Chương 5*Chẩn đoán trạng thái kỹ thuật ô tô - Biên soạn- Trần Thanh Hải Tùng, Nguyễn Lê Châu Thành
CHƯƠNG 5
QUI TRÌNH CÔNG NGHỆ SỬA CHỮA Ô TÔ
5.1. KÍCH THƯỚC SỬA CHỮA VÀ SỐ LẦN SỬA CHỮA
5.1.1. Định nghĩa cốt sửa chữa:
Cốt sửa chữa là bậc tăng (giảm) kích thước của chi tiết lỗ (trục) được qui định
giữa nhà chế tạo phụ tùng và người sửa chữa sau mỗi lần sửa chữa.
Khi sửa chữa theo cốt, cho phép tiêu chuẩn hoá trong công tác sửa chữa và chế
tạo phụ tùng thay thế.
5.1.2. Cách tính cốt sửa chữa:
Giả sử chi tiết trục và lỗ có kích thước ban đầu là dH và DH như trên hình vẽ:
a) b)
Hình 5.1. Sơ đồ tính toán cốt sửa chữa.
a.) Chi tiết dạng trục. b.) Chi tiết dạng lỗ
ds , Ds_kích thước sau khi sửa chữa lần thứ nhất của trục và lỗ.
δ1_hao mòn lớn nhất.
d
1, D1_ kích thước trước sửa chữa của trục và lỗ.
∆_lượng dư gia công nhỏ nhất.
a. Tính kích thước sửa chữa của trục ds:
Kích thước sửa chữa lần thứ nhất
ds1 = dH - 2(δ1 + ∆) (5.1)
Tính theo kinh nghiệm:
δ1 = ρ(dH - d1) =ρδ (5.2)
δ_hao mòn tổng cộng
d
1_kích thước trước sửa chữa
ρ_hệ số phân bố lượng mòn ρ = 0,5 ÷1. Mỗi loại chi tiết có ρ riêng,
được xác định bằng phương pháp thống kê.
Từ (5.1) Æ ds1 = dH - 2(ρδ + ∆) (5.3)
42
Chương 5*Chẩn đoán trạng thái kỹ thuật ô tô - Biên soạn- Trần Thanh Hải Tùng, Nguyễn Lê Châu Thành
Đặt 2(ρδ + ∆) = γ
Æ ds1 = dH - γ
γ_ Lượng kích thước thay đổi sau mỗi lần sửa chữa
Ta suy ra:
- Kích thước sửa chữa lần thứ nhất:
ds
1 = dH - γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ hai:
ds
2 = ds1 - γ = dH - 2γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ ba:
ds
3 = ds2 - γ = dH - 3γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ n
d
sn = dH - nγ
b.Tính kích thước sửa chữa của trục lỗ Ds1:
Kích thước sửa chữa lần thứ nhất
Ds1 = DH + 2(δ1 + ∆) (5.4)
Tính δ1 theo kinh nghiệm:
δ1 = ρ( D1 - DH) =ρδ (5.5)
δ_hao mòn tổng cộng
ρ_hệ số phân bố lượng mòn 0,5 ÷1. Mỗi loại chi tiết có ρ riêng, được
xác định bằng phương pháp thống kê.
Từ (5.4) Æ Ds1 =DH + 2(δ1 + ∆) (5.6)
Đặt 2(δ1 + ∆) = γ
ÆDs1 = DH + γ
γ_ Lượng kích thước thay đổi sau mỗi lần sửa chữa
Ta suy ra:
- Kích thước sửa chữa lần thứ nhất:
Ds
1 = DH + γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ hai:
Ds
2 = Ds1 + γ = DH - 2γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ ba:
Ds
3 = Ds2 + γ = DH - 3γ
- Kích thước sửa chữa lần thứ n
D
sn = DH + nγ
Kích thước sửa chữa phụ thuộc vào:
- Chiều sâu lớp thấm tôi
- Độ bền của chi tiết
- Kết cấu và bố trí chung của chi tiết và cụm máy
Ví dụ:
+ Đối với xi lanh, séc măng, piston: n = 4, γ = 0,5mm.
+ Đối với trục khuỷu, bạc lót: n = 6÷7, γ = 0,25mm.
5.2. QUI ĐỊNH CÔNG NGHỆ SỬA CHỮA Ô TÔ
5.2.1. Mục đích công tác sửa chữa
Mục đích của sửa chữa là nhằm khôi phục khả năng làm việc của các chi tiết,
tổng thành của ô tô đã bị hư hỏng.
43
Chương 5*Chẩn đoán trạng thái kỹ thuật ô tô - Biên soạn- Trần Thanh Hải Tùng, Nguyễn Lê Châu Thành
5.2.2. Qui định chung đối với công tác sửa chữa nhỏ
Nhiệm vụ:
Khắc phục những hư hỏng đột xuất hay tất yếu của các chi tiết, cụm máy. Có
tháo máy và thay thế tổng thành, nếu nó có yêu cầu phải sửa chữa lớn.
Đặc điểm:
- Là loại sửa chữa đột xuất nên nó không xác định rõ công việc sẽ tiến hành.
- Thường gồm các công việc sửa chữa, thay thế những chi tiết phụ được kết hợp
với những kỳ bảo dưỡng định kỳ để giảm bớt thời gian vào xưởng của xe;
- Công việc sửa chữa nhỏ được tiến hành trong các trạm sửa chữa.
Ví dụ: thay thế lõi lọc nhiên liệu, dầu nhờn...
- Cũng có trường hợp sửa chữa nhỏ thay thế cả tổng thành để giảm thời gian
nằm chờ của xe.
- Thông qua kiểm tra tình trạng kỹ thuật xe để quyết định có sửa chữa nhỏ hay
không.
5.2.3. Qui định chung đối với công tác sửa chữa lớn
5.2.3.1. Nhiệm vụ
Tháo toàn bộ các cụm trong xe, sửa chữa thay thế phục hồi toàn bộ các chi tiết
hư hỏng để đảm bảo cho các cụm máy và xe đạt được chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật gần
giống ban đầu.
5.2.3.2. Đặc điểm
Tiến hành theo định kỳ qui định đối với từng loại xe hoặc khi có ít nhất 3 tổng
thành chính trong đó có động cơ phải đưa vào sửa chữa lớn.
Bảng 5.1 Định ngạch sửa chữa một số loại xe (1000km)
Mác xe Toàn bộ xe Động cơ Cầu trước Cầu sau Cơ cấu lái
ΓAZ 24 300 200 300 300 300
PAZ- 672 320 180 180 180 180
ΓAZ 53A 250 250 250 250 250
ZIL 130 300 250 300 300 300
Maz 500A 250 250 250 250 250
KaMaz5320 300 300 300 300 300
Công việc sửa chữa lớn thực hiện trong các nhà máy đại tu. Tùy theo phương
pháp sửa chữa mà công việc sửa chữa theo một qui định nhất định.
5.2.3.3. Khái niệm về công tác sửa chữa lớn
- Qui trình công nghệ sửa chữa: là một loạt các công việc khác nhau được tổ
chức theo một thứ tự nhất định kể từ khi xe vào xưởng đến khi xuất xưởng.
Đối với từng loại cụm máy riêng có qui trình công nghệ riêng, phụ thuộc
phương pháp sửa chữa chúng và đặc điểm kết cấu. Cũng có trường hợp cùng một cụm
trên một xe có các qui trình sửa chữa khác nhau. Công việc sửa chữa được cụ thể hóa
thành các qui trình (qui trình tháo lắp, tẩy rửa...)
- Các phương thức tổ chức sửa chữa:
+ Sửa chữa theo vị trí cố định.
+ Sửa chữa theo dây chuyền.
- Cách tổ chức lao động trong sửa chữa: tùy theo qui mô của cơ sở sửa chữa:
44
Chương 5*Chẩn đoán trạng thái kỹ thuật ô tô - Biên soạn- Trần Thanh Hải Tùng, Nguyễn Lê Châu Thành
+ Sửa chữa tổng hợp.
+ Sửa chữa chuyên môn hóa.
Tháo cụm
Tháo chi tiết
Khung xe
Sửa chữa khung
Tẩy rửa chi tiết
Kiểm tra phân loại chi tiết
Sửa chữa phục hồi chi tiết
Lắp cụm, chạy rà, thử nghiệm
Lắp xe
Thử xe
Sơn xe
Hình 5.2 Sơ đồ qui trình công nghệ sửa chữa lớn
Giao xe
Tháo sơ bộ rửa
ngoài cụm
Tháo sơ bộ - rửa ngoài
Xe vào sửa chữa
5.2.3.4. Các phương pháp sửa chữa
a. Sửa chữa riêng xe
Định nghĩa: là phương pháp sửa chữa mà chi tiết của xe nào sau khi sửa chữa thì
hoàn toàn lắp vào xe đó.
Đặc điểm: có tính chất tự phát trong điều kiện chủng loại xe nhiều, nhưng số lượng
mỗi loại ít. Các đơn vị quản lý xe có thể tự đứng ra sửa chữa riêng xe cho mình.
Là phương pháp lạc hậu vì không cho phép thay chi tiết nên thời gian sửa chữa
xe hoàn toàn phụ thuộc vào thời gian sửa chữa các chi tiết trong cụm và các cụm trong
xe, thời gian xe nằm chờ lâu.
Số chi tiết phục hồi sửa chữa sẽ rất nhiều gây phức tạp cho quản lý, kế hoạch
hóa sửa chữa. Không thể áp dụng chuyên môn hóa sửa chữa và hiện đại hóa thiết bị.
Năng suất lao động thấp, chất lượng sửa chữa không cao.
Thích hợp với phương thức tổ chức sửa chữa theo vị trí cố định với tổ chức lao
động theo kiểu sửa chữa tổng hợp (một nhóm công nhân phụ trách sửa chữa)
Điều kiện áp dụng:
- Chủng loại xe nhiều, số lượng từng loại ít.
- Quản lý xe phân tán không hợp lý.
- Khi chưa có hệ thống sửa chữa trên qui mô lớn để sửa chữa toàn bộ xe hỏng
hàng năm.
- Chế độ quản lý, đăng ký xe còn khắt khe.
45
Chương 5*Chẩn đoán trạng thái kỹ thuật ô tô - Biên soạn- Trần Thanh Hải Tùng, Nguyễn Lê Châu Thành
Tháo cụm
Tháo chi tiết
Khung xe
Sửa chữa khung
Sửa chữa chi tiết
Lắp cụmLắp xe
Chi tiết mua Thử và giao xe
Tháo xe vào sửa chữa
Hình 5.3. Sơ đồ phương pháp sửa chữa riêng xe
b. Phương pháp sửa chữa đổi lẫn
Là phương pháp mà các cụm, các chi tiết của xe cùng loại có thể đổi lẫn cho
nhau.
Điều kiện đổi lẫn:
- Đổi lẫn các chi tiết hay cụm cùng cốt sửa chữa.
- Không đổi lẫn các chi tiết trong cặp chế tạo đồng bộ như:
+ Trục khuỷu - bánh đà.
+ Thân máy - nắp máy.
+ Nắp hộp số - vỏ hộp số.
+ Vỏ cầu - vỏ hộp vi sai.
+ Nắp đầu to - thân thanh truyền.
Không cho phép đổi lẫn các chi tiết cơ bản như thân máy, vỏ hộp số, vỏ cầu,
khung xe.
Hai hình thức đổi lẫn:
- Đổi lẫn cụm: các cụm cùng loại (cùng cốt sửa chữa) có thể đổi lẫn nhau.
- Đổi lẫn chi tiết, các chi tiết trong cụm (cùng cốt sửa chữa) có thể đổi lẫn nhau.
Thực tế thường phối hợp đổi lẫn chi tiết với cụm.
Đặc điểm: là phương pháp tiên tiến.
- Rút ngắn thời gian sửa chữa cụm máy hay xe. Thời gian sửa chữa xe phụ
thuộc chủ yếu vào thời gian sửa chữa chi tiết cơ bản, khung xe...
- Có thể dễ dàng tổ chức sửa chữa theo dây chuyền và chuyên môn hóa thiết bị
lao động. Do đó giảm bớt chi phí sản xuất, hạ giá thành.
46