HamLet
-Sưu tm-
Hoàng t Hamlet, con vua Đan Mch, được vua cha gi sang trường đại hc Wittemberg,
nước Đức, để hoàn tt vic hc. Đó là mt thiếu niên tài trí, mt trang dũng kit, mt văn nhân tao
nhã, đóa hoa thơm và ngun hy vng ca vương quc. Nhưng trước khi khóa hc chm dt,
chàng b triu hi v nước vì nhà vua va đột ngt băng hà. Hamlet bun kh nhiu, bi chàng rt
mc yêu mến cha.
Đau đớn và su thm sut cuc hành trình, khi v đến lâu đài Elseneur(1), chàng thy hoàng
hu Gertrude, m chàng đã tái giá. Trưc khi đôi giày bà mang để tin đưa người chng cũ kp
mòn, trước khi hai tháng trôi qua đủ làm khô nước mt, bà đã ly em trai ca nhà vua quá c.
Hoàng t Hamlet không ưa chú mình tí nào, ông ta khác xa người cha yêu quý mà chàng gi mãi
hình nh trong tâm khm. Tâm hn chàng không chu ni s lãng quên mau ***ng đó. Tuy nhiên,
triu đình đón chàng rt tưng bng. Nhà vua mi không cho phép chàng quay li trường đại hc,
mun gi li bên cnh mình v thái t ca vương quc rt được m quý mến, đã khuyên chàng
nên sm nguôi ngoai, bi vì cha chết trưc con cũng là điu t nhiên thôi, và để tôn vinh chàng,
nhà vua va ung rượu mng sc khe chàng, va ra lnh bn đại bác.
Nhưng Hamlet vn u su và sng st khi mt người bn cũng v Đan Mch d đám tang, và cũng
như chàng, b bt ng vì gp hôn l, đến báo cho chàng hay mt vic l kì. Mi đêm các sĩ quan
phòng v sân trước ca lâu đài Elseneur đều trông thy mt hn ma ln khut, võ trang t chân
đến đầu, thơ thn đến lúc gà gáy sáng mi biến mt. Horatio đã thc rình xem và tn mt trông
thy; qua b áo giáp và nht là qua đôi mày nhíu li, anh đã nhn ra nhà vua quá c. C lính gác,
c Horatio na đều khiếp hãi, không ai dám nói chuyn vi ngài. Hamlet, xúc động mãnh lit, bo
bn hãy giu kín s vic l lùng đó và ngay đêm sau, khong mười mt gi đến na đêm, chàng
thp thm đợi ch hn ma xut hin.
Trên khu sân rng băng giá, ht hiu gió bc, v hoàng t tr ngi ch gia lúc kèn và tiếng đại bác
báo hiu rng gia tic, v vua Claudius va nc cn bình rượu chát x Rhin. Mười hai gi va gõ,
hn ma mc áo giáp, xanh xao và đờ đẫn xut hin trước mt chàng. Hamlet run ly by vì được
gp li cha, vi khn:
- Du rng người là vong linh hay oan hn, ý định ca người him độc hay nhân ái, ta, Hamlet
hoàng t Đan Mch, gi ngươi là vua cha! Ôi! Hãy tr li ta! Ti sao xương ct người có th sng
dy? Ti sao m phn li hé cánh ca cm thch nng n cho người thoát ra? Ti sao người
đứng đó, cái t thi mang khí gii t chân đến đầu, khiến ta kinh hoàng dưới ánh trăng, vì ta b ám
nh bi nhng ý tưởng t bên kia cõi chết?
Thot cái, hn ma lôi chàng đi, và mc dù khiếp s, Hamlet vn bước theo, buông xuôi cho định
mnh, ri khi nhng người bn đang kinh hãi vì s bng bt ca chàng. Hn ma dng li nói:
- Ta là vong hn cha ca con b hình pht, ban đêm thì phi lang thang vt vưởng đó đây, và ban
ngày thì bùng cháy cho đến khi đền xong ti li. Nếu ta k con nghe v ngc tht ca ta, lòng con
s tan nát và con s táng đm kinh hn. Nhưng tiết l vi đôi tai phàm tc v chn vĩnh cu cũng
chng ích gì. Hãy nghe đây! Ôi! Hãy nghe đây! Nếu con vn thương cha –và Hamlet rên r, kêu
tri- hãy báo thù cho cha đối vi con qu đê tin và vô luân đó.
Hn ma k li cái chết tc tưởi ca mình. Đứa em khn nn đã đầu độc ngài, lúc ngài thiu thiu
ng trong vườn, đot c v và ngai vàng, đưa ngài sang thế gii bên kia, hn đầy ti li, không kp
sám hi, không l ra ti. Ngài van nài Hamlet hãy chm dt s kin ô nhc đó, hãy cu con mi
đáng thương khi bàn tay sát nhân, nhưng tuyt đi không được **ng đến m, c để mc thượng
đế trng pht bà và lòng hi hn cu xé bà. Ri thy ánh sáng đom đóm nht dn, vng đông
sp ló dng, hn ma biến mt sau khi nhc li:“Vĩnh bit, Hamlet, hãy nh đến cha!”
Hình như đất tri rung chuyn quanh Hamlet khi chàng nghe tiết l câu chuyn bi thm đó. Bao k
nim phù phiếm, bao ý đẹp li hay trong sách v và nhng n tượng v mt thi quá kh vàng
son, tt c nhng gì tui tr đã hp th, cht nht nhòa đi và biến khi ký c; Trong tâm não
chàng ch còn li vn vn mt li th st đá: vâng li hn ma và không được quên li dn.
Đối vi lũ bn tò mò, chàng không gii thích gì, ch nói:“Ta là mt k xu s, ta phi đi cu
nguyn đây!”. Chàng buc các bn phi th trên lưỡi kiếm ca chàng là h s gi kín mi chuyn
trong khi t lòng đất vng lên tiếng nói vang rn:“Hãy th đi!”.
Ri trước s kinh ngc ca bn bè, Hamlet nói thêm:“Còn biết bao điu trong tri đất mà triết hc
ca các bn chưa h vi ti!”. Bn thân chàng cũng rt hoang mang, bi chàng chưa rõ điu hn
ma nói có đúng là s tht không và chàng trù tính s bí mt tìm ra manh mi v án. Định mnh
khc nghit đã đặt lên đôi vai gy yếu ca chàng mt nhim v nng n: tìm ra s tht và báo
thù.
Bng nhiên có tiếng đồn lan khp triu đình rng hoàng t Hamlet đã đổi hn tính nết: trang phc
xc xch, áo m phanh ngc, chàng đi lang thang, tt giày lem luc bn thu, dây buc cu th,
mt mày tái xanh, bước ng nghiêng vi cái nhìn o não, như th chàng va t địa ngc thoát ra
để gieo kinh hoàng cho con người; thnh thong chàng dng li, đăm đăm nhìn mt khuôn mt
tình c bt gp, ri th dài, long chong bước đi, đờ đẫn và ngơ ngác. Chng ai nhn ra chàng
na, k c nhng bn cũ hay quan th v Polonius và tiu thư Ophélia du hin mà Hamlet vn
thương yêu; hoàng hu, m chàng và vua Claudius, chú chàng, cũng thế. Nhà vua nghĩ –hay gi
v nghĩ, và khi người e ngài không h lm - rng hoàng t tr b khng hong tinh thn bi quá
su mun vì cái chết ca vua cha. Đức vua và hoàng hu giao cho hai người bn thi thơ u ca
chàng là Rosencrantz và Guildenstern nhim v an i chàng, nếu có th, và nht là tìm hiu
chàng. Nhưng Hamlet nhanh ***ng hiu ra cái lý do đích thc khiến chúng đến vi chàng, nên lin
tuôn ra vi chúng nhng li l điên r, hai nghĩa. Theo chàng, Đan Mch là mt nhà ngc vi
ngc ti, xà lim và vng canh; chàng có th chui vào v trái h đào và t đấy, có th xem mình
như chúa t nhiu lãnh th bao la… cùng vô vàn nhng điu phi lý khác, nhưng chàng luôn t v
hết sc trân trng và lch s đối vi hai người bn. Và bi chàng thú nhn rng mình đã mt hết
nim hng khi và xao lãng mi cuc luyn tp, rng chàng rt u bun và phin mun, hai người
bn mi lưu ý chàng v đoàn hát mà trước đây chàng vn thích, va đến lâu đài. Trong lúc bàn
tán v thành tích ca nhóm kch sĩ này so vi các đoàn hát khác, Hamlet cht ny ra mt ý định
k quc, phù hp vi tâm trng bi ri ca chàng. Chàng tiếp đón nim n gánh hát rong, bàn
lun v các vai trò và din viên, mun đưc thưởng thc tc khc cái trường đon mà chàng thích
thú nht –câu chuyn trong đó chàng Enée(2) k cho n hoàng Didon(2) nghe người ta đã giết
chết đức vua già Priam ra sao- ri chàng nh quan th v Polonius trông coi xếp đặt cho tha
đáng vic ăn ca đoàn hát. Sau đó, mt mình vi trưởng đoàn, hoàng t yêu cu hn ta trình
din mt v do mình chn la, “Cái chết ca vua Gonzague” và chen vào đó độ mười hai câu thơ
do chàng sáng tác.
Bi chng hoàng t thy đó là mt th thách quyết định. V tung, do chàng sa đổi, s din li
v mưu sát cha chàng chính xác đến ni, ch cn nghe thôi, bn th phm cũng không th nào
che giu xúc động và như thế, bui trình din chc chn s là cơ hi để chàng bt chp được
lương tâm nhà vua. Vì Hamlet vn yếu đui và đa cm vn chưa tin hn nhng li nói ca hn
ma, chàng nghĩ rng vong hn y biết đâu chng him độc, và ch tìm cách đày đọa chàng mà
thôi. Vi ý chí tê lit, tâm hn mơ mng, chàng nguyn ra ti ác, nhưng không dám ra tay trng
pht, khinh mit k sát nhân nhưng chng có can đảm vch mt nó, thiếu quyết tâm báo thù, t
an i mình bng li nói hơn là hành động, đến ni cui cùng phi buc ti hn ma để bào cha
cho s bt lc ca bn thân mình.
Trong khi đó, mi người đều rp tâm tìm hiu nguyên nhân s điên lon hin nhiên và ngày càng
trm trng ca hoàng t Hamlet. Polonius, cha cô gái đẹp tuyt trn Ophélia, ng như mình đã
hiu ra. Vi tính cách mt người cha thn trng, ông ra lnh cho con gái đừng nghe chuyn, cũng
đừng nhn tng vt gì ca Hamlet, v quân vương tương lai đó không th nào làm chng nàng
được. Nhn thy hoàng t hoàn toàn mt trí, ông cho rng tình yêu b ht hi đã khiến chàng
ngây di và đó chng phi cái gì khác hơn là mt cơn điên lon vì tình. Ông vi chy đi báo cho
đức vua và hoàng hu v điu mình va phát hin, thế là c bn quyết định bày cách th chàng.
Người ta đặt cô Ophélia du hin, vi quyn sách m rng trước mt, -để cho vic nàng ngi mt
mình d chp nhn hơn- trong mt hành lang mà Hamlet vn thường lui ti trm mc. Ri nhà
vua và Polonius np sau mt bc tưng, rình nghe cuc trò chuyn ca đôi la để có th khng
định cơn điên ca hoàng t có phi là do tht vng vì tình không. Chng my chc Hamlet bước
vào, đi chm rãi, va lm bm nhng câu triết lý theo thói quen, nghĩ đến nhng hn ma bóng
quế và ranh gii ngăn cách người sng vi k chết:
- Tn ti hay không tn ti, đó là vn đề. Chết, ng! Chng có gì hơn. Có th nói gic ng chm
dt mi thng kh mà xác thân phi chu đựng! Chết, hay ng. Ng, là nm mơ, có l. , câu hi
chính là đó. Cơn mơ nào s đến vi ta trong gic ng trin miên ca cái chết? Đó là điu buc
ta phi suy nghĩ tr trăn. My ai thích gánh chu s khinh mit ca người đời, nhng ni bt công,
nhng điu s nhc, ni đau kh ca tình ph khi người ta có th t tìm đến vi bình yên thanh
thn bng mt nhát dao găm? Mây ai mun rên siết và đổ m hôi dưới gánh nng ca mt kiếp
sng nhc nhn mà li chng có điu phi s hãi sau khi lt vào cõi chết, cái x s xa l mà
chng du khách nào đó li được tr v!
Ri chàng nghĩ rng s hèn h ca người đời chng qua là do s hãi nhng điu chưa biết. Đôi
mt du dàng ca Ophélia có nghĩa gì trước nhng vn đề khc khoi đó? Tuy nhiên, khi trông
thy nàng, chàng cũng nhã nhn chào và đứng li trò chuyn. Có th chàng ao ước được nàng an
i chăng? Nhưng vì hn gin, hoài nghi, chàng tht lên nhng li cay đắng khiến cô gái đáng
thương kinh hoàng; chàng không tin ai hết, k c nàng, dù trong trng và du hin là thế. Ri hi
tưởng li quá kh, chàng nói tht phũ phàng:
- Ngày xưa, tôi đã tng yêu tiu thư.
- Qu thc, thưa ngài, ngài đã khiến tôi tin như thế.
- L ra tiu thư chng nên tin tôi, bi tôi không còn yêu tiu thư na.
Ri chàng nói đến nhng điu xu xa bng my li bóng gió khó hiu:
- Hãy vào tu vin đi, vào tu vin đi, và nhanh lên nào. Tt c chúng ta đều là nhng k đu gi
quá đỗi; chng nên tin mt ai trong chúng ta c. Vĩnh bit!
Và chàng b mc cô gái ti nghip, sng s khiếp đảm, cô t nh thm: “Ôi! Hi nhng quyn lc
thiêng liêng, hãy tr li lý trí cho chàng! Bt hnh thay cho tôi, phi nhìn thy v đẹp tuyt vi ca
thanh xuân b hy hoi vì điên lon!”.
Nhà vua hiu rõ căn bnh mt trí ca người cháu nên lo lng tt độ, ngài quyết định tc khc đưa
chàng ri khi Đan Mch và gi chàng sang nưc Anh vi mt s mnh. Nhà vua cho rng cuc
hành trình, mt bin, vi nhng khung cnh mi l din ra trước mt s xua tan ni su mun và
nhng định kiến ca chàng nhưng cái điu mà tên phn trc không nói ra y là cuc hành trình
phi được t chc như thế nào để Hamlet không bao gi còn quay li na. Tuy nhiên, vua
Claudius còn phi ch hoàng hu gp mt con, sau bui kch, để cho bà tìm cách làm cho con
mình th l nguyên nhân ni su kh nó vn p trong lòng, mi loan báo d định đó. Tên quan
th v Polonius va tht bi trong mưu đồ ca hn, ra v xun xoe ri rít xin lãnh phn rình mò
cuc tiếp xúc ca hai m con.
Đêm hát đã chun b bt đầu. C triu đình đều đến d trong l phc long trng, mi ngưi ngi
theo chc v ca mình, thành hình vòng cung quanh hoàng hu và đc vua, ng trên ngai đối
din vi bn kch sĩ. Sau khi nhc li nhng câu thơ cho các din viên -điu mà Hamlet quan tâm
hơn c là mi người phi nghe tht rõ- chàng t chi ch ngi vinh d bên cnh m, bi chàng
mun quan sát tường tn nét mt nhà vua. Hơn na, ln đầu tiên chàng đã tiết l phn nào nhng
ni ng vc ca mình cho Horatio biết, để anh ta có th giúp chàng dò xét sc din ca tên phn
bi. Hoàng t như mun đùa bn, đến ngi dưới chân nàng Ophélia du hin, phía cui vòng
cung. T đó, đưa mt v phía m chàng nói:
- Hãy xem nét mt hn h ca m tôi kìa, cha tôi ch mi mt hai gi thôi đấy!
Nghe thế, cô bé hn nhiên Ophélia, ngây thơ tr li:
- Không đâu! Thưa ngài, đã hai ln hai tháng ri đấy ch!
- Sao, lâu thế cơ à! –Hamlet chế giu- chết đã lâu thế mà chưa b lãng quên! Thế thì hy vng rng
ký c v mt bc vĩ nhân có th s không phai m sau khi chết sáu tháng, nhưng Thánh mu ơi!
Mun thế, người y phi xây dng bao nhiêu nhà th!
Sut màn kch câm và đon m đầu, mi người lng im phăng phc! Ri v kch khi din. Trên
sân khu, mt ông vua và mt hoàng hu đối thoi bng thơ; còn dưới này Hamlet oang oang gii
thích ct truyn cho Ophélia nghe. Người ta thy cnh v vua già nhu nhược được bà v xo quyt
ru ng bng nhng li th nguyn chung thy, ri ngay sau đó, b k đồng lõa vi bà đầu độc.
Đúng lúc đó, vua Claudius đứng bt dy, bước nhanh ra khi phòng và gia s nhn nháo lin
sau đó, Hamlet cược vi Horatio mt nghìn lirve rng, hn ma đã nói đúng, bi vì ch mi tiếng
đầu độc” thôi, đủ khiến tên sát nhân phi b đi.
Trước khi Hamlet kp trn tĩnh, m chàng cho gi chàng đến bên bà, không quên nói vi
Rosencrantz và Guildenstern vài li cung di, din tiếp vai trò mà chàng vn đặt ra cho mình.
Chàng chua xót lm bm mt mình:
- Bn h ri s biến ta thành k điên mt, vì c buc ta phi gi điên mãi thế này. Hãy đi tìm m
ta vy! Đã đến gi ca nhng phù phép v đêm, gi mà các nghĩa trang nh ra nhng người chết
và địa ngc thi uế khí tràn lan mt đất. Ôi! Tim ta ơi! Hãy đừng đánh mt bn tính ca mình!
Đừng bao gi để tâm hn mt Néron(3) len li vào gia ngc ta. C tàn nhn đi, nhưng đừng vô
luân. Ming ta c phóng ra toàn dao găm, nhưng tay ta s không h động đến mt ai.
Polonius đến núp sn sau bc màn để rình nghe cuc đối thoi gia hoàng hu và con trai bà,
bi vì như ông ta tâu vi nhà vua -gi đây đã nht quyết thanh toán hoàng t, tt hơn là để mt
người khác không phi là m, t nhiên phi thiên v con mình- đến nghe lén nhng điu mà câu
chuyn có th tình c để l ra. Còn li mt mình, nhà vua lên tiếng cu nguyn, c ăn năn và hi
tiếc ti ác đã gây ra, nhưng vn không th được, bi vì chng phi là ông ta đang th hưởng
thành qu do ti ác ca chính ông ta gây ra mang li đó sao? Trong lúc ông ta quì gi, kêu gi
thiên thn cu ri, thì Hamlet lng l bước vào, tính mng k thù k như nm trong tay, chàng có
th mc tình hành động, nhưng chàng vn còn chn ch, và c mãi qun quanh vi mình.
- Kìa, hn ta đang cu nguyn! Ta có th kh hn trong lúc này. Nhưng như thế, hn s được lên
thiên đàng! Báo thù mà như thế ư? Đó là điu cn nghĩ li. Sao! Tên vô li đã giết cha ta gia lúc
cha ta đang trong tình trng ti li nghiêm trng, và theo như ta biết, nhng ti li y đè nng trên
người. Thế mà ta, đứa con duy nht, ta li đưa tên phn trc này lên thiên đàng, gia lúc tâm hn
hn thanh khiết, khác nào hn được chun b tt cho cuc hành trình vào cõi chết! Không! Hãy
dành cho hn nhát gươm khng khiếp hơn: ta s h hn khi nào hn đang say sưa, mê ng, đang
truy hoan hay lng ngôn nghch đạo. Để linh hn hn cũng b đày đọa và đen ti như địa ngc mà
hn phi rơi vào!
Chính trong tâm trng đó, chàng đến gp m. Chàng tht lên nhng li độc địa, ri bt thình lình
nghe có tiếng động sau bc màn, rút gươm ra đâm bâng quơ mt nhát, va la lên:“Mt con
chut!” ri giết chết Polonius n trong đó. Và chàng li tiếp tc đay nghiến m bng nhng li
trách móc hung hăng, dn bà đến trước chân dung ca hai anh em, buc bà phi so sánh, làm
tình làm ti bà đủ điu; bng nhiên hn ma hin ra, ri ct lên tiếng nói:
- Con ơi! Đừng quên cuc viếng thăm ca ta không nhm mc đích nào khác hơn là nung nu cái
ý chí báo thù gi đây hu như đã ngui lnh trong con! Nhìn m ca con kìa: bà y và tâm hn bà
y đang cu xé nhau. Con hãy can thip vào cuc cu xé đó đi. Chính nhng k yếu đui nht
mi là nhng k mà trí tưởng tượng hot động mnh nht. Hamlet! Hãy nói vi m con đi.
Nhưng Hamlet nhìn trân tri vào khong không, tóc dng ngược vì khiếp đảm, c ch cho hoàng
hu thy hn ma, nhưng vô ích.
- Hi các vì thiên s, hãy che ch và bao ph ta bng đôi cánh ca các ngươi Ngài, ngài kìa! Hãy
nhìn ánh mt nht nht ca ngài. Ngài khiến đá cũng phi mi lòng. Hãy nhìn kìa! Hãy nhìn bước
chân ngài xa dn như thế nào. Đó là cha ta ht như khi người còn sng. Hãy nhìn kìa! Người va
bước ra khi ca!
Hoàng hu chng thy gì c, ng chàng li lên cơn điên lon:
- Hamlet ơi! Con khiến m tan nát cõi lòng!
Nhưng chàng vn nói mãi, t cáo m bng nhng li độc ác và thách bà c bo vi nhà vua v s
gi điên ca mình ri chàng đi ra, lôi theo cái xác ca Polonius va tng lên bài điếu văn sau
đây:“Thc ra, lúc sng viên c văn này là mt thng ngc và ba hoa nhưng bây gi hn đã tht s
lng thinh kín đáo và nghiêm trang ri. Đi thôi, thưa ông! Thế là xong nhé! Chúc m ng ngon!”.
V sát nhân là bng chng s điên lon ca chàng. Nhưng vì chàng được thn dân yêu mến, nên
nhà vua chng dám **ng đến chàng ngay ti Đan Mch. Vì vy, vin c chàng đã tr nên nguy
him, Claudius thc hin ý đồ đưa chàng sang Anh, kèm theo hai người bn Rosencrantz và
Guildenstern, vi nhng lá thư niêm kín. Hoàng t nghi ng có cm by, nên trong cuc hành
trình chàng tìm cách ly trm cái bc đựng thư, và được biết có lnh giết chàng ngay khi đến đất
Anh, như mt tên điên lon không có kh năng tr vì. Chàng lin tho lá thư khác, đin vào đấy
lnh x t không được trì hoãn nhng k mang thư, ri lc tìm trong túi n tín ca cha, mu quc
n ca nước Đan Mch, khéo đến ni lá thư vn y nguyên như cũ khi chàng đặt tr trong bao. Hai
ngày sau, mt bn cướp bin cp sát tàu ri p lên giết sch thy th đoàn, ch tha chết cho mi