Luận án tiến sĩ Kinh tế nông nghiệp: Nghiên cứu hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào

Chia sẻ: Co Ti Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:179

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào, từ đó, đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào. Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế nông nghiệp: Nghiên cứu hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHAMTHIENG PHOMSAVATH NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG TỔ CHỨC KHUYẾN NÔNG NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM KHAMTHIENG PHOMSAVATH NGHIÊN CỨU HỆ THỐNG TỔ CHỨC KHUYẾN NÔNG NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 62 62 01 15 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phạm Bảo Dương 2. TS. Đinh Văn Đãn NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu trình bày trong luận án là trung thực, khách quan, chưa từng để bảo vệ bất kỳ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các nguồn trích dẫn có nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận án KhamThieng PhomSaVath i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ban Quản lý đào tạo, Ban lãnh đạo Khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn và các Thầy/Cô giáo trong khoa Kinh tế và Phát triển Nông thôn, Bộ môn Kinh tế Nông nghiệp và Chính sách đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ long biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Phạm Bảo Dương, TS. Đinh Văn Đãn đã tận tình hướng dẫn, chỉ ra những ý kiến quý báu, giúp tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo địa phương và người dân tại các huyện, xã; Cục Khuyến nông và Hợp tác xã nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và 3 tỉnh: Ouddoomxay; Bolikhamxay; Champa tập thể và cá nhân đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành luận án này. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận án KhamThieng PhomSaVath ii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục viết tắt vi Danh mục bảng vii Danh mục biều đồ ix Danh mục sơ đồ, biều đồ ix Trích yếu luận án x Thesis abstract xii Phần 1. Mở đầu 1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài 1 1.2 Mục tiêu của đề tài 3 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3 1.4 Những đóng góp mới của luận án 5 1.5 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 6 Phần 2. Tổng quan tài liệu 7 2.1 Cơ sở lý luận về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước 7 2.1.1 Một số khái niệm liên quan đến hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước 7 2.1.2 Vai trò của khuyến nông và hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước 9 2.1.3 Nội dung nghiên cứu vê hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước 14 2.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước 30 2.2 Cơ sở thực tiễn 32 2.2.1 Hệ thống tổ chức khuyến nông ở một số nước trên thế giới 32 2.2.2 Những bài học kinh nghiệm về Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước rút ra vận dụng cho hệ thống khuyến nông nhà nước Lào 40 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu 44 3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 44 3.1.1 Đặc điểm cơ bản về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của Lào 44 3.1.2 Khái quát địa bàn nghiên cứu 48 iii
3.2 Phương pháp nghiên cứu 51 3.2.1 Phương pháp tiếp cận và khung phân tích 51 3.2.2 Phương pháp nghiên cứu 55 3.2.3 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 59 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 62 4.1 Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 62 4.1.1 Lược sử hình thành, thành phần tham gia, nguyên tắc cơ bản của tổ chức hệ thống khuyến nông nhà nước Lào 62 4.1.2 Chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước ở nước Công hòa Dân chủ Nhân dân Lào 64 4.1.3 Cơ cấu tổ chức của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 73 4.1.4 Thực trạng các nguồn lực của hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào 77 4.1.5 Kết quả nghiên cứu tại 3 tỉnh điều tra 81 4.2 Thực trạng hoạt động khuyến nông của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào 86 4.2.1 Xây dựng mô hình và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật 86 4.2.2 Tổ chức đào tạo, tập huấn 91 4.2.3 Hoạt động thông tin tuyên truyền 95 4.2.4 Tư vấn dịch vụ khuyến nông 96 4.2.5 Hợp tác quốc tế 98 4.3 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 104 4.3.1 Ảnh hưởng của Chính sách khuyến nông của Chính phủ 104 4.3.2 Ảnh hưởng của điều kiện về kinh tế, xã hội vùng miền đến hệ thống tổ chức khuyến nông ở Lào 108 4.3.3 Ảnh hưởng của năng lực cán bộ khuyến nông các cấp trung ương, tỉnh, huyện, bản 110 4.3.4 Sự phối hợp của các cấp, các ngành và sự tham gia của nông dân và các tổ chức nông dân 117 iv
4.3.5 Ảnh hưởng của nguồn lực tài chính đối với hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nưỡc ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 118 4.4 Định hướng và một số giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 121 4.4.1 Định hướng 121 4.4.2 Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 122 Phần 5. Kết luận và kiến nghị 148 5.1 Kết luận 148 5.2 Kiến nghị 148 Danh mục công trình đã công bố có liên quan đến luận án 151 Tài liệu tham khảo 152 Phụ lục 156 v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt CBKN Cán bộ khuyến nông CKN& HTX Cục Khuyến nông và Hợp tác xã CNCKN Công nghệ cao khuyến ngư CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa CP Chính phủ CTVKN Cộng tác viên khuyến nông ĐVT Đơn vị tính HĐND Hội đồng nhân dân HTX Hợp tác xã HTTCKNNN Hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước KHKT Khoa học kỹ thuật KN Khuyến nông KNNN Khuyến nông nhà nước KNV Khuyến nông viên LĐNT Lao động nông thôn MH Mô hình NCHDCNDL Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào NĐ – CP Nghị định – Chính phủ NGO Tổ chức phi chính phủ (Non-Governmental Organization) ODA Hỗ trợ phát triển chính thức (Official Development Assistance) NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn SLLT Sản lượng lương thực SLNTTS Sản lượng nuôi trồng thủy sản SXNN Sản xuất nông nghiệp TBKT Tiến bộ kỹ thuật TDPTBQ Tốc độ phát triển bình quân TTKN Trung tâm khuyến nông TW Trung ương UBND Uỷ ban nhân dân HTX Hợp tác xã TW Trung ương vi
DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 3.1 Số mẫu khảo sát về hệ thống tổ chức khuyến nông ở Lào 57 4.1 Số lượng cán bộ, công nhân viên khuyến nông của Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Lào năm 2015 78 4.2 Thực trạng trình độ cán bộ khuyến nông tại Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Lào năm 2015 78 4.3 Số lượng cán bộ khuyến nông các cấp ở Lào năm 2015 80 4.4 Tình hình cán bộ khuyến nông các cấp phân theo giới tính và loại cán bộ năm 2015 82 4.5 Cán bộ khuyến nông theo trình độ vắn hóa và học vấn năm 2015 83 4.6 Cán bộ khuyến nông theo trình độ chuyên môn đào tạo năm 2015 83 4.7 Kinh phí cho hoạt động khuyến nông của Phòng khuyến nông và Hợp tác xã thuộc Cục khuyến nông và Hợp tác xã năm 2015 85 4.8 Kinh phí hoạt động khuyến nông của 3 tỉnh qua các năm 2013 - 2015 87 4.9 Số làng/ bản xây dựng mô hình làm mẫu về nông nghiệp của 03 tỉnh trong các năm 2013 - 2015 88 4.10 Kinh phí cho thực hiện mô hình bản làm mẫu về sản xuất nông nghiệp của 3 tỉnh trong các năm 2013 – 2015 89 4.11 Kết quả số làng/ bản làm mẫu về sản xuất nông nghiệp tại 7 huyện của tỉnh Champasack năm 2015 90 4.12 Kết quả xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp tại các tỉnh năm 2015 90 4.13 Kết quả đào tạo tập huấn tại 03 tỉnh trong năm 2015 92 4.14 Kết quả đào tạo tập huấn về quản lý tài chính cho cán bộ cơ sở trong năm 2015 93 4.15 Kết quả tập huấn về quản lý quỹ dịch vụ tài chính bản cho cán bộ cơ sở trong năm 2015 93 4.16 Kết quả tập huấn về trồng trọt ở 3 tỉnh năm 2015 94 4.17 Đánh giá kết quả tập huấn cho nông dân của tổ chức khuyến nông các cấp năm 2015 95 4.18 Kết quả tư vấn dịch vụ xây dựng mô hình tại tỉnh Champasăc 97 4.19. Kết quả hợp tác quốc tế về khuyến nông ở Lào 98 vii
4.20. Đánh giá của Cán bộ khuyến nông Trung ương về các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông 105 4.21 Phân tích SWOT của các hoạt động khuyến nông ở Lào 106 4.22 Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông các cấp tại tỉnh Champasak năm 2015 113 4.23 Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông các cấp tại Borikhamxay năm 2015 114 4.24 Thực trạng sử dụng các kỹ năng trong tập huấn của cán bộ khuyến nông các cấp ở tỉnh Oudomxay năm 2015 115 4.25 Kết quả đánh giá trình độ cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp của tỉnh Champasak năm 2015 116 4.26 Kết quả đánh giá trình độ cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp của tỉnh Borikhamxay năm 2015 116 4.27 Kết quả đánh giá cán bộ khuyến nông được tập huấn ở các cấp tại tỉnh Oudomxay năm 2015 117 viii
DANH MỤC BIỀU ĐỒ TT Tên biểu đồ Trang 4.1 Trình độ văn hóa cán bộ Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào năm 2015 110 4.2 Trình độ chuyên môn cán bộ Cục Khuyến nông và Hợp tác xã Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào năm 2015 111 DANH MỤC SƠ ĐỒ TT Tên sơ đồ Trang 2.1 Vai trò cầu nối khuyến nông 9 2.2 Cầu nối khuyến nông giữa nghiên cứu với nông dân 10 2.3 Hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước 37 3.1 Sơ đồ hành chính ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 46 3.2 Khung phân tích hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước 54 4.1 Cơ cấu tổ chức khuyến nông nhà nước của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào 74 4.2 Cục Khuyến nông và Hợp tác xã 75 4.3 Cơ cấu tổ chức Phòng Khuyến nông và Hợp tác xã 76 4.4 Bộ máy quản lý trạm khuyến nông và hợp tác xã cấp huyện 76 4.5 Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước của Lào 123 4.6 Bộ máy tổ chức khuyến nông tỉnh 130 4.7 Tổ chức bộ máy trạm khuyến nông huyện 132 ix
TRÍCH YẾU LUẬN ÁN Tên tác giả: KhamThieng Phomsavath Tên Luận án: Nghiên cứu hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 62.62.01.15 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại nước Cộng hòa dân chủ Nhân dân Lào, từ đó, đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào. + Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước. + Đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào. + Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở lựa chọn phương pháp tiếp cận và xây dựng khung phân tích tác giả đã lựa chọn điểm nghiên cứu ở nước CHDCND Lào đi sâu khảo sát ở 3 tỉnh, mỗi tỉnh chọn 3 huyện và mỗi huyện chọn 3 bản để khảo sát. Đồng thời chọn một số hộ nông dân, cán bộ các cấp ở 3 tỉnh để khảo sát về hệ thống tổ chức khuyến nông và nội dung hoạt động khuyến nông ở 3 điểm nghiên cứu. Tác giả sử dụng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp trên sách, báo, niên giám thống kê, internet, báo cáo của các cơ quan và Cục Khuyến nông và HTX. Ngoài ra, luận án còn sử dụng phương pháp phân tích kinh tế (so sánh, mô tả, phương pháp sơ đồ) và phương pháp dự báo. Những phương pháp này cơ bản đáp ứng được các mục tiêu nghiên cứu đề ra. Kết quả chính và kết luận Đã hệ thống được cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước bao gồm: khái niệm về khuyến nông, khuyến nông nhà nước; khái niệm về tổ chức, hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước; đặc điểm của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước; nội dung hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước với 2 phần chủ yếu: i) Tổ chức khuyến nông nhà nước (tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ); Nguồn nhân lực, tài chính và cơ sở vật chất kỹ thuật; Sự phối kết hợp giữa hệ thống tổ chức tổ chức khuyến nông. ii) Tổ chức hoạt động khuyến nông: Chuyển giao/xây dựng mô hình; Đào tạo tập huấn; Thông tin tuyên truyền; Tư vấn dịch vụ khuyến nông; Quan hệ hợp tác quốc tế về khuyến nông. Phân tích Các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống khuyến nông. Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn hệ thống tổ chức khuyến nông ở một số nước trên thế giới nhất là ở Việt Nam rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng hoàn thiện cho hệ thống tổ x
chức khuyến nông nhà nước ở Lào. Tác giả đã đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào với 2 nội dung chính như sau: Một là; đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông của Lào, gồm 4 cấp từ trung ương, tỉnh, huyện, bản. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Tổ chức bộ máy chưa được hoàn thiện; Chức năng nhiệm vụ ở tổ chức khuyến nông các cấp còn kiêm nhiệm nhiều, chồng chéo; Nguồn lực cho khuyến nông (Nguồn nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật) thiếu, năng lực của cán bộ khuyến nông từ Trung ương đến cấp bản còn yếu kém, trình độ chưa cao. Sự phối kết hợp giữa hệ thống tổ chức khuyến nông các cấp từ trung ương đến cấp bản còn nhiều bất cập. Hai là; Phân tích thực trạng tổ chức hoạt động khuyến nông bao gồm: (1) Nội dung chuyển giao/xây dựng mô hình. Các mô hình xây dựng chủ yếu là dựa vào dự án, lượng kinh phí đầu tư còn hạn chế. Mặc dù vậy, thực hiện mô hình và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật đã góp phần tăng thu nhập cho nông dân tham gia và mức thu nhập tốt hơn nông dân chưa tham gia thực hiện mô hình; (2) Tác giả đã chỉ ra việc đào tạo tập huấn đã thành công, mở được nhiều lớp về tập huấn kỹ năng về trồng trọt, chăn nuôi…; (3) Thông tin tuyên truyền thực trạng ở Lào tuy đã có nhưng còn ít, nhất là ở vùng sâu vùng xa; Tư vấn dịch vụ hầu như chưa có gì; (4) Hợp tác Quốc tế về khuyến nông với Nhật, Pháp, Việt Nam… nhưng ở mức đầu tư hợp tác dự án hỗ trợ kinh phí hoạt động, do vậy tác động đến kết quả, hiệu quả khuyến nông chưa cao; (5) Sự phối hợp, chỉ đạo của hệ thống tổ chức khuyến nông còn nhiều hạn chế, bất cập, cần hoàn thiện trong những năm tới. Tác giả đã đề xuất 4 giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông theo 2 nhóm nội dung chính: Giải pháp hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông và nhóm giải pháp hoàn thiển tổ chức hoạt động khuyến nông. Những giải pháp này có tính khả thi phù hợp với điều kiện thực tế, điều kiện của nước Lào. Kết luận: Luận án là công trình nghiên cứu mới đã luận giả được cơ sở lý luận và thực tiễn hệ thống tổ chức khuyến nông. Đã đánh giá được thực trạng tổ chức khuyến nông các cấp từ trung ương đến cấp bản. Đánh giá thực trạng hoạt động khuyến nông ở Lào và 3 tỉnh khảo sát. Đề xuất những giải pháp hoàn thiện tổ chức hệ thống khuyến nông phù hợp với điều kiện của Lào trong những năm tới. Luận án là công trình nghiên cứu công phu, độc lập, nghiêm túc, nó là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách, hệ thống tổ chức khuyến nông các cấp ở Lào áp dụng và thực hiện. Góp phần tăng trưởng kinh tế nói chung và phát triển nông nghiệp. xi
THESIS ABSTRACT PhD candidate: Khamthieng Phomsavath Thesis title: Research on the Organization of the State Agricultural Extension System of the Laos People’s Democratic Republic Major: Agricultural Economics Code: 62.62.01.15 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) 1. Research Objectives Based on the analysis results on the organization of the State Agricultural Extension System of Laos People’s Democratic Republic (Laos) to propose major policy solutions to improve organization of the State Agricultural Extension System of Laos. Specific objectives are: + To systemize theoretical and practical bases of organization of the agricultural extension system; + To analyze the current status of the organization of the State Agricultural Extension System of Laos; + To propose major solutions to improve the organization of the State Agricultural Extension System of Laos. 2. Materials and Methods Based on the selected approaches and analysis framework, 3 provinces of Laos were selected as the study sites; 3 districts were selected in each province and 3 communes were selected in each district to conduct the questionnaire survey. At the same time, farmers and officers at province down to commune levels were selected to conduct in-depth interviews on the organization of the extension system and contents of extension activities in the three study areas. The author used secondary data from published sources such as books, statistical yearbooks, internet, reports issued by offices and Department of Agricultural and Forestry Extension and Cooperatives. The thesis used economic analysis methods (Comparison, descriptive statistics, diagram) and forecasting methods. These methods are suitable to deal with the proposed objectives. 3. Main findings and conclusions The thesis has systemized the theoretical and practical bases of the organization of the State extension system including: The concept of extension, the State extension system; the concept of organization, organization of the State agricultural extension system; characteristics of the organization of the State agricultural extension system. Research contents of organization of the State agricultural extension system include: i) the organization of the State agricultural extension system (the organizational structure, functions, tasks, resources such as human, financial resources, and technical facilities; collaboration between organizations of the agricultural extension system; ii) organizing extension activities (transfer/demonstration models); training activities; information dissemination; extension consultation services; international cooperation relations in extension. Factors affecting the performance of an extension system are identified. Based on the empirical research on organization of agrcultural extension systems in several countries around the world especially in Vietnam, lessons were drawn to improve xii
organization of Laos agricultural extension system. The author assessed the current status of organization of the State agricultural extension system in Laos with 2 main parts: First, assessing the current situation of organization of the State agricultural extension system at all levels from the Central, provincial, district and commune/hamlet levels. Problems were identified including inappropriate organizational structure; overlapping and unclear functions and tasks of the agricultural extension system at various levels; inadequate resources for agricultural extension (human and financial resources, and technical facility); weak capability and low qualifications of extension staff and officers from the central to commune levels; weak coordination between the extension system organizations at all levels from the central to commune levels. Findings were well supported with evidences concerning lacking human and financial resources allocated for the enxtension system down from Department of Agricultural and Forestry Extension and Cooperatives, district extension stations, 3 provinces and 9 districts and the selected communes under the study areas. Notably it is the shortage of both manpower and funding for the agricultural extension organizations in the study sample. Second, analyzing the current situation of organizing extension activities including tranfering/demonstration models. Findings show that the demonstration models were mainly relied on projects with limited investment capital. However, the extension activities have contributed to increase production outputs and income of the farmers participated in the demonstration models and adopted technological advances in comparison with the non-particiation and non-adoption farmers. The author has pointed out that in training activities extension offices have successfully organized many training courses on skills in cultivation, animal husbandry... Information dissemination in Laos has been initiated, however, it was still limited, especially in remote areas. Consultation services were under-developed. International cooperation in agricultural extension was done with Japan, France, Vietnam... to mobilize budgets for agricultural extension, however, its impacts on output and outcomes of the extension activities could be further improved. Collaboration among the agricultural extension organizations at various levels was so weak that it is needed to improve in the coming years. The author has proposed four key solutions to improve the organization of the extension system mainly in two principal areas aspects. These include solutions to improve organization of the extension systems and solutions to improve organizing extension activities. These proposed solutions are feasible and in line with the actual conditions in Laos. In conclusion, the thesis is a new research that has contributed to clarify theoretical and practical bases of organization of agricultural extension system. It has assessed the current situation of organization of agricultural extension system from the central to grassroots levels. It has assessed the current status of organizing extension activities in the three selected provinces of Laos. Solutions are proposed to improve organization of the agricultural extension system suitable to the conditions of Laos in the coming years. The thesis is meticulously, independently, and seriously conducted. This is a useful reference for policy makers, organizations of the extension system at various levels in Laos to considert in order to contribute to economic growth in general and agricultural development in particular. xiii
PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Nông nghiệp có vị trí hết sức quan trọng, nó là ngành sản xuất vật chất chủ yếu của nền kinh tế quốc dân Lào, đặc biệt trong cung cấp lương thực, thực phẩm cho con người tồn tại và phát triển. Để góp phần thúc đẩy nông nghiệp phát triển, công tác khuyến nông ra đời đã có đóng góp không nhỏ. Hệ thống tổ chức khuyến nông và các hoạt động khuyến nông với nhiều nội dung, hình thức khác nhau đã góp phần rất lớn vào sự nghiệp phát triển sản xuất nông nghiệp, xoá đói giảm nghèo, tăng thu nhập cho người dân. Khuyến nông ra đời là cầu nối giữa khoa học và thực tiễn; Góp phần vào chuyển dịch cơ cấu trong nông nghiệp; Huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực cho sản xuất; Tăng cường khối liên kết công nông. Hiện nay, ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào, nền kinh tế đang vận hành theo cơ chế thị trường, nhưng sản xuất nông nghiệp vẫn mang tính tự cấp, tự túc, không đảm bảo được điều kiện sống cho người dân, không phù hợp với xu thế phát triển kinh tế hiện nay. Do sự thiếu hụt các thông tin về thị trường, giá cả, khoa học kỹ thuật, trình độ sản xuất của người dân chưa cao. Tác động của hệ thống khuyến nông phục vụ cho phát triển nông nghiệp, nông thôn còn nhiều bất cập. Vì vậy, hệ thống tổ chức khuyến nông ra đời là một yêu cầu bức thiết trong vấn đề phát triển nông nghiệp, nông thôn hiện nay tại CHDCND Lào. Trong những năm gần đây, nông nghiệp, nông thôn Lào có những bước thay đổi đáng kể, hộ nông dân đã và đang trở thành đơn vị sản xuất tự chủ trong nền kinh tế quốc dân (KTQD) và trong sản xuất nông nghiệp. Nhiều tổ chức và cá nhân nông dân tự tìm đến các tổ chức nghiên cứu, các nhà khoa học và các cơ quan quản lý nông nghiệp, nhất là Cục khuyến nông và HTX yêu cầu giúp đỡ cho hoạt động khuyến nông của họ. Trong quá trình phát triển nông nghiệp và nông thôn, rất cần có sự trợ giúp từ hệ thống khuyến nông trong và ngoài nước. Sự giúp đỡ đó chính là từ các tổ chức, các cơ quan Nhà nước, trong đó chủ yếu là hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước. Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đã chính thức thành lập năm 2001 và đi vào hoạt động. Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào ra đời trên cơ sở hoạt động theo nguyên tắc là lấy điểm xuất phát từ nhu cầu thực tiễn phát 1
triển của sản xuất nông nghiệp và có sự tham gia tự nguyện của người dân. Hệ thống tổ chức khuyến nông Lào đã và đang dần dần đi vào hoàn thiện cả về hệ thống tổ chức từ Trung ương đến cơ sở và nội dung hoạt động khuyến nông. Đóng góp tích cực cho sự phát triển nông nghiệp, nông thôn của Lào và từng bước hội nhập với các hệ thống tổ chức khuyến nông trên thế giới và các nước trong khu vực. Hoạt động của hệ thống tổ chức khuyến nông đã đóng vai trò nòng cốt trong công tác thông tin tuyên truyền, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, hướng dẫn, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật mới cho nông dân để họ không ngừng phát triển sản xuất nông nghiệp, tăng thu nhập, xoá đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu, từng bước đóng vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng và bảo vệ tổ quốc Lào. Sau nhiều năm thực hiện, hệ thống tổ chức khuyến nông Lào đã gặp không ít khó khăn, bất cập, chưa thực sự đáp ứng được tình hình phát triển sản xuất nông nghiệp, khoa học công nghệ và xu hướng hội nhập kinh tế quốc tế,... Cục Khuyến nông và hợp tác xã (HTX) Lào, là hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước đang dần dần từng bước kiện toàn về cơ cấu tổ chức và nội dung hoạt động là nhu cầu tất yếu của sự phát triển sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, hệ thống tổ chức khuyến nông và các hoạt động khuyến nông đang còn gặp rất nhiều những khó khăn, hạn chế bất cập, cần sớm được nghiên cứu khắc phục giải quyết từ trung ương (TW) đến tỉnh, huyện và bản. Những khó khăn, bất cập thường xảy ra đó là: 1) Hệ thống tổ chức khuyến nông đã được tổ chức từ trung ương (TW) đến địa phương nhưng cán bộ khuyến nông các cấp chưa đáp ứng yêu cầu để thực hiện nhiệm vụ. Nguyên nhân chủ yếu là trình độ của cán bộ khuyến nông chưa cao. Cán bộ khuyến nông còn thực hiện nhiều nhiệm vụ kiêm nhiệm trong lĩnh vực khuyến nông và nhiệm vụ của HTX. 2) Khuyến nông cấp bản không có cán bộ chuyên trách mà là cán bộ kiêm nhiệm, vì kiêm nhiệm nên hạn chế hoạt động, hiệu quả hoạt động không cao. 3) Thông tin hai chiều, những chiều từ dưới lên không kịp thời, thường phản ánh đầy đủ nguyện vọng của người dân. Những điều đó là do hệ thống tổ chức khuyến nông đặc biệt là khuyến nông nhà nước. 4) Do hệ thống tổ chức chưa mạnh nên ảnh hưởng chất lượng hoạt động khuyến nông. 5) Hoạt động khuyến nông còn phân tán, công tác chuyển giao tiến bộ kỹ 2
thuật mới diễn ra chậm, hiệu quả chưa cao… Vấn đề đặt ra cần giải quyết những vấn đề trên là nghiên cứu phải trả lời rõ các câu hỏi sau đây: Cơ sở khoa khoa học lý luận về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước như thế nào? Thực tiễn của các nước trên thế giới và khu vực Đông Nam Á, nhất là ở Việt Nam, hệ thống này tổ chức hoạt động ra sao và có những bài học kinh nghiệm gì vận dụng cho Lào? Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước hiện tại của Lào như thế nào? Hoạt động khuyến nông nhà nước của hệ thống khuyến nông nhà nước đã tác động và đóng góp gì cho phát triển nông nghiệp nông thôn? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước? Trong những năm tới hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước cần có những định hướng và giải pháp nào để hoàn thiện và hoạt động bền vững và đạt được hiệu quả cao? 1.2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 1.2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào; Từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong những năm tới. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước. - Phân tích, đánh giá thực trạng và yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào. - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào trong những năm tới. 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào: 1) Hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào gồm 4 cấp: TW, tỉnh, huyện, bản cụ thể: Hệ thống tổ chức khuyến nông ở cấp Trung ương: Cục khuyến 3
nông và hợp tác xã (HTX). Phòng khuyến nông và HTX tỉnh; Phòng khuyến nông và HTX huyện. Trạm khuyến nông huyện và khuyến nông viên. Các tổ chức kinh tế - xã hội có liên quan đến hệ thống tổ chức khuyến từ trung ương đến tỉnh, huyện, bản. Về nguồn lực (Nhân lực, tài chính, cơ sở vật chất kỹ thuật) để tổ chức hệ thống khuyến nông Nhà nước. 2) Tổ chức hoạt động khuyến nông bao gồm: Hoạt động chuyển giao/xây dựng mô hình; Đào tạo tập huấn; Thông tin tuyên truyền; Tư vấn dịch vụ; Hợp tác quốc tế. 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu Hiệu quả của hoạt động khuyến nông được xem xét dưới các góc độ kinh tế, xã hội và môi trường thông qua các nhóm các chỉ tiêu về hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả môi trường. * Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về kinh tế * Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về xã hội * Nhóm chỉ tiêu hiệu quả về môi trường 1.3.3. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi về không gian Nghiên cứu các vấn đề hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào: Hệ thống tổ chức khuyến nông từ trung ương đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp bản: nghiên cứu điều tra tập trung chủ yếu ở 3 tỉnh đại diện cho 3 vùng của Lào; Mỗi tỉnh chọn 3 huyện mỗi huyện chọn 3 bản bao gồm: hộ nông dân, một số cán bộ và khuyến nông viên (bảng 3.1). * Phạm vi về thời gian Thời gian thu thập những thông tin, số liệu thu thập, sử dụng để phân tích trong nghiên cứu chủ yếu trong 3 năm gần đây từ năm 2012 - 2014. Số liệu điều tra ở 3 tỉnh, huyện, bản chủ yếu năm 2014 - 2015. * Phạm vi về nội dung Nội dung nghiên cứu đề tài tập trung giải quyết những vấn đề chủ yếu sau: 1) Cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước. 2) Thực trạng hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào (từ Trung ương đến tỉnh, huyện, bản). 4
3) Tổ chức hoạt động khuyến nông ở Lào. 4) Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào. 5) Định hướng và các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước ở Lào cho những năm tiếp theo. 6) Luận án không tập trung nghiên cứu vào các hệ thống tổ chức khuyến nông khác bao gồm: Các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, tổ chức nghề nghiệp, tổ chức khoa học, giáo dục đào tạo, hiệp hội, hội nghề nghiệp và các tổ chức khác tham gia hoạt động khuyến nông tại Lào. 1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN 1.4.1. Về mặt lý luận Luận án đã góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước như: Khái niệm về khuyến nông, hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước; Đặc điểm, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông Nhà nước; Phương pháp tiếp cận nghiên cứu về hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước. Tình hình và những bài học kinh nghiệm của một số nước trên thế giới nhất là bài học của Việt Nam về hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước vận dụng vào hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước cho Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 1.4.2. Về mặt thực tiễn Luận án đã phân tích đánh giá thực trạng cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào từ Trung ương đến tỉnh, huyện, bản. Đánh giá nội dung tổ chức hoạt động khuyến nông của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào. Phân tích yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước và hoạt động khuyến nông ở Lào. Đánh giá của lãnh đạo các cấp từ trung ương, tỉnh, huyện, cán bộ khuyến nông và người dân về những đóng góp của hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước Lào. Luận án đã đề xuất định hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện hệ thống tổ chức khuyến nông nhà nước trong những năm tới. 5