intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu chế tạo màng mỏng đa lớp có cấu trúc spin van

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:65

99
lượt xem
11
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở những điều nói trên, luận văn này chọn đối tượng nghiên cứu là màng mỏng đa lớp có cấu trúc spin - van Ta/NiFe/Cu/NiFe/IrMn/Ta được chế tạo bằng phương pháp phún xạ catốt. Luận văn gồm 3 phần chính: Chương 1 - Tổng quan về màng mỏng từ tính, Chương 2 -Các phương pháp thực nghiệm, Chương 3 - Kết quả và thảo luận.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu chế tạo màng mỏng đa lớp có cấu trúc spin van

  1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ Nguyễn Thị Kiều Vân NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO MÀNG MỎNG ĐA LỚP  CÓ CẤU TRÚC SPIN VAN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC
  2. Hà Nội – 2015
  3. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ Nguyễn Thị Kiều Vân NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO MÀNG MỎNG ĐA LỚP  CÓ CẤU TRÚC SPIN VAN Chuyên ngành: Vật lý Nhiệt Mã số:  LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ TUẤN TÚ
  4. Hà Nội – Năm 2015
  5. LỜI CẢM ƠN!  Lời đầu tiên, em xin gửi lời cảm  ơn sâu sắc tới TS. Lê Tuấn Tú – người   thầy đã tận tình giúp đỡ  em trong suốt thời gian làm luận văn. Cảm  ơn thầy đã   giúp em lựa chọn đề  tài, cung cấp cho em những thông tin, tài liệu cần thiết và  nhiệt tình giải đáp các vướng mắc trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài… Em xin chân thành biết ơn sự dạy dỗ của tất cả các quý thầy cô Khoa Vật   lý – Trường Đại học Khoa học tự  nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội. Các thầy,   các cô đã hết mình truyền đạt lại cho em những kiến thức cần thiết và bổ ích cho   tương lai sau này. Cuối cùng, lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất em xin gửi tới gia đình   thân yêu – những người đã luôn sát cánh và động viên em trong suốt chặng đường   qua. Hà Nội, ngày 06 tháng 07 năm 2015. Sinh viên Nguyễn Thị Kiều Vân
  6. MỤC LỤC MỞ ĐẦU................................................................................................................. 13 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ MÀNG MỎNG TỪ TÍNH........................................ 14 1.1. Màng mỏng..............................................................................................................14 1.2. Dị hướng từ.............................................................................................................15 1.2.1. Dị hướng hình dạng...........................................................................................................15 1.2.2. Dị hướng từ tinh thể. ........................................................................................................16 1.2.3. Dị hướng ứng suất............................................................................................................17 1.2.4. Dị hướng từ trong màng mỏng.........................................................................................17 1.3. Các vật liệu sắt từ...................................................................................................18 1.4. Các chất phản sắt từ (AFM)...................................................................................21 1.4.1. Đặc điểm của vật liệu phản sắt từ....................................................................................21 1.4.2. Lý thuyết trường phân tử của lớp phản sắt từ. ................................................................22 1.5. Giới thiệu về hiện tượng trao đổi dịch.................................................................22 1.5.1. Nguồn gốc của hiệu ứng trao đổi dịch..............................................................................23 1.5.2. Hiện tượng dịch đường từ trễ trong hệ FM/AFM. ...........................................................24 1.5.3. Mô hình lý thuyết...............................................................................................................25 1.5.4. Sự phụ thuộc vào độ dày của từ trường trao đổi dịch. ...................................................27 1.5.5. Các ứng dụng của hiện tượng trao đổi dịch.....................................................................28 1.6. Giới thiệu về hệ có cấu trúc spin van..................................................................29 1.7. Mục tiêu của luận văn.............................................................................................30 Chương 2: CÁC PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM............................................... 1 2.1. Chế tạo màng mỏng bằng phương pháp phún xạ. ..............................................1 2.2.1. Cơ chế phún xạ...................................................................................................................1 2.1.2 . Các hệ phún xạ...................................................................................................................2 2.2. Hiển vi điện tử quét (SEM).......................................................................................7 2.3. Từ kế mẫu rung (VSM)..............................................................................................9 2.4. Phân tích nhiễu xạ tia X..........................................................................................12 Chương 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN................................................................15 3.1. Màng mỏng NiFe......................................................................................................15 3.1.1. Kết quả đo hiển vi điện tử quét (SEM). ............................................................................15 3.1.2. Kết quả đo nhiễu xạ tia X (XRD).......................................................................................16 3.1.3. Kết quả đo từ kế mẫu rung (VSM)....................................................................................17 3.2. Hệ vật liệu NiFe/IrMn. .............................................................................................18 3.2.1. Kết quả đo tính chất từ......................................................................................................18
  7. 3.2.2. Kết quả đo XRD.................................................................................................................21 3.3. Hệ vật liệu NiFe/Cu/NiFe/IrMn................................................................................22 3.3.1. Kết quả đo từ kế mẫu rung (VSM)....................................................................................23 3.3.2. Ảnh hưởng của lớp ghim lên tính chất từ. .......................................................................25 3.3.3. Ảnh hưởng của lớp phản sắt từ lên tính chất từ..............................................................27 KẾT LUẬN..............................................................................................................31 TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................32
  8. DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình   1.1:   Ảnh   chụp   cắt   ngang   màng   mỏng   đa   lớp   Si/SiO2/Cu/IrMn/CoFeB/Ta/Cu/Au ................................................................................................................................... 2 Hình   1.2:   Cấu   trúc   đômen   trong   vật   liệu   sắt   từ ................................................................................................................................... 6 Hình   1.3:   Đường   cong   từ   trễ   của   chất   sắt   từ ................................................................................................................................... 7 Hình 1.4: Cấu trúc từ của vật liệu phản sắt từ gồm 2 phân mạng đối song nhau ................................................................................................................................... 8 Hình 1.5: Đường cong từ  trễ  của CoO được phủ  các hạt Co tại 77 K sau khi   được ủ trong trường hợp không có từ trường đặt vào (1) và dưới từ trường bão   hòa   (2) ................................................................................................................................ 10 Hình   1.6:   Cơ   chế   trao   đổi   dịch   trong   màng   hai   lớp   FM/AFM ................................................................................................................................ 11 Hình   1.7:   Biểu   đồ   các   góc   tham   gia   vào   hệ   trao   đổi   dịch ................................................................................................................................ 13 Hình 1.8: Sự phụ  thuộc của trường trao đổi dịch Hex và lực kháng từ Hc vào độ   dày   lớp   FM   cho   hệ   Fe80Ni20/FeMn   tại   tAFM  =   50   nm ................................................................................................................................ 14
  9. Hình 1.9: Sự phụ thuộc của trao đổi dịch H ex và lực kháng từ Hc  vào độ dày lớp   AFM   cho   hệ   Fe80Ni20/FeMn   tại   tFM  =   7   nm ................................................................................................................................ 15 Hình 1.10: Mô hình hiệu  ứng từ  điện trở  khổng lồ  trong các cấu trúc spin  van ................................................................................................................................ 16 Hình 1.11: Mặt cắt ngang của màng đa lớp spin   van với liên kết phản sắt từ ................................................................................................................................ 17 Hình   2.1:   Nguyên   lý   cơ   bản   của   quá   trình   phún   xạ ................................................................................................................................ 19 Hình 2.2:   Sơ   đồ   nguyên   lý   của   hệ   phún   xạ   catot   một   chiều ................................................................................................................................ 21 Hình 2.3 : Sơ đồ nguyên lý hệ phún xạ catốt xoay chiều...................................... ................................................................................................................................ 22 Hình 2.4:   Sơ   đồ   nguyên   lý   hệ   thống   phún   xạ   magnetron ................................................................................................................................ 23 Hình 2.5 : Hệ phún xạ magnetron sử dụng cả nguồn một chiều và nguồn xoay  chiều tại khoa Vật lý Kĩ thuật và Công nghệ Nano – Trường Đại học Công nghệ  ­ Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................................................................................ 24 Hình 2.6: (a) Kính hiển vi điện tử  quét; (b) Sơ  đồ  khối kính hiển vi điện tử  quét ................................................................................................................................ 25 Hình 2.7:  (a)  Máy  đo  từ   kế  mẫu rung (  VSM);  (b)  Mô   hình từ   kế   mẫu  rung
  10. ................................................................................................................................ 26 Hình 2.8: Sơ đồ cấu trúc cơ khí của hệ VSM ................................................................................................................................ 27 Hình 2.9: Hiện tượng nhiễu xạ trên tinh thể.........................................................30 Hình 2.10:  (a) Hệ  đo nhiễu xạ  tia X (XRD);(b) Mô hình hệ  đo nhiễu xạ  tia   X ................................................................................................................................ 31 Hình   3.1:   Ảnh   SEM   của   màng   NiFe ................................................................................................................................ 32 Hình   3.2:   Hình   ảnh   nhiễu   xạ   tia   X   của   màng   NiFe ................................................................................................................................ 33 Hình 3.3: Đường cong từ trễ của màng NiFe với từ trường đặt vào song song với   bề   m ặt   của   màng ................................................................................................................................ 34 Hình  3.4:   Hình  ảnh  VSM   của   hệ   NiFe/IrMn   với  t NiFe  =  5  nm,   7   nm   và   9   nm ................................................................................................................................ 35 Hình 3.5: Sự  phụ  thuộc của Hex  vào chiều dày lớp NiFe của màng NiFe/IrMn ................................................................................................................................ 37 Hình  3.6:   Sự   phụ   thuộc   của   H c    vào  chiều  dày   lớp   NiFe   của   hệ   NiFe/IrMn ................................................................................................................................ 37 Hình   3.7:   Nhiễu   xạ   tia   X   của   các   lớp   NiFe/IrMn ................................................................................................................................ 38
  11. Hình   3.8:   Cấu   trúc   hệ   vật   liệu   NiFe/Cu/NiFe/IrMn ................................................................................................................................ 39 Hình 3.9:  Đường cong từ  trễ  của cấu trúc spin   van NiFe (5 nm)/Cu (3 nm)/NiFe   (tNiFe nm)/IrMn (10 nm) với (a) tNiFe = 3 nm, 5 nm, 7 nm và (b) tNiFe = 9 nm, 12 nm… ................................................................................................................................ 40 Hình 3.10: Ảnh hưởng của lớp NiFe lên mômen từ của hệ NiFe/Cu/NiFe/IrMn  khi chiều dày lớp NiFe thay đổi ................................................................................................................................ 41 Hình   3.11  :   Đồ   thị   sự   phụ   thuộc   của   Hex    vào   chiều   dày   lớp   NiFe ................................................................................................................................ 42 Hình 3.12 : Sự phụ thuộc của Hc  vào chiều dày lớp NiFe của hệ NiFe (5 nm)/Cu   (3   nm)/NiF   (tNiFe  nm)/IrMn   (10   nm) ................................................................................................................................ 43 Hình 3.13:  Ảnh hưởng của lớp phản sắt từ lên tính chất từ  của hệ  có cấu trúc   spin van Ta (5 nm)/NiFe (5 nm)/Cu (3 nm)/NiFe (9 nm)/IrMn (t IrMn nm)/Ta (5 nm) ................................................................................................................................ 44 Hình 3.14: Sự phụ thuộc của lực kháng từ Hc  và từ trường trao đổi dịch Hex vào   chiều dày lớp IrMn của hệ  Ta (5 nm)/NiFe (5 nm)/Cu (3 nm)/NiFe (9 nm)/IrMn   (tIrMn  nm)/Ta   (5   nm) ................................................................................................................................ 45
  12. DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT Kí hiệu Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt AFM Antiferromagnetic material Vật liệu phản sắt từ FM Ferromagnetic material Vật liệu sắt từ GMR Giant Magnetoresistive effect Hiệu ứng từ trở khổng lồ NM Non – magnetic material Vật liệu phi từ SEM Scanning Electron Microscopy Hiển vi điện tử quét VSM Vibrating Sample Magnetometer Từ kế mẫu rung XRD X – ray diffraction Nhiễu xạ tia X
  13. MỞ ĐẦU Trong thời đại khoa học kỹ thuật hiện đại, các máy móc và thiết bị  có xu  hướng thu nhỏ  kích thước nhưng các tính chất và khả  năng hoạt động không bị  hạn chế nhờ việc sử dụng các tính năng ưu việt, đặc biệt là ở dạng màng mỏng. Lịch sử phát triển màng mỏng đã có rất lâu đời nhưng khi đó người ta chỉ  biết sử  dụng nó vào mục đích dân dụng và trang trí. Sang đầu thế  kỉ  XX, màng   mỏng bắt đầu được quan tâm nhờ các tính chất đặc biệt và kích thước nhỏ bé để  chế  tạo các thiết bị  máy móc. Không chỉ  có màng bán dẫn được quan tâm đặc  biệt, mà màng mỏng từ tính cũng đang rất được quan tâm. Trong những năm cuối  thế kỉ XX, màng mỏng từ tính đã trở thành mục tiêu nghiên cứu của nhiều phòng  thí nghiệm trên thế giới, đặc biệt là màng mỏng đa lớp có cấu trúc spin van…với  nhiều ứng dụng khác nhau trong tương lai. Một trong những  ứng dụng điển hình   đó là chế tạo thiết bị ghi từ và lưu trữ thông tin.  Ở Việt Nam vào năm cuối những thập niên 90 thế kỷ XX, màng mỏng đã  trở  thành lĩnh vực rất được quan tâm chú ý. Với nhiều trung tâm nghiên cứu,   nhiều thiết bị máy móc hiện đại phục vụ cho việc nghiên cứu màng mỏng được   trang bị và cũng đã thu được những kết quả  đáng kể, đặc biệt là màng mỏng đa   lớp có cấu trúc spin  van. Trên cơ sở những điều nói trên, luận văn này chọn đối tượng nghiên cứu   là màng mỏng đa lớp có cấu trúc spin – van  Ta/NiFe/Cu/NiFe/IrMn/Ta được chế  tạo bằng phương pháp phún xạ catốt. Luận văn của em gồm 3 phần chính: Chương 1: Tổng quan về màng mỏng từ tính. Chương 2: Các phương pháp thực nghiệm. Chương 3: Kết quả và thảo luận.
  14. Chương 1: TỔNG QUAN VỀ MÀNG MỎNG TỪ TÍNH 1.1. Màng mỏng. Màng mỏng (thin film) là một hay nhiều lớp vật liệu được chế tạo sao cho  chiều dày nhỏ hơn rất nhiều so với các chiều còn lại (chiều rộng và chiều dài).   Chiều dày của một màng mỏng thay đổi từ vài nm đến một vài μm thông thường  là nhỏ hơn 1μm. Có hai loại màng mỏng: Màng đơn lớp: được cấu tạo bởi một lớp vật liệu mỏng chế tạo trên một   đế. Tính chất của màng được tạo ra từ lớp vật liệu đó (và có thể ảnh hưởng bởi   tác động của lớp đế). Màng đa lớp: là màng mỏng được cấu tạo từ nhiều lớp vật liệu khác nhau,  xếp chồng lên nhau, được tạo ra nhằm thay đổi các tính chất của màng mỏng.   Hình 1.1 cho ta thấy ảnh chụp cắt ngang của một màng mỏng đa lớp.
  15. Hình 1.1: Ảnh chụp cắt ngang màng mỏng đa lớp   Si/SiO2/Cu/IrMn/CoFeB/Ta/Cu/Au. Hiện nay, màng mỏng đang là một lĩnh vực nghiên cứu mạnh mẽ của khoa  học và công nghệ vật liệu, vật lý chất rắn…với nhiều khả năng ứng dụng to lớn  trong đời sống hàng ngày, trong sản xuất… [7,16, 20]. 1.2. Dị hướng từ. Trong tinh thể, mômen từ (hay từ độ) luôn có một định hướng ưu tiên dọc  theo một hướng nào đó của tinh thể. Ta gọi đó là hiện tượng dị  hướng từ. Nói  cách khác, dị  hướng từ  là sự  phụ  thuộc có hướng của các tính chất từ  của vật   liệu. Khi từ  hóa theo hướng  ưu tiên đó rất dễ  đạt được trạng thái bão hòa nên   hướng đó được gọi là trục dễ  từ  hóa. Ngược lại, khi từ  hóa theo hướng khác,   trạng thái bão hòa rất khó mà đạt được. Các hướng này là các trục từ hóa khó [1].  1.2.1. Dị hướng hình dạng. 1.2.1.1. Dị hướng hình dạng của mẫu elip tròn xoay. Dị hướng này phụ thuộc vào kích thước và hình dạng của mẫu. Dị hướng   hình dạng có thể  được định nghĩa một cách đơn giản là sự  khác nhau về  năng  lượng khi từ hóa theo chiều dài nhất và chiều ngắn nhất của mẫu sắt từ. Ví dụ,   một mẫu hình trụ có năng lượng tĩnh từ theo phương vuông góc với trục hình trụ  lớn hơn so với năng lượng tĩnh từ dọc theo trục hình trụ. Đó là vì khi từ hóa theo  phương vuông góc, trường khử từ rất lớn; còn khi từ hóa theo phương song song   trường khử  từ  nhỏ  hơn rất nhiều. Do đó, từ  độ  có xu hướng dọc theo trục hình  trụ đề giảm năng lượng tĩnh từ [1]. Đối với một mẫu sắt từ hình elip tròn xoay với các bán trục là a và b, hệ  số trường khử từ tương  ứng sẽ là Na và Nb (với 2Na + Nb = 1) Nếu véc tơ từ độ 
  16. M hợp với trục dễ một góc θ thì năng lượng dị hướng hình dạng Ehd nhận được  là : 1 [J/m3]  (1.1) Ehd = µo M 2 ( N a − N b ) sin 2 θ                                         2  Hằng số dị hướng hình dạng [1] :  1   [J/m3]   (1.2) Ehd = µo M 2 ( N a − N b )                                   2 1.2.1.2. Dị hướng hình dạng của màng mỏng. Trong trường hợp của một màng mỏng sắt từ có độ dày rất nhỏ, các hệ số  trường khử từ nhận giá trị : Nz = 1 ; Nx = Ny = 0. Áp dụng biểu thức (1.1) với Na  = Nz = 1 ; Nb = Nx = 0, ta có: 1   [J/m3]  (1.3) Ehd = µo M 2 sin 2 θ                                               2 Với hệ số dị hướng hình dạng là [1]:   1 [J/m3]  (1.4) K hd = µo M 2                                                     2 1.2.2. Dị hướng từ tinh thể.  Dị hướng từ tinh thể được xác định không chỉ  bởi liên kết của mômen từ  spin với hình dạng và định hướng của quỹ đạo điện tử (liên kết spin – quỹ đạo)  mà còn bởi liên kết của các quỹ  đạo điện tử  đang xét với đối xứng của sự  sắp   xếp các nguyên tử  trong mạng tinh thể (trường tinh thể) [1]. Nếu trường tinh thể  có đối xứng thấp và nếu sự  phân bố  điện tích của   nguyên tử đang xét là bất đối xứng, khi đó, các quỹ đạo của nguyên tử sẽ tương  tác một cách dị  hướng với trường tinh thể. Nói một cách khác, khi trường tinh   thể  có đối xứng thấp, hộp thế  năng tương tác của điện tử  với trường tinh thể 
  17. cũng có đối xứng thấp. Do đó, chỉ  một vài quỹ  đạo nguyên tử  có định hướng   nhất định sẽ có lợi về mặt năng lượng [1]. 1.2.3. Dị hướng ứng suất. Dị hướng ứng suất gây nên bởi ứng suất trong các vật liệu từ giảo. Dị  hướng ứng suất có đóng góp đáng kể vào dị hướng từ tổng cộng, đặc biệt trong  các trường hợp của màng mỏng từ. Năng lượng dị hướng ứng suất được viết: 3   [J/m3]    (1.5) Eu s = − λsσ sin 2 θ                                                   2 trong đó: + λs: hệ số từ giảo bão hòa. + σ: ứng suất (N/m2). + θ: góc giữa véc tơ M và trục dễ từ hóa. Tùy thuộc vào dấu của  λs  và  σ  (ứng suất kéo hoặc nén), điều kiện cực  tiểu của  Eu s sẽ cho phép xác định phương của trục từ hóa dễ do ứng suất gây nên   [1]. 1.2.4. Dị hướng từ trong màng mỏng. Dị  hướng từ  của các màng mỏng có ý nghĩa rất quan trọng, nhất là các   trường hợp dị  hướng từ  vuông góc với mặt phẳng màng, để  ứng dụng trong kỹ  nghệ ghi thông tin mật độ cao [1]. Đối với trường hợp màng mỏng, dị  hướng từ  hình dạng thường có xu   hướng định hướng các mômen từ theo phương mặt phẳng để năng lượng tĩnh từ  tối ưu. Năng  lượng   dị   hướng   từ   của   các   màng  mỏng   thường   được   viết   dưới   dạng:     (1.6)                                                          Ea = − K cos θ 2
  18. trong đó, θ là góc giữa từ  độ  và phương pháp tuyến của màng. Theo định nghĩa  này, giá trị dương của K có nghĩa là từ độ hướng theo phương vuông góc với mặt   phẳng màng. Nói chung, trong rất nhiều trường hợp, dị hướng từ bề mặt được  quan sát phổ biến hơn [1]. Có hai nguồn đóng góp chính vào dị hướng từ của các màng mỏng, đó là dị  hướng từ thể tích (Kv) và dị hướng từ bề mặt (Ks) . Hai loại dị hướng này có thể  tách ra khỏi hiệu  ứng từ  hiệu dụng đo được từ  thực nghiệm K eff dựa vào biểu  thức sau:       (1.7)                                                        K e ff = K v + 2 K s / t trong đó, t là chiều dày của màng, thừa số 2 xuất hiện trong biểu thức này là do  mỗi lớp sắt từ có hai lớp bề mặt. Bằng cách vẽ đồ thị  t.Keff  phụ thuộc vào t, Kv  sẽ được xác định từ hệ số góc của đường thẳng và 2K s là giao điểm của đường  thẳng với trục tung [1]. 1.3. Các vật liệu sắt từ. Từ  ngày xưa, sắt từ  được biết đến như  là một kim loại (Fe) và lodston   (Fe3O4). Dựa vào độ từ dư của sắt từ mà chúng được sử dụng để  làm la bàn hay  kim la bàn. Ngày nay, có rất nhiều loại sắt từ được biết đến như trong kim loại,  hợp kim và oxit. Tuy nhiên, chỉ có ba loại kim loại có phân lớp 3d là vật liệu sắt   từ ở nhiệt độ phòng (Fe, Co, Ni) [2]. Vật liệu sắt từ  được biết đến là một chất có từ  tính rất mạnh, có độ  từ  thẩm rất lớn và độ  từ  hóa lớn hơn độ  từ  hóa của chất thuận từ. Chất sắt từ có  những mômen từ nguyên tử có khả năng tương tác với nhau. Tương tác này dẫn   đến việc   hình thành  trong  lòng vật  liệu  các  vùng  đômen mà   trong  mỗi  vùng   đômen này, các mômen từ  sắp xếp hoàn toàn song song nhau tạo thành từ  độ  tự  phát (có nghĩa là tồn tại độ từ hóa ngay cả khi không có từ trường ngoài). Và khi  không có từ  trường ngoài, do năng lượng nhiệt làm cho các mômen từ  trong các  
  19. đômen trong toàn khối sắp xếp hỗn độn, do vậy, tổng độ  từ  hóa của toàn khối   vẫn bằng 0.  Hình 1.2: Cấu trúc đômen trong vật liệu sắt từ Việc hình thành đômen là để  giảm thiểu năng lượng từ  do trường khử  từ  gây ra. Tức là, năng lượng sẽ lớn hơn khi các đường sức từ của mỗi một đômen   vẫn còn nằm bên ngoài chất sắt từ. Tuy nhiên, nếu các đường sức này được đóng  kín do sự  sắp xếp hợp lý của các đômen như  trên hình 1.2 thì sẽ  có lợi về  mặt  năng lượng. Một lý do khác là do sự cạnh tranh của dị hướng từ tinh thể (làm cho  mômen  từ   định  hướng  theo trục  dễ  tinh thể)   và  tương  tác  trao  đổi (làm  cho  mômen từ  định hướng song song với nhau) dẫn đến từ  độ  của toàn bộ  khối sắt  từ  bị  phân chia thành những đômen (vùng) từ  hóa tự  phát để  có lợi về  mặt năng  lượng. Quá trình từ hóa được thể hiện thông qua sự dịch vách thuận nghịch và bất  thuận nghịch (ở  từ  trường nhỏ) và quá trình quay thuận nghịch và bất thuận   nghịch của đômen (trong từ trường lớn) như sau: Nếu ta đặt từ trường ngoài vào   vật liệu sẽ có hai hiện tượng xảy ra:    + Sự  lớn dần của các đômen từ  theo phương của từ  trường và giảm dần   đômen ngược chiều theo phương của từ trường (dịch vách đômen). + Sự quay của các đômen từ theo hướng của từ trường.
  20. Hình 1.3: Đường cong từ trễ của chất sắt từ. Khi tăng dần từ  trường đến mức đủ  lớn, ta sẽ  có hiện tượng bão hòa từ,   lúc đó, tất cả các đômen từ sắp xếp song song với nhau và trong vật liệu, về mặt   lý tưởng chỉ có một đômen duy nhất. Nếu ta ngắt từ trường, các mômen từ sẽ lại  có xu hướng hỗn độn do thăng giáng nhiệt và lại tạo thành các đômen. Tuy nhiên,   các đômen này vẫn còn tương tác với nhau. Khi ta giảm từ  trường về  0, tổng   mômen từ  trong toàn khối giảm dần nhưng không bằng 0  ở  từ  trường bằng 0.   Khi từ độ bằng 0, ta gọi đó là trạng thái khử từ, giá trị từ trường tại đó được gọi   là lực kháng từ. Nếu từ trường càng âm thì từ độ tiếp tục giảm từ giá trị 0 về giá   trị bão hòa âm. Giá trị tiếp tục như trên nếu ta tiếp tục tăng giá trị từ trường về 0   và đổi chiều rồi tăng giá trị  dương của nó. Điều này tạo thành hiện tượng trễ  của vật liệu sắt từ như hình 1.3. Hai đặc trưng cơ bản quan trọng nhất của chất sắt từ là: + Đường cong từ trễ. + Nhiệt độ Curie Tc   Nhiệt độ  Curie Tc  trong các chất sắt từ  là nhiệt độ  chuyển pha sắt từ  ­  thuận từ (chuyển pha loại 2 – chuyển pha không có sự thay đổi về cấu trúc). Tại  nhiệt độ này, chất sắt từ bị mất trật tự sắt từ song song. Ở dưới nhiệt độ Tc, vật 
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0