ĐIỆN THẾ NGHỈ VÀ ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG Ngày soạn: 04/01/2011 Tiết: 29 I- MỤC TIÊU:

- Học sinh nêu được khái niệm điện thế nghỉ, điện thế hoạt động. - Học sinh vẽ được đồ thị điện thế hoạt động và điền được tên các giai đoạn của điện

thế hoạt động vào đồ thị.

- Trình bày được cơ chế hình thành điện thế nghỉ và điện thế hoạt động.

II- TRỌNG TÂM KIẾM THỨC:

- Cơ chế hình thành điện thế nghỉ và điện thế hoạt động.

III- CHUẨN BỊ:

- Tranh vẽ sơ đồ hình 28.1 - 28.3; hình 29.1, 29.2 SGK. - Bảng 28 SGK.

IV- TỔ CHỨC DẠY HỌC: 1. ổn định tổ chức lớp: 2. Kiểm tra bài cũ:

- Phân biệt HTK ống với hệ thần kinh mạng lưới và hệ thần kinh chuỗi hạch. - Khi bị kích thích phản ứng của hệ thần kinh ống có gì khác với hệ thần kinh mạng

lưới và hệ thần kinh chuỗi hạch. 3. Bài mới:

PHƯƠNG PHÁP * TB sống có điện => cơ thể có điện ( điện sinh học)

NỘI DUNG - Điện sinh học là khả năng tích điện của tế bào, cơ thể. - Điện sinh học bao gồm: Điện thế nghỉ (điện tĩnh) và điện thế hoạt động. I- ĐIỆN THẾ NGHỈ: - Điện thế nghỉ là sự chênh lệch điện thế giữa 2 màng tế bào khi tế bào không bị kích thích (nghỉ ngơi), phía trong màng tích điện âm so với phía ngoài màng tích điện dương. - Trị số điện thế nghỉ là rất bé. - Trị số điện thế nghỉ của các loài khác nhau là khác nhau, các loại tế bào khác nhau cũng khác nhau.

+ Cho HS quan sát hình 28.1 + GV: giới thiệu cách đo (sgk)... - Kết quả đo cho ta thấy điều gì ? + Yêu cầu HS nêu được: - Có sự chênh lệch điện thế giữa 2 bên màng TB - ở 2 phía của màng TB có phân cực (trong tích điện âm , ngoài tích điện dương) + GV: Treo bảng 28.1, 28.2 và 28.3 và bảng 28

Học sinh thực hiện lệnh trong SGK. Đặc điểm về tính thấm chọn lọc của màng tế bào ? + Điện thế nghỉ hình thành do nguyên nhân nào? II- CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐIỆN THẾ NGHỈ: - Sự phân bố ion ở hai bên màng tế bào và sự di chuyển của ion qua màng tế bào. - Tính thấm có chọn lọc của màng tế bào đối với ion. - Bơm Na-K. 1. Sự phân bố ion, sự di chuyển của iôn và tính thấm của màng tế bào với ion - Sở dĩ có sự chênh lệch điện thế giữa trong và ngoài màng sinh chất vì : - Phía trong màng: (K+ cao, Na+ thấp), ngoài màng: (K+ thấp, Na+ cao). - Màng TB có tính thấm cao với K+

52

PHƯƠNG PHÁP

+ Đáp án: K+ có thấm liên tục ra bên ngoài màng tế bào được không ? Tại sao?

Vai trò bơm Na - K: - Vận chuyển K+ từ ngoài trả vào trong - Duy trì nồng độ K+ trong cao hơn K+ ngoài + GV sau khi nhận xét, bổ sung và nhấn mạnh các điểm trọng tâm thì rút ra kết luận chung :

NỘI DUNG Cho nên K+đi từ trong ra ngoài màng ( qua cổng K+) * Mặt ngoài tích điện dương vì : - Khi K+ ra ngoài, mang theo điện (+) làm cho trong màng trở nên (-) - K+ bị lực hút trái dấu trên màng giữ lại, nên không đi xa mà nằm lại sát mặt ngoài màng. Làm cho mặt ngoài tích điện (+) 2. Vai trò của bơm Na-K. - Bơm Na-K là các chất vận chuyển có bản chất là prôtêin. Làm nhiệm vụ chuyển K+ từ bên ngoài vào bên trong, làm cho nồng độ K+ bên trong màng tế bào luôn cao hơn bên ngoài màng, duy trì điện thế nghỉ. Hoạt động của bơm Na-K tiêu tốn năng lượng. - Bơm Na-K còn có vai trò hình thành điện thế hoạt động: Chuyển Na+ từ phía trong ra phía ngoài màng tế bào. III- ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG: Khi tế bào bị kích thích thì tế bào thần kinh hưng phấn, xuất hiện điện thế hoạt động. 1. Đồ thị điện thế hoạt động. - Điện thế hoạt động gồm 3 giai đoạn: Mất phân cực (khử cực), đảo cực, tái phân cực.

Học sinh quan sát hình 29.1 SGK. Điện thế hoạt động chia làm mấy giai đoạn ? Tại sao mỗi giai đoạn lại có tên gọi như vậy ? Học sinh quan sát hình 29.2 SGK. - Nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng mất phân cực (khử cực), đảo cực, tái phân cực ? Học sinh thực hiện các lệnh trong SGK

2. Cơ chế hình thành điện thế hoạt động. - Khi bị kích thích, cổng Na+ mở rộng, Na+ từ dịch mô ồ ạt tràn vào dịch bào gây nên sự mất phân cực (khử cực) rồi đảo cực (ngoài tích điện -, trong tích điện +). Tiếp đó cổng Na+ bị đóng lai, cổng K+ mở, K+ tràn ra ngoài dịch mô gây nên tái phân cực (ngoài tích điện +, trong tích điện -). - Quá trình trên làm xuất hiện điện thế hoạt động (xung thần kinh). Lúc này trong dịch bào chứa nhiều ion Na+ hơn ngoài dịch bào, còn io K+ trong dịch bào ít hơn ngoài dịch bào. Bơm Na-K giúp điều chỉnh lại nồng độ các ion về trạng thái ban đầu. 4. Củng cố:

- Điện thế nghỉ là gì ? Điện thế nghỉ được hình thành như thế nào ? - Điện thế hoạt động là gì ? Điện thế hoạt động được hình thành như thế nào ?

5. Bài tập về nhà:

- Học theo hướng dẫn SGK.

53