LUẬN VĂN:
Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây
dựng lối Sống mới cho sinh viên Việt nam
hiện nay
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Sinh viên là một lực lượng xã hội đặc thù, có vai trò hết sức quan trọng trong quá
trình phát triển của đất nước. Họ cũng là lực lượng kế tục và phát huy nguồn lực trí tuệ
của nước nhà, là lớp người đang trong quá trình hoàn thiện, khẳng định nhân cách và tài
năng của mình. Vị trí, vai trò của sinh viên Việt Nam trong bối cảnh hiện nay đang là
vấn đề thu hút sự quan tâm, chú ý cả về phương diện lý luận cũng như thực tiễn, không
chỉ của các nhà nghiên cứu mà còn đối với các nhà lãnh đạo quản lý, các tổ chức, cơ
quan giáo dục - đào tạo.
Cùng với chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, mở
rộng quan hệ quốc tế trong xu thế toàn cầu hoá, lối sống của sinh viên Việt Nam đang
có nhiều biến đổi. Những thành tựu to lớn trong sự nghiệp đổi mới đã củng cố niềm tin
của nhân dân nói chung, của sinh viên nói riêng vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội
dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hàng loạt các giá trị mới được hình
thành, góp phần làm đa dạng, phong phú lối sống của các tầng lớp nhân dân, trong đó
có đội ngũ học sinh, sinh viên nước nhà. Sự tác động của quá trình phát triển kinh tế thị
trường và đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã làm cho các cá nhân, các nhóm xã
hội năng động, cởi mở và giàu khả năng thích nghi với những biến đổi của môi trường
trong nước và quốc tế. Giao lưu quốc tế ngày càng mở rộng đã và đang tạo điều kiện
cho sinh viên tiếp thu các giá trị tốt đẹp từ lối sống của các dân tộc khác để bổ sung và
không ngừng hoàn thiện nhân cách, lôi sống của mình.
Tuy nhiên, bối cảnh mới cũng đồng thời đặt ra nhiều thách thức với vấn đề lối
sống và việc xây dựng lối sống mới, đặc biệt là vấn đề kế thừa và phát huy các giá trị
đạo đức truyền thống vào quá trình xây dựng lối sống mới cho sinh viên hiện nay. Hiện
tượng suy thoái đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và sinh viên đã
và đang diễn ra hết sức phức tạp. Tiêu cực xã hội có chiều hướng gia tăng, đời sống văn
hoá tinh thần, nhất là sự xuống cấp về tư tưởng, đạo đức, lối sống, khuynh hướng muốn
hiện đại hoá theo kiểu Tây hoá, Mỹ hoá, lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền, lãng
quên truyền thống cha ông để lại... đã xuất hiện ở một bộ phận không nhỏ trong thanh
niên, sinh viên. Tại Hội nghị BCH TW lần thứ mười, khoá IX, Đảng ta nhấn mạnh:
“tình trạng suy thoái, xuống cấp về đạo đức, lối sống, sự gia tăng các tệ nạn xã hội và
tội phạm, đáng lo ngại nhất là trong giới trẻ”[4, tr.14].
Đại hội Đại biểu toàn Hội sinh viên Việt Nam lần thứ VIII (tháng 2- 2009) đã
đánh giá:
Sinh viên Việt Nam đã phát huy được những ưu điểm và truyền thống
tốt đẹp của các thế hệ sinh viên đi trước, thi đua học tập, rèn luyện, tiếp thu
tiến bộ khoa học, công nghệ, chủ động tiếp thhu nét đẹp của sinh viên quốc
tế, tạo nên lớp sinh viên những năm đầu thế kỷ XXI mang tính cách truyền
thống và thời đại.....Tuy nhiên, nhiều sinh viên còn mang nặng tính bình quân
chủ nghĩa...., một bộ phận sinh viên chưa xác định được mục tiêu, động cơ
học tập đúng đắn, thiếu kiên trì, quyết tâm, chưa chăm chỉ học tập, thiếu
trung thực trong thi cử, kiểm tra, chưa thể hiện rõ ước mơ, hoài bão, thụ
động, thiếu ý chí vươn lên, ứng xử kém, tinh thần trách nhiệm xã hội còn hạn
chế, có những biểu hiện chưa tốt về lối sống , mắc tệ nạn xã hội, vi phạm
pháp luật, một bộ phận sinh viên còn dễ bị lợi dụng, lôi kéo vào những hoạt
động với mục đích xấu [2, tr 2-3].
Đứng trước thực trạng đó, việc xây dựng lối sống mới- lối sống xã hội chủ nghĩa-
cho sinh viên cũng như tìm hiểu những nhân tố tác động đến lối sống của sinh viên Việt
Nam hiện nay có tính cấp thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn. Với ý nghĩa đó, tác giả chọn:
“Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng lối sống mới cho sinh viên Việt Nam
hiện nay làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề truyền thống và giáo dục giá trị truyền thống đã từng thu hút sự chú ý,
quan tâm của các nhà lãnh đạo, quản lý giáo dục, của giới lý luận trong và ngoài nước
Đảng cộng sản Việt Nam qua các thời kỳ cách mạng luôn chú trọng và phát huy
các giá trị truyền thống của dân tộc và đã tạo ra được sức mạnh to lớn trong sự nghiệp
đấu tranh giải phóng dân tộc và trong công cuộc xây dựng CNXH . Nhiều chủ trương,
đường lối nhằm phát huy giá trị truyền thống dân tộc của Đảng đã được thể hiện trong
các văn kiện của nhiều kỳ đại hội, đặc biệt là đại hội VII, VIII, IX, X và các Nghị quyết
khác của Trung ương.
Đã có những công trình chuyên khảo nghiên cứu về truyền thống và giá trị truyền
thống Việt Nam trong công cuộc đổi mới, trong sự nghiệp CNH, HĐH, đã đi sâu vào
phân tích những thách thức và cơ hội của toàn cầu hoá đối với việc giữ gìn và phát huy
các giá trị truyền thống trước thách thức toàn cầu hoá. Trong đó tiêu biểu có các công
trình: “ Giá trị tinh thần truyền thống Việt Nam” do Trần Văn Giàu chủ biên, Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội, 1980. Trong cuốn sách này, các tác giả đã phân tích các giá trị tinh
thần truyền thống Việt Nam, đặc biệt là “chủ nghĩa yêu nước” Việt Nam- cái làm nên
bản sắc, tinh thần, cốt cách Việt Nam; “ Biện chứng của truyền thống” của Hà Văn Tấn,
Tạp chí Cộng sản, số 3- 1981; “ Về truyền thống dân tộc” của Trần Quốc Vượng, Tạp
chí Cộng sản, số 3- 1981; “Cái truyền thống và cái hiện đại trong sự nghiệp xây dựng
con người mới ở nước ta” của Đỗ Huy, Tạp chí Thông tin khoa học xã hội, số 5- 1986;
“ Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, một nhu cầu phát triển của xã hội hiện
đại” của Lương Quỳnh Khuê, Tạp chí Triết học, số 4- 1992; “ Tìm hiểu định hướng giá
trị của thanh niên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường”, do Thái Duy Tuyên chủ
biên, Hà Nội, 1994; “ Giá trị - định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị” do
Nguyễn Quang Uẩn chủ biên, tháng 4- 1995; “ Sự biến đổi định hướng giá trị của thanh
niên Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường” của Thái Duy Tuyên, Tạp chí Triết
học, số 5- 1995; “ Quan hệ kinh tế và đạo đức trong việc định hướng các giá trị đạo
đức hiện nay” của Nguyễn Thế Kiệt, Tạp chí Triết học, Số 6- 1996; “ Sự tác động hai
mặt của cơ chế thị trường đối với đạo đức người cán bộ quản lý” của Nguyễn Tĩnh Gia,
Tạp chí Nghiên cứu lý luận, 2- 1997; “ Định hướng xã hội chủ nghĩa về các quan hệ
đạo đức trong cơ chế thị trường ở nước ta hiện nay” của Đỗ Huy, Tạp chí Triết học, số
5- 1998; “ Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức trong
nền kinh tế thị trường” của Hoàng Trung, Tạp chí Triết học, số 5 – 1998; “Vấn đề khai
thác các giá trị truyền thống vì mục tiêu phát triển” của Nguyễn Trọng Chuẩn, Tạp chí
Triết học, số 2- 1998. “ Vì sao Hồ Chí Minh lại đặc biệt chú trọng đến vấn đề đạo
đức?” của Hoàng Trung, Tạp chí triết học, số 4- 2000; “ Kế thừa và đổi mới các giá trị
đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt Nam
hiện nay”, Luận án tiến sỹ triết học của Nguyễn Văn Lý, 2000; “ Giá trị đạo đức và sự
biểu hiện của nó trong đời sống xã hội” của Mai Xuân Lợi, Tạp chí Triết học, số 3-
2001; ; “ Giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam và cái phổ biến toàn nhân loại của đạo
đức trong nền kinh tế thị trường” của Trần Nguyên Việt, Tạp chí Triết học, số 5- 2000;
“ Kế thừa tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam hiện
nay” của Lê Sỹ Thắng, Tạp chí Triết học, số 5- 2002; “ Một số biểu hiện của sự biến
đổi giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay và giải pháp khắc
phục” của Nguyễn Đình Tường, Tạp chí Triết học, số 6- 2002; “ Khoa học công nghệ
và đạo đức trong nền kinh tế thị trường” của Nguyễn Đình Hoà, Tạp chí Triết học, số 6
– 2002; “ Từ cái thiện truyền thống đến “ cái thiện” trong cơ chế thị trường ở Việt Nam
hiện nay” của Nguyễn Hùng Hậu, Tạp chí triết học, số 8 – 2002; “ Quan hệ biện chứng
giữa truyền thống với hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên hiện nay”, Luận
án tiến sỹ triết học của Lê Thị Hoài Thanh, 2002; “ Tiêu chuẩn đạo đức của người cán
bộ lãnh đạo chính trị hiện nay” của Trần Văn Phòng, Tạp chí Lý luận chính trị, số 5 –
2003.....
Một số công trình khác đã đi sâu vào nghiên cứu giáo dục truyền thống, kết hợp
giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đào tạo, bước đầu đã đưa ra một số giải
pháp giáo dục truyền thống cho thanh niên, học sinh, sinh viên, như: “ Giáo dục đạo
đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay”, Luận án tiến sỹ Triết học của Trần Sỹ Phán, 1999; “ Tình cảm đạo đức và
giáo dục tình cảm đạo đức trong điều kiện hiện nay”, Nguyễn Văn Phúc, Tạp chí Triết
học, số 6-2000; “Lý tưởng đạo đức và việc giáo dục lý tưởng đạo đức cho thanh niên
trong điều kiện hiện nay” của Đoàn Văn Khiêm, Tạp chí Triết học, số 2- 2001; “ Kết
hợp chặt chẽ giáo dục lý luận với xây dựng đạo đức mới của người cán bộ lãnh đạo
quản lý” của Nguyễn Ngọc Long, Tạp chí Lý luận Chính trị, số 4- 2001; “ Giáo dục
truyền thống cho thanh niên”, Lương Ngọc, Nxb Thanh niên, HN, 1992; “ Kết hợp
truyền thống và hiện đại trong quá trình đổi mới giáo dục đào tạo ở Việt Nam hiện
nay”, Luận án tiến sỹ của Nguyễn Lương Bằng, 2001.