Luận văn Tiến sĩ: Các yếu tố ảnh hưởng tới liên kết giữa trường đại học kỹ thuật với doanh nghiệp tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của<br /> PGS.TS. Lê Hiếu Học, GS.TS. Đỗ Văn Phức. Các số liệu, kết quả sử dụng trong luận án được<br /> trích dẫn từ các bài báo, đề tài nghiên cứu đã được sự đồng ý của các đồng tác giả. Các số<br /> liệu, kết quả này là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, chưa được tác giả khác công bố.<br /> Hà Nội, ngày 01 tháng 6 năm 2018<br /> Người hướng dẫn khoa học 1<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học 2<br /> <br /> Nghiên cứu sinh<br /> <br /> PGS.TS. Lê Hiếu Học<br /> <br /> GS.TS. Đỗ Văn Phức<br /> <br /> Nguyễn Đức Trọng<br /> <br /> i<br /> <br /> LỜI CẢM ƠN<br /> Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan<br /> tâm giúp đỡ nhiệt tình và sự động viên sâu sắc của nhiều cá nhân và tập thể.<br /> Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Lê Hiếu Học, GS.TS. Đỗ Văn<br /> Phức, những người thầy trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ nghiên cứu sinh trong quá trình<br /> nghiên cứu và hoàn thành luận án.<br /> Tôi xin được chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và cán bộ, giảng viên các Trường Đại<br /> học Bách Khoa Hà Nội, Trường Đại học Bách Khoa Đà Nẵng, Trường Đại học Bách Khoa<br /> Thành phố Hồ Chí Minh và các doanh nghiệp đã tạo điều kiện cho tôi thu thập các số liệu cần<br /> thiết để thực hiện nghiên cứu.<br /> Tôi xin cảm ơn đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, Ban lãnh đạo<br /> Viện Đào tạo Quốc tế - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và các đồng nghiệp đã tạo điều<br /> kiện, hỗ trợ cho tôi thực hiện công việc nghiên cứu.<br /> Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, các thầy, cô của Viện Kinh tế và Quản lý, Viện Đào tạo<br /> Sau Đại học - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã động viên, tạo điều kiện giúp đỡ tôi về<br /> mọi mặt trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án tốt nghiệp.<br /> Xin được chân thành cảm ơn những người thân, bạn bè đã chia sẻ, động viên tôi vượt<br /> qua những khó khăn, giúp đỡ tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án này.<br /> Xin trân trọng cảm ơn!<br /> Nghiên cứu sinh<br /> <br /> Nguyễn Đức Trọng<br /> <br /> ii<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i<br /> LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. ii<br /> MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii<br /> DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................... vii<br /> DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................................... x<br /> DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................xi<br /> MỞ ĐẦU.......................................................................................................................... 1<br /> CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LIÊN KẾT TRƯỜNG ĐẠI HỌC<br /> – DOANH NGHIỆP ........................................................................................................ 9<br /> 1.1. Các hướng tiếp cận nghiên cứu liên kết trường đại học – doanh nghiệp ........................... 9<br /> 1.1.1. Hệ thống đổi mới quốc gia ............................................................................................... 9<br /> 1.1.1.1. Khái niệm ...................................................................................................................... 9<br /> 1.1.1.2. Ứng dụng cách tiếp cận “Hệ thống đổi mới quốc gia” ................................................ 10<br /> 1.1.1.3. Hạn chế của hướng tiếp cận “Hệ thống đổi mới quốc gia” ......................................... 11<br /> 1.1.2. Phương thức thứ 2 về sáng tạo tri thức ........................................................................... 12<br /> 1.1.2.1. Khái niệm .................................................................................................................... 12<br /> 1.1.2.2. Ứng dụng hướng tiếp cận “Phương thức thứ hai về Sáng tạo tri thức” ....................... 13<br /> 1.1.2.3. Những hạn chế của hướng tiếp cận Phương thức thứ 2 của sáng tạo tri thức ............. 13<br /> 1.1.3. “Mô hình Triple Helix” về mối quan hệ giữa trường đại học - Doanh nghiệp - Chính<br /> phủ” trong nghiên cứu và chuyển giao công nghệ ................................................................... 14<br /> 1.1.3.1. Xuất xứ mô hình Triple Helix về liên kết trường đại học - doanh nghiệp trong nghiên<br /> cứu và chuyển giao công nghệ ................................................................................................. 14<br /> 1.1.3.2. Ứng dụng của mô hình Triple Helix ............................................................................ 15<br /> 1.1.3.3. Những hạn chế của “Mô hình Triple Helix” ............................................................... 16<br /> 1.1.4. So sánh 3 hướng tiếp cận đối với chủ đề của luận án ..................................................... 17<br /> 1.2. Cơ sở lý luận về liên kết trường đại học - doanh nghiệp ................................................... 18<br /> 1.2.1. Khái niệm về liên kết trường đại học – doanh nghiệp .................................................... 18<br /> 1.2.2. Các hình thức liên kết trường đại học - doanh nghiệp ................................................... 19<br /> 1.2.3. Động cơ thúc đẩy việc thiết lập liên kết trường đại học – doanh nghiệp ....................... 30<br /> 1.2.4. Những rào cản trong liên kết trường đại học - doanh nghiệp ......................................... 33<br /> 1.3 Mối quan hệ giữa rào cản liên kết – động cơ liên kết – hình thức liên kết và lựa chọn giải<br /> pháp thúc đẩy liên kết ............................................................................................................... 36<br /> 1.3.1 Mối quan hệ giữa rào cản liên kết – hình thức liên kết ................................................... 36<br /> 1.3.2 Quan hệ giữa động cơ liên kết với các hình thức liên kết ............................................... 37<br /> 1.4 Phương pháp đánh giá liên kết đại học – doanh nghiệp ..................................................... 37<br /> TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 39<br /> CHƯƠNG 2: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................. 40<br /> 2.1 Quy trình nghiên cứu .......................................................................................................... 40<br /> <br /> iii<br /> <br /> 2.2 Thiết kế phương pháp xác định các yếu tố ảnh hưởng tới liên kết đại học – doanh nghiệp<br /> tại các trường đại học kỹ thuật Việt Nam ................................................................................. 42<br /> 2.2.1. Khái quát về các trường đại học tham gia trong nghiên cứu .......................................... 42<br /> 2.2.1.1. Trường Đại học Bách khoa Hà Nội ............................................................................. 42<br /> 2.2.1.2. Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng .......................................................................... 45<br /> 2.2.1.3. Trường Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh .................................................. 48<br /> 2.2.2. Phát triển mô hình nghiên cứu ........................................................................................ 50<br /> 2.2.3 Thiết lập các công cụ đo lường........................................................................................ 52<br /> 2.2.3.1 Thiết lập bộ công cụ ban đầu ........................................................................................ 52<br /> 2.2.3.2. Thiết lập bộ công cụ chính thức .................................................................................. 59<br /> 2.2.4 Cách tiếp cận nghiên cứu, chọn mẫu và phương pháp thu thập dữ liệu .......................... 67<br /> 2.2.4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu.............................................................................................. 67<br /> 2.2.4.2 Chọn mẫu nghiên cứu và phương pháp thu thập dữ liệu .............................................. 67<br /> 2.2.5. Khám phá các nhân tố, đánh giá tính tin cậy và điều chỉnh mô hình nghiên cứu .......... 69<br /> 2.2.5.1. Khám phá các nhóm hình thức liên kết đại học – doanh nghiệp ................................. 69<br /> 2.2.5.2. Khám phá các động cơ liên kết đại học – doanh nghiệp ............................................. 69<br /> 2.2.5.3 Khám phá các rào cản liên kết đại học – doanh nghiệp ............................................... 70<br /> 2.2.5.4. Khám phá nhận thức về các giải pháp thúc đẩy liên kết ............................................. 71<br /> 2.2.5.5 Đánh giá sự tin cậy của các nhân tố ............................................................................. 72<br /> TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 76<br /> CHƯƠNG 3. NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ<br /> THUẬT .......................................................................................................................... 77<br /> 3.1. Mô tả mẫu nghiên cứu ....................................................................................................... 77<br /> 3.1.1. Nguồn kinh phí cho hoạt động nghiên cứu khoa học ..................................................... 78<br /> 3.1.2. Chính sách phát triển hợp tác với doanh nghiệp và hỗ trợ thực hiện bảo hộ sở hữu trí<br /> tuệ ............................................................................................................................................. 79<br /> 3.1.3. Đơn vị phụ trách hoạt động hợp tác với doanh nghiệp .................................................. 80<br /> 3.2 Phân tích tương quan về mối quan hệ giữa động cơ – rào cản – hình thức và lựa chọn giải<br /> pháp thúc đẩy liên kết ............................................................................................................... 80<br /> 3.3 Phân tích hồi quy và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ................................................ 81<br /> 3.3.1 Kết quả ước lượng ảnh hưởng của rảo cản liên kết, động cơ liên kết đến hình thức liên<br /> kết dựa vào tiếp nhận và chuyển giao....................................................................................... 81<br /> 3.3.2 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức liên kết dựa<br /> trên kết quả ............................................................................................................................... 82<br /> 3.3.3 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức phối hợp liên<br /> kết chủ động của nhà trường .................................................................................................... 82<br /> 3.3.4 Phân tích mối quan hệ rào cản liên kết, động cơ liên kết và các hình thức liên kết dựa<br /> vào việc tham gia và trao đổi .................................................................................................... 83<br /> 3.4 Kết quả đánh giá sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết đại học – doanh<br /> nghiệp giai đoạn 2005 – 2009 và 2010 – 2015 ......................................................................... 84<br /> 3.4.1 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào tài trợ và chuyển giao 84<br /> <br /> iv<br /> <br /> 3.4.2 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào kết quả ....................... 84<br /> 3.4.3 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào việc phối hợp chủ động<br /> của trường đại học .................................................................................................................... 85<br /> 3.4.4 Sự thay đổi về mức độ thực hiện các hình thức liên kết dựa vào tham gia và trao đổi ... 85<br /> 3.5 Đánh giá sự các biệt giữa các trường đại học về động cơ, rào cản, hình thức và những giải<br /> pháp thúc đẩy liên kết đại học – doanh nghiệp ........................................................................ 86<br /> 3.5.1 Sự khác biệt giữa các trường về mức độ thực hiện các hình thức liên kết ...................... 86<br /> 3.5.2 Sự khác biệt giữa các trường về động cơ liên kết với doanh nghiệp ............................... 88<br /> 3.5.3. Sự khác biệt giữa các trường về các rào cản liên kết với doanh nghiệp ......................... 90<br /> 3.5.4. Sự khác biệt giữa các trường về yếu tố thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp .................. 91<br /> 3.6. Kết quả phân tích tình hình thực hiện các hình thức liên kết, động cơ liên kết, các rào cản<br /> liên kết và định hướng lựa chọn các giải pháp thúc đẩy từ các trường khảo sát ...................... 92<br /> 3.6.1. Tình hình thực hiện các hình thức liên kết ..................................................................... 92<br /> 3.6.1.1 Liên kết dựa trên tài trợ và chuyển giao ....................................................................... 92<br /> 3.6.1.2 Liên kết dựa trên kết quả .............................................................................................. 93<br /> 3.6.1.3 Phối hợp liên kết chủ động của trường đại học ............................................................ 94<br /> 3.6.1.4. Liên kết qua tham gia và trao đổi ................................................................................ 94<br /> 3.6.2 Đánh giá đối với các yếu tố động cơ liên kết .................................................................. 95<br /> 3.6.2.1. Động cơ cải thiện chất lượng giảng dạy ...................................................................... 95<br /> 3.6.2.2. Động cơ tài chính ........................................................................................................ 96<br /> 3.6.2.3. Động cơ phát triển kiến thức và ứng dụng kết quả...................................................... 97<br /> 3.6.3. Rào cản liên kết .............................................................................................................. 98<br /> 3.6.3.1. Rào cản do khoảng cách đáp ứng ................................................................................ 98<br /> 3.6.3.2. Rào cản nhận thức ....................................................................................................... 99<br /> 3.6.3.3. Rào cản nội bộ ........................................................................................................... 100<br /> 3.6.4. Giải pháp thúc đẩy liên kết từ quan điểm của đối tượng khảo sát ................................ 101<br /> 3.6.4.1. Tự chủ trao đổi .......................................................................................................... 101<br /> 3.6.4.2. Chuyên môn hóa và truyền thông .............................................................................. 101<br /> 3.6.4.3. Thưởng khuyến khích ................................................................................................ 102<br /> 3.7. Đánh giá từ doanh nghiệp ................................................................................................ 103<br /> 3.7.1 Mô tả các doanh nghiệp tham gia khảo sát .................................................................... 103<br /> 3.7.1.1 Theo lĩnh vực hoạt động ............................................................................................. 103<br /> 3.7.1.2 Theo tư cách pháp nhân/hình thức sở hữu .................................................................. 104<br /> 3.7.1.3 Theo vị trí công tác ..................................................................................................... 104<br /> 3.7.1.4 Hoạt động R&D .......................................................................................................... 105<br /> 3.7.2. Thực trạng liên kết với trường đại học qua khảo sát tại doanh nghiệp ........................ 105<br /> 3.7.2.1 Hình thức liên kết ....................................................................................................... 105<br /> 3.7.2.2. Lợi ích/Yếu tố thúc đẩy việc hợp tác với trường đại học .......................................... 106<br /> 3.7.2.3 Yếu tố cản trở việc hợp tác với các trường đại học .................................................... 108<br /> 3.8.2.4 Những kiến nghị để thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp ............................................ 111<br /> <br /> v<br /> <br />