Đinh Lễ
Đinh Lễ (?-1427) là công thần khai quốc nhà Lê sơ trong lịch sử ViệtNam,
người Lam Sơn, Thọ Xuân, Thanh Hoá, ViệtNam.
Gia phả họ Đinh Danh ở Thái Bình nói rằng ông là dòng dõi của Nam Việt
vương Đinh Liễn con vua Đinh Tiên Hoàng.
Đinh Lễ là cháu gọi Lê Lợi bằng cậu. Ông là người dũng cảm, nhiều mưu lược,
võ nghệ hơn người, khi còn trẻ thường làm cận vệ cho Lê Lợi. Những ngày đầu khởi
nghĩa Lam Sơn ông theo Lê Lợi chiến đấu vùng núi Chí Linh trải qua nhiều gian khổ.
Phá giặc ở Nghệ An, Thanh Hoá
Năm 1424, quân Lam Sơn tiến vào Nghệ An, đánh nhau to với quân Minh ở
Khả Lưu. Đinh Lễ cùng Lê Sát xông lên phía trước, các tướng sĩ thấy vậy cùng tiến
theo, đánh bại quân Minh, đuổi Trần Trí, Sơn Thọ, bắt được nhiều tù binh. Sau trận đó
ông được Lê Lợi phong chức Tư không.
Năm 1425, quân Lam Sơn vây Lý An, Phương Chính ở Nghệ An, Đinh Lễ
được sai đi tuần ở Diễn châu. Ông đặt phục binh ngoài thành, đón đánh tướng Minh là
Trương Hùng vận 300 thuyền lương từ Đông Quan (Hà Nội) tới. Hùng bỏ chạy, Đinh
Lễ cướp được thuyền lương, thừa thế đuổi đánh quân Minh đến tận Tây Đô (Thanh
Hoá).
Lê Lợi sai Lê Triện, Lê Sát tiếp ứng cho ông, đánh tan quân Minh buộc địch rút
vào thành. Đinh Lễ chiêu dụ dân cư Tây Đô, chọn người khoẻ mạnh đầu quân vây
thành.
Đại thắng Vương Thông ở Tốt Động
Tháng 8 năm 1426, sau khi làm chủ từ Thanh Hoá đến Thuận Hoá, Lê Lợi chia
quân cho các tướng làm 3 cánh bắc tiến. Phạm Văn Xảo, Đỗ Bí, Trịnh Khả, Lê Triện
ra phía Tây bắc, Lưu Nhân Chú, Bùi Bị ra phía Đông bắc; Đinh Lễ cùng Nguyễn Xí ra
đánh Đông Quan.
Lê Triện tiến đến gần Đông Quan đánh bại Trần Trí. Nghe tin viện binh nhà
Minh ở Vân Nam sắp sang, Triện chia quân cho Phạm Văn Xảo, Trịnh Khả ra chặn
quân Vân Nam, còn Triện và Đỗ Bí hợp với quân Đinh Lễ, Nguyễn Xí đánh Đông
Quan (Thăng Long, Hà Nội).
Phạm Văn Xảo phá tan viện binh VânNam. Vua Minh lại sai Vương Thông
mang quân sang tiếp viện. Thông hợp với quân ở Đông Quan được 10 vạn, chia cho
Phương Chính, Mã Kỳ. Lê Triện, Đỗ Bí đánh bại Mã Kỳ ở Từ Liêm, lại đánh luôn
cánh quân của Chính. Cả hai tướng thua chạy, về nhập với quân Vương Thông ở Cổ
Sở. Lê Triện lại tiến đánh Vương Thông, nhưng Thông đã phòng bị, Triện bị thua phải
rút về Cao Bộ, sai người cầu cứu Đinh Lễ, Nguyễn Xí.
Đinh Lễ cùng Nguyễn Xí đem quân đến đặt phục binh ở Tốt Động, Chúc Động.
Nhân bắt được thám tử của Vương Thông, hai tướng biết Thông định chia dường, hẹn
nhau khi pháo nổ thì quân mặt trước mặt sau cùng đánh úp Lê Triện. Ông và Nguyễn
Xí bèn tương kế tựu kế dụ Thông vào ổ mai phục Tốt Động, rồi đốt pháo giả làm hiệu
cho quân Minh tiến vào. Quân Vương Thông mắc mưu rơi vào ổ phục kích, bị đánh
thua to. Trần Hiệp, Lý Lượng và 5 vạn quân Minh bị giết, 1 vạn quân bị bắt sống.
Thông cùng các tướng chạy về cố thủ ở Đông Quan.
Sa lầy ở My Động
Lê Lợi được tin thắng trận liền tiến đại quân ra bắc, vây thành Đông Quan.
Đinh Lễ được lệnh cùng Nguyễn Xí mang quân vây phía nam thành.
Tháng 2 năm 1427, tướng Minh là Phương Chính đánh úp Lê Triện ở Từ Liêm,
Triện bị tử trận. Tháng 3 Vương Thông đánh trại quân Lam Sơn ở Tây Phù Liệt.
Tướng Lê Nguyễn cố thủ rồi cầu viện binh. Đinh Lễ cùng Nguyễn Xí được lệnh mang
500 quân thiết đột tiếp viện, đánh đuổi quân Minh đến My Động. Hậu quân Lam Sơn
không theo kịp, Vương Thông thấy vậy bèn quay lại đánh, hai tướng cưỡi voi bị sa
xuống đầm lầy, bị quân Minh bắt mang về thành. Đinh Lễ không chịu hàng nên bị
địch giết. Lê Lợi nghe tin ông mất rất thương tiếc.
Năm 1428, khi Lê Lợi lên ngôi vua truy tặng ông làm Nhập nội kiểm hiệu tư
đồ. Năm 1484, Lê Thánh Tông gia phong làm thái sư Bân quốc công, về sau tấn
phong Hiển Khánh vương.
Em Đinh Lễ là Đinh Liệt cũng là một công thần khai quốc nhà Hậu Lê. Cả hai
anh em ông đều được đặt tên phố ở trung tâm Hà Nội ngày nay.