D ng Nh t Lươ ậ ễ
D ng Nh t Lươ ậ ễ hay Hôn Đ c Côngứ (?-1370) là vua Vi t Namệ trong th i ờnhà Tr nầ, là ng i k v vuaườ ế ị
Tr n D Tôngầ ụ , ngôi t năm 1369 đ n 1370 thì b tru t ngôi.ở ừ ế ị ấ
Thân thế
Theo Đ i Vi t S ký Toàn thạ ệ ử ư, ông v n là con c a kép hát D ng Kh ng. M ông là v D ngố ủ ươ ươ ẹ ợ ươ
Kh ng, đã có mang ông nh ng m ông đã b Cung Túc v ng ươ ư ẹ ị ươ Tr n D cầ ụ , anh vua Tr n D Tôngầ ụ c p.ướ
Xong, vua Tr n D Tông say mê m ông nên đã l y làm v . Theo các nhà s h c, vua D Tông có t t, bầ ụ ẹ ấ ợ ử ọ ụ ậ ị
vô sinh nên ông không th là con vua D Tông. Không rõ D ng Nh t L sinh năm nào.ể ụ ươ ậ ễ
Ông vua đo n m nhả ệ
D p đ o chính l n đ uẹ ả ầ ầ
Năm 1369, Tr n D Tôngầ ụ m t, truy n ngôi cho D ng Nh t L . Ông đ t niên hi u ấ ề ươ ậ ễ ặ ệ Đ i Đ nhạ ị .
Nh t L làm vua nh ng b b công vi c, ham ch i, r u chè, l i gi t bà n i là m D Tông vì bà h iậ ễ ư ỏ ễ ệ ơ ượ ạ ế ộ ẹ ụ ố
h n vi c l p Nh t L . Sau đó, ông còn đ nh đ i sang h D ng khi n các quan trong tri u b t bình.ậ ệ ậ ậ ễ ị ổ ọ ươ ế ề ấ
Đêm ngày 20 tháng 9 năm 1370, cha con thái t Tr n Nguyên Trác, Tr n Nguyên Ti t và hai ng i conể ầ ầ ế ườ
c a công chúa Thiên Ninh, ch /em gái vua D Tôngủ ị ụ [1] đem ng i tôn th t vào thành đ nh gi t vua Đ iườ ấ ị ế ạ
Đ nh.ị
Vua Đ i Đ nh trèo qua t ng, n p d i c u m i. M i ng i lùng không th y, gi i tán ra v . Khi tr i s pạ ị ườ ấ ướ ầ ớ ọ ườ ấ ả ề ờ ắ
sáng, Nh t L vào cung, chia ng i đi b t Nguyên Trác cùng 17 ng i ch m u và gi t h t.ậ ễ ườ ắ ườ ủ ư ế ế
B ph tru tị ế ấ
Anh vua Tr n D Tông là Cung Tĩnh v ng ầ ụ ươ Tr n Phầ ủ, vì có con gái làm hoàng h u c a Nh t L , s vậ ủ ậ ễ ợ ạ
lây đ n mình nên tránh ra tr n Đà Giang (t c Gia H ng), ng m h n v i các em là Cung Tuyên v ngế ấ ứ ư ầ ẹ ớ ươ
Tr n Kínhầ, Ch ng Túc qu c th ng h u ươ ố ượ ầ Tr n Nguyên Đánầ, Thiên Ninh công chúa Ng c Tha h i sôngọ ộ ở
Đ i L iạ ạ [2], ph Thanh Hóa đ d y quân. Tr n Kính giúp ông đ m nh n vi c s m s a m i vũ khí, trang bủ ể ấ ầ ả ậ ệ ắ ử ọ ị
quân đ i.ộ
Khi y, D ng Nh t L chuyên dùng thi u úy Tr n Ngô Lang mà không bi t Ngô Lang đ ng m u v iấ ươ ậ ễ ế ầ ế ồ ư ớ
Tr n Ph . M i khi sai quân t ng đi đánh b t, Ngô Lang đ u bí m t b o h theo Tr n Ph đ ng v n a.ầ ủ ỗ ướ ắ ề ậ ả ọ ầ ủ ừ ề ữ
R t nhi u l n sai các quân Nam, B c đi đánh, đ u không m t ai tr v . Do đó quân c a Tr n Ph , Tr nấ ề ầ ắ ề ộ ở ề ủ ầ ủ ầ
Kính m nh thêm.ạ
Tháng 11, Tr n Ph cùng Tr n Kính và Thiên Ninh công chúa d n quân v kinh l t đ D ng Nh t L ,ầ ủ ầ ẫ ề ậ ổ ươ ậ ễ
giáng làm Hôn Đ c Công. Tr n Ph lên ngôi, t c là ứ ầ ủ ứ Tr n Ngh Tôngầ ệ .
D ng Nh t L t i lúc đó m i bi t mình b Tr n Ngô Lang ph n b i. Trong khi b giam gi , ông l a g iươ ậ ễ ớ ớ ế ị ầ ả ộ ị ữ ừ ọ
Tr n Ngô Lang đ n g n r i bóp c gi t ch t Tr n Ngô Lang. ầ ế ầ ồ ổ ế ế ầ Tr n Ngh Tôngầ ệ bèn l p t c h l nh gi tậ ứ ạ ệ ế
ch t D ng Nh t L .ế ươ ậ ễ
Nguyên nhân
Nh t L ngôi đ c h n 1 năm, không rõ th bao nhiêu tu i. Nhà Tr n lúc đó đã suy y u, các tôn th tậ ễ ở ượ ơ ọ ổ ầ ế ấ
b c nh c. Nhi u vi c th t đ c c a Nh t L l ra ch a d n đ n vi c b ph tru t. T t ng phongạ ượ ề ệ ấ ứ ủ ậ ễ ẽ ư ẫ ế ệ ị ế ấ ư ưở
ki n không ch p nh n ng i d t c làm vua trong tri u, b i v y sai l m l n nh t c a Nh t L là đ nhế ấ ậ ườ ị ộ ề ở ậ ầ ớ ấ ủ ậ ễ ị
đ i sang h D ngổ ọ ươ khi n tôn th t nhà Tr n n m quy n bính kh p trong n c xúm l i tìm cách l t đ .ế ấ ầ ắ ề ắ ướ ạ ậ ổ
Tính t khi Nh t L lên ngôi cho t i khi cu c đ o chính đ u tiên x y ra t i 1 năm nh ng không có aiừ ậ ễ ớ ộ ả ầ ả ớ ư
ch ng đ i vì khi đó Nh t L v n gi h Tr n.ố ố ậ ễ ẫ ữ ọ ầ
T n Thu Hoàngầ ỷ tr c đây cũng ph i đ i m t v i ti ng tăm v thân th và cũng có nh ng vi c làm thôướ ả ố ặ ớ ế ề ế ữ ệ
b o, th t đ c nh ng đã khôn khéo su t đ i không đ i sang h Lãạ ấ ứ ư ố ờ ổ ọ [3], gi t luôn Lã B t Vi (ng i b d nghế ấ ườ ị ị ị
là cha mình) và tìm cách đàn áp th ng tay nh ng ai có ý đ nh kh i chuy n này đ ch ng đ i. B i th T nẳ ữ ị ơ ệ ể ố ố ở ế ầ
Thu Hoàng gi đ c ngôi v tr n v n.ỷ ữ ượ ị ọ ẹ
Khách quan nhìn nh n, Nh t L không có tài năng và t cách, m c hàng lo t sai l m nên vi c nhanhậ ậ ễ ư ắ ạ ầ ệ
chóng b l t đ là t t y u.ị ậ ổ ấ ế
Riêng tác gi Tr n Xuân Sinh trong sách ả ầ Vi t S k y uệ ử ỷ ế [4] l i cho r ng Tr n Nh t L th c ra ch là "đ aạ ằ ầ ậ ễ ự ỉ ứ
con h c a dòng h nhà Tr n" nên b tru t đi.ư ủ ọ ầ ị ấ
Bách khoa toàn th m Wikipediaư ở