120
Ch−¬ng VIII
Ph©n tÝch tµi vô, tÝnh nh¹y c¶m
lç l·i vµ biÕn l−îng
i. ph©n tÝch tµi vô (ph©n tÝch h¹ch to¸n)
1. ChØ tiªu c¬ b¶n cña ph©n tÝch tµi vô:
Ph©n tÝch tµi vô cßn cã thÓ gäi lµ ph©n tÝch h¹ch to¸n.
Ph©n tÝch h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh tÕ nã kh«ng gièng nhau vÒ môc
tiªu, cho nªn ý nghÜa cña vèn ®Çu t−, gi¸ c¶, hiÖu Ých c«ng tr×nh, vËn hµnh phÝ,
vÒ mÆt ý nghÜa nã còng cã ®iÓm kh¸c biÖt.
a. Vèn ®Çu t−: Trong ph©n tÝch tµi vô vèn ®Çu t− chØ xem xÐt h¹ch to¸n
cña kho¶n vèn ®Çu t− vµo c«ng tr×nh ®ã, mµ kh«ng xem xÐt ®Õn nguån vèn
®Çu t− ®Ó ®−a l¹i hiÖu Ých kinh tÕ cao. Ph©n tÝch tµi vô lµ chØ h¹ch to¸n sö dông
nguån vèn ®ã nh− thÕ nµo cho tèt.
b. Chi phÝ qu¶n lý vËn hµnh: Trong ph©n tÝch tµi vô th× chi phÝ vËn
hµnh bao gåm chi phÝ nguyªn nhiªn liÖu, duy tu söa ch÷a, chi phÝ b¶o hiÓm,
thuÕ kho¸. Cßn trong ph©n tÝch kinh tÕ kh«ng cã h¹ng môc thuÕ vµ b¶o hiÓm.
c. HiÖu Ých c«ng tr×nh: Trong ph©n tÝch tµi vô, hiÖu Ých c«ng tr×nh lµ
phÇn hiÖu Ých thu thùc tÕ do c«ng tr×nh ®ã t¹o ra s¶n phÈm, vÝ dô:
- §èi víi tr¹m thuû ®iÖn: Lµ phÇn ®iÖn l−îng ®−îc b¸n ra cho c¸c hé
tiªu thô.
- §èi víi c«ng tr×nh cÊp n−íc: Lµ tiÒn thu vÒ tõ viÖc cung cÊp n−íc cho
c¸c hé dïng n−íc.
- §èi víi c«ng tr×nh t−íi, cã ®Æc ®iÓm riªng nªn chØ tÝnh phÇn thu thuû
lîi phÝ vÒ phÇn thuÕ NN ®−îc thu t¨ng thªm do phÇn t¸c ®éng cña c«ng tr×nh
t−íi.
121
d. VÒ gi¸ c¶: Trong ph©n tÝch tµi vô, gi¸ c¶ ®−îc tÝnh theo gi¸ hiÖn
hµnh.
e. L·i suÊt: VÒ l·i suÊt trong ph©n tÝch tµi vô phô thuéc vµo nguån cÊp
vèn.
- Do Nhµ n−íc cÊp vèn - kh«ng tÝnh l·i tøc.
- Do vay cña Ng©n hµng thuéc Nhµ n−íc th× l·i suÊt thu quy ®Þnh cña
Nhµ n−íc.
- Vèn n−íc ngoµi: L·i tøc tÝnh theo hiÖp ®Þnh ®−îc ký kÕt.
2. §¸nh gi¸ chØ tiªu hiÖu qu¶ trong h¹ch to¸n:
HiÖu qu¶ h¹ch to¸n cña c«ng tr×nh thuû lîi gåm thêi gian hoµn tr¶ vèn,
suÊt thu håi néi bé, h¹ch to¸n chØ sè chi phÝ vÒ hiÖu Ých, h¹ch to¸n lîi Ých thu
lîi ®Çu t−.
a. Thêi gian thu håi vèn: ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh n¨ng lùc hoµn tr¶ vèn
x©y dùng c«ng tr×nh. Thêi gian hoµn vèn cña mét c«ng tr×nh ph¶i nhá h¬n thêi
gian hoµn vèn quy ®Þnh cña Nhµ n−íc (tuú theo lo¹i c«ng tr×nh)
Khi c«ng tr×nh b¾t ®Çu vËn hµnh cã hiÖu Ých, th× hµng n¨m ph¶i lÊy hiÖu
Ých ®Ó tr¶ l·i vèn vay, phÇn cßn l¹i ®−îc tr¶ phÇn vèn gèc.
Hµng n¨m ph¶i tiÕn hµnh h¹ch to¸n nÕu thêi gian hoµn tr¶ vèn bÐ h¬n
niªn h¹n quy ®Þnh ®¹t theo yªu cÇu h¹ch to¸n.
b. SuÊt thu håi néi bé: SuÊt thu håi néi bé cña ph©n tÝch h¹ch to¸n vµ
ph©n tÝch kinh tÕ lµ gièng nhau. NÕu suÊt thu håi néi bé lín h¬n l·i suÊt vay
vèn ®Ó qu¶n lý, x©y dùng th× vÒ mÆt h¹ch to¸n lµ hîp lý.
c. Tû sè hiÖu Ých vµ chi phÝ vËn hµnh: H¹ch to¸n phÇn hiÖu Ých vµ chi
phÝ vËn hµnh lËp tû sè gi÷a hiÖu Ých vµ chi phÝ. Trªn nguyªn t¾c tÝnh to¸n còng
gièng víi ph©n tÝch kinh tÕ vÒ phÇn nµy.
d. Tû sè gi÷a hiÖu Ých vµ vèn ®Çu t−: Tû sè gi÷a hiÖu Ých vµ vèn ®Çu t−
th−êng dïng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÝnh ®Ó tÝnh to¸n:
122
K
CB
EC
−
=
E
C: Tû sè gi÷a hiÖu Ých vµ vèn ®Çu t−
B : HiÖu Ých thu vÒ
C : VËn hµnh phÝ (qu¶n lý phÝ)
K : Vèn ®Çu t−
ViÖc h¹ch to¸n kinh tÕ trong qu¶n lý khai th¸c nã b¶o ®¶m tÝnh thùc tÕ
trong x©y dùng. NÕu dïng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh th× kh«ng ph¶n ¸nh ®óng
t×nh h×nh thùc tÕ. C¸i chóng ta t−ëng lµ ®−îc nh−ng thùc tÕ vÉn ch−a ®−îc.
VÝ dô: D−íi ®©y lµ 1 thÝ dô vÒ ph©n tÝch h¹ch to¸n ®Ó x¸c ®Þnh thêi gian
thu håi vèn cña mét tr¹m thuû ®iÖn cã 3 tæ m¸y.
- Tæng vèn ®Çu t− : 36.300 triÖu ®ång
Vèn vay cã l·i suÊt i = 3%, vay trong 5 n¨m theo ®iÒu kiÖn vay l·i suÊt
®¬n.
N¨m thø nhÊt vay : 5.000 triÖu ®ång
N¨m thø 2 : 12.000 triÖu ®ång
N¨m thø 3 : 12.500 triÖu ®ång
N¨m thø 4 : 5.300 triÖu ®ång
N¨m thø 5 : 1.500 triÖu ®ång
- N¨m thø 4 c«ng tr×nh khai th¸c tæ m¸y thø 1.
- N¨m thø 5 c«ng tr×nh x©y dùng xong.
- Tõ n¨m thø 6 trë ®i c«ng tr×nh ho¹t ®éng æn ®Þnh.
- L·i suÊt trong thêi gian khai th¸c i = 6% (l·i suÊt ghÐp)
Trong b¶ng:
Cét 1: Vèn vay hµng n¨m
123
Cét 2: L·i tøc (Vèn vay x i %)
Cét 3: Vèn nî cuèi n¨m (3) = (1) + (2)
Cét 4: HiÖu Ých thùc: TiÒn b¸n ®iÖn sau khi ®· khÊu trõ chi phÝ s¶n xuÊt
vµ lîi nhuËn
Cét 5: L·i tøc cña thêi kú vËn hµnh tr¹m thuû ®iÖn.
31045 x 6% = 1863
Cét 6: Gi¸ trÞ phÇn vèn tr¶ ®−îc trong n¨m
(6) = (4) - (5)
Cét 7: Vèn cßn nî ë cuèi n¨m
(7) = (7) n¨m tr−íc - (6)
Qua b¶ng h¹ch to¸n ta thÊy: §Õn cuèi n¨m thø 18 cßn nî 2500 triÖu
®ång, nh−ng sang n¨m thø 19 th× do lîi Ých thùc cã thÓ tr¶ ®−îc 3824 triÖu >
2500 triÖu.
VËy sau khi hoµn tr¶ toµn bé vèn ë n¨m thø 19 cßn thõa ®−îc 1324
triÖu ®ång.
Nh− vËy thêi gian hoµn tr¶ vèn kho¶ng T = 18,5 n¨m.
NÕu tÝnh tõ khi c«ng tr×nh b¾t ®Çu khai th¸c th× T = 15,5 n¨m.
Còng vÝ dô trªn nÕu dïng ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh th× thêi gian hoµn
vèn chØ kho¶ng 12 n¨m (ë n¨m thø 12 tÝnh tõ khëi c«ng)
124
B¶ng 8.1 TÝnh to¸n thêi gian thu håi vèn
§¬n vÞ tÝnh: TriÖu ®ång
Giai
®o¹n
H.môc
N¨m
Vèn
®Çu t−
R
L·i suÊt
i = 3%
Vèn nî
cuèi
n¨m
HiÖu
Ých
thùc
L·i tøc
i = 6%
Gi¸ trÞ
vèn
®−îc tr¶
Vèn cßn
nî khi
céng dån
1 5000 150 5150 5150
2 12000 150+360 12510 17660
3 12500 510+375 13385 31045
Giai
®o¹n
thi
c«ng 4 5300 1656 1863 -207 36552
5 1500 2540 2193 1347 36705
6 3974 2202 1771 34934
7 3974 2098 1878 33056
8 3974 1983 1964 31092
9 3974 1866 2108 28983
10 3974 1739 2235 26748
11 3974 1605 2369 24379
12 3974 1463 2511 21868
13 3974 1312 2661 19206
14 3974 1152 2822 16384
15 3974 983 1991 13393
16 3974 804 3170 10223
17 3974 613 3361 6062
18 3974 412 3562 2500
Giai
®o¹n
khai
th¸c
thu
håi
vèn
®Çu
t−
19 3974 149 3824 -1324
Céng (0) (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)