CH NG 10. KH NG HO NG TÀI CHÍNH TH TR NG CÁCƯƠ Ủ Ả Ở Ị ƯỜ
N C M I N IƯỚ Ớ Ổ
GI I THI UỚ Ệ
Tr c năm 2007, h u h t các ví d n i b t v kh ng ho ng tài chính đn t cácướ ầ ế ụ ổ ậ ề ủ ả ế ừ
qu c gia bên ngoài n c M . Đc bi t nh ng n n kinh t m i n i, đã m c aố ướ ỹ ặ ệ ở ữ ề ế ớ ổ ở ử
th tr ng v i hy v ng tăng tr ng kinh t và gi m nghèo. Tuy nhiên, nhi uị ườ ớ ọ ưở ế ả ề
n c trong s đó đã ph i tr i qua cu c kh ng ho ng tài chính nghiêm tr ng nhướ ố ả ả ộ ủ ả ọ ư
cu c đi suy thoái c a M .ộ ạ ủ ỹ
n t ng nh t là cu c kh ng ho ng Mexico 1994, kh ng ho ng Đông Á 1997,Ấ ượ ấ ộ ủ ả ủ ả
kh ng ho ng Argentina 2001. Đi u này đt ra m t câu đ đi v i các nhà kinhủ ả ề ặ ộ ố ố ớ
t : làm th nào m t qu c gia đang có xu h ng tăng tr ng tích c c l i suyế ế ộ ố ướ ưở ự ạ
gi m m nh trong ho t đng kinh t .ả ạ ạ ộ ế
Trong ch ng này, chúng tôi áp d ng lý thuy t thông tin b t cân x ng c aươ ụ ế ấ ứ ủ
kh ng ho ng tài chính đã phát tri n ch ng 9 đ tìm hi u nguyên nhân c aủ ả ể ở ươ ể ể ủ
cu c kh ng ho ng các n n kinh t m i n i. Đu tiên là xem xét xu h ng v nộ ủ ả ở ề ế ớ ổ ầ ướ ậ
đng c a cu c kh ng ho ng, sau đó áp d ng phân tích hai cu c kh ng ho ng tàiộ ủ ộ ủ ả ụ ộ ủ ả
chính x y ra g n đây các n c m i n i đ khám phá nguyên nhân t i saoả ầ ở ướ ớ ổ ể ạ
nh ng cu c kh ng ho ng này l i làm cho ho t đng kinh t b thu h p l i.ữ ộ ủ ả ạ ạ ộ ế ị ẹ ạ
XU H NG V N ĐNG C A CU C KH NG HO NG TÀI CHÍNH ƯỚ Ậ Ộ Ủ Ộ Ủ Ả Ở
CÁC N C M I N I ƯỚ Ớ Ổ
B c 1: S kh i đu c a cu c kh ng ho ngướ ự ở ầ ủ ộ ủ ả
Kh ng ho ng tài chính các n n kinh t phát tri n có th đc kích ho t b iủ ả ở ề ế ể ể ượ ạ ở
nhi u nhân t khác nhau, nh ng các n c m i n i, kh ng ho ng tài chính phátề ố ư ở ướ ớ ổ ủ ả
tri n theo hai con đng c b n: (1) s y u kém trong qu n lý n n t do hóa/ể ườ ơ ả ự ế ả ề ự
toàn c u hóa tài chính; (2) m t cân b ng tài chính nghiêm tr ng.ầ ấ ằ ọ
1. Qu n lý y u kém t do hóa/toàn c u hóa tài chínhả ế ự ầ
H t gi ng c a kh ng ho ng tài chính các n c m i n i đc gieo khi cácạ ố ủ ủ ả ở ướ ớ ổ ượ
qu c gia th c hi n t do hóa h th ng tài chính b ng cách xóa b nh ng h nố ự ệ ự ệ ố ằ ỏ ữ ạ
ch , rào c n đi v i t ch c tài chính và th tr ng n i đa – g i là t do hóa tàiế ả ố ớ ổ ứ ị ườ ộ ị ọ ự
chính. Đng th i m c a n n kinh t đ thu hút v n t n c ngoài – g i là toànồ ờ ở ử ề ế ể ố ừ ướ ọ
c u hóa tài chính. Các n c này th ng đt đc m t chính sách tài khóa v ngầ ướ ườ ạ ượ ộ ữ
ch c tr c kh ng ho ng, ví d : thâm h t ngân sách c a Mexico ch có 0.7%ắ ướ ủ ả ụ ụ ủ ỉ
GDP – m t con s mà các n c phát tri n s khao khát. Th m chí các n c khuộ ố ướ ể ẽ ậ ướ
v c Đông Á còn th ng d ngân sách.ự ặ ư
Ng i ta th ng nói r ng, “văn hóa tín d ng” các th tr ng m i n i là h tườ ườ ằ ụ ở ị ườ ớ ổ ế
s c y u kém v i s l ng l o trong giám sát h th ng ngân hàng, thi u hi u quứ ế ớ ự ỏ ẻ ệ ố ế ệ ả
trong vi c sàng l c và giám sát ng i đi vay. Bùng n cho vay do t do hóa tàiệ ọ ườ ổ ự
chính đc đánh d u b ng các ho t đng cho vay vô cùng r i ro, gieo r c nh ngượ ấ ằ ạ ộ ủ ắ ữ
kho n l kh ng l . Quá trình toàn c u hóa tài chính nh thêm d u vô l a vì nóả ỗ ổ ồ ầ ư ầ ử
cho phép các ngân hàng trong n c đi vay n c ngoài. Ngân hàng tr lãi su t caoướ ướ ả ấ
nh m thu hút ngu n v n qu c t đ nhanh chóng gia tăng các kho n cho vay.ằ ồ ố ố ế ể ả
Các dòng v n ti p t c đc kích thích b i các chính sách c a chính ph nh làố ế ụ ượ ở ủ ủ ư
neo (fix) giá tr c a đng n i t v i đng đôla, t o c m giác tho i mái cho nhàị ủ ồ ộ ệ ớ ồ ạ ả ả
đu t n c ngoài.ầ ư ướ
Gi ng nh tr ng h p c a Hoa K , s bùng n cho vay s k t thúc sau khi x yố ư ườ ợ ủ ỳ ự ổ ẽ ế ả
ra m t cu c kh ng ho ng. T n th t đáng k trong m t th i gian dài làm suy y uộ ộ ủ ả ổ ấ ể ộ ờ ế
b ng cân đi c a ngân hàng và khi n các ngân hàng ph i c t gi m cho vay. ả ố ủ ế ả ắ ả Ở
th tr ng các n c m i n i, B ng cân đi ngân hàng suy y u gây nh h ngị ườ ướ ớ ổ ả ố ế ả ưở
nghiêm tr ng đn ho t đng kinh t và ho t đng cho vay h n là các n cọ ế ạ ộ ế ạ ộ ơ ở ướ
phát tri n – n i có th tr ng ch ng khoán tinh vi, khu v c tài chính phi ngânể ơ ị ườ ứ ự
hàng l n m nh có kh năng đón l y c h i khi ngân hàng ho ng lo n. Vì v y,ớ ạ ả ấ ơ ộ ả ạ ậ
khi ngân hàng ng ng cho vay, không có 1 “ng i ch i” nào khác xu t hi n đừ ườ ơ ấ ệ ể
gi i quy t v n đ l a ch n đi ngh ch và r i ro đo đc (th hi n b i các mũiả ế ấ ề ự ọ ố ị ủ ạ ứ ể ệ ở
tên ch t y u t đu tiên trong dòng đu tiên c a hình 1 ỉ ừ ế ố ầ ầ ủ )
Câu chuy n t bùng n cho vay đn kh ng ho ng cho vay khi th c hi n t doệ ừ ổ ế ủ ả ự ệ ự
hóa/ toàn c u hóa tài chính các n c m i n i là đi u không thê tránh kh i.ầ ở ướ ớ ổ ề ỏ
Nh ng nó ch x y ra v i m t h th ng qu n lý y u kém. C th h n n u m tư ỉ ả ớ ộ ệ ố ả ế ụ ể ơ ế ộ
qu c gia th c hi n nh ng quy t c th n tr ng, giám sát ch t ch đ h n chố ự ệ ữ ắ ậ ọ ặ ẽ ể ạ ế
nh ng ho t đng quá r i ro, thì s bùng n và s p đ cho vay s không x y raữ ạ ộ ủ ự ổ ụ ổ ẽ ả
(boom and bust). T i sao các n c m i n i l i t n t i nh ng y u kém đcạ ướ ớ ổ ạ ồ ạ ữ ế ặ
tr ng, đi u này đc th o lu n ch ng 8, theo đó l i ích kinh doanh đã đánhư ề ượ ả ậ ở ươ ợ
đ quá trình t do hóa tài chính. M c đích c a các chính tr gia và nhà giám sát làổ ự ụ ủ ị
b o v l i ích c a nh ng ng i n p thu (nh ng t p đoàn n p thu cao), vìả ệ ợ ủ ữ ườ ộ ế ữ ậ ộ ế
nh ng ng i n p thu này h u nh đu ph i ch u chi phí gi i c u ngân hàngữ ườ ộ ế ầ ư ề ả ị ả ứ
n u thi t h i x y ra.ế ệ ạ ả
M t khi th c hi n t do hóa tài chính, các ngân hàng s mu n ngăn ch n sộ ự ệ ự ẽ ố ặ ự
giám sát đi v i ho t đng c a h , và khi đó nh ng nhà giám sát s không hànhố ớ ạ ộ ủ ọ ữ ẽ
đng vì l i ích c ng đng. L i ích kinh doanh c a ngân hàng th ng đóng gópộ ợ ộ ồ ợ ủ ườ
nhi u cho các cu c v n đng c a chính tr gia, do đó ngân hàng có th thuy tề ộ ậ ộ ủ ị ể ế
ph c các chính tr gia n i l ng các quy đnh ngăn ch n h tham gia vào các chi nụ ị ớ ỏ ị ặ ọ ế
d ch có r i ro cao. Sau t t c , n u ch s h u ngân hàng đt đc s tăngị ủ ấ ả ế ủ ở ữ ạ ượ ự
tr ng và m r ng cho vay, h s tr nên giàu có, ng c l i n u g p r c r i,ườ ở ộ ọ ẽ ở ượ ạ ế ặ ắ ố
chính ph s đng ra b o lãnh. Ngoài ra, nh ng l i ích kinh doanh này có thủ ẽ ứ ả ữ ợ ể
đm b o r ng các c quan giám sát th m chí v i các quy đnh c ng r n thì cũngả ả ằ ơ ậ ớ ị ứ ắ
thi u ngu n l c đ th c hi n.ế ồ ự ể ự ệ
2. M t cân b ng tài chính nghiêm tr ngấ ằ ọ
Chi tiêu chính ph cũng có th đt n n kinh t các n c m i n i vào conủ ể ặ ề ế ở ướ ớ ổ
đng d n đn kh ng ho ng tài chính. Ví d nh kh ng ho ng Argentina 2001ườ ẫ ế ủ ả ụ ư ủ ả
– 2002, kh ng ho ng Nga 1998, Ecuador 1999, Th Nhĩ K 2001.ủ ả ổ ỳ
Willie Sutton – m t tên c p nhà băng n i ti ng đc h i: “T i sao l i c pộ ướ ổ ế ượ ỏ ạ ạ ướ
ngân hàng”, ông ta tr l i “vì đó có ti n”. Chính ph các n c m i n i đôiả ờ ở ề ủ ở ướ ớ ổ
khi có cùng suy nghĩ nh v y. Khi đi m t v i tình tr ng m t cân b ng tài chínhư ậ ố ặ ớ ạ ấ ằ
và không có kh năng trang tr i n , h th ng d ng t ho c b t bu c các ngânả ả ợ ọ ườ ổ ọ ặ ắ ộ
hàng mua n c a chính ph . Các nhà đu t m t ni m tin vào kh năng tr nợ ủ ủ ầ ư ấ ề ả ả ợ
c a chính ph , d n đn bán tháo trái phi u khi n giá trái phi u gi m m nh. Cácủ ủ ẫ ế ế ế ế ả ạ
ngân hàng mà gi các kho n n này ph i đi m t v i m t kho n l l n bên phíaữ ả ợ ả ố ặ ớ ộ ả ỗ ớ
tài s n c a b ng cân đi do giá tr tài s n gi m, các t ch c này có ít tài nguyênả ủ ả ố ị ả ả ổ ứ
đ cho vay, d n đn cho vay cũng gi m. Tình hình này có th nghiêm tr ng h n,ể ẫ ế ả ể ọ ơ
n u s thi u h t ngu n v n d n đn ho ng lo n ngân hàng, trong đó nhi uế ự ế ụ ồ ố ẫ ế ả ạ ề
ngân hàng phá s n cùng m t lúc. K t qu c a s m t cân b ng tài chính nghiêmả ộ ế ả ủ ự ấ ằ
tr ng là làm suy y u h th ng ngân hàng d n đn v n đ l a ch n đi ngh chọ ế ệ ố ẫ ế ấ ề ự ọ ố ị
và r i ro đo đc (th hi n b i mũi tên t y u t đu tiên trong dòng th 3 c aủ ạ ứ ể ệ ở ừ ế ố ầ ứ ủ
hình 1)
3. Các y u t khácế ố
Các y u t khác góp ph n trong giai đo n đu tiên c a cu c kh ng ho ng. Víế ố ầ ạ ầ ủ ộ ủ ả
d : nhân t ụ ố precipitating “thi u th n tr ng” (xu t hi n trong cu c kh ng ho ngế ậ ọ ấ ệ ộ ủ ả
Mexico) làm tăng lãi su t đi v i huy đng n c ngoài, ho c nh chính sáchấ ố ớ ộ ướ ặ ư
th t ch t ti n t c a M . Khi lãi su t tăng, các t ch c có r i ro cao s n sàngắ ặ ề ệ ủ ỹ ấ ổ ứ ủ ẵ
tr lãi su t cao, d n đn v n đ l a ch n đi ngh ch càng nghiêm tr ng h n.ả ấ ẫ ế ấ ề ự ọ ố ị ọ ơ
Ngoài ra, lãi su t cao làm gi m dòng ti n c a doanh nghi p, bu c h ph i tìmấ ả ề ủ ệ ộ ọ ả
ki m ngu n v n trên th tr ng qu c t , n i mà v n đ b t cân x ng thông tinế ồ ố ị ườ ố ế ơ ấ ề ấ ứ