ICYREB 2021 | Chủ đề 1: Tăng trưởng kinh tế và Toàn cầu hóa
287
NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP
KINH DOANH DỊCH VỤ LƯU TRÚ BÌNH THUẬN
Huỳnh Hữu Nguyên - Nguyễn Xuân Viễn
Trường Đại học Phan Thiết
Nhiêu Vũ Phương
Ban quản lý khu bảo tồn biển Hòn Cau
Tóm tắt
Nghiên cứu được thực hiện với mục tiêu xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến
năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú trên địa bàn tỉnh Bình
Thuận. Bằng việc sử dụng tổng hợp hai phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, kết
quả phân tích dữ liệu thu thập từ khảo sát 270 giám đốc, phó giám đốc, người được ủy quyền
giữ công tác lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp cho thấy có 5 trong 7 yếu tố được phân tích có
ảnh hưởng tích cực đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú
với mức độ ảnh hưởng giảm dần, đó là: Nguồn nhân lực; Cơ sở hạ tầng; Hình ảnh thương
hiệu; Chất lượng sản phẩm, dịch vụ và Cạnh tranh về giá.
Từ khóa: Du lịch, Dịch vụ lưu trú, Năng lực cạnh tranh, Doanh nghiệp du lịch, tỉnh
Bình Thuận.
THE COMPETITIVENESS OF ACCOMMODATION
SERVICE BUSINESSES IN BINH THUAN PROVINCE
Abstract
The study was conducted with the aim of determining the main factors affecting the
competitiveness of accommodation service businesses in Binh Thuan province. By using a
combination of both qualitative and quantitative research methods, the results of data
analysis collected from a survey of 270 directors and deputy directors, persons authorized to
lead and manage the business shows that 5 out of 7 analyzed factors have a positive influence
on the competitiveness of accommodation service businesses with decreasing influence, that
is: Human resources; The infrastructure; Brand image; Product quality, service and price
competition.
Keywords: Tourism, Accommodation Services, Competitiveness, Tourism Enterprises,
Binh Thuan.
288
ICYREB 2021 | CHỦ ĐỀ 1: TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ TOÀN CẦU HÓA
1. Giới thiệu
Năng lực cạnh tranh (NLCT) của ngành và doanh nghiệp là một trong những chủ đề
nghiên cứu quan trọng trong các lĩnh vực kinh tế học và nghiên cứu kinh doanh. Đối với
ngành du lịch, khả năng cạnh tranh quốc tế của lĩnh vực dịch vụ chỉ mới được một số nhà
nghiên cứu quan tâm gần đây và đặc biệt tập trung vào các điểm đến du lịch hay ngành công
nghiệp khách sạn (Vengesayi, 2003; Dwyer và cộng sự, 2003; Wilde và cộng sự, 2008;
Hassan, 2000; Craigwell, 2007). Khi ngành du lịch nói chung và lĩnh vực kinh doanh dịch vụ
lưu trú nói riêng tiếp tục phát triển thịnh vượng trong sự phát triển của kinh tế toàn cầu thì sự
cạnh tranh cho dù là trong nước hay quốc tế cũng như giữa các doanh nghiệp trong ngành
cũng trở nên gay gắt hơn. Khi đó, việc sở hữu năng lực cạnh tranh tốt sẽ là lợi thế và chìa
khóa quan trọng giúp các doanh nghiệp ổn định hoạt động và phát triển bền vững hơn. Tuy
nhiên, việc đo lường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch không phải là một
nhiệm vụ đơn giản, vì nó liên quan đến việc xem xét và tích hợp hiệu quả nhiều yếu tố khác
nhau trong nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm cả kinh tế, môi trường, xã hội, văn hóa và
chính trị (Ritchie & Crouch, 2003).
Dưới gốc độ cạnh tranh của ngành du lịch, Gooroochurn và Sugiyarto (2005), phương
pháp giám sát năng lực cạnh tranh được áp dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm
đến du lịch, đây là phương pháp được xây dựng từ sự phối hợp nghiên cứu giữa Viện Nghiên
cứu Du lịch và Lữ hành Nottingham’s Christel DeHaan (TTRI) và Hội đồng Du lịch và Lữ
hành Thế giới (WTTC) với tám chỉ số riêng biệt, mỗi chỉ số tập trung vào một khía cạnh khác
nhau của hoạt động du lịch và môi trường hoạt động cho hoạt động và doanh nghiệp du lịch,
đó là các chỉ số về: Con người du lịch, Cạnh tranh về giá, Phát triển cơ sở hạ tầng, các chỉ số
liên quan đến Sinh thái (môi trường), Tiến bộ công nghệ, Nguồn nhân lực, chỉ số Mở cửa thị
trường và chỉ số Phát triển xã hội; Nghiên cứu của Review và cộng sự (2013) cho rằng NLCT
của các doanh nghiệp du lịch bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như Chất lượng dịch vụ, Giá, Giá
trị thu được so với chi phí bỏ ra, Vấn đề môi trường, Các vấn đề xã hội và an ninh; Trong một
nghiên cứu của Henry Tsai và cộng sự (2009), NLCT của điểm đến và khách sạn chịu sự tác
động của các yếu tố như Nguồn nhân lực, Trình độ giáo dục, đào tạo, Kỹ thuật, Chiến lược,
Năng suất, Vốn, Hình ảnh thương hiệu, Chiến lược liên minh, Thỏa mãn khách hàng đối với
chất lượng dịch vụ, Chi phí hoạt động môi trường, Điều kiện thị trường, Điều kiện nhu cầu,
Tiếp thị, Giá cả, Đặc tính vật chất, Quản lý quá trình. Tại Việt Nam, Trần Bảo An và cộng sự
(2012) xác định rằng NLCT của các khách sạn 4 sao trên địa bàn Thừa Thiên Huế chịu ảnh
hưởng bởi các yếu tố như uy tín hình ảnh của khách sạn, các phối thức marketing của khách
sạn, cơ sở vật chất kỹ thuật, trình độ tổ chức và phục vụ khách của khách sạn; Trong một
nghiên cứu khác, Nguyễn Cao Trí (2011) đánh giá thực trạng chung về NLCT của các doanh
nghiệp du lịch tại Tp.HCM đã cho thấy các yếu tố ảnh hưởng đến NLCT của các doanh
nghiệp bao gồm: Cơ sở vật chất; Tổ chức quản lý; Hệ thống thông tin; Nhân sự; Thị trường;
Marketing; Vốn; Tình hình cạnh tranh nội bộ ngành; Chủ trương, chính sách và Các bài học
thành công. Mặc dù, các nghiên cứu đã được thực hiện dưới nhiều góc độ khác nhau, tuy
ICYREB 2021 | Chủ đề 1: Tăng trưởng kinh tế và Toàn cầu hóa
289
nhiên việc tiếp cận và đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch theo lĩnh
vực và loại hình kinh doanh vẫn chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu. Trong phạm vi nghiên
cứu của nhóm tác giả vẫn chưa phát hiện nghiên cứu nào nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng
đến NLCT của các doanh nghiệp kinh doanh loại hình dịch vụ lưu trú ngay trên địa bàn tỉnh
Bình Thuận.
Bình Thuận là tỉnh nằm trong vùng kinh tế Nam bộ, những năm gần đây, du lịch đang
trở thành ngành công nghiệp mũi nhọn với sự tăng trưởng 15%/năm và đóng góp lớn vào
ngân sách tỉnh nhà. Tuy nhiên, do dịch bệnh Covid-19 kéo dài đã tác động tiêu cực tới ngành
du lịch với sự sụt giảm mạnh lượng khách quốc tế cũng như trong nước. Theo số liệu Sở Văn
hóa, Thể thao và Du lịch Bình Thuận, trong 6 tháng đầu năm 2021, toàn tỉnh ước đón khoảng
1.750.000 lượt khách (đạt 36,8% kế hoạch, tăng 1,13% so với cùng kỳ 2020); doanh thu từ
hoạt động du lịch khoảng 3.700 tỷ đồng (đạt 29,3 % kế hoạch, giảm 2,1% so với cùng kỳ
2020). Toàn tỉnh hiện có 580 cơ sở lưu trú du lịch với tổng số 16.423 phòng. Đã xếp hạng 71
cơ sở lưu trú, với 5.440 phòng, trong đó đạt tiêu chuẩn 5 sao 03 cơ sở, với 357 phòng; đạt tiêu
chuẩn 4 sao có 27 cơ sở, với 3.018 phòng; 3 sao có 16 cơ sở, với 1.214 phòng; 2 sao có 16 cơ
sở, với 654 phòng; 1 sao có 09 cơ sở, với 197 phòng; loại hình khách sạn 184 cơ sở, với 6.312
phòng; nhà nghỉ 220 cở sở, với 3.208 phòng; nhà ở có phòng cho thuê 99 cơ sở, với 1.272
phòng; bãi cắm trại du lịch 01 cơ sở, với 50 phòng; căn hộ 01 cơ sở với 56 phòng. Ngoài ra,
còn có 557 căn hộ và 315 biệt thự. Tuy nhiên, hiện tại chỉ có khoảng 65% cơ sở lưu trú hoạt
động đón khách, các cơ sở lớn hoạt động cầm chừng, công suất phòng bình quân chỉ đạt từ 10
- 20%, chủ yếu khách du lịch nội địa vào hai ngày cuối tuần và dịp lễ, tết. Sự sụt giảm đáng
kể lượng khách du lịch đến nghỉ dưỡng tại các cơ sở lưu trú cho thấy ngành du lịch Bình
Thuận nói chung không chỉ chịu sự ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch Covid-19 mà còn từ
nhiều yếu tố khách quan lẫn chủ quan khác, đặc biệt là sự phát triển của các điểm đến du lịch
mới trong những năm qua. Cho nên, việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh
tranh của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú trên địa bàn tỉnh có ý nghĩa quan trọng
cả về mặt khoa học và thực tiễn.
2. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu
2.1 Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp du lịch
Nghiên cứu về năng lực cạnh tranh được bắt đầu bằng công trình nghiên cứu cụ thể về
năng lực cạnh tranh của các quốc gia của Porter (1980), theo đó năng lực cạnh tranh quốc gia
được định nghĩa là khả năng một quốc gia đạt được hoặc duy trì một vị trí thuận lợi so với các
quốc gia khác trong các lĩnh vực công nghiệp then chốt, các yếu tố thúc đẩy quyết định năng
lực cạnh tranh quốc gia chính là các công ty trong nước cạnh tranh cả trên thị trường trong
nước và quốc tế chứ không phải các quốc gia. Ở cấp độ công ty, năng lực cạnh tranh vẫn là
một khái niệm khó và vẫn chưa được định nghĩa chính xác trong các bối cảnh khác nhau.
D'Cruz & Rugman (1992) cho rằng khả năng cạnh tranh của một công ty là khả năng thiết kế,
sản xuất và tiếp thị sản phẩm của mình vượt trội so với những sản phẩm do đối thủ cạnh tranh
cung cấp, xem xét cả hai yếu tố gồm giá và phi giá. Khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp
290
ICYREB 2021 | CHỦ ĐỀ 1: TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ TOÀN CẦU HÓA
còn được xem là liên quan đến các yếu tố năng suất, hiệu quả và lợi nhuận như một phương
tiện để đạt được mức sống cao hơn và tăng phúc lợi xã hội (Huggins, 2000). Theo Tefertiller
& Ward (1995), khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp liên quan đến việc tăng năng suất và
kéo theo sự khác biệt về chất lượng, giá cả tương đối, chi phí sản xuất và phân phối, khả năng
tiếp thị và hiệu quả của hệ thống tiếp thị và phân phối hỗ trợ. Đối với ngành du lịch, khi đề
cập đến năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch, Vengesayi (2003) cho rằng khi đề
cập đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp du lịch, cần liên kết nó với kinh tế, tiếp thị,
quản lý, giá cả, chất lượng và sự hài lòng khách hàng… và nó gắn liền với sự thịnh vượng
kinh tế của dân số của địa phương; Nó còn là là khả năng tạo ra lợi nhuận từ lưu lượng khách
du lịch bằng cách tạo ra và mang lại giá trị gia tăng cho khách du lịch thông qua sự phối hợp
hiệu quả của các yếu tố khác nhau trong một khung thời gian dài hơn (Hassan, 2000). Như
vậy, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là một khái niệm đa chiều, nó cần sự tổng hợp từ
nhiều yếu tố cấu thành. Do đó, các doanh nghiệp cần thông qua các yếu tố khác nhau để nâng
cao được năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
2.2 Mô hình nghiên cứu và thang đo
2.2.1 Mô hình nghiên cứu lý thuyết
Dựa trên cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch, các kết
quả trong các nghiên cứu thực nghiệm của các tác giả trong và ngoài nước có mục tiêu nghiên
cứu tương đồng và qua tham vấn của các chuyên gia có kinh nghiệm cũng như thâm niên điều
hành, quản lý trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lưu trú tại các khu nghỉ dưỡng trên
địa bàn tỉnh Bình Thuận, tác giả xây dựng mô hình nghiên cứu lý thuyết cho đề tài gồm các
yếu tố ảnh hưởng đến NLCT của các doanh nghiệp, đó là: (1) Cơ sở hạ tầng; (2) Nguồn nhân
lực; (3) Chất lượng sản phẩm, dịch vụ; (4) Cạnh tranh về giá; (5) Hình ảnh thương hiệu; (6)
Năng lực marketing; (7) Tổ chức quản lý.
Trên cơ sở lý thuyết về năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp du lịch, các kết quả
trong các nghiên cứu thực nghiệm của Craigwell (2007), Review và cộng sự (2013), Henry
Tsai và cộng sự (2009), Williams & Lesley Hare (2012), Nguyễn Cao Trí (2011), Trần Bảo
An và cộng sự (2012) và ứng với mô hình nghiên cứu, các giả thuyết nghiên cứu gồm: H1, H2,
H3, H4, H5, H6, H7 được cho là có ảnh hưởng thuận chiều với NLCT của các doanh nghiệp
kinh doanh dịch vụ lưu trú trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.
Mô hình nghiên cứu đề nghị của đề tài được trình bày như Hình 1 bên dưới như sau:
ICYREB 2021 | Chủ đề 1: Tăng trưởng kinh tế và Toàn cầu hóa
291
Hình 1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
2.2.2 Thang đo
Thông qua lý thuyết nền về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, các thang đo trong
các nghiên cứu trước có mục tiêu nghiên cứu tương đồng và qua tham vấn ý kiến của các
chuyên gia, các thang đo chính thức được tổng hợp trong Bảng 1 bên dưới như sau:
Bảng 1. Thang đo chính thức
Mã hóa
Nội dung biến
Nguồn
Thang đo “Cơ sở hạ tầng”
HT1
Hạ tầng kiến trúc của doanh nghiệp tốt.
D’Cruz & Rugman (1992); Trần Bảo An
và cộng sự (2012)
HT2
Các ký hiệu, biểu tượng, tạo tác về kiến
trúc của doanh nghiệp hấp dẫn và thu hút.
D’Cruz & Rugman (1992); Trần Bảo An
và cộng sự (2012)
HT3
Cơ sở vật chất, trang thiết bị của doanh
nghiệp tốt.
D’Cruz & Rugman (1992); Trần Bảo An
và cộng sự (2012)
HT4
Chi phí đầu tư cho hạ tầng kiến trúc, cơ
sở vật chất của doanh nghiệp luôn đảm
bảo.
D’Cruz & Rugman (1992); Trần Bảo An
và cộng sự (2012)