Lan rộng “chiêu” biến lãi thành lỗ
các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sản xuất gia công, đặc biệt là
ngành may mặc, da giày, giá gia công đều phụ thuộc nước ngoài và thấp hơn chi
phí. Một số doanh nghiệp giao lại cho doanh nghiệp trong nước gia công trên 80%
qua các công ty thành lập tại VN mà chủ doanh nghiệp là thành viên góp vốn của
các công ty này. Giá giao lại có khi cao hơn hoặc bằng giá gia công nhận của nước
ngoài, còn công ty chịu lỗ khoản chi phí quản lý doanh nghiệp. Có doanh nghiệp
còn treo lại chi phí tiền lương đã trả cho công nhân số tiền hàng trăm tỷ, lớn hơn
doanh thu đã kê khai. Trường hợp này cơ quan thuế đã chứng minh là vô lý, đồng
thời bác doanh thu, chi phí mà doanh nghiệp đã kê khai.
Thời gian qua ngành dệt may, da giày là “điểm nóng” chuyển giá vì ngành này có
nhiều chủng loại khác nhau, nhiều hãng khác nhau, có doanh nghiệp chỉ gia công
một phần của đôi giày, có doanh nghiệp làm toàn bộ. Nhiều doanh nghiệp sau khi
nhận gia công lại chia cho các công ty “vệ tinh” nên cơ quan thuế phải truy từ các
doanh nghiệp cùng ngành để từ đó tính ra tỷ suất lợi nhuận áp cho các doanh
nghiệp này.
Những ngành khác như kinh doanh khách sạn, cao ốc văn phòng... lợi dụng kẽ
hở nào để kê khai lỗ?
Một trong những ngành cũng kê khai lỗ triền miên là kinh doanh khách sạn nhà
hàng, kinh doanh căn hộ, văn phòng. Thanh tra cho thấy tại những đơn vị này xuất
hiện phí quản lý của phía nước ngoài, chi phí chuyên gia, lãi vay ngân hàng... Các
chi phí quản lý được trả cho nước ngoài thường có xu hướng cao hơn mức quy
định. Đơn vị quản lý cũng chính là đơn vị nằm trong cùng tập đoàn.
Cục Thuế TP HCM còn phát hiện một số trường hợp thể hiện rõ việc chuyển thu
nhập cho đối tác phía nước ngoài thông qua việc phát sinh nhiều chi phí, trong đó
có chi phí quản lý hệ thống. Thực tế đây là loại chi phí vô hình như chi phí sử
dụng chung phần mềm, chia sẻ thông tin... doanh nghiệp dù lỗ vẫn trả chi phí cho
chuyên gia nước ngoài rất cao do tận dụng kẽ hở quy định không cấm việc trả
lương người nước ngoài cao và không phụ thuộc kết quả kinh doanh. Các đơn vị
kinh doanh cao ốc văn phòng cho thuê, chủ đầu tư đều được thành lập ở các quốc
gia không phải đánh thuế thu nhập hoặc thuế suất rất thấp. Các trường hợp trên
đều không điều chỉnh được do không có quy định pháp lý nào để điều chỉnh.
Một số doanh nghiệp quy định trong hợp đồng mua bán hàng hóa dịch vụ không
rõ ràng cụ thể theo quan hệ mua bán bình thường, các bên có thể thay đổi nội dung
tùy tiện cả khi sắp hết thời gian thực hiện của hợp đồng. Do đó có những chi phí
phát sinh phải do nước ngoài chịu nhưng doanh nghiệp vẫn hạch toán vào chi phí
cho phía Việt Nam chịu.
Còn với các siêu thị xuất hiện khoản chi phí thương hiệu bản quyền trả cho nước
ngoài theo sự thỏa thuận của các bên, cơ quan quản lý chưa quy định cụ thể mức
trần chi phí, do đó khoản chi phí này phát sinh rất lớn. Ngoài ra còn có yếu tố gian
lận trong việc khai báo hàng hóa xuất khẩu, khai thiếu tờ khai xuất khẩu... Từ các
dấu hiệu trên của doanh nghiệp, qua thanh tra, Cục Thuế đã điều chỉnh lại để tính
thuế. Các trường hợp chưa rõ ràng hoặc chưa đối chiếu thông tin, Cục Thuế tiếp
tục xem xét và sẽ điều chỉnh khi có đủ thông tin.
Tình hình kê khai lỗ của doanh nghiệp FDI có chuyển biến thế nào sau khi
Cục Thuế TP HCM đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra chống chuyển giá?
Bước đầu việc tập trung thanh tra doanh nghiệp kê khai lỗ đã có tác dụng, đánh
động đến các doanh nghiệp thường xuyên khai lỗ, đặc biệt đối với các doanh
nghiệp có quan hệ giao dịch liên kết. Nhiều trường hợp doanh nghiệp đã tự điều
chỉnh lại giá bán, giá gia công của các niên độ khác sau khi thanh tra. Bên cạnh
đó, cùng với kết quả thanh tra, qua công tác kiểm tra, giải quyết hoàn thuế cũng đã
động viên, phân tích để doanh nghiệp có giao dịch liên kết tự kê khai điều chỉnh
giảm lỗ hoặc đề xuất một tỉ lệ lãi trên vốn có thể chấp nhận được.
Cơ quan thuế rất hoan nghênh một số doanh nghiệp, tập đoàn lớn của nước ngoài
khi đầu tư vào Việt Nam đã phân chia một tỷ lệ lợi nhuận nhất định cho doanh
nghiệp thành lập tại Việt Nam để thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước Việt
Nam. Hiện tượng giao dịch liên kết không chỉ đối với các doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài mà còn phát sinh đối với các doanh nghiệp trong nước, chủ yếu
lợi dụng chính sách ưu đãi miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp để giảm tối đa
số thuế phải nộp cho Nhà nước.