TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 32 - 2024 ISSN 2354-1482
130
KHO SÁT SUT LIU GAMMA TRONG KHÔNG KHÍ
TI THÀNH PH LONG KHÁNH, TỈNH ĐỒNG NAI
Trần Huy Dũng1
Nguyn Th Hnh2
Nguyễn Văn Viện2
Đặng Bá Mnh2
Trương Văn Minh1
Lê Công Ho3
1Trường Đại học Đồng Nai
2S Khoa hc và Công ngh tỉnh Đồng Nai
3Trường Đại hc Khoa hc t nhiên, ĐHQG-HCM
*Tác giả liên hệ: Trần Huy Dũng - Email: tranhuydung.phy@gmail.com
(Ngày nhn i: 5/9/2024, ngày nhn bài chnh sa: 9/9/2024, ny duyệt đăng: 13/9/2024)
TÓM TT
Phóng x môi trưng mt trong nhng ch s chất lượng quan trng ca môi
trường được hội đặc bit quan tâm những tác động ca tia phóng x lên thể
con người, tuy không nhn biết được bằng các giác quan nhưng th ảnh ng
đến sc khe và gây ra nhng hu qu nghiêm trọng cho con người. Nghiên cu này
thc hin kho sát, quan trc 16 v trí trên địa bn thnh ph Long Khánh bng
phương pháp đo sut liu gamma trong không khí. Sut liu gamma ti 16 v trí này
được xác định bằng máy đo liều gamma POLIMASTER đặt cách mặt đất 1 m. Các v
trí ly mẫu đồng thời được xác định v trí bng thiết b định v GPS eTrex Legend
HCx sai s t 0 đến 5m. Kết qu kho sát cho thy sut liu gamma ti các v trí
khảo sát trên địa bàn thành ph Long Khánh nm trong khong t 0,06 µSv/h đến
0,13 µSv/h, giá tr trung bình vào khong 0,095 µSv/h. Sut liu này thấp hơn tiêu
chun cho phép ca y ban Quc tế v An toàn bc x (ICRP).
Từ khóa: Sut liều gamma trong không khí, máy đo liều gamma POLIMASTER,
Long Khánh
1. Đặt vấn đề
Bc x gamma bc x điện t
bước sóng nh hơn và tn s
lớn hơn . Năng ng bc
x gamma trong các phân phóng x
năng lượng vào khoảng 0,1 keV đến
khoảng 8 MeV. Các tia gamma đến t
trụ thậm chí năng lượng rt cao
trong khong 100 TeV đến 1.000 TeV.
Trong quá trình phân phóng x ca
các đồng v, bc x điện t gamma
được phát ra cùng vi các quá trình
phân khác như alpha phân
beta... Trong các quá trình phân rã alpha
phân beta, các ht nhân con các
trng thái kích thích khác nhau, khi tr
v trạng thái bản s phát ra các bc
x gamma. Trong t nhiên, bc x nn
trên b mt Trái Đất gm hai thành
phn: phn th nht các bc x
gamma đến t trụ, phn còn li
các nhân phóng x trong các lớp đất đá,
nguồn nước bên trong v Trái Đất. V
yếu t ch quan, trong quá trình sn xt,
chế to nghiên cu, chúng ta th
s dng các vt liu có cha các nguyên
t lẫn các đồng v phóng x. Các vt
liu chúng ta s dng s phát các bc x
gamma ra môi trường xung quanh làm
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 32 - 2024 ISSN 2354-1482
131
ảnh hưởng đến sc khe ca cộng đồng
cư dân.
Các nguyên t chính đóng góp vào
quá trình phân gamma đến t chui
phóng x t nhiên ca 238U, 232Th
40K. Các bc x gamma năng lượng
cao th đánh bt các electron ra khi
lp v nguyên t gây ra hiện tượng ion
hóa, tiêu dit các tế bào sng làm nguy
hi cho sc khe con người. Tuy nhiên
nếu cơ thể con người nhn mt sut liu
nh thì mức độ ảnh hưởng ca bc x
gamma không đáng k. Theo khuyến
cáo ca U ban Quc tế v An toàn bc
x ICRP, liu bc x an toàn đối vi
công chúng không được vượt quá
1mSv/năm (ICRP, 1993).
Kho sát sut liu gamma trong nhà
ngoài trời đã được thc hin nhiu
nơi trên thế gii. Mt trong nhng
nghiên cứu đầu tiên đo phông bức x
gamma môi trường được tiến hành ti
Phần Lan trong hai năm 1986-1987 do
Arvela, H., Markkanen, M., Lemmala,
H. & Blomqvist, L. (1989). Nhóm
nghiên cứu này đã tiến hành kho sát
sut liều gamma trong môi trường ti
Phn Lan sau ti nn tại nhà y điện
ht nhân Chernobyl 1986 dùng ống đếm
Geiger-Müller. Kết qu kho sát cho
thy sut liều gamma trong môi trường
ti trung tâm min nam Phn Lan mc
phơi nhiễm vượt quá 0,03 µSv/h, các
khu vc sut liều vượt quá 0,1 µSv/h
rt hiếm. T l liu trung bình ti 461
đô thị ti Phn Lan vào khong 0,027
µSv/h. Năm 2002, nhóm nghiên cu
đến t Cng hoà Síp (Cyprus) gm
Michalis Tzortzis và các cng s đã tiến
hành đo suất liu gamma trong nhiu
mẫu đá p lát granit nhp khu t Síp
s dng trong ngành y dng bng
phương pháp quang phổ gamma độ
phân gii cao. Kết qu cho thy tng
sut liu hiu dng trong nhà t 0,02
mSv/năm đến 2,97 mSv/năm. Trong các
mu kho sát 25 mẫu đáp ng gii
hn liu, 02 mu gii hn liu ln
ợt 1 mSv/ năm 1,52 mSv/năm
trên 01 mu gii hn liều cao đạt
mức 2,97 mSv/năm vượt xa ngưỡng an
toàn. Năm 2014, nhóm Mahmoud
Pashazadeh A các cng s tiến hành
đo suất liu gamma ngoài tri trong
nhà ti thành ph Bushehr, nơi nhà
máy điện hạt nhân đang hoạt động để
xác định liu hiu dụng hàng năm. Kết
qu cho thy sut liu gamma trung
bình của các phép đo ngoài trời và trong
nhà lần lượt 51,8 ± 8,8 nSv/h
60,2 ± 7,2 nSv/h. Liều hiu dng hàng
năm của bc x gamma 0,36
mSv/năm, thấp hơn mức trung bình
toàn cu. Ngoài các nhóm k trên, các
nước khác cũng tiến hành đo sut liu
gamma để đánh giá mức độ ảnh hưởng
ca bc x này đến môi trường.
trong c, đin nh năm 2014,
tác gi Trn Quốc Dũng ch nhiệm đ
tài cùng các cng s ng tiến hành
đánh giá phóng x t nhiên và liu
chiếu ngoài ti 7 khu vc huyn th
thành ph thuc tỉnh Bình Dương,
kho sát bng các thiết b đo liu xách
tay. Kết qu cho thy sut liu trung
bình trên toàn tnh nh Dương là
1,376 mSv/năm và di liều đo được
trong khong 0,148 3,049mSV/năm.
Trong khi đó giá tr trung nh ca sut
liu ca các tnh Nam B là 1,498
mSv/năm. Có th nhn thy sut liu
trung nh ca tỉnh nh ơng thp
hơn so vi mức trung bình. Năm 2020,
tnh Quảng Bình đã thc hin kho sát
sut liu 09 huyn th thuc tnh
Qung Bình s dng ph kế gamma
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 32 - 2024 ISSN 2354-1482
132
dùng detectơ bán dn HPGe. Kết qu
cho thy sut liu hiu dụng thay đi
trong khong t 0,062 µSv/h 0,112
µSv/h vi giá tr trung nh 0,076
µSv/h (Phan Thanh Hà & Th Hng
Anh, 2021).
2. Đối tượng, phm vi nghiên cu
phương pháp nghiên cứu
Phm vi nghiên cu của đề tài
xác đnh sut liu gamma tại 11 phường
4 thuc thành ph Long Khánh
tỉnh Đồng Nai. Thành ph Long Khánh
vi to độ địa t 10°56′24″B
107°14′29″Đ đến 10,94°B
107,24139°Đ. Thành ph 191,75
km2 diện tích đt t nhiên (Wikipedia).
Địa hình thành ph Long Khánh ch
yếu đồi núi đng bng. Khu vc
đồng bng nm v phía đông phía
tây bc ca thành ph Long Khánh.
Trong khi đó các đồi cao núi nh
nm ri rác ch yếu phía bc đông
nam thành ph (Meeymap, 2023). Long
Khánh nm trong vùng khí hu nhit
đới gió mùa cận xích đạo, hai mùa
tương phản nhau (mùa khô mùa
mưa). Mùa khô từ tháng 12 đến tháng 3
hoặc tháng 4 năm sau (khoảng 5 6
tháng), mùa mưa từ tháng 5 đến tháng
11 (khong 6 7 tháng). Thành ph
Long Khánh 04 nhóm đất chính:
nhóm đất đỏ trên đá bazan chiếm
62,6%, nhóm đất đen trên đá bazan
32,7%, đất đá bt chiếm 3,5% đất
tng mng chiếm 1,2%. V nh hình s
dụng đất, din tích s dụng đất nông
nghiệp 15.908,74 ha, đất phi nông
nghip chiếm 3.389,09 ha, trong đó hai
khu công nghip Long Khánh khu
công nghip Sui Tre tng din tích
414 ha. Hình 1 trình y bản đồ khu
vc nghiên cu (Meeymap, 2023).
Hình 1: Bản đồ khu vc nghiên cu
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 32 - 2024 ISSN 2354-1482
133
Đã nhiu công trình nghiên cu
v quan trắc môi trưng các nh
hưởng ca ti sc khỏe người dân.
Ti tỉnh Đồng Nai, vấn đề khí phóng x
trong môi trường ảnh hưởng ti sc
khe dân chúng rất được quan tâm.
Năm 2014, nhóm tác gi Đinh Duy
Khánh, Nguyễn Trung Kiên Đoàn
Hùng Minh đã tiến hành khảo sát đo
đạc phông phóng x môi trường, tính
toán liu hp th do bc x gamma gây
ra trên địa bàn toàn tnh. Kết qu cho
thy các ch s phóng x đều mc
thp, không phát hin các v trí ch
s ngưỡng phóng x vượt xa ngưỡng an
toàn. Tuy nhiên đ có th đánh giá hoàn
thiện hơn nữa v ảnh hưởng ca phóng
x t nhiên đến dân chúng thì cn phi
khảo sát đo đạc tiếp tục để cung cp s
liu cho các nhà quản môi trường.
Trong khảo sát y, chúng tôi đánh giá
riêng sut liu gamma trong khu vc
các phường, thuc thành ph Long
Khánh.
Phương pháp nghiên cứu được s
dng trong kho sát sut liu gamma
trong không không khí ti thành ph
Long Khánh phương pháp xạ trình
đường b. Phương pháp này cho ta biết
tng sut liu chiếu ngoài ca mặt đất
tia trụ con người phi chu
theo thi gian.
3. Ni dung nghiên cu thc nghim
3.1. Thu thp s liu sut liu gamma
Để tiến hành đo sut liu gamma ti
các v trí đã được hoạch định sn theo
i ly mu, chúng tôi đã tiến hành ly
mu ti 16 mu tại 11 phường 4 xã
thuc thành ph Long Khánh. Trong đó
tại phường Bo Vinh chúng tôi ly 02
mu. Tọa độ của điểm đo được xác định
bng thiết b định v GPS eTrex Legend
HCx sai s t 0 đến 5m. Giá tr ti mt
điểm được xác định bằng máy đo suất
liu gamma Polimaster PM1405, kết
hp vi thiết b định v GPS để ghi li
v trí. y đo liều luôn được đặt song
song và cách mặt đất 1 m. Ti mi v trí
được tiến hành đo 10 lần g tr sut
liều, sau đó tính giá trị trung bình và ghi
vào nht ký x trình.
3.2. Máy đo suất liu gamma
Polimaster PM1405
Hình 2 máy đo suất liu gamma
Polimaster PM 1405, Bng 1 trình bày
mt s thông s ca thiết b.
Bng 1: Thông s máy Polimaster PM1405
Thiết bị
Dải liều
Dải đo
Dải
năng
lượng
Detector
Chế độ
đếm xung
Trọng
lượng
Kích
thước
Polimaster
PM 1405
0-1.000
Sv/h)
0-50 mR/h
(±15%)
30
1.250
(keV)
Geiger-
Muller
cửa sổ
0 - 300.000
(xung/phút)
300
(g)
150 x
80 x 30
(mm3)
50-100
mR/h
(±20%)
TP CHÍ KHOA HC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, S 32 - 2024 ISSN 2354-1482
134
Hnh 2: Thiết b đo gamma Polimaster PM1405
3.3. Kết qu và bin lun
Tiến hành đo tại 16 điểm ca
phường ti thành ph Long Khánh,
to độ sut liều các điểm được trình
bày bng 2.
Bng 2: Sut liều các phường xã ti thành ph Long Khánh, tỉnh Đồng Nai
Suất liều
(µSv/h)
Suất liều
(µSv/năm)
Vị trí
0,10
0,876
10056’33’’ B, 107014’39’’ Đ
0,08
0,701
10055’29’’ B, 107013’48’’ Đ
0,07
0,613
10054’51’’ B, 107014’7’’ Đ
0,12
1,051
10056’47’’ B, 107013’9’’ Đ
0,08
0,701
10056’00’’ B, 107014’52’’ Đ
0,07
0,613
10055’58’’ B, 107014’36’’ Đ
0,06
0,526
10055’7’’ B, 107015’22’’ Đ
0,09
0,788
10055’6’’ B, 107011’30’’ Đ
0,08
0,701
10054’21’’ B, 107013’56’’ Đ
0,13
1,139
10056’12’’ B, 107015’3’’ Đ
0,12
1,051
10056’18’’ B, 107014’55’’ Đ
0,12
1,051
10057’00’’ B, 107016’27’’ Đ
0,07
0,613
10055’26’’ B, 107015’41’’ Đ
0,11
0,964
10058’12’’ B, 107014’14’’ Đ
0,13
1,139
10053’16’’ B, 107013’20’’ Đ
Kết qu xác định sut liu gamma
ti các v trí khảo sát trên đa bàn thành
ph Long Khánh được đối sánh vi giá
tr ngưỡng sut liều an toàn được trình
bày trên biểu đồ hình 3.