Hội thảo khoa học: Phương pháp luận nghiên cứu những đặc trưng cơ bản về con người và văn hoá của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài hiện nay

Héi th¶o khoa häc: PH¦¥NG PH¸P LUËN NGHI£N CøU<br /> NH÷NG §ÆC TR¦NG C¥ B¶N VÒ CON NG¦êI Vµ V¡N HO¸<br /> CñA CéNG §åNG NG¦êI VIÖT NAM ë N¦íC NGOµI HIÖN NAY<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TrÇn ng« b¶o linh<br /> tæng thuËt<br /> <br /> <br /> Con ng−êi vµ v¨n ho¸ lµ ®èi t−îng cña nhiÒu ngµnh KHXH vµ nh©n v¨n. Do<br /> vËy, ®Ó nghiªn cøu nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n ho¸ nãi<br /> chung, hay nghiªn cøu con ng−êi vµ v¨n ho¸ cña céng ®ång ng−êi ViÖt Nam<br /> ë n−íc ngoµi nãi riªng, cÇn thiÕt ph¶i sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu liªn<br /> ngµnh. §©y chÝnh lµ c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu cña Héi th¶o bµn vÒ ph−¬ng ph¸p<br /> luËn nghiªn cøu “Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n ho¸<br /> cña céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi hiÖn nay” tæ chøc th¸ng<br /> 11/2008 t¹i Hµ Néi trong khu«n khæ ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc cïng tªn (m· sè<br /> KX.03.19/06-10) do PGS., TS. Vò Hµo Quang - ViÖn nghiªn cøu D− luËn x·<br /> héi, Ban Tuyªn gi¸o TW lµm chñ nhiÖm.<br /> <br /> <br /> <br /> I. C«ng cô lý thuyÕt TS. TrÇn Ngäc V−¬ng (§¹i häc<br /> KHXH&NV, §¹i häc quèc gia Hµ Néi),<br /> Tr−íc khi ®i s©u t×m hiÓu ph−¬ng<br /> ViÖt kiÒu lµ “nh÷ng ng−êi cã nguån gèc<br /> ph¸p luËn nghiªn cøu nh÷ng ®Æc tr−ng<br /> ViÖt Nam, b¶o l−u vµ tù thõa nhËn<br /> con ng−êi vµ v¨n ho¸ cña ng−êi ViÖt ë<br /> nh÷ng c¨n tÝnh vµ b¶n s¾c ViÖt Nam<br /> n−íc ngoµi, theo PGS., TS. Hå SÜ Quý<br /> trong ®êi sèng tinh thÇn vµ øng xö v¨n<br /> (ViÖn Th«ng tin KHXH, ViÖn KHXH ViÖt<br /> ho¸, hiÖn ®ang ®Þnh c− vµ lµm viÖc ë<br /> Nam), cÇn thèng nhÊt mét sè néi dung vµ<br /> ngoµi l·nh thæ cña Tæ quèc”.<br /> kh¸i niÖm, chÝ Ýt lµ ë møc quy −íc c¸ch<br /> hiÓu, néi hµm víi tÝnh c¸ch lµ c«ng cô lý<br /> Víi tÝnh c¸ch lµ mét ®èi t−îng<br /> thuyÕt ®Ó triÓn khai nghiªn cøu.<br /> nghiªn cøu cña KHXH nãi chung, ng−êi<br /> Ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi, trong ViÖt ë n−íc ngoµi cÇn ®−îc xem xÐt ë c¸c<br /> nghiªn cøu nµy, lµ nh÷ng ng−êi “®· ®èi t−îng nghiªn cøu sau. Mét lµ thùc<br /> tõng hoÆc ®ang mang quèc tÞch ViÖt tr¹ng ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi: thùc<br /> Nam” ®ång thêi “vÉn mang huyÕt téc tr¹ng kinh tÕ, tr×nh ®é ng«n ng÷, häc<br /> ng−êi ViÖt”. Nãi c¸ch kh¸c, theo PGS., vÊn, tr×nh ®é am hiÓu, th©m nhËp v¨n<br /> 20 Th«ng tin KHXH, sè 2.2009<br /> <br /> ho¸ b¶n ®Þa, vÞ thÕ x· héi, thùc tr¹ng xu mÊt lßng tin vµo thµnh c«ng cña sù<br /> thÕ chÝnh trÞ, xu thÕ t«n gi¸o. Hai lµ nghiÖp c¸ch m¹ng. NhËn diÖn râ nÐt<br /> th¸i ®é ®èi víi ®Êt n−íc: th¸i ®é ®èi víi mèi liªn hÖ tù nhiªn gi÷a céng ®ång<br /> c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, sù ph¸t triÓn cña ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi vµ ng−êi d©n<br /> ®Êt n−íc, th¸i ®é ®èi víi tinh thÇn hoµ néi quèc, chóng ta cã thÓ khai th¸c thÕ<br /> hîp d©n téc. Ba lµ ®ãng gãp cho sù ph¸t m¹nh chÊt x¸m vµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt<br /> triÓn cña ®Êt n−íc: tiÒm n¨ng, thùc cña hä ®Ó cïng x©y dùng ®Êt n−íc víi<br /> tr¹ng, dù b¸o kh¶ n¨ng ®ãng gãp vÒ tÝnh c¸ch lµ ng«i nhµ chung cña ng−êi<br /> kinh tÕ, chÝnh trÞ, gi¸o dôc, khoa häc, ViÖt Nam. NÕu bá qua chøc n¨ng ®ãng<br /> v¨n ho¸, nghÖ thuËt vµ nh÷ng lÜnh vùc gãp, x©y dùng, b¶o vÖ Tæ quèc cña kiÒu<br /> kh¸c. Bèn lµ c¸c vÊn ®Ò nh− kiÒu hèi, bµo ë n−íc ngoµi, chÝnh chóng ta lµ<br /> mÆc c¶m qu¸ khø, tiÕng ViÖt, m©u nh÷ng kÎ chèng ph¸ c¸ch m¹ng, chia rÏ<br /> thuÉn, xung ®ét gi÷a c¸c thÕ hÖ, vÊn ®Ò khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc.<br /> kh«ng hiÓu nhau vµ nh×n vÒ t−¬ng lai.<br /> 2. X· héi ho¸ c¸ nh©n<br /> N¨m lµ nh÷ng hiÖn t−îng, nh÷ng céng<br /> ®ång vµ c¸ nh©n ®iÓn h×nh cã ý nghÜa C¸ch tiÕp cËn x· héi ho¸ c¸ nh©n<br /> ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc. gióp t×m hiÓu qu¸ tr×nh x· héi ho¸ vµ<br /> II. C¸ch tiÕp cËn tõ chuyªn ngµnh x· héi häc t¸i x· héi ho¸ cña ng−êi ViÖt Nam c−<br /> tró ë n−íc ngoµi víi c¸c nh©n tè ¶nh<br /> 1. TiÕp cËn hÖ thèng<br /> h−ëng nh− gia ®×nh, nhµ tr−êng, b¹n bÌ,<br /> Tõ ph−¬ng diÖn x· héi häc, hÖ thèng c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng,<br /> cÊu tróc - chøc n¨ng ®−îc PGS., TS. Vò x· héi. Nh÷ng ViÖt kiÒu sinh ra vµ lín<br /> Hµo Quang xem lµ c¸ch tiÕp cËn chñ lªn ë n−íc ng−êi võa chÞu ¶nh h−ëng<br /> ®¹o khi nghiªn cøu vÒ chñ ®Ò nµy. C¸c cña m«i tr−êng v¨n ho¸ x· héi n−íc së<br /> bé phËn cÊu thµnh tæng thÓ ®Òu ph¶i t¹i, võa chÞu ¶nh h−ëng cña v¨n ho¸<br /> ®¶m b¶o mét hoÆc nhiÒu chøc n¨ng. C¸c ViÖt do sù d¹y dç, gi¸o dôc cña «ng bµ,<br /> chøc n¨ng ®−îc thùc hiÖn ®óng sÏ ®¶m cha mÑ vµ nh÷ng ng−êi cïng hä téc. Hai<br /> b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cña hÖ chiÒu ¶nh h−ëng nµy rÊt kh¸c nhau bëi<br /> thèng. C¸c chøc n¨ng rèi lo¹n sÏ dÉn tíi sù t¸c ®éng cña c¸c biÕn sè vÒ tr×nh ®é<br /> t×nh tr¹ng bÊt æn, thËm chÝ cã thÓ ph¸ häc vÊn, quan ®iÓm chÝnh trÞ, nghÒ<br /> vì cÊu tróc. ë ®©y, céng ®ång ng−êi ViÖt nghiÖp vµ nhiÒu biÕn sè kh¸c. Thªm vµo<br /> ë n−íc ngoµi cÇn ®−îc xem nh− mét bé ®ã, mçi c¸ nh©n l¹i cã kh¶ n¨ng tiÕp thu<br /> phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña d©n téc c¸c nÒn v¨n ho¸ theo c¸ch riªng, vËy<br /> ViÖt Nam víi hai trong sè ba dÊu hiÖu nªn, bøc tranh vÒ thÕ hÖ thø hai cña<br /> ®Æc tr−ng cña tÝnh céng ®ång, ®ã lµ l·nh ViÖt kiÒu sÏ cã s¾c th¸i ®a d¹ng nh−ng<br /> thæ, tinh thÇn vµ m¸u mñ (dßng hä). kh¸c biÖt so víi thÕ hÖ thø nhÊt (nh÷ng<br /> NÕu kh«ng cã c¬ chÕ phï hîp khai th¸c ng−êi sinh ra vµ tr−ëng thµnh ë ViÖt<br /> tinh thÇn yªu n−íc, n¨ng lùc vµ nguyÖn Nam). §©y còng chÝnh lµ mét trong<br /> väng ®ãng gãp cho Tæ quèc cña kiÒu bµo nh÷ng mèi quan t©m nghiªn cøu cña<br /> ta ë n−íc ngoµi th× hµnh vi lÖch chuÈn c¸c t¸c gi¶ ®Ò tµi.<br /> cña hä tÊt yÕu n¶y sinh cïng víi nh÷ng<br /> dÊu hiÖu rèi lo¹n chøc n¨ng kh¸c, nh− 3. Mét sè c¸ch tiÕp cËn kh¸c<br /> Héi th¶o khoa häc: Ph−¬ng ph¸p luËn… 21<br /> <br /> Còng tõ ph−¬ng diÖn x· héi häc, c¸c ®−îc thÕ m¹nh cña céng ®ång ng−êi ViÖt<br /> c¸ch tiÕp cËn sau ®©y ®−îc PGS., TS. Vò ë n−íc ngoµi.<br /> Hµo Quang lùa chän ®Ó tËp trung<br /> nghiªn cøu nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ III. TiÕp cËn v¨n ho¸ häc<br /> con ng−êi (nh− giíi, tuæi, téc ng−êi,<br /> Trong v¨n ho¸ ho¸ häc, lý luËn giao<br /> tr×nh ®é häc vÊn, nghÒ nghiÖp, lèi sèng, l−u - tiÕp biÕn v¨n ho¸ lµ mét trong<br /> hÖ gi¸ trÞ) vµ nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ nh÷ng lý thuyÕt c¬ b¶n, chØ ra quy luËt<br /> v¨n ho¸ (nh− lý do nhËp c−, v¨n ho¸ vËn ®éng vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña mçi<br /> øng xö, v¨n ho¸ Èm thùc, v¨n ho¸ tiªu céng ®ång ng−êi nãi riªng vµ v¨n ho¸<br /> dïng, lÔ héi, t«n gi¸o, quan hÖ gia ®×nh nh©n lo¹i nãi chung. DÉn lêi cña mét<br /> vµ cÊu tróc gia ®×nh, quan hÖ téc ng−êi, nhµ v¨n ho¸ lín ng−êi Ên §é, “kh«ng<br /> quan hÖ chÝnh trÞ, nghÖ thuËt vµ v¨n mét nÒn v¨n ho¸ nµo l¹i tuyÖt ®èi víi cæ<br /> ho¸ d©n téc) cña céng ®ång ng−êi ViÖt ë x−a, thuÇn khiÕt mµ kh«ng chÞu ¶nh<br /> n−íc ngoµi. §ã lµ c¸ch tiÕp cËn theo h−ëng bëi mét nÒn v¨n ho¸ kh¸c”, PGS.,<br /> thuyÕt trao ®æi vµ lùa chän hîp lý gióp TS. Lª Quý §øc kh¼ng ®Þnh, viÖc sö<br /> nhËn ®Þnh ®Æc tr−ng c¸c mèi quan hÖ dông lý luËn giao l−u - tiÕp biÕn v¨n<br /> giao tiÕp cña c¸c c¸ nh©n ViÖt kiÒu víi ho¸ vµo nghiªn cøu nh÷ng ®Æc tr−ng c¬<br /> h−íng chän lîi Ých tèi ®a vµ chi phÝ tèi b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n ho¸ cña céng<br /> thiÓu, cã lîi cho tÊt c¶ c¸c bªn tham gia. ®ång ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi hiÖn<br /> §ã lµ c¸ch tiÕp cËn theo thuyÕt m¹ng nay lµ thËt sù cÇn thiÕt. Néi hµm cña<br /> l−íi gióp t×m hiÓu quan hÖ m¹ng, m¹ng thuËt ng÷ nµy (dÞch tõ acculturation)<br /> x· héi cña céng ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc mang nghÜa “mét hiÖn t−îng x¶y ra khi<br /> ngoµi víi nh÷ng mèi liªn hÖ cã tÝnh cÊu nh÷ng nhãm ng−êi cã v¨n ho¸ kh¸c<br /> tróc theo c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, nhau, tiÕp xóc l©u dµi vµ trùc tiÕp g©y<br /> víi nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng chñ yÕu lµ ra biÕn ®æi m« thøc v¨n ho¸ ban ®Çu<br /> niÒm tin vµ uy tÝn. §ã lµ c¸ch tiÕp cËn cña mét hoÆc cña c¶ hai nhãm”. Céng<br /> theo thuyÕt hµnh ®éng x· héi gióp ph©n ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi ®ang sèng<br /> trong mét m«i tr−êng v¨n ho¸ víi sù<br /> tÝch c¸c lo¹i hµnh ®éng cña tõng c¸<br /> giao thoa, giao hoµ, hçn dung v¨n ho¸<br /> nh©n ViÖt kiÒu trong ®êi sèng gia ®×nh<br /> diÔn ra hµng ngµy, hµng giê víi v¨n ho¸<br /> vµ x· héi cña hä, ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ lo¹i<br /> nhiÒu céng ®ång kh¸c ë c¸c n−íc mµ hä<br /> hµnh ®éng chiÕm −u thÕ, kÕt luËn vÒ<br /> ®Þnh c−. Quy luËt giao l−u - tiÕp biÕn<br /> ¶nh h−ëng cña c¸c nh©n tè v¨n ho¸, x·<br /> v¨n ho¸ ®ang lµm biÕn ®æi hä vµ v¨n<br /> héi n−íc së t¹i còng nh− vai trß cña<br /> ho¸ cña hä, t¹o nªn nh÷ng ®Æc tr−ng<br /> nhãm nh©n tè gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn<br /> riªng cã cña céng ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc<br /> thèng. §ã lµ c¸ch tiÕp cËn theo thuyÕt ngoµi kh¸c biÖt víi céng ®ång ng−êi ViÖt<br /> t−¬ng t¸c biÓu tr−ng vµ thuyÕt xung ®ét ë trong n−íc. V¨n ho¸ cña c¸c nhãm<br /> gióp cung cÊp nh÷ng luËn cø khoa häc ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi hiÖn nay<br /> cho viÖc ho¹ch ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch chÞu sù quy ®Þnh cña nh÷ng ®iÒu kiÖn<br /> cña §¶ng vµ Nhµ n−íc trong viÖc t¨ng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ v¨n ho¸ cña<br /> c−êng søc m¹nh ®¹i ®oµn kÕt, gi÷ g×n vµ c¸c quèc gia n¬i hä ®ang sinh sèng nh−<br /> ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc, khai th¸c mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Cã lÏ sù giao<br /> l−u, tiÕp biÕn v¨n ho¸ gi÷a hä víi céng<br /> 22 Th«ng tin KHXH, sè 2.2009<br /> <br /> ®ång ng−êi së t¹i mang ý nghÜa sèng cßn nh÷ng ng−êi thuéc c¸c b¶n s¾c v¨n ho¸<br /> “tån t¹i hay kh«ng tån t¹i”. §Ó tån t¹i, kh¸c nhau. Nguån gèc cña mäi “có sèc<br /> nhÊt thiÕt hä ph¶i tiÕp thu, tiÕp biÕn c¸c v¨n ho¸” chÝnh lµ ë c¸i riªng, c¸i kh¸c<br /> yÕu tè v¨n ho¸ cña c¸c nhãm ng−êi cïng biÖt trong hÖ gi¸ trÞ, chuÈn mùc, biÓu<br /> chung sèng, tr−íc hÕt lµ v¨n ho¸ céng t−îng vµ ng«n ng÷,… cña mçi nÒn v¨n<br /> ®ång b¶n ®Þa, sau ®ã lµ c¸c céng ®ång ho¸. Nh−ng v¨n ho¸ kh«ng chØ cã c¸i<br /> ®Õn tr−íc vµ ®Õn sau. riªng, c¸i kh¸c biÖt mµ cßn chøa ®ùng<br /> Lý thuyÕt v¨n ho¸ vïng, ®Þa v¨n ho¸ c¶ c¸i chung, c¸i thèng nhÊt. Víi céng<br /> còng ®−îc PGS., TS. Lª Quý §øc ®Ò ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi, gi¶i ph¸p<br /> xuÊt ¸p dông, bëi theo «ng, c¸i gäi lµ cho chiÒu ¶nh h−ëng kÐp cña v¨n ho¸<br /> “®Æc tr−ng c¬ b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n ngo¹i quèc vµ v¨n ho¸ b¶n ®Þa lµ chÊp<br /> ho¸ cña céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë nhËn c¸i ®a d¹ng, kh¸c biÖt, ®ång thêi<br /> n−íc ngoµi hiÖn nay” chØ lµ mét sè ®Æc nç lùc t×m ra mét mÉu sè chung lµm<br /> tr−ng chung nhÊt mµ th«i. C¸i cô thÓ lµ ®iÓm tùa quy tô mäi sù ®a d¹ng vµ kh¸c<br /> ®Æc tr−ng vÒ v¨n ho¸ vµ con ng−êi cña biÖt Êy. Cô thÓ lµ, céng ®ång ViÖt kiÒu<br /> mçi nhãm trong céng ®ång ng−êi ViÖt ph¶i häc hái, liªn tôc kh¸m ph¸ vµ më<br /> Nam ë n−íc ngoµi (theo khu vùc) míi lµ réng nh÷ng gi¸ trÞ chung (nh− tù do,<br /> cÇn thiÕt. Chóng võa phong phó, võa ®a d©n chñ, ®oµn kÕt, hîp t¸c, khoan dung,<br /> d¹ng, kh«ng chØ do ®iÒu kiÖn, hoµn b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau, b¶o vÖ<br /> c¶nh, nguån gèc nhËp c− cña hä vèn ®· m«i tr−êng, cïng cã lîi) mµ hä cã thÓ<br /> phøc t¹p, mµ cßn do ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ chia sÎ víi c¸c céng ®ång, c¸c quèc gia,<br /> cña mçi vïng, mçi n−íc hä ®Õn còng hÕt d©n téc kh¸c, víi c¸c nÒn v¨n ho¸ vµ<br /> søc ®a d¹ng vµ ®Çy nh÷ng kh¸c biÖt. v¨n minh kh¸c.<br /> <br /> Xung ®ét v¨n ho¸ lµ mét thuËt ng÷ IV. Ph−¬ng ph¸p so s¸nh lÞch sö<br /> chung ®Ó chØ nh÷ng c¨ng th¼ng, ®ông<br /> ®é vµ bÊt hoµ trong tiÕp xóc vµ giao l−u PGS., TS. Vò Hµo Quang kh¼ng<br /> vÒ v¨n ho¸, nã cã thÓ diÔn ra tõ tr¹ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i nh×n nhËn viÖc<br /> th¸i t©m lý c¸ nh©n ®Õn c¸c cuéc th¸nh ng−êi ViÖt Nam nhËp c− ë n−íc ngoµi lµ<br /> chiÕn hay ®ông ®é s¾c téc trªn quy m« mét sù kiÖn lÞch sö kh¸ch quan. LÞch sö<br /> toµn thÕ giíi. Víi PGS., TS. Mai V¨n ViÖt Nam thÕ kû XX ®· chøng kiÕn ba<br /> Hai (ViÖn X· héi häc, ViÖn KHXH ViÖt ®ît di c− lín. §ît di cø thø nhÊt, giai<br /> Nam), ®©y lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®o¹n 1945-1954, g¾n liÒn víi cuéc c¸ch<br /> trong nghiªn cøu c¸c céng ®ång ng−êi m¹ng v« s¶n lËt ®æ chÕ ®é thùc d©n<br /> ®Þnh c− ë n−íc ngoµi. C¸ch tiÕp cËn phong kiÕn. §ît di c− thø hai diÔn ra<br /> xung ®ét v¨n ho¸ cho phÐp ph¸t hiÖn sau n¨m 1975, liªn quan ®Õn cuéc chiÕn<br /> nh÷ng gi¸ trÞ, chuÈn mùc, nh÷ng thµnh tranh chèng Mü cøu n−íc cña d©n téc.<br /> tè v¨n ho¸ chi phèi hµnh vi øng xö, lèi Vµ ®ît di c− thø ba diÔn ra vµo thêi kú<br /> sèng vµ hÖ t− t−ëng cña céng ®ång ViÖt sau nh÷ng n¨m 1980, liªn quan ®Õn<br /> kiÒu víi chiÒu ¶nh h−ëng kÐp, mét cña nh÷ng sÜ quan, c«ng chøc chÝnh quyÒn<br /> nÒn v¨n ho¸ ngo¹i quèc, mét cña nÒn cò ®−îc häc tËp, c¶i t¹o cïng víi gia<br /> v¨n ho¸ ViÖt Nam. Nh÷ng bÊt ®ång, ®×nh hä vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Bªn c¹nh<br /> c¨ng th¼ng hay xung ®ét vÒ v¨n ho¸ ®·, ®ã, cßn mét h×nh thøc di c− kh¸c cña<br /> ®ang vµ sÏ lu«n tån t¹i, nhÊt lµ víi nh÷ng ng−êi häc tËp, lao ®éng ë n−íc<br /> Héi th¶o khoa häc: Ph−¬ng ph¸p luËn… 23<br /> <br /> ngoµi nhËp c− n−íc së t¹i khi hÕt thêi mét bé phËn thèng nhÊt víi céng ®ång<br /> h¹n lao ®éng, häc tËp. ng−êi ViÖt ë trong n−íc. Nh÷ng ®Æc<br /> tr−ng vÒ mÆt di truyÒn sinh häc nh−<br /> B»ng ph−¬ng ph¸p lÞch sö, cã thÓ so<br /> t¹ng ng−êi (vãc d¸ng, chiÒu cao, c©n<br /> s¸nh c¸c lý do di c− liªn quan trùc tiÕp<br /> nÆng), mµu da, khÝ chÊt cïng víi nh÷ng<br /> ®Õn ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ®Êt<br /> ®Æc tr−ng v¨n ho¸ cña nhãm ng−êi ViÖt<br /> n−íc, cã thÓ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a<br /> Nam di c− ®Òu cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp,<br /> céng ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi víi<br /> mËt thiÕt víi nguån gèc sinh häc vµ<br /> céng ®ång c− d©n n−íc së t¹i vµ víi céng<br /> nguån gèc x· héi cña hä. C¸ch tiÕp cËn<br /> ®ång ng−êi ViÖt ë trong n−íc theo thêi<br /> nh©n häc v¨n ho¸ gióp nghiªn cøu møc<br /> gian, kh«ng gian, bèi c¶nh kinh tÕ, v¨n<br /> ®é héi nhËp vµo c¸c sinh ho¹t céng ®ång<br /> ho¸, chÝnh trÞ, x· héi. KÕt luËn rót ra tõ<br /> cña ng−êi ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn míi<br /> nh÷ng so s¸nh vµ ph©n tÝch ®ã cã ý<br /> - ®iÒu kiÖn c− tró ë n−íc ngoµi. Khi<br /> nghÜa quan träng cèt yÕu gióp c¸c nhµ<br /> ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c thÕ hÖ<br /> nghiªn cøu gi¶i quyÕt mèi quan hÖ víi<br /> ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi, c¸ch tiÕp cËn<br /> kiÒu bµo ta ë n−íc ngoµi.<br /> nµy gióp ph¸t hiÖn nh÷ng nÐt t−¬ng<br /> Cïng lùa chän ph−¬ng ph¸p lÞch sö, ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a c¸c thÕ hÖ, gi÷a<br /> PGS., TS. TrÇn Ngäc V−¬ng ®Ò cËp ®Õn c¸c nhãm ng−êi lµ con lai ViÖt hay con<br /> c¸ch tiÕp cËn theo trôc lÞch ®¹i vµ theo ViÖt thuÇn chñng.<br /> cÊu tróc ®ång ®¹i ho¸. Theo trôc lÞch<br /> ®¹i, mçi tiÓu céng ®ång ViÖt kiÒu ®−îc<br /> Bªn c¹nh nh÷ng tham luËn bµn vÒ<br /> h×nh dung mét c¸ch ®éc lËp t−¬ng ®èi,<br /> ph−¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu, Héi th¶o<br /> do tõng tiÓu céng ®ång ®ã cã lÞch sö<br /> cßn dµnh thêi gian nhËn ®Þnh vai trß<br /> h×nh thµnh, thêi gian tån t¹i, quy m«,<br /> cña MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam ®èi víi<br /> tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm riªng. Theo cÊu<br /> vÊn ®Ò ViÖt kiÒu trong chÝnh s¸ch cña<br /> tróc ®ång ®¹i ho¸, mçi tiÓu céng ®ång<br /> Nhµ n−íc, víi thùc tiÔn c«ng t¸c ng−êi<br /> ViÖt kiÒu cã kÕt cÊu néi t¹i kh¸c nhau,<br /> ViÖt Nam ë n−íc ngoµi, víi viÖc n©ng<br /> tõ d¹ng thøc ®¬n gi¶n nhÊt ®Õn d¹ng<br /> cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ViÖt kiÒu thêi kú<br /> thøc phøc t¹p nhÊt, xÐt trªn tÊt c¶ c¸c<br /> héi nhËp quèc tÕ (tham luËn cña TS.<br /> gãc ®é quan s¸t vµ ph©n lo¹i, trªn mäi<br /> Hoµng H¶i, Trung t©m c«ng t¸c lý luËn<br /> tiªu chÝ vµ m« thøc kh¸i qu¸t ho¸. Tuú<br /> - MÆt trËn Trung −¬ng). Héi th¶o còng<br /> thuéc vµo ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña quèc<br /> nghe tham luËn cña TS. Lª V¨n Toan<br /> gia së t¹i mµ t−¬ng t¸c gi÷a c¸c tiÓu<br /> (Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ<br /> céng ®ång ViÖt kiÒu víi ng−êi b¶n xø sÏ<br /> Minh) tr×nh bµy kinh nghiÖm cña Trung<br /> t¹o ra nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt míi<br /> Quèc trong viÖc nhËn thøc vµ xö lý vÊn<br /> cho chÝnh tiÓu céng ®ång ®ã.<br /> ®Ò d©n téc, t«n gi¸o nh»m môc tiªu ph¸t<br /> V. C¸ch tiÕp cËn nh©n häc v¨n ho¸ triÓn v¨n ho¸ vµ con ng−êi; vµ tham<br /> Bªn c¹nh viÖc ®Ò cËp ®Õn c¸c c¸ch luËn cña ThS. Vò ThÞ V©n Anh (ViÖn<br /> tiÕp cËn tõ chuyªn ngµnh x· héi häc vµ nghiªn cøu §«ng Nam ¸, ViÖn KHXH<br /> ph−¬ng ph¸p so s¸nh lÞch sö, PGS., TS. ViÖt Nam) nghiªn cøu tr−êng hîp ng−êi<br /> Vò Hµo Quang cßn ®Ò cËp ®Õn c¸ch tiÕp ViÖt di c− ®Õn Lµo ®Ó t×m hiÓu ph−¬ng<br /> cËn nh©n häc v¨n ho¸. ¤ng kh¼ng ®Þnh ph¸p tiÕp cËn nghiªn cøu di c− vµ t¸c<br /> céng ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc ngoµi lµ ®éng cña di c−.<br /> 24 Th«ng tin KHXH, sè 2.2009<br /> <br /> Trªn bèn triÖu ng−êi ViÖt ®ang sèng vÒ con ng−êi vµ v¨n ho¸ cña céng<br /> vµ lµm viÖc t¹i h¬n 70 quèc gia thuéc c¶ ®ång ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi<br /> n¨m ch©u hiÖn lµ mét bé phËn kh«ng hiÖn nay”<br /> t¸ch rêi víi Tæ quèc ViÖt Nam, d©n téc<br /> ViÖt Nam. Hä ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét 4. PGS., TS. Hå SÜ Quý: Ng−êi ViÖt ë<br /> thµnh tè quan träng gãp phÇn thóc ®Èy n−íc ngoµi: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn,<br /> sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc, héi nhËp kinh tÕ ph−¬ng ph¸p luËn vµ ph−¬ng ph¸p<br /> quèc tÕ víi c¶ tiÒm n¨ng tµi chÝnh vµ tri 5. PGS., TS. TrÇn Ngäc V−¬ng: Tõ thùc<br /> thøc. ViÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu mét tÕ h×nh thµnh c¸c céng ®ång ng−êi<br /> c¸ch cã hÖ thèng c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ViÖt ë n−íc ngoµi, thö bµn ph−¬ng<br /> ®Õn cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña<br /> h−íng t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ vÒ hä<br /> céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë xa Tæ quèc<br /> lµ v« cïng cÇn thiÕt. Nh÷ng kÕt qu¶ 6. TS. Hoµng H¶i: MÆt trËn víi c«ng<br /> nghiªn cøu khoa häc ®ã sÏ trë thµnh t¸c ng−êi ViÖt Nam ë n−íc ngoµi<br /> luËn cø nÒn t¶ng gióp §¶ng vµ Nhµ thêi kú héi nhËp quèc tÕ<br /> n−íc ®Þnh ra ®−êng lèi ®óng ®¾n vµ<br /> chÝnh s¸ch phï hîp t¨ng c−êng søc 7. TS. Lª V¨n Toan: NhËn thøc vµ xö<br /> m¹nh ®¹i ®oµn kÕt d©n téc, v÷ng b−íc lý vÊn ®Ò d©n téc, t«n gi¸o trong<br /> héi nhËp vµ ph¸t triÓn. ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ con ng−êi -<br /> kinh nghiÖm ë Trung Quèc<br /> Danh môc tham luËn t¹i Héi<br /> th¶o 8. TS. NguyÔn ThÞ V©n H¹nh: TiÕp<br /> biÕn v¨n ho¸ - mét c¸ch tiÕp cËn<br /> 1. PGS., TS. Vò Hµo Quang: Mét sè<br /> nghiªn cøu vÒ ng−êi ViÖt Nam ë<br /> c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu nh÷ng ®Æc<br /> n−íc ngoµi<br /> tr−ng c¬ b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n<br /> ho¸ cña céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë 9. TS. Ph¹m Ngäc Trung: Mét vµi suy<br /> n−íc ngoµi nghÜ khi tiÕp cËn ®Ò tµi “Nh÷ng ®Æc<br /> tr−ng c¬ b¶n vÒ con ng−êi vµ v¨n<br /> 2. PGS., TS. Mai V¨n Hai: Xung ®ét<br /> ho¸ cña céng ®ång ng−êi ViÖt Nam ë<br /> v¨n ho¸ - vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu<br /> n−íc ngoµi hiÖn nay”<br /> trong nghiªn cøu c¸c céng ®ång<br /> ng−êi ®Þnh c− ë n−íc ngoµi 10. ThS. Vò ThÞ V©n Anh: Ph−¬ng ph¸p<br /> 3. PGS., TS. Lª Quý §øc: Lý luËn giao tiÕp cËn nghiªn cøu di c− vµ t¸c<br /> l−u - tiÕp biÕn v¨n ho¸ víi viÖc ®éng cña di c− (tr−êng hîp ng−êi<br /> nghiªn cøu “nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n ViÖt di c− tíi Lµo).<br />