715 4.90124 .14189 .23029 .23861 .25239 1.41487 4.7495 13.3391 16.3834 14.8041 10.1334 5.9705 15.3209 18.4366 16.9759 16.3616 5.08 13.88 17.03 15.48 5.08 5.54 14.64 17.85 16.35 17.85

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .314 3 8 .815

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 603.328 .000 263.081 1.163 BA2Htai48hV3 Between Groups Within Groups 264.244 3 8 11 87.694 .145

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai48hV3

14.3300

15.8900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 5.3600 10 r?p 30 r?p 20 r?p 17.4100 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

PL.88

Descriptives

BA2Htai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.5900 3 10.0600 3 15.9500 3 14.3400 12 11.7350 .55109 .45508 .43555 .38936 3.85169 .31817 .26274 .25146 .22480 1.11189 5.2210 8.9295 14.8680 13.3728 9.2878 7.9590 11.1905 17.0320 15.3072 14.1822 6.06 9.56 15.47 14.04 6.06 7.16 10.45 16.32 14.78 16.32

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .085 3 8 .966

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 252.688 .000 161.487 1.704 BA2Htai72hV3 Between Groups Within Groups 163.191 3 8 11 53.829 .213

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai72hV3

10.0600

14.3400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 6.5900 10 r?p 30 r?p 20 r?p 15.9500 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 6.0800 3 7.5000 3 10.1500 3 10.9700 12 8.6750 .24000 .46228 .41797 .43035 2.08750 .13856 .26690 .24132 .24846 .60261 5.4838 6.3516 9.1117 9.9010 7.3487 6.6762 8.6484 11.1883 12.0390 10.0013 5.84 7.18 9.82 10.53 5.84 6.32 8.03 10.62 11.39 11.39

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .652 3 8 .604

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. BA2Htai96hV3 Between Groups 46.672 3 15.557 F 98.589 .000

PL.89

Within Groups 1.262 Total 47.934 8 11 .158

ost Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai96hV3

7.5000

10.1500

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 6.0800 10 r?p 20 r?p 30 r?p 10.9700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Bảng 3.10. Hoạt độ BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5 Descriptives

BA2Htai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error Minimum 95% Confidence Interval for Mean Upper Bound Lower Bound 6.20 9.95

15.87 17.03 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 3 3 3 12 6.5133 10.2100 16.3500 17.8300 12.7258 .42724 .38314 .45706 .70150 4.80904 .24667 .22121 .26388 .40501 1.38825 5.4520 9.2582 15.2146 16.0874 9.6703 7.5747 11.1618 17.4854 19.5726 15.7814 6.20

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .910 3 8 .478

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 326.542 .000 BA2Htai24hV5 Between Groups Within Groups 252.335 2.061 Total 254.396 3 8 11 84.112 .258

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai24hV5

10.2100

16.3500

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 6.5133 10 r?p 20 r?p 30 r?p 17.8300 3 3 3 3

PL.90

Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.0767 3 14.0700 3 18.3800 3 16.9400 12 14.1167 .22811 .24576 .30315 .67580 4.55726 .13170 .14189 .17502 .39017 1.31557 6.5100 13.4595 17.6269 15.2612 11.2211 7.6433 14.6805 19.1331 18.6188 17.0122 6.94 13.89 18.03 16.16 6.94 7.34 14.35 18.56 17.35 18.56

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai48hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 4.219 3 8 .046

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 458.137 .000 227.133 1.322 BA2Htai48hV5 Between Groups Within Groups 228.455 3 8 11 75.711 .165

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai48hV5

14.0700

16.9400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 7.0767 10 r?p 30 r?p 20 r?p 18.3800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.0067 3 12.9733 3 12.1667 3 13.2667 12 11.3533 .31214 .46737 .18448 .39273 2.67189 .18022 .26984 .10651 .22674 .77131 6.2313 11.8123 11.7084 12.2911 9.6557 7.7821 14.1343 12.6249 14.2423 13.0510 6.65 12.58 12.01 13.03 6.65 7.23 13.49 12.37 13.72 13.72

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai72hV5

PL.91

Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.291 3 8 .342

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 205.027 .000 BA2Htai72hV5 Between Groups Within Groups 77.521 1.008 Total 78.529 3 8 11 25.840 .126

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2Htai72hV5

12.1667

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 7.0067 20 r?p 10 r?p 12.9733 30 r?p 13.2667 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .341

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2Htai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 7.6633 3 9.9800 3 9.6300 3 12.3400 12 9.9033 .32655 .35369 .39887 .43093 1.76480 .18853 .20421 .23029 .24880 .50945 6.8521 9.1014 8.6391 11.2695 8.7820 8.4745 10.8586 10.6209 13.4105 11.0246 7.32 9.68 9.17 12.02 7.32 7.97 10.37 9.88 12.83 12.83

Test of Homogeneity of Variances BA2Htai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .247 3 8 .861

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 76.565 .000 BA2Htai96hV5 Between Groups Within Groups 33.107 1.153 34.260 3 8 11 11.036 .144

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2Htai96hV5

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 3 1 7.6633

PL.92

20 r?p 10 r?p 9.6300 9.9800 30 r?p 12.3400 3 3 3 Sig. 1.000 .292 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.11. Hàm lượng LOX trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V1

Descriptives

LOXtai24hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 15.7200 3 18.4300 3 20.3800 3 22.3100 12 19.2100 .97535 .85065 .62217 .66903 2.63407 .56312 .49112 .35921 .38626 .76039 13.2971 16.3169 18.8344 20.6480 17.5364 18.1429 20.5431 21.9256 23.9720 20.8836 15.00 17.77 19.89 21.81 15.00 16.83 19.39 21.08 23.07 23.07

Test of Homogeneity of Variances LOXtai24hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .521 3 8 .680

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 37.882 .000 71.302 5.019 LOXtai24hV1 Between Groups Within Groups 76.321 3 8 11 23.767 .627

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets LOXtai24hV1

18.4300

20.3800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 15.7200 10 r?p 20 r?p 30 r?p 22.3100 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai48hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 17.2800 3 23.9600 3 30.1400 3 25.2300 12 24.1525 .79756 .68505 .92261 .79681 4.84319 15.2988 22.2582 27.8481 23.2506 21.0753 19.2612 25.6618 32.4319 27.2094 27.2297 16.63 23.17 29.42 24.76 16.63 18.17 24.39 31.18 26.15 31.18 .46047 .39552 .53267 .46004 1.39811 Test of Homogeneity of Variances LOXtai48hV1

PL.93

Levene Statistic df1 df2 Sig. .156 3 8 .923

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 130.086 .000 LOXtai48hV1 Between Groups Within Groups 252.838 5.183 Total 258.021 3 8 11 84.279 .648

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai48hV1

23.9600 25.2300

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 17.2800 10 r?p 30 r?p 30.1400 20 r?p 3 3 3 3 1.000 .089 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai72hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 15.0400 3 30.0700 3 32.7800 3 37.4400 12 28.8325 .67104 1.51832 .60852 1.21083 8.80853 .38743 .87660 .35133 .69907 2.54280 13.3730 26.2983 31.2683 34.4321 23.2358 16.7070 33.8417 34.2917 40.4479 34.4292 14.58 28.88 32.09 36.45 14.58 15.81 31.78 33.24 38.79 38.79

Test of Homogeneity of Variances LOXtai72hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.761 3 8 .232

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 245.154 .000 LOXtai72hV1 Between Groups Within Groups 844.309 9.184 Total 853.493 3 8 11 281.436 1.148

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai72hV1

30.0700

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 4 ?C 1 15.0400 10 r?p 3 3

PL.94

20 r?p 32.7800 30 r?p 37.4400 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai96hV1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 17.2900 3 31.0900 3 35.5900 3 42.2700 12 31.5600 .68505 1.08291 1.11140 1.22992 9.59724 .39552 .62522 .64166 .71009 2.77048 15.5882 28.3999 32.8291 39.2147 25.4622 18.9918 33.7801 38.3509 45.3253 37.6578 16.72 30.28 34.87 41.54 16.72 18.05 32.32 36.87 43.69 43.69

Test of Homogeneity of Variances LOXtai96hV1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .782 3 8 .536

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 305.063 .000 LOXtai96hV1 Between Groups Within Groups 1004.396 8.780 1013.176 3 8 11 334.799 1.097

Total Post Hoc Tests

Homogeneous SubsetsLOXtai96hV1

31.0900

35.5900

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 17.2900 10 r?p 20 r?p 30 r?p 42.2700 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.11. Hàm lượng LOX trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V3

Descriptives

LOXtai24hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 16.2600 3 16.2800 3 17.9500 3 16.3200 12 16.7025 .79699 .66053 .44193 .51468 .91919 .46014 .38136 .25515 .29715 .26535 14.2802 14.6392 16.8522 15.0415 16.1185 18.2398 17.9208 19.0478 17.5985 17.2865 15.78 15.75 17.56 15.85 15.75 17.18 17.02 18.43 16.87 18.43

Test of Homogeneity of Variances LOXtai24hV3

PL.95

Levene Statistic df1 df2 Sig. .848 3 8 .505

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 5.424 .025 6.231 3.063 LOXtai24hV3 Between Groups Within Groups 9.294 Total 3 8 11 2.077 .383

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets LOXtai24hV3

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 ?C 3 10 r?p 3 30 r?p 1 16.2600 16.2800 16.3200 20 r?p 17.9500 3 3 Sig. .912 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai48hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 13.9800 3 20.4300 3 25.0700 3 25.1200 12 21.1500 .83899 .99202 1.11942 .62097 4.82246 .48439 .57274 .64630 .35852 1.39212 11.8958 17.9657 22.2892 23.5774 18.0860 16.0642 22.8943 27.8508 26.6626 24.2140 13.05 19.63 24.16 24.48 13.05 14.68 21.54 26.32 25.72 26.32

Test of Homogeneity of Variances LOXtai48hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .602 3 8 .632

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 99.864 .000 LOXtai48hV3 Between Groups Within Groups 249.164 6.653 Total 255.817 3 8 11 83.055 .832

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai48hV3

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 1

PL.96

20.4300

?C 13.9800 10 r?p 20 r?p 25.0700 30 r?p 25.1200 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 .948

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai72hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 15.5400 3 28.0400 3 34.6100 3 38.8400 12 29.2575 1.04216 .96969 .75822 .80616 9.22881 .60169 .55985 .43776 .46544 2.66413 12.9511 25.6312 32.7265 36.8374 23.3938 18.1289 30.4488 36.4935 40.8426 35.1212 14.35 27.13 34.09 38.06 14.35 16.29 29.06 35.48 39.67 39.67

Test of Homogeneity of Variances LOXtai72hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .220 3 8 .880 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 381.552 .000 LOXtai72hV3 Between Groups Within Groups 930.377 6.502 Total 936.879 3 8 11 310.126 .813

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai72hV3

28.0400

34.6100

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 15.5400 10 r?p 20 r?p 38.8400 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai96hV3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 13.2800 3 28.0900 3 36.0700 3 43.5800 12 30.2550 .87573 .78307 1.03184 1.01681 11.75345 .50560 .45211 .59573 .58705 3.39293 11.1046 26.1447 33.5068 41.0541 22.7872 15.4554 30.0353 38.6332 46.1059 37.7228 12.65 27.35 35.29 42.91 12.65 14.28 28.91 37.24 44.75 44.75

PL.97

Test of Homogeneity of Variances LOXtai96hV3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .277 3 8 .841

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 579.766 .000 LOXtai96hV3 Between Groups Within Groups 1512.623 6.957 Total 1519.581 3 8 11 504.208 .870

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai96hV3

28.0900

36.0700

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 13.2800 10 r?p 20 r?p 30 r?p 43.5800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Bảng 3.11. Hàm lượng LOX trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn V5

Descriptives

LOXtai24hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 13.6800 3 19.4300 3 18.3500 3 22.3700 12 18.4575 .64211 .70164 .64133 .89605 3.32355 .37072 .40509 .37027 .51733 .95943 12.0849 17.6870 16.7569 20.1441 16.3458 15.2751 21.1730 19.9431 24.5959 20.5692 13.07 19.01 17.84 21.54 13.07 14.35 20.24 19.07 23.32 23.32

Test of Homogeneity of Variances LOXtai24hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .185 3 8 .904

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 73.795 .000 LOXtai24hV5 Between Groups Within Groups 117.268 4.238 121.506 3 8 11 39.089 .530

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets LOXtai24hV5 Duncan

PL.98

18.3500 19.4300

CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 13.6800 20 r?p 10 r?p 30 r?p 22.3700 3 3 3 3 Sig. 1.000 .107 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai48hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error Upper Bound

95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound 16.2696 19.1704 17.32 18.39 3 17.7200 .58387 .33710

3 26.5400 .53357 .30806 25.2145 27.8655 26.07 27.12

3 31.2400 .61000 .35218 29.7247 32.7553 30.68 31.89

27.0889 24.00 25.49 3 24.9800 .84894 .49014 22.8711

28.3608 17.32 31.89 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 5.10070 1.47244 21.8792 12 25.1200 Test of Homogeneity of Variances LOXtai48hV5 df1 df2 Sig. Levene Statistic .616 3 8 .624

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 219.391 .000 LOXtai48hV5 Between Groups Within Groups 282.751 3.437 Total 286.188 3 8 11 94.250 .430

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai48hV5

24.9800

26.5400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 17.7200 30 r?p 10 r?p 20 r?p 31.2400 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Descriptives

LOXtai72hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum

PL.99

Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 14.0600 3 25.6300 3 33.0600 3 38.6400 12 27.8475 .35511 .96161 .77350 .55344 9.62899 .20502 .55519 .44658 .31953 2.77965 13.1779 23.2412 31.1385 37.2652 21.7295 14.9421 28.0188 34.9815 40.0148 33.9655 13.85 25.05 32.19 38.17 13.85 14.47 26.74 33.67 39.25 39.25

Test of Homogeneity of Variances LOXtai72hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.843 3 8 .217

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 692.770 .000 LOXtai72hV5 Between Groups Within Groups 1015.982 3.911 Total 1019.893 3 8 11 338.661 .489

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai72hV5

25.6300

33.0600

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 14.0600 10 r?p 20 r?p 38.6400 30 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

LOXtai96hV5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 16.3800 3 28.9900 3 34.7400 3 41.1200 12 30.3075 .60622 .54507 .52115 1.01371 9.53812 .35000 .31470 .30089 .58526 2.75342 14.8741 27.6360 33.4454 38.6018 24.2473 17.8859 30.3440 36.0346 43.6382 36.3677 16.03 28.45 34.24 40.16 16.03 17.08 29.54 35.28 42.18 42.18

Test of Homogeneity of Variances LOXtai96hV5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .640 3 8 .610 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 676.786 .000 LOXtai96hV5 Between Groups Within Groups 996.805 3.928 Total 1000.732 3 8 11 332.268 .491

PL.100

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

LOXtai96hV5

28.9900

34.7400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 16.3800 10 r?p 20 r?p 30 r?p 41.1200 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Hàm lượng SA trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả Descriptives

SAgiaidoanR1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 40.0900 3 50.0200 3 97.2400 3 106.3900 12 73.4350 .37987 1.01119 1.29108 1.23758 30.07160 .21932 .58381 .74541 .71452 8.68092 39.1464 47.5081 94.0328 103.3157 54.3284 41.0336 52.5319 100.4472 109.4643 92.5416 39.80 49.27 96.16 105.03 39.80 40.52 51.17 98.67 107.45 107.45

Test of Homogeneity of Variances SAgiaidoanR1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.460 3 8 .296

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 3035.632 .000 9938.584 8.731 SAgiaidoanR1 Between Groups Within Groups 9947.315 3 8 11 3312.861 1.091

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets SAgiaidoanR1

50.0200

97.2400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 40.0900 10 r?p 20 r?p 30 r?p 106.3900 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives SAgiaidoanR3

PL.101

N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 25.1400 3 78.2600 3 61.0800 3 55.0300 12 54.8775 .86238 .87881 .92715 .76177 20.03310 .49790 .50738 .53529 .43981 5.78306 22.9977 76.0769 58.7768 53.1376 42.1491 27.2823 80.4431 63.3832 56.9224 67.6059 24.17 77.25 60.34 54.17 24.17 25.82 78.85 62.12 55.62 78.85

Test of Homogeneity of Variances SAgiaidoanR3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .076 3 8 .971

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1988.639 .000 SAgiaidoanR3 Between Groups Within Groups 4408.663 5.912 Total 4414.575 3 8 11 1469.554 .739

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAgiaidoanR3

55.0300

61.0800

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 25.1400 30 r?p 20 r?p 10 r?p 78.2600 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

SAgiaidoanR5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 35.1700 3 71.1500 3 65.2700 3 50.0200 12 55.4025 .58232 1.12147 .91831 1.00553 14.64095 .33620 .64748 .53019 .58055 4.22648 33.7234 68.3641 62.9888 47.5221 46.1001 36.6166 73.9359 67.5512 52.5179 64.7049 34.56 69.87 64.40 48.91 34.56 35.72 71.96 66.23 50.87 71.96

Test of Homogeneity of Variances SAgiaidoanR5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .642 3 8 .609

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. SAgiaidoanR5 Between Groups 2351.030 3 783.677 908.295 .000

PL.102

Within Groups 6.902 Total 2357.932 8 11 .863

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

SAgiaidoanR5

50.0200

65.2700

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 35.1700 30 r?p 20 r?p 71.1500 10 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Hoạt độ enzyme PAL trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả

PALgdR1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 2.8700 3 4.2600 3 6.9900 3 6.6200 12 5.1850 .35595 .60506 .49153 .38510 1.81813 .20551 .34933 .28378 .22234 .52485 1.9858 2.7569 5.7690 5.6634 4.0298 3.7542 5.7631 8.2110 7.5766 6.3402 2.46 3.82 6.43 6.24 2.46 3.10 4.95 7.35 7.01 7.35

Test of Homogeneity of Variances PALgdR1 Levene Statistic df1 df2 Sig. .738 3 8 .558 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square Sig. F 52.258 .000 34.596 1.765 PALgdR1 Between Groups Within Groups 36.362 3 8 11 11.532 .221

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALgdR1

4.2600

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 3 ?C 1 2.8700 10 r?p 6.6200 30 r?p 6.9900 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 .363 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALgdR3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum

PL.103

Lower Bound Upper Bound 1.45 2.22 2.34 2.55 3 3 3 3 12 1.8600 2.5200 2.8700 2.8900 2.5350 .46808 .38936 .46228 .35043 .56381 .27025 .22480 .26690 .20232 .16276 .6972 1.5528 1.7216 2.0195 2.1768 3.0228 3.4872 4.0184 3.7605 2.8932 1.45 ?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total

Test of Homogeneity of Variances PALgdR3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .241 3 8 .865

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 3.926 .054 2.082 1.414 PALgdR3 Between Groups Within Groups 3.497 3 8 11 .694 .177

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets PALgdR3

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2

1 1.8600 2.5200 2.5200 2.8700 ?C 10 r?p 20 r?p 2.8900 30 r?p 3 3 3 3 .331 .091 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PALgdR5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 1.4700 3 .8400 3 1.1200 .8700 3 12 1.0750 .23643 .17059 .27221 .10817 .31730 .13650 .09849 .15716 .06245 .09160 .8827 .4162 .4438 .6013 .8734 2.0573 1.2638 1.7962 1.1387 1.2766 1.22 .65 .92 .75 .65 1.69 .98 1.43 .96 1.69

Test of Homogeneity of Variances PALgdR5 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.125 3 8 .395 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 5.979 .019 PALgdR5 Between Groups Within Groups .766 .342 Total 1.108 3 8 11 .255 .043

PL.104

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

PALgdR5

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 1 2 3 10 r?p

.8400 .8700 1.1200 1.1200 1.4700 30 r?p 20 r?p ?C 3 3 3 .150 .072 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

Hoạt độ enzyme BA2H trong lá đậu tương Nam Đàn giai đoạn ra hoa đậu quả Descriptives

BA2HgdR1 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 14.9200 3 25.7900 3 27.8400 3 41.0800 12 27.4075 .35369 .43486 .55489 1.03812 9.72548 .20421 .25106 .32036 .59936 2.80750 14.0414 24.7098 26.4616 38.5012 21.2282 15.7986 26.8702 29.2184 43.6588 33.5868 14.53 25.45 27.39 40.15 14.53 15.22 26.28 28.46 42.20 42.20

Test of Homogeneity of Variances BA2HgdR1 Levene Statistic df1 df2 Sig. 1.619 3 8 .260

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 813.456 .000 1037.035 3.400 BA2HgdR1 Between Groups Within Groups 1040.434 3 8 11 345.678 .425

Total Post Hoc Tests Homogeneous Subsets BA2HgdR1

25.7900

27.8400

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 ?C 1 14.9200 10 r?p 20 r?p 30 r?p 41.0800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

PL.105

BA2HgdR3 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 16.2800 3 32.5400 3 42.5200 3 30.1800 12 30.3800 .41388 .56930 .74505 .42036 9.79397 15.2519 31.1258 40.6692 29.1358 24.1572 17.3081 33.9542 44.3708 31.2242 36.6028 15.97 32.09 41.98 29.84 15.97 16.75 33.18 43.37 30.65 43.37 .23896 .32868 .43016 .24269 2.82728 Test of Homogeneity of Variances BA2HgdR3 Levene Statistic df1 df2 Sig. .976 3 8 .451 ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 1143.726 .000 BA2HgdR3 Between Groups Within Groups 1052.686 2.454 Total 1055.140 3 8 11 350.895 .307

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2HgdR3

30.1800

32.5400

N Subset for alpha = 0.05 Duncan CTrep 2 4 3 ?C 1 16.2800 30 r?p 10 r?p 42.5200 20 r?p 3 3 3 3 1.000 1.000 1.000 1.000 Sig.

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000. Descriptives

BA2HgdR5 N Mean Std. Deviation Std. Error 95% Confidence Interval for Mean Minimum Maximum Lower Bound Upper Bound

?C 10 r?p 20 r?p 30 r?p Total 3 18.1200 3 16.4500 3 25.7800 3 22.0300 12 20.5950 .40262 .46130 .43405 .50388 3.79455 .23245 .26633 .25060 .29092 1.09539 17.1198 15.3041 24.7018 20.7783 18.1841 19.1202 17.5959 26.8582 23.2817 23.0059 17.77 16.01 25.28 21.70 16.01 18.56 16.93 26.06 22.61 26.06

Test of Homogeneity of Variances BA2HgdR5 Levene Statistic df1 df2 Sig. .129 3 8 .940

ANOVA

Sum of Squares df Mean Square F Sig. 255.752 .000 BA2HgdR5 Between Groups Within Groups 156.750 1.634 Total 158.385 3 8 11 52.250 .204

PL.106

Post Hoc Tests Homogeneous Subsets

BA2HgdR5

18.1200

22.0300

Duncan CTrep N Subset for alpha = 0.05 2 4 3 10 r?p 1 16.4500 ?C 30 r?p 20 r?p 25.7800 3 3 3 3 Sig. 1.000 1.000 1.000 1.000

Means for groups in homogeneous subsets are displayed. a. Uses Harmonic Mean Sample Size = 3.000.

*- tại các giai đoạn V1, V3

Phân tích tương quan giữa hoạt độ SOD và hàm lượng O2

và V5 (Mục 3.3.1.1 trong luận án)

Correlations

HoatdoSODV1 HamluongO2V1

Pearson Correlation 1 .567*

HoatdoSODV1 Sig. (2-tailed) .039

N 60 60

Pearson Correlation 1

HamluongO2V1 Sig. (2-tailed) .567* .039

N 60 60

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

Correlations

HoatdoSODV3 HamluongO2V3

.370* Pearson Correlation 1

HoatdoSODV3 Sig. (2-tailed) .015

N 60 60

Pearson Correlation 1

HamluongO2V3 Sig. (2-tailed) .370* .015

N 60 60

*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).

Correlations

HoatdoSODV5 HamluongO2V5

.770** Pearson Correlation 1

HoatdoSODV5 Sig. (2-tailed) .000

N 60 60

HamluongO2V5 Pearson Correlation .770** 1

PL.107

Sig. (2-tailed) .000

N 60 60

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Phân tích tương quan giữa hoạt độ CAT và hàm lượng H2O2 tại các giai đoạn V1,

V3 và V5 (Mục 3.3.1.2 trong luận án)

Correlations

HoatdoCATV1 HamluongH2O2

V1

Pearson Correlation 1 .648**

HoatdoCATV1 Sig. (2-tailed) .000

N 60 60

Pearson Correlation 1

.648** .000 HamluongH2O2V1 Sig. (2-tailed)

N 60 60

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Correlations

HoatdoCATV3 HamluongH202

V3

Pearson Correlation 1 .880**

HoatdoCATV3 Sig. (2-tailed) .000

N 60 60

Pearson Correlation 1

.880** .000 HamluongH202V3 Sig. (2-tailed)

N 60 60

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

Correlations

HoatdoCATV5 HamluongH2O2

V5

Pearson Correlation 1 .795**

HoatdoCATV5 Sig. (2-tailed) .000

N 60 60

Pearson Correlation 1

HamluongH2O2V5 Sig. (2-tailed) .795** .000

N 60 60

**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).