Phân tích ảnh hưởng của phát triển kinh tế, tiêu thụ sản phẩm cá, dân số và phát triển tài chính đến dấu chân đánh bắt cá ở Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, ngành thủy sản Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đóng góp đáng kể vào kinh tế và an ninh lương thực quốc gia. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng dẫn đến những thách thức nghiêm trọng về môi trường, bao gồm khai thác quá mức, suy thoái hệ sinh thái biển và mất cân bằng sinh học. Sự gia tăng tiêu thụ thủy sản toàn cầu, cùng với các hoạt động đánh bắt công nghiệp, đang đẩy dấu chân đánh bắt cá vượt quá ngưỡng phục hồi của đại dương, gây áp lực lớn lên tài nguyên biển. Tình trạng này đe dọa đa dạng sinh học và sinh kế của ngư dân, đồng thời làm dấy lên tranh cãi về mối quan hệ giữa phát triển kinh tế và áp lực khai thác. Nghiên cứu này nhằm phân tích tác động của phát triển kinh tế, tiêu thụ sản phẩm cá, dân số và phát triển tài chính lên dấu chân đánh bắt cá tại Việt Nam, qua đó đề xuất các giải pháp quản lý bền vững.

Các nhà hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực kinh tế, môi trường và quản lý thủy sản tại Việt Nam và quốc tế.

Nghiên cứu này tiến hành phân tích toàn diện tác động của bốn yếu tố chính — phát triển kinh tế, tiêu thụ sản phẩm cá, dân số và phát triển tài chính — lên dấu chân đánh bắt cá (FGF) tại Việt Nam trong giai đoạn 1992-2018. Sử dụng các phương pháp định lượng tiên tiến như Hồi quy phân vị sóng (WQR) và Hồi quy phân vị trên từng phân vị (QQR), nghiên cứu đã làm rõ các mối quan hệ phi tuyến tính và biến động theo thời gian giữa các yếu tố này, vượt qua những hạn chế của các phương pháp hồi quy truyền thống. Phương pháp này cho phép phân tích sâu hơn về các mối quan hệ có điều kiện trên các phân vị khác nhau, ngay cả khi dữ liệu có phân phối không chuẩn, từ đó cung cấp cái nhìn chi tiết và toàn diện. Các kết quả chính cho thấy, sự gia tăng về phát triển kinh tế (GDP) và tiêu thụ sản phẩm cá dẫn đến khai thác quá mức, gây suy giảm đa dạng sinh học và suy thoái hệ sinh thái biển. Phát triển tài chính (CR) có tác động hai chiều đến FGF: trong ngắn và trung hạn, việc mở rộng tín dụng khuyến khích hoạt động khai thác, nhưng về dài hạn, dòng vốn có xu hướng chuyển dịch sang các lĩnh vực bền vững hơn như nuôi biển công nghệ cao. Về dân số, mối quan hệ phi tuyến được quan sát: ban đầu, gia tăng dân số làm tăng áp lực khai thác, nhưng khi đạt đến mức cao hơn, FGF lại giảm nhờ nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý hiệu quả hơn. Kết quả từ hồi quy phân vị sóng cũng củng cố những phát hiện này, phân biệt rõ các tác động ngắn hạn và dài hạn. Từ đó, nghiên cứu đưa ra các hàm ý chính sách quan trọng nhằm điều tiết tốc độ phát triển kinh tế, kiểm soát nhu cầu tiêu dùng hải sản, điều hướng tín dụng và quản lý dân số một cách hiệu quả, nhằm thúc đẩy khai thác bền vững và giảm thiểu dấu chân đánh bắt cá, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành thủy sản Việt Nam.