Luận án Tiến sỹ Kinh tế: Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: Đỗ Hồng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:215

Thêm vào BST

Báo xấu

266
lượt xem 106
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sỹ Kinh tế: Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về tái cấu trúc hệ thống NHTM; phân tích thực trạng hoạt động và thực trạng tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam và chỉ ra những hạn chế trong cấu trúc của hệ thống NHTM Việt Nam. Từ đó, đề xuất hệ thống giải pháp, kiến nghị góp phần thúc đẩy tiến trình tái cấu trúc hệ thống NHTM Việt Nam đến 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sỹ Kinh tế: Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

1 B GIÁO D C VÀ ÀO T O NGÂN HÀNG NHÀ NƯ C VI T NAM TRƯ NG I H C NGÂN HÀNG TP. H CHÍ MINH NGUY N QUỲNH HOA TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM LU N ÁN TI N SĨ KINH T TP. H CHÍ MINH - NĂM 2014
2 B GIÁO D C VÀ ÀO T O NGÂN HÀNG NHÀ NƯ C VI T NAM TRƯ NG I H C NGÂN HÀNG TP. H CHÍ MINH NGUY N QUỲNH HOA TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM LU N ÁN TI N SĨ KINH T CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ S : 62.34.02.01 NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: 1. PGS.,TS. OÀN THANH HÀ 2. TS. HOÀNG NG C TI N TP. H CHÍ MINH - NĂM 2014
3 L I CAM OAN Tôi tên là: Nguy n Quỳnh Hoa Sinh ngày: 07/012/1974 Nơi sinh: Ba Vì, Hà Tây Quê quán: Xã Phư c Long, huy n Tuy Phư c, t nh Bình nh Hi n ang công tác t i: Trư ng i h c Ngân hàng Tp. HCM, s 36 Tôn Th t m, Qu n 1, Tp. HCM Là Nghiên c u sinh khóa 14 c a Trư ng i h c Ngân hàng Tp. HCM Mã nghiên c u sinh: 010114090004 Tên lu n án: “Tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam” Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS., TS. oàn Thanh Hà 2. TS. Hoàng Ng c Ti n Lu n án ư c th c hi n t i Trư ng i h c Ngân hàng thành ph H Chí Minh Tôi xin cam oan lu n án này là k t qu c a quá trình h c t p, nghiên c u khoa h c c l p và làm vi c v i tinh th n nghiêm túc. S li u trong chuyên có ngu n g c rõ ràng và áng tin c y. K t qu nghiên c u trong lu n án là trung th c và chưa ư c công b toàn b n i dung trong b t kỳ công trình nghiên c u nào khác. Tôi hoàn toàn ch u trách nhi m v l i cam oan c a mình. Tp. H Chí Minh, ngày 10 tháng 02 năm 2014 Tác gi NGUY N QUỲNH HOA
4 DANH M C CÁC T VI T T T T vi t T ti ng Anh Nghĩa ti ng Vi t t t ACB Ngân hàng thương m i c ph n Á Châu Ngân hàng nông nghi p và phát tri n nông thôn Agribank Vi t Nam ATM Máy rút ti n t ng Bao Viet bank Ngân hàng thương m i c ph n B o Vi t Ngân hàng thương m i c ph n u tư và Phát tri n BIDV Vi t Nam Capital CAR H s an toàn v n Adequacy Ratio DNNN Doanh nghi p Nhà nư c Ngân hàng thương m i c ph n Xu t nh p kh u Eximbank Vi t Nam Gross Domestic GDP T ng s n ph m qu c n i Product Mergers and M&A Sáp nh p và mua l i Acquisitions Ngân hàng thương m i c ph n phát tri n nhà ng MHB b ng sông C u Long NHNN Ngân hàng Nhà nư c NHNNg Ngân hàng nư c ngoài NHTM Ngân hàng thương m i NHTMNN Ngân hàng thương m i Nhà nư c NHTMCP Ngân hàng thương m i c ph n NHTW Ngân hàng Trung ương Maritime bank Ngân hàng thương m i c ph n Hàng h i MB Ngân hàng thương m i c ph n quân i Ocean bank Ngân hàng thương m i c ph n i Dương ROA Return On Asset T su t sinh l i trên t ng tài s n
5 Return On ROE T su t sinh l i trên v n ch s h u Equity Ngân hàng thương m i c ph n Sài Gòn Thương Sacombank Tín Ngân hàng thương m i c ph n Sài Gòn Công Saigonbank thương STT S th t TCTD T ch c tín d ng Ngân hàng thương m i c ph n K thương Vi t Techcombank Nam Ngân hàng thương m i c ph n Công thương Vi t Vietinbank Nam Ngân hàng thương m i c ph n Ngo i thương Vi t VCB Vietcombank Nam Worrld Trade WTO T ch c thương m i th gi i Organnization
6 DANH M C CÁC B NG B ng Tên b ng Trang 2.1 S lư ng các NHTM Vi t Nam giai o n 1991 - 2012 66 Quy mô v n i u l c a các NHTM Vi t Nam giai o n 2008 - 67 2.2 2012 T l an toàn v n t i thi u c a m t s NHTM Vi t Nam giai o n 69 2.3 2008 - 2012 2.4 Huy ng v n c a m t s NHTM Vi t Nam năm 2012 71 Tăng trư ng tín d ng c a h th ng ngân hàng Vi t Nam trong m i 75 2.5 quan h v i tăng trư ng GDP giai o n 2008 - 2012 T l n x u c a m t s ngân hàng thương m i Vi t Nam giai o n 78 2.6 2008 - 2012 2.7 L i nhu n trư c thu các NHTM Vi t Nam giai o n 2008 - 2012 82 2.8 L i nhu n trư c thu m t s NHTM Vi t Nam năm 2012 83 T su t sinh l i c a m t s NHTM Vi t Nam giai o n 2008 - 84 2.9 2012 C ông chi n lư c nư c ngoài c a các NHTM Vi t Nam n 95 2.10 31/12/2012 V n i u l c a m t s ngân hàng khu v c ông Nam Á 97 2.11 31/12/2012 H s CAR c a m t s ngân hàng khu v c ông Nam Á 97 2.12 31/12/2012 T tr ng nhân s có trình t i h c tr lên t i m t s NHTM 102 2.13 Vi t Nam giai o n 2008 - 2012
7 DANH M C CÁC BI U Bi u Tên bi u Trang T c tăng trư ng huy ng v n c a h th ng ngân hàng Vi t 70 2.1 Nam giai o n 2008 - 2012 T c tăng trư ng tín d ng c a h th ng ngân hàng Vi t Nam giai 74 2.2 o n 2008 - 2012 2.3 T l n x u c a h th ng ngân Vi t Nam giai o n 2008 - 2012 77 Cơ c u thu nh p ho t ng các ngân hàng thương m i Vi t Nam 86 2.4 giai o n 2008 – 2012 T c tăng trư ng nhân s c a h th ng ngân Vi t Nam giai o n 101 2.5 2008 - 2012
8 M CL C M C L C.............................................................................................................. 8 M U .............................................................................................................. 11 1. Tính c p thi t và ý nghĩa c a tài ................................................................ 11 2. T ng quan v công trình nghiên c u .............................................................. 12 3. M c tiêu nghiên c u ...................................................................................... 14 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a tài .................................................. 14 5. Phương pháp nghiên c u ............................................................................... 15 6. Nh ng óng góp c a lu n án ......................................................................... 15 7. K t c u c a lu n án ........................................................................................ 16 CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I ....................................................................................... 17 1.1. HO T NG C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I ................................. 17 1.1.1. Khái ni m ngân hàng thương m i ...................................................... 17 1.1.2. Ch c năng c a ngân hàng thương m i ............................................... 18 1.1.3. Các ho t ng cơ b n c a ngân hàng thương m i .............................. 19 1.1.4. Các nhân t nh hư ng n ho t ng c a ngân hàng thương m i ..... 27 1.2. CƠ S LÝ LU N V TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I ................................................................................................. 28 1.2.1. Khái ni m tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ..................... 28 1.2.2. Lý do tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ............................ 30 1.2.3. N i dung tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ....................... 31 1.2.4. Vai trò c a ngân hàng trung ương trong quá trình tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ........................................................................................... 41 1.2.5. Nh ng khó khăn và r i ro c a quá trình th c hi n tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ........................................................................................... 45 1.3. KINH NGHI M QU C T V TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VÀ BÀI H C CHO VI T NAM ................................. 46 1.3.1. Kinh nghi m qu c t v tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i 46 1.3.2. Nh ng bài h c rút ra cho Vi t Nam ................................................... 58 K T LU N CHƯƠNG 1 ...................................................................................... 60
9 CHƯƠNG 2: TH C TR NG TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ............................................................................... 61 2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N H TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM ............................................................................... 61 2.1.1. Th i kỳ 1951 – 1954 ......................................................................... 61 2.1.2. Th i kỳ 1955 – 1975 ......................................................................... 61 2.1.3. Th i kỳ 1975 – 1985 ......................................................................... 62 2.1.4. Th i kỳ 1986 n nay ........................................................................ 62 2.2. TH C TR NG HO T NG C A H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ............................................................................. 65 2.2.1. V n i u l và t l an toàn v n t i thi u........................................... 66 2.2.2. Tình hình ho t ng kinh doanh ........................................................ 69 2.2.3. K t qu ho t ng kinh doanh ........................................................... 81 2.3. TH C TR NG TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ............................................................................................... 86 2.3.1. Tái c u trúc tài chính ......................................................................... 88 2.3.2. Tái c u trúc ho t ng kinh doanh ..................................................... 97 2.3.3. Tái c u trúc h th ng qu n tr .......................................................... 110 2.3.4. Tái c u trúc s h u .......................................................................... 113 2.4.2. H n ch trong quá trình tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i ............................................................................................................................ 121 2.4.3. Các nguyên nhân ch y u c a nh ng h n ch .................................. 122 K T LU N CHƯƠNG 2 .................................................................................... 125 CHƯƠNG 3: GI I PHÁP TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ............................................................................. 127 3.1. CHI N LƯ C VÀ NH HƯ NG PHÁT TRI N NGÀNH NGÂN HÀNG VI T NAM N NĂM 2020 .......................................................................... 127 3.1.1 Chi n lư c và nh hư ng phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam n năm 2020 .................................................................................................................... 128 3.1.2. Chi n lư c, nh hư ng phát tri n ngành Ngân hàng Vi t Nam n năm 2020 ............................................................................................................. 129
10 3.2. NH HƯ NG, L TRÌNH TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ........................................................................... 132 3.2.1. M c tiêu tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam...... 132 3.2.2. nh hư ng tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam . 132 3.2.3. L trình tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam ....... 133 3.3. GI I PHÁP TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ..................................................................................................... 134 3.3.1. Nhóm gi i pháp vĩ mô ..................................................................... 135 3.3.2. Nhóm gi i pháp t phía các ngân hàng thương m i Vi t Nam ......... 145 K T LU N CHƯƠNG 3 .................................................................................... 162 K T LU N ......................................................................................................... 162
11 M U 1. Tính c p thi t và ý nghĩa c a tài Tr i qua hơn 20 năm i m i, ngành ngân hàng Vi t Nam ã hoàn thành xu t s c nhi m v c a mình, luôn gi vai trò quan tr ng là huy t m ch c a n n kinh t , là hơi th trong m i ho t ng c a i s ng xã h i, là nhân t không th thi u t p trung ngu n l c v n cho phát tri n t nư c. Nh ng thành t u kinh t xã h i r c r mà Vi t Nam t ư c trong công cu c i m i, vai trò, v th c a Vi t Nam ngày càng ư c kh ng nh trên trư ng qu c t là có s óng góp r t l n c a ngành ngân hàng. Cũng vì l ó mà ho t ng ngân hàng r t nh y c m, n u không t o i u ki n m b o an toàn thì d gây t n thương n ng n cho n n kinh t . Vi c m c a th trư ng ngân hàng, tài chính là xu th t t y u trong b i c nh h i nh p qu c t , nh t là k t khi Vi t Nam gia nh p WTO ã mang l i r t nhi u cơ h i cũng như thách th c cho h th ng NHTM Vi t Nam. Các NHTM Vi t Nam ph i i m t v i c nh tranh gay g t hơn t các ngân hàng nư c ngoài n t các khu v c tài chính phát tri n như M , Châu Âu, Singapore, Nh t B n,... và ch u tác ng c a nh ng bi n ng trên th trư ng tài chính qu c t nhi u hơn. Cu c kh ng ho ng tài chính và suy gi m kinh t toàn c u kéo dài t năm 2008 và n nay v n còn l i h u qu n ng n nhi u nư c, c bi t là M mà nguyên nhân chính là s y u kém c a h th ng NHTM. i u ó bu c các qu c gia ph i quan tâm, ánh giá l i toàn b ho t ng c a các NHTM. Vi c tái c u trúc h th ng NHTM ã tr nên ph bi n và c p thi t m i qu c gia m b o cho các NHTM thích nghi ư c v i nhu c u phát tri n m i trong b i c nh n n kinh t th gi i y bi n ng. Vi t Nam, khi mà th trư ng ch ng khoán chưa phát tri n, gánh n ng v v n còn d n lên vai các NHTM thì vi c gi cho h th ng NHTM n nh và lành m nh càng c n ph i c bi t quan tâm. n nay, có th nói n n kinh t cũng như h th ng NHTM Vi t Nam ã cơ b n vư t qua cơn kh ng ho ng tài chính. Tuy nhiên, nh ng h l y c a nó ã b c l nhi u v n b t n trong lĩnh v c ngân hàng, ó là: thanh kho n khó khăn, n x u có d u hi u tăng cao, năng l c qu n tr i u hành h n ch , s n ph m d ch v nghèo
12 nàn, l i nhu n ch y u t ho t ng tín d ng, r i ro cao nh hư ng n an toàn h th ng, … Bên c nh ó, v n s h u chéo; h th ng m ng lư i các NHTM phát tri n v i t c quá nhanh, s lư ng nhi u, ch t lư ng ho t ng chưa cao, không ít NHTM ho t ng vì l i ích c c b , ch y ua lãi su t gây nh hư ng l n nh th ng ngân hàng và th trư ng ti n t . Do ó, n u không có bi n pháp can thi p k p th i s có nguy cơ x y ra r i ro gây m t an toàn h th ng. n nh và phát tri n n n kinh t hi u qu , b n v ng, H i ngh trung ương 3, khóa 11 (tháng 10 năm 2011) ã nh n m nh s c n thi t tái c u trúc n n kinh t , trong ó tái c u trúc h th ng NHTM và các t ch c tài chính là m t trong ba lĩnh v c ch o, quan tr ng nh t. ây là ch trương l n th hi n quy t tâm c a ng nh m c i t n n kinh t cùng v i y lùi tác ng, nh hư ng tiêu c c c a kh ng ho ng kinh t th gi i. Xu t phát t nh n th c v t m quan tr ng c a tái c u trúc h th ng NHTM và v i mong mu n ra các gi i pháp h u ích nh m óng góp cho quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam thành công, tác gi ch n tài: “Tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam” làm tài lu n án nghiên c u sinh kinh t tài chính, ngân hàng c a mình. 2. T ng quan v công trình nghiên c u Liên quan n n i dung “Tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam” ã có m t s công trình nghiên c u tiêu bi u như sau: - Cao Th Ý Nhi: “ Cơ c u l i các ngân hàng thương m i Nhà nư c Vi t Nam trong giai o n hi n nay”, lu n án ti n sĩ kinh t . Lu n án ã ánh giá th c tr ng và tìm ra nh ng nguyên nhân d n n vi c cơ c u l i các NHTM Nhà nư c kém hi u qu trong giai o n 2000 – 2005, t ó xây d ng các nh hư ng và xu t các gi i pháp h u hi u nh m cơ c u l i NHTM Nhà nư c Vi t Nam n năm 2010. Lu n án ư c gi i h n trong vi c cơ c u l i b n NHTM Nhà nư c trong giai o n 2000 – 2005. Ph m vi nghiên c u ch d ng l i 4 NHTM Nhà nư c nên chưa ph n ánh ư c th c tr ng tái c u trúc m t cách toàn di n h th ng NHTM Vi t Nam, cũng chính vì v y các gi i pháp xu t tính ng d ng còn gi i h n.
13 - Phan Th H ng Lê: “Tái cơ c u ngân hàng thương m i Vi t Nam”, lu n văn th c sĩ. Lu n văn ánh giá ư c m t s v n còn t n t i trong quá trình tái cơ c u các NHTM Vi t Nam và xu t nh ng gi i pháp nh m tái cơ c u các NHTM Vi t Nam n năm 2015, tuy nhiên n i dung còn h n h p trong khuôn kh lu n văn cao h c nên còn thi u tính h th ng. - Tác gi Nguy n H ng Sơn, bài vi t “Tái c u trúc h th ng ngân hàng: kinh nghi m qu c t và m t s hàm ý v tư duy cho Vi t Nam” t i H i th o qu c t “Tái c u trúc h th ng ngân hàng” ngày 21 tháng 11 năm 2011, trình bày các v n sau: (i) Lý do tái c u trúc h th ng ngân hàng là h th ng ngân hàng rơi vào kh ng ho ng ho c m t ngân hàng l n b rơi vào kh ng ho ng; (ii) vì sao c n th c hi n tái c u trúc h th ng ngân hàng; (iii) Nh ng nguyên t c c n m b o trong quá trình tái c u trúc; (iv) NHTW c l p và tăng cư ng năng l c. Như v y bài vi t trên ch trình bày ư c lý do tái c u trúc ngân hàng ch y u là do kh ng ho ng kinh t , mà chưa coi tái c u trúc h th ng ngân hàng là công vi c c n th c hi n thư ng xuyên, liên t c duy trì s nh và phát tri n. Bài vi t cũng chưa ánh giá ư c th c tr ng tái cơ c u h th ng NHTM và cũng chưa c p n gi i pháp tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam. - Tác gi Sameer Goyal , bài vi t “Tái c u trúc h th ng ngân hàng có v n , các bài h c t kinh nghi m toàn c u” t i H i th o qu c t “Tái c u trúc h th ng ngân hàng” ngày 21 tháng 11 năm 2011, c p n: (i) ng cơ tái c u trúc; (ii) M c tiêu tái c u trúc (duy trì s n nh c a h th ng ngân hàng, ngăn ng a s lây lan, khôi ph c ni m tin vào h th ng ngân hàng); (ii) Nh ng thách th c iv i ngành ngân hàng Vi t Nam, d n ch ng nh ng b t n c a h th ng ngân hàng Vi t Nam và (iii) G i ý gi i pháp tái c u trúc. Bài vi t trên nh n m nh nh ng d u hi u cho th y b t n c a ngành ngân hàng Vi t Nam và ch d n nh ng kinh nghi m tái c u trúc ngân hàng. Tuy nhiên bài vi t cũng ch nêu ư c nh ng v n t ng quát và các gi i pháp ch d ng l i kinh nghi m. Nhìn chung, trong t t c các nghiên c u mà tác gi có i u ki n tham kh o v các n i dung liên quan n tái c u trúc NHTM Vi t Nam, cho t i th i i m hi n nay chưa có m t công trình khoa h c nào nghiên c u sâu v tái c u trúc h th ng
14 NHTM Vi t Nam trong b i c nh t 2008 n 2012 và xu t các gi i pháp n 2020. Vì v y, trong lu n án, tác gi ã nghiên c u cơ s lý lu n v NHTM và tái c u trúc h th ng NHTM; ý nghĩa c a vi c tái c u trúc h th ng NHTM, n i dung tái c u trúc h th ng NHTM; các bi n pháp tái c u trúc h th ng NHTM và kinh nghi m qu c t v tái c u trúc h th ng NHTM. Trên cơ s ánh giá th c tr ng tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam trong kho ng th i gian t 2008 – 2012 t s li u thu th p ư c, tác gi xu t h th ng gi i pháp ng b , mang tính th c ti n nh m óng góp cho quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam thành công. Do ó, tài nghiên c u không trùng l p v i các công trình ã ư c nghiên c u và công b trư c ây. 3. M c tiêu nghiên c u - H th ng hóa cơ s lý lu n v tái c u trúc h th ng NHTM - Phân tích th c tr ng ho t ng và th c tr ng tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam nh m ch ra nh ng h n ch trong c u trúc c a h th ng NHTM Vi t Nam trong kho ng th i gian t năm 2008 n 2012. ng th i xác nh nguyên nhân c a nh ng h n ch trong c u trúc c a h th ng NHTM Vi t Nam. - xu t h th ng gi i pháp, ki n ngh góp ph n thúc y ti n trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam n 2020. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a tài i tư ng nghiên c u: i tư ng nghiên c u c a lu n án là tái c u trúc h th ng NHTM. Ph m vi nghiên c u v n i dung: Tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam là m t ph m trù r ng nên lu n án t p trung vào nghiên c u nh ng v n : tái c u trúc tài chính, tái c u trúc ho t ng kinh doanh, tái c u trúc h th ng qu n tr và tái c u trúc s h u. Ph m vi nghiên c u v không gian: ư c gi i h n t i mư i hai NHTM i di n cho các nhóm NHTM ư c phân chia theo hình th c s h u (NHTM Nhà nư c và NHTM c ph n, trong ó NHTM Nhà nư c bao g m NHTM do Nhà nư c s
15 h u 100% v n i u l và NHTM c ph n do Nhà nư c s h u trên 50% v n i u l ) và v n i u l tính n ngày 31/12/2012, bao g m: BIDV, VCB, Vietinbank, Eximbank, Techcombank, MB, ACB, Sacombank, Maritime bank, Saigonbank, Bao Viet bank, Ocean bank. Ph m vi nghiên c u v th i gian: Trong kho ng th i gian t năm 2008 n năm 2012 và nh hư ng n năm 2020. 5. Phương pháp nghiên c u Lu n án d a trên phương pháp th ng kê, mô t , phân tích nh tính, so sánh, quy n p, t ng h p, logic, k t h p gi a lý lu n và th c ti n cùng tham kh o các tài li u th c hi n nghiên c u. 6. Nh ng óng góp c a lu n án Theo ánh giá c a tác gi nh ng óng góp chính c a lu n án: Th nh t, trong ph n cơ s lý lu n, lu n án ã xác nh c trưng tái c u trúc h th ng NHTM là tính quy t li t trong quá trình tái c u trúc và là chương trình mang t m c qu c gia. ng th i lu n án ã ch rõ nh ng công vi c c n th c hi n trong quá trình tái c u trúc h th ng NHTM; Th hai, Phân tích và ánh giá th c tr ng tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam trong giai o n 2008 – 2012, t ó t ng h p nh ng thành t u, nh ng h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n ch trong quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam; Th ba, Phân tích rõ nh ng lý do cho th y s c p thi t c n tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam, xu t l trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam; Th tư, xu t thành l p y ban tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam và nh ng công vi c c th y ban này c n th c hi n, g m có: xây d ng b tiêu chu n x p lo i NHTM sau khi tái c u trúc làm cơ s xác nh ích mà c cơ quan qu n lý nhà nư c và t ng NHTM c n t ư c;
16 Th năm, xu t M&A NHTM c ph n do Nhà nư c n m c ph n chi ph i ch m thay i và NHTM c ph n do nhà nư c n m c ph n chi ph i có n n t ng t t hình thành NHTM có năng l c tài chính, năng l c qu n tr m nh, công ngh hi n i có th c nh tranh v i NHTM c a các qu c gia trong khu v c. 7. K t c u c a lu n án Ngoài ph n m u, k t lu n, danh m c các t vi t t t, danh m c các b ng bi u, danh m c tài li u tham kh o, ph l c n i dung c a lu n án g m 03 chương: Chương 1: Cơ s lý lu n v tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i, là ph n cơ s lý lu n cho toàn b n i dung xuyên su t tài. Nh ng v n t ra trong chương 1 bao g m: khái quát và h th ng hóa m t cách có ch n l c nh ng v n cơ b n v NHTM và tái c u trúc h th ng ngân hàng, t ó th y ư c s nh ng lý do c n tái c u trúc h th ng NHTM và nh ng kinh nghi m và bài h c kinh nghi m là cơ s v n d ng vào i u ki n Vi t Nam. Chương 2: Th c tr ng tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam. Trên cơ s ngu n s li u có tin c y, lu n án phân tích th c tr ng ho t ng c a h th ng NHTM Vi t Nam, th c tr ng tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam trong giai o n 2008 – 2012, t ó xác nh ư c nh ng thành t u, nh ng h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n ch trong quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam làm cơ s cho vi c xu t các gi i pháp tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam. Chương 3: Gi i pháp tái c u trúc h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam. Xu t phát t m c tiêu phát tri n ngành ngân hàng Vi t Nam n năm 2020 và m c tiêu tái c u trúc h th ng NHTM c a Chính ph cùng v i nh ng h n ch , nguyên nhân c a nh ng h n ch trong quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam trong th i gian t 2008 n 2012, kinh nghi m qu c t v tái c u trúc h th ng NHTM, lu n án xu t nh ng nhóm gi i pháp nh m góp ph n thúc y quá trình tái c u trúc h th ng NHTM Vi t Nam n năm 2020 t k t qu t t.
17 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N V TÁI C U TRÚC H TH NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.1. HO T NG C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.1.1. Khái ni m ngân hàng thương m i L ch s phát tri n c a h th ng ngân hàng g n li n v i s phát tri n c a n n kinh t hàng hóa. S phát tri n h th ng ngân hàng thương m i ã có tác ng r t l n và quan tr ng n quá trình phát tri n c a n n kinh t hàng hoá, ngư c l i kinh t hàng hoá phát tri n m nh m n giai o n cao nh t là n n kinh t th trư ng thì NHTM cũng ngày càng ư c hoàn thi n và tr thành nh ng nh ch tài chính không th thi u ư c. Cùng v i s phát tri n ó có r t nhi u quan i m và nh nghĩa khác nhau v Ngân hàng, ch ng h n: Theo WordBank, ngân hàng là t ch c tài chính nh n ti n g i ch y u dư i d ng không kỳ h n ho c ti n g i ư c rút ra v i m t thông báo ng n h n (ti n g i không kỳ h n, có kỳ h n và các kho n ti t ki m). Dư i tiêu “các ngân hàng” g m có: Các Ngân hàng thương m i ch tham gia vào các ho t ng nh n ti n g i, cho vay ng n h n và trung dài h n; Các ngân hàng u tư ho t ng buôn bán ch ng khoán và b o lãnh phát hành; Các Ngân hàng nhà cung c p tài chính cho lĩnh v c phát tri n nhà và nhi u lo i khác n a. T i m t s nư c còn có các ngân hàng t ng h p k t h p ho t ng ngân hàng thương m i v i ho t ng ngân hàng u tư và ôi khi th c hi n c d ch v b o hi m”. [7] Theo Peter S.Rose, ngân hàng là lo i hình t ch c tài chính cung c p m t danh m c các d ch v tài chính a d ng nh t – c bi t là tín d ng, ti t ki m và d ch v thanh toán. Và cũng th c hi n nhi u ch c năng tài chính nh t so v i b t kỳ m t t ch c kinh doanh nào trong n n kinh t ”. [9] Theo quy nh t i i u 4, Lu t các T ch c tín d ng c a nư c C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam ư c Qu c h i khoá 12 thông qua, “Ngân hàng thương
18 m i là lo i hình ngân hàng ư c th c hi n toàn b ho t ng ngân hàng và các ho t ng kinh doanh khác theo quy nh c a Lu t này nh m m c tiêu l i nhu n”. [27] Trong ó, ho t ng ngân hàng là vi c kinh doanh, cung ng thư ng xuyên các nghi p v sau ây: nh n ti n g i, c p tín d ng, cung ng d ch v thanh toán qua tài kho n. T nh ng cách nh nghĩa khác nhau trên v NHTM, có th rút ra: - Ngân hàng thương m i là m t t ch c trung gian tài chính làm c u n i gi a khu v c ti t ki m v i khu v c u tư c a n n kinh t v i nghi p v cơ b n là nh n ti n g i, cho vay. - Ngân hàng thương m i là m t lo i hình doanh nghi p cung c p danh m c các d ch v tài chính a d ng nh t, c bi t là tín d ng, ti t ki m và d ch v thanh toán. Ngoài ra, NHTM còn cung c p nhi u d ch v tài chính khác nh m tho mãn t i a nhu c u v s n ph m d ch v tài chính c a xã h i. 1.1.2. Ch c năng c a ngân hàng thương m i 1.1.2.1. Ch c năng trung gian tín d ng Ch c năng trung gian tín d ng ư c xem là ch c năng quan tr ng nh t c a ngân hàng thương m i. Khi th c hi n ch c năng trung gian tín d ng, NHTM óng vai trò là c u n i gi a ngư i th a v n và ngư i có nhu c u v v n. V i ch c năng này, ngân hàng thương m i v a óng vai trò là ngư i i vay, v a óng vai trò là ngư i cho vay. L i nhu n c a ngân hàng là kho n chênh l ch gi a thu nh p t ho t ng cho vay và chi phí huy ng v n, t ó góp ph n t o l i ích cho t t c các bên tham gia: ngư i g i ti n và ngư i i vay. Là trung gian tín d ng nên ho t ng c a h th ng NHTM có nh hư ng lan t a i v i n n kinh t , xã h i. M t khi c u trúc c a h th ng ngân hàng có b t n s làm suy y u h th ng ngân hàng, nguy cơ m t an toàn c a h th ng ngân hàng s có nh hư ng lan truy n, e d a s n nh c a n n kinh t .
19 1.1.2.2. Ch c năng trung gian thanh toán V i ch c năng này, NHTM óng vai trò là th qu cho các doanh nghi p và cá nhân, th c hi n các thanh toán theo yêu c u c a khách hàng như trích ti n t tài kho n ti n g i c a h thanh toán ti n hàng hóa, d ch v ho c nh p vào tài kho n ti n g i c a khách hàng ti n thu bán hàng và các kho n thu khác theo l nh c a h . Các NHTM cung c p cho khách hàng nhi u phương ti n thanh toán ti n l i như séc, y nhi m chi, y nhi m thu, th rút ti n, th thanh toán, th tín d ng, … Tùy theo nhu c u, khách hàng có th ch n cho mình phương th c thanh toán phù h p. Nh ó mà các ch th kinh t không ph i gi ti n trong túi, mang theo ti n g p ch n , g p ngư i ph i thanh toán dù g n hay xa mà h có th s d ng m t phương th c nào ó th c hi n các kho n thanh toán. Do v y các ch th kinh t s ti t ki m ư c r t nhi u chi phí, th i gian, l i m b o thanh toán an toàn. Ch c năng này vô hình chung ã thúc y lưu thông hàng hóa, y nhanh t c thanh toán, t c lưu chuy n v n, t ó góp ph n phát tri n kinh t . 1.1.2.3. Ch c năng cung ng các d ch v tài chính Ngoài ch c năng trung gian tín d ng, trung gian thanh toán NHTM còn cung ng các d ch v tài chính a d ng cho n n kinh t xã h i, như: tư v n tài chính, qu n lý tài chính cá nhân, kinh doanh ngo i h i, b o lãnh, ... 1.1.3. Các ho t ng cơ b n c a ngân hàng thương m i Ngân hàng thương m i là lo i hình t ch c chuyên nghi p trong lĩnh v c t o l p và cung c p các d ch v tài chính, ti n t cho các t ch c kinh t và dân cư. Thành công trong ho t ng kinh doanh c a ngân hàng ph thu c vào các y u t như: năng l c qu n tr i u hành, n n t ng công ngh , i ngũ nhân s , ch t lư ng và tính a d ng c a s n ph m d ch v cung c p, …. 1.1.3.1. Ho t ng t o l p ngu n v n Ho t ng huy ng v n là ho t ng mang tính ch t ti n nh m t o l p ngu n v n ho t ng c a ngân hàng. Do ó, m b o ngu n v n trong ho t ng
20 kinh doanh c a mình, các NHTM có th th c hi n ho t ng huy ng v n t nh ng ngu n sau: + V n ch s h u V n ch s h u là ngu n v n ban u và ư c b sung trong quá trình ho t ng c a ngân hàng. V n ch s h u c a m i ngân hàng ư c hình thành do tính ch t s h u c a ngân hàng quy t nh. V n ch s h u bao g m v n i u l , các qu tr hình thành trong quá trình kinh doanh và các tài s n n khác c a ch s h u theo quy nh c a Nhà nư c. V n ch s h u chi m t tr ng không l n, thông thư ng kho ng 10% t ng s v n nhưng có vai trò h t s c quan tr ng trong ho t ng c a ngân hàng. C th , nó cho phép các ngân hàng có th m r ng m ng lư i kinh doanh, gia tăng quy mô ho t ng v i m t m c v n ch s h u phù h p theo quy nh c a Nhà nư c. ng th i, nó còn th hi n ti m l c tài chính c a m i ngân hàng và duy trì ni m tin c a công chúng vào tri n v ng phát tri n b n v ng c a m i ngân hàng. Do v y, s tăng trư ng c a v n ch s h u thư ng ư c ánh giá t t. Các NHTM s d ng ngu n v n ch s h u tài tr cho vi c xây d ng h i s , văn phòng, mua s m tài s n c nh, các phương ti n làm vi c và qu n lý theo m t t l nh t nh do Nhà nư c quy nh. Ngoài ra, các NHTM còn có th s d ng ngu n v n ch s h u c a mình góp v n liên doanh, c p v n cho các công ty con và các ho t ng kinh doanh khác. + Ti n g i c a khách hàng Nh n ti n g i là ho t ng nh n ti n g i c a t ch c, cá nhân dư i hình th c ti n g i không kỳ h n, ti n g i có kỳ h n, ti n g i ti t ki m, phát hành các ch ng ch ti n g i, kỳ phi u, tín phi u và các hình th c nh n ti n g i khác theo nguyên t c có hoàn tr y ti n g c, lãi cho ngư i g i ti n theo th a thu n. Trên th c t , các ngân hàng có th ưa ra nhi u hình th c g i ti n nhưng có th x p thành các lo i ti n g i chính: