6 2 NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ l
NGHỆ THUẬ T TRẠ NH GÔM
CỦ A LÀNG NGHÊ
BÁT TRÀNG
NGUYỄ N MỸ THANH
hiề u sử sách, tư liệ u cho biế t đị a
danh (tên gọ i) B át Tràng có từ thế
kỉ xrv. Đặ c biệ t, cuố n Dư đị a chí Nguyễ n
Trãi [3, tr. 33] đã khẳ ng đị nh vào th ế kỉ
XV, làng B át T ràng đã có nghề gố m và kĩ
th u ậ t làm gố m ở đây đã đạ t đư ợ c trìn h độ
nh ấ t đị nh, có th ể “cung ứ ng” đồ cố ng cho
Trung Quố c. Vì thế , cho đế n nay, nhiề u
hiệ n vậ t gố m B át Tràng trư ớ c th ế kỉ XIX
đang đư ợ c lư u giữ trong các bả o tàng và
sư u tậ p cá nh ân cho thấ y kế t quả củ a
mộ t quá trình h oạ t độ ng, p h át triể n củ a
mộ t làng nghề gôm trong suố t chặ ng
đư ờ ng hơ n năm th ế kỉ qua.
Từ năm 1986 đế n nay (dù mớ i chỉ 1/4
th ế kỉ ), trong cơ chế kinh tế th ị trư ờ ng xã
hộ i chủ nghĩa, làng gố m B át T ràng có
nhiề u biế n đổ i cơ bả n về h oạ t độ ng nghề
trong sự tác độ ng củ a xã hộ i, vắ n hoá,
kinh tế . Đặ c biệ t, nhữ ng hợ p đồ ng xuấ t
khẩ u đã góp ph ầ n thay đổ i cách nghĩ,
cách làm, sự sáng tạ o củ a nghệ nhân, thợ
gố m, thúc đẩ y làng nghề p h át triể n giao
thư ơ ng vói các nư ớ c và xây dự ng m ộ t
thư ơ ng hiệ u làng nghê' truyề n thố ng.
Trong vài năm gầ n đây, do nề n kinh tế
th ế giớ i suy thoái, khi việ c sả n xuấ t hàng
gố m xuấ t khẩ u kém đi th ì nhữ ng ngư ờ i
thợ gố m B át T ràng mớ i thự c sự bư ớ c vào
th ị trư ờ n g tro n g nư ớ c, đ ư a r a n h iề u m ẫ u
mã gố m mớ i, chấ t lư ợ ng cao, đáp ứ ng
đư ợ c nhu cầ u củ a ngư ờ i dân. Trong nhiề u
m ặ t hàng gố m, loạ i hình tra n h gố m đã có
nhữ ng bư ớ c tiế n mố i cả về kĩ th u ậ t và
nghệ thu ậ t, th u h ú t đư ợ c nhiề u khách
hàng trong nư ớ c.
T ranh gôm là mộ t thể loạ i gố m trang
trí thiế t diệ n mỏ ng, có thể treo hoặ c dán
Ố p trên tư ờ ng, cũng có thể gắ n trên nề n
nhà hay trong các bể bơ i... Tranh gố m có
ư u điể m chị u đư ợ c mư a, nắ ng ngoài trờ i
và gầ n chụ c năm gầ n đây, tran h gố m ở
Bát Tràng đã có bả ng m àu phong phú
như m àu sơ n dầ u. Tuy nhiên, như ợ c điể m
củ a tra n h gôm là khi treo trong nhà
thư ờ ng bị bóng (lóa), nh ấ t khi có ánh đèn
chiế u vào.
Làng gố m B át T ràng b ắ t đầ u sả n
xu ấ t tra n h gố m từ nhữ ng năm 60 củ a th ế
kỉ XX, khi hợ p tác xã Hợ p T hành liên kế t
vố i các họ a sĩ, giả ng viên khoa Gôm củ a
Trư ờ ng Đạ i họ c mĩ th u ậ t công nghiệ p để
có thêm nhiề u m ẫ u gôm . mớ i và nâng cao
tính thẩ m mĩ trong mỗ i loạ i hình sả n
phẩ m . Trong thờ i gian này, tranh gố m
chỉ có kích thư ớ c 20cm X 30cm và 30cm X
40cm, làm theo kích thư ớ c củ a viên gạ ch
lá t m à làng B át T ràng vẫ n thư ờ ng sả n
xuấ t. Họ không thể làm kích thư ổ c lổ n
hơ n vì nung bằ ng lò hộ p, bao thơ i lố n
n h ấ t cũng chỉ đế n 50cm - 60cm. Các họ a
sĩ Trư ồ ng Đ ạ i họ c mĩ th u ậ t công nghiệ p
đã sáng tác nhữ ng bô' cụ c có hình đơ n
giả n bằ ng cách khắ c nét, đắ p nể i... trên
bề m ặ t nhữ ng “phơ ”(1) đấ t đư ợ c dạ t
phẳ ng, nhữ ng ngư di thợ gố m B át Tràng
giủ p họ xử lí kĩ th u ậ t m en và nung. Các
kĩ th u ậ t phủ m en lúc ấ y như khắ c sâu
hay đắ p nặ n trư ớ c rồ i phủ men, vẽ bằ ng
men m àu... cũng đã tạ o nên nhữ ng hiệ u
quả nghệ th ú ậ t khác nhau. Tuy nhiên,
trong giai đoạ n này, m en m àu còn nghèo,
nhiề u h ạ n chế . Ph ầ n lớ n, ngư ờ i vẽ tranh
chỉ sử dụ ng nhữ ng m àu men: xanh cô-
ban, trắ ng, nâu, đen... Vẽ xong, họ phả i
TẠ P C H ÍVHDG s ố 1/2011 6 3
phủ lớ p m en kính tạ o độ bóng, trong và
nế u trộ n m àu vổ i m en k ính rồ i th ì ngư ờ i
vẽ chỉ việ c phủ lóp m en bóng trư ớ c khi
đem nung.
Từ nhữ ng năm 1998 - 2000, làng gố m
Bát Tràng đã có cuộ c chuyể n đổ i dầ n về
kĩ th u ậ t từ việ c nung gố m bằ ng lò hộ p
sang lò ga, giúp ngư ờ i thợ gôm làm chủ
đư ợ c nhiệ t độ , đư a m ẫ u mã sả n phẩ m
ngày m ộ t phong phú hơ n và chấ t lư ợ ng
hàng gố m đư ợ c nâng cao. Đặ c biệ t, các
sả n phẩ m gố m nung trong lò ga đư ợ c xế p
trên các tấ m kê và có các trụ kê đ3, nên
kích thư ớ c sả n phẩ m không còn bị hạ n
chế nhiề u như trư ớ c. H iệ n nay, các tấ m
“phơ ” để vẽ kích thư ớ c lớ n n h ấ t có thể đế n
1,9m X 2,8m. Tuy nhiên, nhữ ng tấ m
“phơ ” lớ n càng đòi hỏ i ngư ờ i thợ phả i có
tay nghề cao trong kĩ th u ậ t đổ khuôn.
- Cách làm các tấ m “phơ ” để vẽ
Nguyên liệ u làm các tấ m “phơ ” để vẽ
bằ ng đấ t thông thư ờ ng, không có độ tin h
lọ c cao như loạ i đấ t làm hàng gôm mỏ ng,
cao cấ p. Ngư ờ i thợ làm nhữ ng chiế c
khuôn bằ ng thạ ch cao có độ rỗ ng tư ơ ng
ứ ng vớ i độ dày củ a tran h . Trên m ặ t
khuôn đư ợ c trổ m ộ t số lỗ th ủ n g để đặ t
Ố ng hình trụ . Ngư ờ i ta đổ “hồ ” (đấ t làm
cố t gố m pha vớ i nư ổ c) qua cấ c ố ng, hồ
chả y xuố ng sẽ dàn đề u trong khuôn và hồ
thừ a sẽ dâng lên các ố ng. Trong quá trình
liên kế t bề m ặ t, các tấ m “phơ ” h ú t tiế p hồ
thừ a và nư óc ỗ ố ng, để lạ i phầ n đấ t. Khi
quá trình liên kế t đã đủ , hồ ở ố ng sẽ dừ ng
lạ i, ngư ờ i thợ p hả i để cho khuôn thạ ch
cao h ú t nư ớ c, làm khô các tấ m “phơ ”
trong khoả ng 50 p h út đế n 60 phút, đế n
khi đấ t tách khỏ i khuôn mố i bóc khuôn
và để thêm mộ t thờ i gian cho tấ m “phơ ”
khô hẳ n.
Cái khó khi đổ khuôn nhữ ng tấ m đấ t
lổ n làm sao cho đề u, phẳ ng, độ liên k ế t ở
các góc tư ơ ng đố i đề u nh au để khi nung ở
nhiệ t độ cao, nhữ ng tấ m này không bị
cong, vênh, xé vỡ . Đó là do kĩ th u ậ t ép và
làm khuôn, phả i ép đề u; độ đặ c, lỏ ng củ a
đấ t cũng quyế t đị nh độ liên kế t đấ t. Thờ i
gian đầ u, nhữ ng ngư ờ i vẽ tra n h gố m cũng
gặ p nhiề u khó khăn: Các cố t đấ t vẽ muôn
khổ rộ ng hơ n, khi nung thư ờ ng bị cong
vênh nế u làm mỏ ng, làm dầ y thì tran h sẽ
nặ ng, khó treo. Hiệ n nay, độ dày các tấ m
vẽ chỉ từ 0,4cm - l,5cm .
- Mộ t sô" loạ i tran h gố m
+ T ran h vẽ trên mộ t tấ m thư ờ ng có
kích thư ổ c tru ng bình 40cm X 50cm hoặ c
60cm X 80cm. P h ầ n lổ n tran h có kích
thư ớ c lớ n hơ n đư ợ c làm theo đơ n đặ t
hàng củ a khách. Loạ i tra n h này để treo
trang trí trong các căn phòng nhỏ , vừ a
hay treo trê n tư ờ ng ngoài trdĩ ồ nhữ ng
không gian k h ô n g ’quá rộ ng, tầ m nhìn
vừ a phả i (ngư òi B át T ràng gọ i là tran h
sứ , do có độ bóng, đanh củ a chấ t liệ u và
nung ỏ nh iệ t độ 1250°C). T ranh vẽ trên
tấ m khổ lớ n có hai loạ i: tran h đơ n sắ c và
tra n h vẽ nhiề u màu, nhiề u sắ c độ . T ranh
đơ n sắ c là loạ i tran h chỉ thể hiệ n hình
thể , không gian bằ ng sự tư ơ ng quan đậ m
nhạ t như tran h giấ y gió, chủ yế u sao
chép tran h hoa điể u, phong cả nh... củ a
Trung Quố c.
Trong hai, ba năm gầ n đây, loạ i
tra n h vẽ nhiề u m àu củ a Bát T ràng rấ t
phong phú: tranh phong cả nh, tra n h tĩnh
vậ t, tra n h bô" cụ c... Do ngư ờ i thợ gôm đã
nhậ p đư ợ c m àu công nghiệ p chị u nhiệ t từ
nư ố c ngoài, vớ i bả ng m àu phong phú như
m àu sơ n dầ u, như : Đài Loan (có trên 20
nhóm màu), Đứ c (có trên 50 nhóm
màu).... Loạ i m àu này khi sử dụ ng đư ợ c
trộ n vớ i m en gô"c m àu trắ n g để có độ bám
vào cô"t đấ t, khi nung m àu không bị cong,
tróc. Chúng tôi rấ t ngạ c nhiên khi các
6 4 NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ l
nghệ n hân gố m đã vẽ nên nhữ ng bứ c
tran h phong cả nh, tĩn h vậ t... có độ
chuyể n m àu r ấ t tin h tế như vẽ bằ ng sơ n
dầ u. Họ có thể chép đư ợ c nhữ ng bứ c
tran h khó như tra n h phong cả nh củ a
Lêvitan, mộ t họ a sĩ ngư ờ i Nga và mộ t số
họ a sĩ trong, ngoài nư ớ c khác. Ngoài
năng khiế u vẽ , cả m th ụ như các họ a sĩ sử
dụ ng chấ t liệ u khác, cái khó củ a ngư ờ i vẽ
tran h gố m là phả i hiể u, cả m nhậ n đư ợ c
độ chuyể n m àu khác nh au củ a m àu công
nghiệ p khi qua lò nung ở nhiệ t độ 1200 -
1250°C. Họ gọ i đó là cách đọ c đư ợ c m àu
“ậ m bả n”, có nghĩa là phả i thuộ c đư ợ c độ
biế n m àu sau nung để tư ở ng tư ợ ng ra
nhữ ng sắ c độ m ình đị nh vẽ , như m àu
vàng n h ạ t qua nung nh iệ t độ cao th àn h
m àu đỏ , m àu đen thàn h xanh, m àu đồ ng
pha m àu hơ i hồ ng th àn h m àu xanh lá
cây. Ngư ờ i họ a sĩ vẽ tran h sơ n dầ u chỉ
việ c pha màu, xử lí các kĩ th u ậ t vẽ bằ ng
bút, bằ ng bay để thể hiệ n cả m xúc củ a
mình trên toan. N hư ng ngư ờ i vẽ gố m lạ i
phả i tư ỏ ng tư ợ ng và thể hiệ n biể u cả m
bằ ng m àu m ình đị nh vẽ qua nhữ ng sắ c
độ m àu khác mà m ắ t nh ìn thấ y. Nế u họ
vẽ đúng m ặ t trờ i đỏ , qua nung sẽ thành
m àu đen, m àu xanh tròi, sẽ th àn h m àu
trắ ng. Vì thế , nh iề u họ a sĩ sang B át
Tràng vẽ tran h ph ả i qua m ộ t thờ i gian
luyệ n cách nhìn m àu mớ i th ể hiệ n đư ợ c
nhữ ng bứ c tran h gầ n đúng ý tư ỏ ng củ a
mình. Bút dùng vẽ gố m cũng khá đặ c
biệ t, không đư ợ c quá mề m hay quá cứ ng.
M àu khi vẽ lên tấ m “phơ ” p hả i dàn mỏ ng
và lên m àu dầ n, nế u đắ p m àu nhanh, dầ y
thì m àu sẽ bị bong k hi ra lò.
Số nghệ nh ân vẽ đư ợ c tra n h gôm chấ t
lư ợ ng cao ở B át T ràng chỉ có hai, ba
ngư òi, tiêu biể u như nghệ nh ân Nguyễ n
Tiế n Khang, ngư ờ i H ả i Phòng, gắ n bó vố i
nghề gôm ở đây từ năm 1990. Cũng như
nhiề u nghệ nh ân ồ B át Tràng, Nguyễ n
Tiế n Khang không họ c qua trư ờ ng lớ p
chuyên nghiệ p, xu ấ t p h á t từ ngư di có
năng khiế u vẽ , đư ợ c m ộ t số thầ y trong
Trư ờ ng Đạ i họ c mĩ th u ậ t công nghiệ p
“kéo đi” làm gố m và sau nhiề u năm lăn
lộ n làm thuê, nghệ nhâ n đã lự a chọ n làm
tran h gố m để tích lũy kinh nghiệ m , tiề n
bạ c và trở th àn h ông chủ lò tranh gố m.
Nhữ ng năm 90, Bát T ràng mớ i chỉ có vài
nhà làm tranh gố m đơ n sắ c, tứ c là chỉ có
mộ t m àu lam chì, nâu vớ i các sắ c độ đậ m
nhạ t để tạ o nên nhữ ng bứ c như tứ quý,
phong cả nh... Sâu đó, nghệ nhân Khang
và mộ t số đồ ng nghiệ p khác đư a bả ng
m àu vào và ngư ờ i dân mớ i làm quen dầ n
vớ i thể loạ i tran h gôm. Nghệ nhân Khang
cũng đã tìm ra cách tạ o độ ráp trên bề m ặ t
tấ m vẽ giông như ganh vả i thô vẽ sơ n dầ u,
cho m àu bám dễ hơ n và giả m độ bóng củ a
m ặ t tranh.
Năm nay, nghệ nhân Nguyễ n Tiế n
Khang đã đư ợ c chọ n là ngư ờ i đả m nhiệ m
phầ n kĩ th u ậ t xử lí m àu theo ma-két và
nung hoàn thiệ n bứ c tranh gôm lớ n ỏ đề n
Hùng, cao 9m và dài 72m, có tiêu đê'
“Ngày hộ i non sông trê n đấ t Tổ ” củ a tác
giả Lê Ngọ c H ân và Mai Văn K ế đư ợ c gắ n
trên bứ c tư ờ ng đá dầ y l,8m , bệ cao 4,6m,
dự ng ỗ khán đài B, đồ i Phầ n Đậ u, khu di
tích lị ch sử quố c gia đề n Hùng, tỉ nh Phú
Thọ . Đây sẽ là bứ c tra n h lị ch sử lớ n nhấ t
thể hiệ n bằ ng gôm, đư ợ c ghép lạ i từ nhiề u
tấ m có kích thư ớ c 60cm X 90cm, dầ y
l,2cm. Mộ t nhóm sinh viên trư ờ ng Đạ i họ c
mĩ th u ậ t công nghiệ p thể hiệ n hình, màu
bằ ng bút vẽ và phun m àu men.
+ Loạ i tra n h gôm khắ c nét, đắ p nổ i,
tô m àu gầ n như phù điêu có kích thư ố c
40cm X 40cm hoặ c 50cm X 50cm đang
đư ợ c n hiề u ngư òi ư a thích. Nộ i dung củ a
tra n h thư ờ ng là bô" cụ c ngư òi, phong
cả nh, tra n h trừ u tư ợ ng, tra n h th ể hiệ n
TẠ P CHÍ VHDG s ố 1/2011 6 5
theo phong cách hồ n nhiên, ngây thơ ...
T ranh đắ p nổ i cũng sử dụ ng nhữ ng tấ m
“phơ ” lớ n hay nhỏ tùy theo kích thư ớ c
tran h hoặ c có loạ i ghép các hình vớ i nhau
theo chủ ý củ a tác giả v à’ bả n thâ n các
đư ờ ng ghép nôi tạ o hiệ u quả nghệ th u ậ t
trên tranh.
Cách thể hiệ n: Thư ờ ng sử dụ ng nề n
sành nâu, bề m ặ t đư ợ c khắ c nét, đắ p nổ i
và tô m àu men trên nhữ ng hình đắ p nổ i.
Có tran h chỉ ,để các nét khắ c chìm và
điể m m àu mộ t số m ả ng chính. Phầ n đắ p
nổ i, ngư ờ i thợ gố m trộ n trư òng thạ ch vớ i
đấ t, sau đó cho vào nhộ ng tuýp bóp men
(giông dụ ng cụ tra n h trí kem trên bánh
ga tô) tạ p các đư ồ ng nổ i gờ trên m ặ t
phẳ ng. Các đư ờ ng đắ p nổ i trên tra n h
không dày quậ 4cm, vì n ế u đắ p cao, khi
nung, nhữ ng đư ờ ng nổ i này sẽ bị nổ . Nế u
đắ p cao đế n 5cm th ì ngư ờ i thợ phả i châm
kim phía đằ ng sau để khi nung sẽ thoát
đư ợ c hơ i nư ớ c và p hầ n đắ p nổ i liên kế t
đư ợ c vố i nề n. Loạ i tran h này m ang chấ t
thô mộ c, dân dã, kh á ph ù hợ p vớ i chấ t
sành, gôm, thư ờ ng có m àu trầ m ấ m,
nhữ ng m àu tư ơ ng phả n trê n tra n h chỉ là
nhữ ng điể m nhấ n.
Hiệ n nay, loạ i tra n h gôm đắ p nổ i ở
Bát Tràng đang khá phát triể n, do hình
thứ c bô' cụ c và m àu sắ c dễ trang trí trong
nhà hay sân vư dn bở i m àu nâu chủ đạ o
củ a tranh không phá vỡ không gian m àu
sắ c củ a nhữ ng đồ nộ i th ấ t tư ơ ng đồ ng và
chấ t đấ t cũng đư ợ c bộ c lộ phô diễ n trong
sự đơ n giả n, hồ n nhiên. Tuy vậ y, trong
chợ gố m hạ y các cử a hàng báp gôm ở B át
Tràng không có nhiề u bứ c tra n h đắ p nổ i
đẹ p. Do dễ sao chép, nhiề ự bứ c tra n h biế n
tấ u hình, bô' cụ c không chuyên nghiệ p
nên trông ngây ngô, dễ dãi. Cũng có mộ t
sô' bứ c có bô' cụ c tư ơ ng đố i chặ t chẽ do sao
chép đúng củ a các họ a sĩ hay chính họ a sĩ
sáng tác đã đạ t hiệ u quả nghệ th u ậ t nh ấ t
đị nh, khai thác đư ợ c cái hay trong sự mộ c
mạ c, thô ráp củ a chấ t liệ u gôm cho mộ t
tác phẩ m nghệ thu ậ t.
+ T ranh ghép gô'm là loạ i tranh có thể
làm khổ lớ n theo ý muô'n bằ ng cách ghép
các miế ng gôm nhỏ , m ang chấ t trang trí
công nghiệ p. T ranh đư ợ c thể hiệ n phầ n
lớ n là nhữ ng hình m ả ng đơ n giả n, m àu
tư ơ i sáng hay tư ơ ng phả n m ạ nh để trang
trí trong nhữ ng căn phòng diệ n tích rộ ng
hay ở các sả nh lổ n. Đe thể hiệ n loạ i tra nh
này, ngư ờ i họ a sĩ vẽ m ộ t bô' cụ c phác thả o
trên giấ y, họ tín h phóng to tùy theo dự
đị nh, hoặ c kéo dài 6.000m, cao 2m như
bứ c “Con đư ờ ng gô'm sứ ” đư ợ c ghép dọ c bồ
đê sông Hồ ng, trên đư ờ ng đi đế n Bát
Tràng. Khi thự c hiệ n, ngư ồ i họ a sĩ vẽ
trên nhữ ng tấ m “phơ ”, sau đó dùng máy
khía rãnh thàn h các miế ng bằ ng n hau và
đánh sô' để khi ghép không bị nhầ m . Sau
khi nung, ngư ờ i thợ bẻ các miế ng gố m
theo rãn h đã khía. K hi ghép các miế ng
nhỏ để có đư ợ c bô' cụ c tran h lớ n thì các
khe ghép đã tạ o th àn h các đư ờ ng kẻ ca rô
là hình thứ c tạ o chấ t trên bề m ặ t gố m,
đây là nét đẹ p riêng củ a tra n h ghép gô'm.
“Con đư ờ ng gô'm sứ ” - m ộ t dự án đư ợ c
thự c hiệ n vố i sự tham .gia cử a nhiề u họ a
sĩ trong và ngoài nư ớ c, là mộ t công trìn h
m ang tín h xã hộ i, cộ ng đồ ng, làm đẹ p
cả nh quan, hoành trán g về kích thư ớ c
như ng yế u về ý tư ỏ ng, thiế u sự thông
nhấ t, dễ dãi trong bô' cụ c, nộ i dung, hình
thể . Công ty gôm sứ Quang M inh thuộ c
làng Giang Cao, xã B át Tràng đả m
nhiệ m phầ n kĩ th u ậ t bứ c tranh gôm này,
là mộ t trong nhữ ng công ty ph át triể n
m ạ nh về gô'm ứ ng dụ ng.
Tóm lạ i, nghệ th u ậ t tran h gô'm củ a
làng nghề B át T ràng đã có nhữ ng bư ớ c
tiế n dài trong nhiề u loạ i hình tranh . Xét
về kĩ thuậ t: Nhd có lò ga, tran h gôm Bát
Tràng đã đ ạ t đư ợ c kích thư ớ c tư ơ ng đôì
6 6 NGHIÊN CỨ U - TRAO Đ ổ l
lớ n và có bả ng m àu phong phú như m àu
sơ n dầ u, tạ o nhữ ng biế n đổ i trên bề m ặ t
ngày mộ t đa dạ ng, v ề nghệ thuậ t: Khi có
kĩ th u ậ t hỗ trợ , nhd tay nghề cao và cả m
quan tinh tế củ a ngư òi thợ gố m, Bát
Tràng đã cho ra n hiề u bứ c tra n h đạ t hiệ u
quả nghệ th u ậ t cao, có độ chuyể n m àu
tinh tế , trong trẻ o, làm ngư òi xem dễ
nhầ m tư ỏ ng tra n h vẽ bằ ng chấ t liệ u sơ n
dầ u. T ranh gố m tuy có yế u điể m là nặ ng
và bị bóng khi ánh đèn h ắ t vào như ng có
độ bề n hơ n các chấ t liệ u khác, có thể treo
đư ợ c ngoài trờ i, chị u đư ợ c mư a, nắ ng, ẩ m.
Đặ c biệ t, tran h gố m có th ể đáp ứ ng, phụ c
vụ cho nhữ ng công trình xây dự ng lớ n, có
tính hoành trán g m à chấ t liệ u khác
không th ể làm đư ợ c m à vẫ n đả m bả o
nhữ ng yêu cầ u tro n g' sáng tạ o nghệ
thu ậ t. Nghệ th u ậ t tra n h gôm B át T ràng
đang mỏ ra nhữ ng cánh cử a mớ i củ a sự
sáng tạ o, vì vậ y nó cũng cầ n có sự giúp
sứ c củ a các họ a sĩ chuyên nghiệ p, đư a ra
nhữ ng m ẫ u tran h có bô' cụ c, m àu sắ c hình
thể chắ c chắ n, m ang tín h th ẩ m mĩ cao,
giả m thiể u sự sao chép dễ dãi vẫ n đang
tồ n tạ i trong làng nghề gố m B át Tràng. □
N.M.T
CHỨ THÍCH
(1) C ách gọ i c ủ a ngư ờ i th ợ gố m cho
n h ữ n g h à n g gôm c h ư a n un g . Đôĩ vớ i tr a n h
gôm lằ n h ữ n g tấ m cố t đ ấ t đư ợ c đổ k hu ô n .
TÀI U Ệ U THAM KHẢ O
1. N g uy ễ n Đ ìn h C hiế n (1996), “T ru n g
tâ m gôm B át T rà n g ”, T ạ p chí M ỹ th uậ t,
(16+17), T h à n h p h ố H ồ C hí M inh.
2. P h a n H uy Lê, N gu y ễ n Đ ìn h C hiế n,
N g u y ễ n Q u an g N gọ c (1995), G ố m B á t Trà ng
th ế k ỷ X IV -X IX , N xb. T h ế giớ i, H à Nộ i.
3. N g u y ễ n T rã i (1960), D ư đị a chí, N xb.
Sử họ c, H à Nộ i.
5. T r ầ n Quố c V ư ợ ng, Đ ỗ T h ị H ả o, (2009),
L àng nghề , p h ố n g h ề T h ă ng L ong • H à N ộ i,
Nxb. K hoa họ c x ã hộ i, H à N ộ i.
TRAO ĐỔ I CHUNG QUANH...
(T iế p th e o t r a n g 77)
CHÚ THÍCH
(1) . C òn tro n g trư ò n g h ợ p h iể u  m nhạ c
dâ n tộ c họ c là n g à n h k h o a họ c n gh iên cứ u về
â m nhạ c d â n tộ c, th ì từ nà y lạ i kh ô ng m an g
tín h c h ấ t củ a m ộ t khoa họ c liên ngành vố n là
b ả n c h ấ t củ a E th nom usico lo g ie. Đ ó là ch ư a k ể
n h ữ n g b ấ t cậ p c ủ a k h á i n iệ m “â m nhạ c dân
tộ c" k h i x ét ỏ m ộ t sô' góc độ k h ác c ũ n g n h ư
tro n g mố i liên q u a n vố i E thno m usicologie v à
ng a y cả vớ i M usicologie. (Để k hô n g sa đ à vào
n h ữ n g nộ i d u n g kh ô ng n ằ m tro n g trọ n g tâm
ch ính củ a b ài v iế t này, xin k h ô n g b à n sâu vào
v ấ n đ ề v ừ a đư ợ c n h ắ c tói).
(2) . T uy ỏ đ ây khô n g b à n s â u vào nguồ n
gố c d ẫ n tố i sự h ìn h th à n h củ a
E thno m usicologie, so ng - th eo th iể n k iế n củ a
ngư di v iế t b ài n ày, sự r a đờ i củ a nó, dư ờ ng
n h ư để bù đ ắ p sự th iế u h ụ t kiế n thứ c v ề âm
n h ạ c củ a các dâ n tộ c n goài c h âu  u và chính
cả về â m nhạ c d â n gia n củ a ngay các d â n tộ c
tạ i châu  u .
(3) . L iên q u a n tớ i v ấ n đ ề n g h iê n cứ u D â n
tộ c n h ạ c họ c ỏ V iệ t N am , tô i đ ã có dị p p h á t
biể u tạ i H ộ i th ả o về D ân tộ c n h ạ c họ c ứ n g
d ụ n g do IC TM tổ chứ c tạ i H à N ộ i h è v ừ a q u a
và trìn h b ày tro n g th a m lu ậ n Giớ i thiệ u â m
nhạ c cổ truyề n Việ t N a m vớ i th ế giớ i tạ i Hộ i
th ả o S â n k h ấ u và â m nhạ c truyề n th ố ng Việ t
N a m vớ i ngư ờ i nư ớ c ngoài tạ i H à N ộ i vào
th á n g 1 - 2005.
(4) . T h am lu ậ n đ ã dẫ n.
(5) . T h a m lu ậ n đ ã d ẫ n .
(6) . C h ẳ n g h ạ n n h ư tạ i Cơ sồ đào tạ o sau
đạ i họ c củ a V iệ n N ghiên cứ u v ăn h óa, họ c viên
đư ợ c họ c th ê m các m ôn n hư : Lị ch sử văn hoá
Đ ông Tây, M ộ t s ố vấ n đ ề về lí luậ n văn hoá, L í
luậ n văn hoá d â n gian, Tiế n trìn h vầ n hoá
dân gia n và Khoa n ghiên cứ u văn hoá dân
gian Việ t N a m , Đ ạ i cư ơ ng về văn hoá tộ c
ngư ờ i, Văn hoá d ân gia n ngư ờ i Việ t, Văn hoá
dân gian các d ân tộ c th iể u số , L à ng xã Việ t
N am , K hông g ian văn hoá, Tôn giáo tín
ngư ỡ ng dâ n gian, L ễ hộ i d â n gian, Tri thứ c
dân gian, N g ữ văn dân gian, N g h ệ thu ậ t tạ o
hình, N gh ệ th u ậ t biể u diễ n dân gian (bao gồ m:
M úa rôĩ, N ghệ t h u ậ t chèo, M ú a d â n g ian, Đ ạ i
cư ơ ng về âm n h ạ c d â n g ian V iệ t N am )