LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của
PGS.TS. Lê Hiếu Học, GS.TS. Đỗ Văn Phức. Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận án được
trích dẫn từ các bài báo, đề tài nghiên cứu đã được sự đồng ý của các đồng tác giả. Các số
liệu, kết quả này là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, chưa được tác giả khác công bố.
Hà Nội, ngày 01 tháng 6 năm 2018
Người hướng dẫn khoa học 1
PGS.TS. Lê Hiếu Học
Người hướng dẫn khoa học 2
GS.TS. Đỗ Văn Phức
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Đức Trọng
i
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan
tâm giúp đỡ nhiệt tình và sự động viên sâu sắc của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Lê Hiếu Học, GS.TS. Đỗ Văn
Phức, những người thầy trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ nghiên cứu sinh trong quá trình
nghiên cứu và hoàn thành luận án.
Tôi xin được chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và cán bộ, giảng viên các Trường Đại
học Bách Khoa Hà Nội, Trường Đại học Bách Khoa Đà Nẵng, Trường Đại học Bách Khoa
Thành phố Hồ Chí Minh và các doanh nghiệp đã tạo điều kiện cho tôi thu thập các số liệu cần
thiết để thực hiện nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, Ban lãnh đạo
Viện Đào tạo Quốc tế - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và các đồng nghiệp đã tạo điều
kiện, hỗ trợ cho tôi thực hiện công việc nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, các thầy, cô của Viện Kinh tế và Quản lý, Viện Đào tạo
Sau Đại học - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi về
mọi mặt trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án tốt nghiệp.
Xin được chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè đã chia sẻ, động viên tôi vượt
qua những khó khăn, giúp đỡ tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án này.
Xin trân trọng cảm ơn!
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Đức Trọng
ii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................... vii
DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................................... x
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................xi
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LIÊN KẾT TRƯỜNG ĐẠI HỌC
– DOANH NGHIỆP ........................................................................................................ 9
1.1. Các hướng tiếp cận nghiên cứu liên kết trường đại học – doanh nghiệp ........................... 9
1.1.1. Hệ thống đổi mới quốc gia ............................................................................................... 9
1.1.1.1. Khái niệm ...................................................................................................................... 9
1.1.1.2. Ứng dụng cách tiếp cận “Hệ thống đổi mới quốc gia” ................................................ 10
1.1.1.3. Hạn chế của hướng tiếp cận “Hệ thống đổi mới quốc gia” ......................................... 11
1.1.2. Phương thức thứ 2 về sáng tạo tri thức ........................................................................... 12
1.1.2.1. Khái niệm .................................................................................................................... 12
1.1.2.2. Ứng dụng hướng tiếp cận “Phương thức thứ hai về Sáng tạo tri thức” ....................... 13
1.1.2.3. Những hạn chế của hướng tiếp cận Phương thức thứ 2 của sáng tạo tri thức ............. 13
1.1.3. “Mô hình Triple Helix” về mối quan hệ giữa trường đại học - Doanh nghiệp - Chính
phủ” trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ ................................................................... 14
1.1.3.1. Xuất xứ mô hình Triple Helix về liên kết trường đại học - doanh nghiệp trong nghiên
cứu và chuyển giao công nghệ ................................................................................................. 14
1.1.3.2. Ứng dụng của mô hình Triple Helix ............................................................................ 15
1.1.3.3. Những hạn chế của “Mô hình Triple Helix” ............................................................... 16
1.1.4. So sánh 3 hướng tiếp cận đối với chủ đề của luận án ..................................................... 17
1.2. Cơ sở lý luận về liên kết trường đại học - doanh nghiệp ................................................... 18
1.2.1. Khái niệm về liên kết trường đại học – doanh nghiệp .................................................... 18
1.2.2. Các hình thức liên kết trường đại học - doanh nghiệp ................................................... 19
1.2.3. Động cơ thúc đẩy việc thiết lập liên kết trường đại học – doanh nghiệp ....................... 30
1.2.4. Những rào cản trong liên kết trường đại học - doanh nghiệp ......................................... 33
1.3 Mối quan hệ giữa rào cản liên kết – động cơ liên kết – hình thức liên kết và lựa chọn giải
pháp thúc đẩy liên kết ............................................................................................................... 36
1.3.1 Mối quan hệ giữa rào cản liên kết – hình thức liên kết ................................................... 36
1.3.2 Quan hệ giữa động cơ liên kết với các hình thức liên kết ............................................... 37
1.4 Phương pháp đánh giá liên kết đại học – doanh nghiệp ..................................................... 37
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 39
CHƯƠNG 2: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................. 40
2.1 Quy trình nghiên cứu .......................................................................................................... 40
iii
2.2 Thiết kế phương pháp xác định các yếu tố ảnh hưởng tới liên kết đại học – doanh nghiệp
tại các trường đại học kỹ thuật Việt Nam ................................................................................. 42
2.2.1. Khái quát về các trường đại học tham gia trong nghiên cứu .......................................... 42
2.2.1.1. Trường Đại học Bách khoa Hà Nội ............................................................................. 42
2.2.1.2. Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng .......................................................................... 45
2.2.1.3. Trường Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh .................................................. 48
2.2.2. Phát triển mô hình nghiên cứu ........................................................................................ 50
2.2.3 Thiết lập các công cụ đo lường ........................................................................................ 52
2.2.3.1 Thiết lập bộ công cụ ban đầu ........................................................................................ 52
2.2.3.2. Thiết lập bộ công cụ chính thức .................................................................................. 59
2.2.4 Cách tiếp cận nghiên cứu, chọn mẫu và phương pháp thu thập dữ liệu .......................... 67
2.2.4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu .............................................................................................. 67
2.2.4.2 Chọn mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập dữ liệu .............................................. 67
2.2.5. Khám phá các nhân tố, đánh giá tính tin cậy và điều chỉnh mô hình nghiên cứu .......... 69
2.2.5.1. Khám phá các nhóm hình thức liên kết đại học – doanh nghiệp ................................. 69
2.2.5.2. Khám phá các động cơ liên kết đại học – doanh nghiệp ............................................. 69
2.2.5.3 Khám phá các rào cản liên kết đại học – doanh nghiệp ............................................... 70
2.2.5.4. Khám phá nhận thức về các giải pháp thúc đẩy liên kết ............................................. 71
2.2.5.5 Đánh giá sự tin cậy của các nhân tố ............................................................................. 72
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 76
CHƯƠNG 3. NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ
THUẬT .......................................................................................................................... 77
3.1. Mô tả mẫu nghiên cứu ....................................................................................................... 77
3.1.1. Nguồn kinh phí cho hoạt động nghiên cứu khoa học ..................................................... 78
3.1.2. Chính sách phát triển hợp tác với doanh nghiệp và hỗ trợ thực hiện bảo hộ sở hữu trí
tuệ ............................................................................................................................................. 79
3.1.3. Đơn vị phụ trách hoạt động hợp tác với doanh nghiệp .................................................. 80
3.2 Phân tích tương quan về mối quan hệ giữa động cơ – rào cản – hình thức và lựa chọn giải
pháp thúc đẩy liên kết ............................................................................................................... 80
3.3 Phân tích hồi quy và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ................................................ 81
3.3.1 Kết quả ước lượng ảnh hưởng của rảo cản liên kết, động cơ liên kết đến hình thức liên
kết dựa vào tiếp nhận và chuyển giao ....................................................................................... 81
3.3.2 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức liên kết dựa
trên kết quả ............................................................................................................................... 82
3.3.3 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức phối hợp liên
kết chủ động của nhà trường .................................................................................................... 82
3.3.4 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức liên kết dựa
vào việc tham gia và trao đổi .................................................................................................... 83
3.4 Kết quả đánh giá sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết đại học – doanh
nghiệp giai đoạn 2005 – 2009 và 2010 – 2015 ......................................................................... 84
3.4.1 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào tài trợ và chuyển giao 84
iv
3.4.2 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào kết quả ....................... 84
3.4.3 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào việc phối hợp chủ động
của trường đại học .................................................................................................................... 85
3.4.4 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào tham gia và trao đổi ... 85
3.5 Đánh giá sự các biệt giữa các trường đại học về động cơ, rào cản, hình thức và những giải
pháp thúc đẩy liên kết đại học – doanh nghiệp ........................................................................ 86
3.5.1 Sự khác biệt giữa các trường về mức độ thực hiện các hình thức liên kết ...................... 86
3.5.2 Sự khác biệt giữa các trường về động cơ liên kết với doanh nghiệp ............................... 88
3.5.3. Sự khác biệt giữa các trường về các rào cản liên kết với doanh nghiệp ......................... 90
3.5.4. Sự khác biệt giữa các trường về yếu tố thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp .................. 91
3.6. Kết quả phân tích tình hình thực hiện các hình thức liên kết, động cơ liên kết, các rào cản
liên kết và định hướng lựa chọn các giải pháp thúc đẩy từ các trường khảo sát ...................... 92
3.6.1. Tình hình thực hiện các hình thức liên kết ..................................................................... 92
3.6.1.1 Liên kết dựa trên tài trợ và chuyển giao ....................................................................... 92
3.6.1.2 Liên kết dựa trên kết quả .............................................................................................. 93
3.6.1.3 Phối hợp liên kết chủ động của trường đại học ............................................................ 94
3.6.1.4. Liên kết qua tham gia và trao đổi ................................................................................ 94
3.6.2 Đánh giá đối với các yếu tố động cơ liên kết .................................................................. 95
3.6.2.1. Động cơ cải thiện chất lượng giảng dạy ...................................................................... 95
3.6.2.2. Động cơ tài chính ........................................................................................................ 96
3.6.2.3. Động cơ phát triển kiến thức và ứng dụng kết quả ...................................................... 97
3.6.3. Rào cản liên kết .............................................................................................................. 98
3.6.3.1. Rào cản do khoảng cách đáp ứng ................................................................................ 98
3.6.3.2. Rào cản nhận thức ....................................................................................................... 99
3.6.3.3. Rào cản nội bộ ........................................................................................................... 100
3.6.4. Giải pháp thúc đẩy liên kết từ quan điểm của đối tượng khảo sát ................................ 101
3.6.4.1. Tự chủ trao đổi .......................................................................................................... 101
3.6.4.2. Chuyên môn hóa và truyền thông .............................................................................. 101
3.6.4.3. Thưởng khuyến khích ................................................................................................ 102
3.7. Đánh giá từ doanh nghiệp ................................................................................................ 103
3.7.1 Mô tả các doanh nghiệp tham gia khảo sát .................................................................... 103
3.7.1.1 Theo lĩnh vực hoạt động ............................................................................................. 103
3.7.1.2 Theo tư cách pháp nhân/hình thức sở hữu .................................................................. 104
3.7.1.3 Theo vị trí công tác ..................................................................................................... 104
3.7.1.4 Hoạt động R&D .......................................................................................................... 105
3.7.2. Thực trạng liên kết với trường đại học qua khảo sát tại doanh nghiệp ........................ 105
3.7.2.1 Hình thức liên kết ....................................................................................................... 105
3.7.2.2. Lợi ích/Yếu tố thúc đẩy việc hợp tác với trường đại học .......................................... 106
3.7.2.3 Yếu tố cản trở việc hợp tác với các trường đại học .................................................... 108
3.8.2.4 Những kiến nghị để thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp ............................................ 111
v
