Bài 7 : KIẾN TRÚC PHỤC HƯNG
Chương I : CÁC ẢNH HƯỞNG TỰ NHIÊN & XÃ HỘI
1. Lịch sử-Xã hội:
-Phục hưng (reconnaisance), kéo dài từ tk 15-19. Bắt nguồn từ Ý.
-Thời kỳ Gothic: các học giả đi khắp Châu Au, cùng sử dụng tiếng latin, rất ít dị
biệt. Tự do xd các đại giáo đường. Cuối thời Trung cổ: do sự phát triển của Tư bản,
có sự đề cao tính dân tộc và tính bản địa, kk dùng tiếng mẹ đẻ, tổ chức chặt chẽ các
phường hội. Nhà nước PK tập quyền. Nước Ý phát triển thương mại → giàu có →
tìm phong cách riêng. Ban đầu lấy cảm hứng từ nghệ thuật Hy-La cổ đại.
-Tại Ý xuất hiện những thiên tài khoa học nghệ thuật như: Leonardo da Vinci,
Michelangelo, Raphael, Roberto Bernini, Galileio, Titian … Lấy nghiên cứu tự
nhiên làm cơ sở sáng tạo nghệ thuật.
2. Đặc điểm kiến trúc:
-MB đối xứng trên trục hình học.
-Mđ thường dùng các thức cột Hy-La đã chuẩn hóa.
-Mái thấp, có corniche (gờ đỉnh tường)
-Thay thế sự nặng nề của Roman và tính quốc tế của Gothic bằng nét duyên dáng,
nhẹ nhàng hơn.
-Các cung gãy gothic được thay bằng các vòm và cung tròn, ellipse, bán cầu, chi tết
lan can… Nội thất khảm đá, trang trí lộng lẫy.
Chương II : PHỤC HƯNG ITALIA:
1. Giai đoạn 1 (tk 15-16) tại Firenze:
-Rất nhiều lâu đài (palazzo)của các nhà quyền quý được xd.
-MĐ thường dùng các băng ngang chia theo các tầng và các thức cột và bổ trụ kiểu
cổ điển.
-Dùng đá nhám ốp tường, có gờ nhô ra trên đỉnh tường (corniche). Cửa sổ đôi, đỉnh
có cuốn 2 tấm hay kiểu cửa có tam giác trên đỉnh.
*Công trình tiêu biểu:
+Palazzo Medici – Ricardi: xây 1440-1460, tại Firenze hay Florence. XD
cho dòng họ Medici. Cách ốp đá mặt tiện dưới tệt to và thô, trên kỹ và nhỏ hơn.
+Palazzo Pitti: xây 1458, Firenze hay Florence. Có hai cánh nhà ở hai bên,
MĐ ốp đá thô kiểu La Mã. Phía sau có vườn cảnh.
+Palazzo Strozzi: xây 1489-1539, Firenze hay Florence.
2. Giai đoạn 2 (tk 16) tại Roma và Venice:
-Chỉ dùng các bộ phận kiến trúc để trang trí. Dùng đá lớn khóa góc tường và nhấn
mạnh băng phân vị ngang.
-Nửa sau tk 16 xuất hiện thức cột khổng lồ, vượt suốt 2 tầng, tiết diện vuông. Xuất
hiện thức Palladio.
*Công trình tiêu biểu:
+Palazzo Capra (Rotundo): xây 1507, tại Vicenza. MB hướng tâm, đối
xứng theo 4 phía. Có 4 sảnh đón và 1 mái vòm ở giữa. (coi nhẹ công năng mà nặng
về hình thức)
+Palazzo Farnese: xây 1559, tại Caprarola.
3. Giai đoạn 3 (tk 17) Barocco:
-Thoát khỏi những quy luật của nghệ thuật Hy-La, dùng hồ vữa tạo nhiều trang trí
phức tạp rắc rối. Giáo hội cũng khuyến khích chủ trương này vì muốn tạo nên
những CT tôn giáo đặc sắc hấp dẫn.
-Kiến trúc nặng về hình thức, đường nét hết sức phức tạp, dùng nhiều hoa lá trang
trí rối rắm.
*Công trình tiêu biểu:
+Nhà thờ St. Pietro (Peter)-Vatican: xây dựng kéo dài, chỉnh sửa nhiều lần
do nhiều KTS thực hiện từ 1510-1665, tại Roma. Gồm phần nhà thờ và phần quảng
trường. Nhà thờ có MB hình chữ thập Hy Lạp được nối dài thành chữ thập Latin.
Mái gian chính lợp 1 vòm bán cầu kiểu Pantheon. Công trình chính cao 157.8m,
phần vòm cao 52m, đường kính 42m.
-Phần quảng trường do KTS-điêu khắc gia Bernini thực hiện có hình bầu
dục nối với CT bằng hình bình hành để giảm thị sai. Ở giữa đặt vòi phun nước, cột
kỷ niệm, hai cánh là 2 hành lang gồm hàng trăm cột và tượng điêu khắc do chính
Bernini tự tay làm.
SG: UBND TP và Bưu điện Tp theo phong cách Barocco và Roccoco
Chương III : PHỤC HƯNG PHÁP:
1. Giai đoạn 1 (cuối tk 15-cuối 16):
-Thời kỳ sơ khởi và Phục hưng Pháp Chính thống. Lúc này nước Pháp dần hình
thành một NN quân chủ chuyên chế, hùng mạnh nhất lục địa Châu Âu.
-Ban đầu XD nhiều lâu đài ven sông Loire do nhiều KTS Ý sang Pháp làm việc.
Nửa cuối tk 16 xd các cung điện (palais) do chính các KTS Pháp thiết kế.
-Mái cao, có cửa sổ mái. MĐ có các băng ngang, trang trí nhiều cửa sổ.
*Công trình tiêu biểu:
+Lâu đài Château de Chenonceaux, Château de Chambord, Château de
Blois.
+Palais de Fontainebleau và một phần cung điện Louvre, Paris.
Chambord, cch Orlans chừng 35km, nằm giữa rừng Boulogne, trn một vùng đất 5.000ha
với 32km tường thành bao quanh. Được xy dựng năm 1519 dưới triều vua Fransoir 1
(1515-1547), cĩ chiều rộng 117m, di 156m, gồm 440 phịng, Chambord l lu đài lớn nhất ở
vng sơng Loire.
Nĩ tạo một ấn tượng rất mạnh với du khch lần đầu tiên đến thăm, nhất l vo hồng hơn, khi
bất ngờ hiện ra như một khối trắng giữa một khu rừng rộng mnh mơng.
Người ta cĩ cảm giác đó là một lâu đài trong truyện thần tin. Với kiến trc hi hịa v phong
cch trang trí Phục hưng đạt đến đỉnh cao nhất, Chambord bo hiệu sự xuất hiện của lâu đài
Versailles mà Louis 14 (1643-1715) sẽ xy vo nửa sau của thế kỷ 17.
Khi được tiếp ở đây, hoàng đế Charles Quint đ phải thốt ln: “Chambord l sự kết tinh tất cả
kỹ xảo của con người”. Dường như nhà danh họa Leonardo da Vinci đ tham gia thiết kế
Chambord trong thời gian ông lưu trú ở Amboise (1516-1519). Sau nhiều lần thay đổi chủ,
lâu đài được Nhà nước Php mua lại vào năm 1930 và trùng tu như hiện nay.
Chenonceaux, cch Chambord chừng 50km, được xy từ 1513 - 1521 bn bờ sơng Cher (phụ
lưu của sơng Loire), trong khung cảnh tự nhin thật thơ mộng; và thường được gọi là “lâu
đài của sáu người đàn bà” - những nhn vật nữ nổi tiếng trong lịch sử Php thời Phục hưng đ
gắn bĩ mật thiết với kiến trc ny.
Trong số đó có Catherine Brionnet, người đ đứng ra đôn đốc việc xy dựng lâu đài; Diane
de Poitiers, một gĩa phụ mà vua Henri 2 say mê như điếu đổ d trẻ hơn bà đến 20 tuổi,
người đ cho xy cầu nối lâu đài này với bờ bn kia của sơng Cher v lm một khu vườn rất đẹp
ở phía trái lâu đài; Catherine de Médicis, hoàng hậu của Henri 2, người đ trả th tình địch
Diane de Poitiers bằng cách đổi lâu đài Chaumont lấy lâu đài Chenonceaux sau khi chồng
chết; bà Pelouze, người đ trng tu Chenonceaux đúng như thời kỳ đầu sau khi mua lâu đài.
Blois, được xy dựng chủ yếu trong thế kỷ 16, l một Versailles của thời Phục hưng, nơi đ
diễn ra nhiều biến cố chính trị quan trọng của nước Pháp. Lâu đài Blois mang nhiều phong
cch kiến trc khc nhau, từ thế kỷ 13 - nửa đầu thế kỷ 17. Trong lâu đài này, cái cầu thang
hình bt gic xy dưới thời Franois 1 được coi l một kiệt tc về kiến trúc và điêu khắc.
Amboise, được vua Charles 8 bắt đầu xy dựng từ 1492. Trong cuộc viễn chinh sang
Ý(1495-1497), vị vua này đ mời về Amboise khoảng 20 nh bc học, kiến trúc sư, nhà điêu
khắc, thợ may, thợ làm vườn, trang trí... người Ý. Chính những người này đ đem lại nt
mới cho nghệ thuật vng sơng Loire v gĩp phần đưa phong cách Phục hưng tại Pháp lên đến
tột đỉnh.
Được vua Fransoir 1 mời, Leonardo da Vinci đ đến sống ba năm ở Amboise v qua
đời ở đy ngy 2-5-1519
2. Giai đoạn 2 (cuối tk 16-đầu 18) Chủ nghĩa Kinh điển Pháp:
-Đỉnh cao là thời kỳ vua Louis XIV, quân chủ chuyên chế, Paris là trung tâm văn
hóa Châu Âu (các nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà chính trị đều đổ về đây).
-Kiến trúc mang tính thuần tuý nghệ thuật. Tinh hoa NT kinh điển là NT vườn hoa
và cung điện. Sử dụng nhiều hội họa và điêu khắc trong trang trí, tổ chức không gian theo
quy luật cân đối hài hòa nghiên cứu 1 cách kỹ lưỡng.
*Công trình tiêu biểu:
+Các vườn hoa do Andre le Notre thiết kế: Có hình dáng hình học, cây cối
cắt xén công phu đều đặn, trục chính có hai hàng cây lớn, cuối trục có đồi cảnh, công trình
chính.
+Palais de Luxembourg và Palais de Louvre, Paris: có các phân vị đứng và
phân vị ngang theo nguyên tắc đặc rỗng xen kẽ. Palais de Versailles.