1
GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG CHO HỌC SINH
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ SỐ 2
NGHỆ AN THÔNG QUA MỘT SỐ DỰ ÁN STEM
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay ô nhiễm môi trường ở Việt Nam đang là vấn đề đáng báo động. Bảo
vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn của nhân loại; là nhân tố bảo
đảm sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nhân dân; góp phần quan trọng vào việc
phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị, an ninh quốc gia và thúc đẩy hội nhập
kinh tế quốc tế của nước ta. Một trong những giải pháp được đưa ra để bảo vệ môi
trường đó là thông qua các chương trình giáo dục để nâng cao nhận thức của người
dân về các tác động của bảo vệ môi trường tới cuộc sống chúng ta. Điều này được
thể hiện rõ thông qua Luật bảo vệ môi trường : Công dân Việt Nam được giáo dục
toàn diện về môi trường nhằm nâng cao hiểu biết và ý thức bảo vệ môi trường. Bộ
Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Chỉ thị 02/2005/CT-BGDĐT về việc “Tăng
cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường”; Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT về
việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực...
Năm 1987, tại Hội nghị về môi trường ở Moscow do UNEP và UNESCO
đồng tổ chức, đã đưa ra kết luận: “Giáo dục môi trường là một phương tiện không
thể thiếu để giúp mọi người hiểu biết về môi trường”. Những thông tin, kiến thức về
môi trường được tích lũy trong mỗi cá nhân sẽ nuôi dưỡng và nâng cao ý thức và
tinh thần trách nhiệm về bảo vệ môi trường của chính họ, những hành động dù nhỏ
nhưng tích cực cũng sẽ góp phần tạo nên những thay đổi lớn tốt đẹp hơn cho môi
trường.
Giáo dục về môi trường là một nội dung của chương trình chính khóa của các
cấp học phổ thông. Nó đã được triển khai trong nhiều năm qua ở các cấp học.
Chúng được lồng ghép trong nhiều môn học như địa lí, sinh học, hóa học, giáo dục
công dân… với nhiều hình thức tổ chức dạy học khác nhau: Dạy học dự án, dạy học
2
tích hợp, dạy học gắn với trải nghiệm. Để giáo dục bảo vệ môi trường có rất nhiều
giải pháp có thể thực hiện. Việc lựa chọn tổ chức các dự án STEM nhằm mục đích
sau đây:
Thứ nhất, làm thế nào để các kiến thức đã được học trên lớp của học sinh
(HS) có thể vận dụng giải quyết các vấn đề môi trường ngay tại địa phương hay
trường học? Lựa chọn dạy học dự án nói chung và dự án dự án STEM nói riêng là
chọn lựa phù hợp vì nó là mô hình giáo dục vận dụng kiến thức để giải quyết các
vấn đề trong cuộc sống, phù hợp để đưa vào quá trình dạy học về bảo vệ môi
trường. HS khi thực hiện các dự án không chỉ giải quyết vấn đề trong các môn học
mà còn giải quyết các vấn đề môi trường trong thực tiễn. Qua đó, góp phần hình
thành các kĩ năng và năng lực như giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo.
Thứ hai, thực tế việc dạy học các vấn đề về bảo vệ môi trường không chỉ cần
kiến thức môn địa lí mà còn có sự bổ trợ của nhiều môn học khác như: Toán học,
vật lý, hóa học sinh học, tin học, công nghệ…và giáo dục STEM chính là cầu nối để
liên kết, tích hợp các môn học này với nhau một cách logic theo mục tiêu chung của
dự án. Trên cơ sở mạch cốt lõi là kiến thức địa lí, chúng tôi xây dựng các chủ đề phù
hợp với đối tượng HS trường dân tộc nội trú (DTNT), phù hợp với mục tiêu chung
của chương trình phổ thông và đặc trưng riêng của nhà trường.
Thứ ba, các dự án STEM nhằm giáo dục bảo vệ môi trường khi thực hiện
được xây dựng với nhiều ý tưởng đa dạng từ dễ đến khó để học sinh có thể tham gia
nhiệt tình và không bị nhàm chán. Điều này hết sức quan trọng vì việc giáo dục bảo
vệ môi trường ở một số nơi còn nặng tính đối phó, hình thức từ đó gây ra sự nhàm
chán cho HS và đem lại hiệu quả không cao.
Thứ tư, đối với học sinh dân tộc thiểu số điều này càng có ý nghĩa hơn khi
các em đến từ nhiều vùng quê miền núi nghèo, điều kiện khó khăn. Việc hiểu biết
các vấn đề môi trường quê hương mình lại càng có ý nghĩa quan trọng trong việc lan
tỏa ý thức bảo vệ môi trường tới các bản làng xa xôi miền núi Nghệ An, những nơi
cũng chịu nhiều ảnh hưởng từ vấn đề ô nhiễm môi trường.
Thứ năm, chúng tôi thay đổi cách tiếp cận vấn đề bảo vệ giáo dục môi trường
thông qua các dự án STEM với nhiều cách thức đa dạng, khác biệt chưa từng xuất
3
hiện ở bất cứ đề tài nào trước đây. HS không những được trải nghiệm trong trường
học mà còn chia sẻ qua nhiều chương trình khác nhau như: Dự án Young and
climate change kết nối nhiều trường THPT trên cả nước; dự án Liên hoan phim
khoa học quốc tế lớn nhất trên thế giới (SFF), hội nghị địa lí toàn quốc 2022…
Chính vì những lý do trên, chúng tôi đã tiếp tục mở rộng phát triển đề tài “
Giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú số 2
Nghê An thông qua một số dự án STEM” trên cơ sở đề cương nghiên cứu như sau:
2. Mục đích nghiên cứu
2.1. Đối với giáo viên
- Nâng cao năng lực tổ chức các hoạt động về giáo dục bảo vệ môi trường cho học
sinh trường phổ thông dân tộc nội trú số 2 Nghê An thông qua một số dự án STEM.
2.2. Đối với học sinh
- Phát triển các năng lực như năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo, năng lực tự học.
- Củng cố, vận dụng kiến thức đơn môn, liên môn trên cơ sở cốt lõi là môn địa lí.
- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh từ nhận thức đến hành động.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
HS trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông
qua một số dự án STEM
4. Giả thuyết khoa học
Giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trường THPT DTNT THPT số 2 Nghệ
An đã được quan tâm từ khi thành lập trường đến nay. Giáo dục bảo vệ môi trường
gắn với tổ chức các dự án STEM nhằm liên kết các hoạt động ngoài giờ lên lớp và
sinh hoạt nội trú với các kiến thức đã học trong chương trình giáo dục (trong đó
mạch kiến thức chính là môn địa lí), qua đó giúp HS biết vận dụng kiến thức giải
quyết các vấn đề về môi trường trong thực tiễn, nâng cao nhận thức về các vấn đề
môi trường, đảm bảo các mục tiêu về giáo dục bảo vệ môi trường.
4
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn việc giáo dục bảo vệ môi trường cho
học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án STEM.
Đề xuất các giải pháp giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh trường PT
DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án STEM.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu hoạt động tổ chức các hoạt động học giáo dục bảo vệ
môi trường thông qua một số dự án STEM , trên cơ sở chương trình môn địa lí và
nội dung, kiến thức liên quan giữa môn địa lí và một số môn học khác như : Toán, vật
lý, hóa học, tin học...
- Về thời gian: Năm học 2021-2022; 2022-2023
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
Bài báo tập trung nghiên cứu, phân tích, tổng hợp các loại tài liệu về vấn đề
giáo dục môi trường nói chung, các dự án học tập về môi trường nói riêng nhằm tạo
kênh tham khảo, cơ sở lí luận cho việc triển khai thực hiện đề tài.
6.2. Phương pháp tham vấn chuyên gia
Trong quá trình lập kế hoạch đến việc triển khai dự án, nghiên cứu đã tham
vấn ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, công nghệ, và các môn học có
liên quan. Ngoài ra, trong khâu tổ chức còn có sự tư vấn và hỗ trợ của các tổ chức
Đoàn thanh niên, Công Đoàn và một số thầy cô giáo.
6.3. Phương pháp thực nghiệm
Phương pháp này dùng để thực hiện các nội dung của dự án, nhằm kiểm
nghiệm mức độ hiệu quả việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh theo
các mục tiêu đã đề ra.
7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài
Đề tài đưa ra các giải pháp để giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trường PT
DTNT THPT số 2 Nghệ An là thông qua các dự án STEM. Các giải pháp này cần
5
được cụ thể hóa qua những nội dung chi tiết, kết quả đạt được so với mục tiêu ban
đầu.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Về mặt lí luận: Khái quát hóa cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc giáo dục bảo
vệ môi trường cho học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một
số dự án STEM.
- Về mặt thực tiễn: Đề xuất và thực hiện một số giải pháp giáo dục bảo vệ môi
trường cho học sinh trường PT DTNT THPT số 2 Nghệ An thông qua một số dự án
STEM.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1: Cơ sở lý luận
1.1. Quan điểm về giáo dục bảo vệ môi trường
Vấn đề bảo vệ môi trường luôn được Đảng và nhà nước quan tâm, thể hiện
qua các Văn kiện Đại hội của Đảng, nhiều nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Bộ Chính
trị và Ban Bí thư. Nhà nước đã ba lần ban hành Luật Bảo vệ môi trường vào năm
2005, 2014 và 2020 cùng với một số Nghị định về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực
bảo vệ môi trường, quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển, hải
đảo... Năm 2001, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 1363/QĐ-TTg phê
duyệt Đề án “Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân”.
Trong đó, chỉ rõ nội dung giáo dục bảo vệ môi trường phải bảo đảm tính giáo dục
toàn diện. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chỉ thị 02/2005/CT-BGDĐT về việc
“Tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường”; Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT
về việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực... Trên cơ sở đó nhà trường xây dựng chương trình, tài liệu giảng dạy, học tập
và tài liệu tham khảo về Giáo dục bảo vệ môi trường; đội ngũ giáo viên cốt cán triển
khai nhiệm vụ tập huấn, tuyên truyền về giáo dục bảo vệ môi trường tại cơ sở. Nội
dung kiến thức trình tích hợp, lồng ghép các kiến thức, kỹ năng giáo dục bảo vệ môi
trường vào nội dung chương trình môn học. Ở bậc THCS, THPT lồng ghép chương
trình giáo dục bảo vệ môi trường trong nhiều môn học, đặc biệt là môn Địa lí, Sinh