Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC PHẠM THÁI NGUYÊN
VÕ VÂN
NGÔN TỪ VÀ GIỌNG ĐIỆU NGHỆ THUẬT
TRUYỆN NGẮN NGUYỄN TUÂN TRƢỚC
CÁCH MẠNG THÁNG TÁM 1945
Chuyên ngành: Văn học Việt Nam hiện đại
Mã số: 60.22.34
LUẬN VĂN THẠC KHOA HỌC NGỮ VĂN
Hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp
THÁI NGUYÊN, NĂM 2009
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
Lời cảm ơn
Xin bày tỏ lòng kính trọng biết ơn sâu sắc nhất tới PGS.TS Nguyễn
Đăng Điệp, Phó viện trưởng Viện Văn học Việt Nam, người Thày đã tận tình
hướng dẫn, chbảo, định ớng cho tôi từ những ớc đi đầu tiên trên con
đường khoa học nghệ thuật, trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu hoàn
thành bản luận văn thạc sĩ này.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, Khoa Ngữ
Văn, các Thày giáo, giáo các Khoa, Bộ môn, các phòng chức năng của
Trường Đại học phạm-Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận
lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, Phòng Thời sự, phòng Phát thanh
Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Thái Nguyên đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho i trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận
văn tốt nghiệp cao học.
Xin chân thành cảm ơn biết ơn sâu sắc đến toàn thể gia đình, người
thân, anh chị em, bạn đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá
trình học tập và hoàn thành khóa học.
Xin trân trọng cảm ơn.
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 11 năm 2009
Tác giả
Võ Vân Hà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ....................................................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 7
5. Cấu trúc luậnn .................................................................................. 7
PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................... 8
CHƢƠNG 1: QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT, NHÃN QUAN NGÔN
NGỮ TRONG TRUYỆN NGẮN NGUYỄN TUÂN ............................... 8
1.1. Cái nhìn độc đáo về con ngƣời ....................................................... 8
1.2. Quan niệm về nhà văn và nghề văn ............................................. 19
1.3. Nhãn quan ngôn ngữ .................................................................... 29
CHƢƠNG 2: NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT .......................................... 36
2.1. Vài nét về ngôn ngữ nghệ thuật ................................................... 36
2.2. Ngôn ngữ ngƣời kể chuyện ........................................................... 36
2.2.1. Ngôn ngữ người kể chuyện biết trước .................................... 37
2.2.2 Ngôn ngữ người kể chuyện hóa thân vào nhân vật ................. 40
2.3. Ngôn ngữ nhân vật ........................................................................ 41
2.3.1 Ngôn ngữ đối thoại ................................................................... 42
2.3.2. Ngôn ngữ độc thoại ................................................................ 50
2.4. Ngôn ngữ giàu màu sắc n hóa ................................................... 51
CHƢƠNG 3 : GIỌNG ĐIỆU NGHỆ THUẬT ..................................... 59
3.1. Khái niệm giọng điệu .................................................................... 59
3.2. Các giọng điệu cnh ..................................................................... 59
3.2.1. Giọng điệu khinh bạc .............................................................. 60
3.2.2. Giọng điệu hoài tiếc ................................................................. 77
3.2.3 Giọng điệu triết lý ..................................................................... 81
KẾT LUẬN ................................................................................................. 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 91
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nguyễn Tuân tác gitiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại.
Ông một trong số không nhiều nhà văn đã tạo được cho mình một phong
cách nghệ thuật độc đáo. một nghệ ln, Nguyễn Tuân đã để li s
nghiệp văn học đồ svi nhiu trang viết tài hoa, độc đáo. Năm 1996, ông
vinh dự được Nnước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh.
Từ trước đến nay, nhiều huớng nghiên cứu về truyện ngắn Nguyễn
Tuân, nhưng tìm hiểu ngôn ngữ giọng điu nghệ thuật của ông lại chưa
được chú ý thích đáng. Ngôn ngữ chính chất liệu, phương tin biểu hiện
mang tính đặc trưng của văn học. Đó yếu tố đầu tiên mà nhà văn sdụng
trong qtrình sáng tạo và cũng là yếu tố đầu tiên mà người đọc tiếp c khi
đến vi tác phẩm n học nghệ thuật. lẽ thế mà M. Gorki đã viết: Yếu
tố đầu tiên của văn học ngôn ngữ, công cụ chủ yếu của cùng với c
sự kiện, các hiện tuợng của cuộc sống - chất liệu của văn học. [42, 215].
Ngôn ngữ, theo Martin Hedegeer Ngôi nhà của hữu thể”. Vì thế, khám
phá ngôn ngữ nghệ thuật của Nguyễn Tuân thực chất là tìm đến chiều sâu bản
ngã và tài năng nghệ thuật của ông.
Trong lễ trao giải thuởng cho những nhà văn được Giải thuởng Hồ C
Minh‟‟, nhà t Tố Hữu đã gọi Nguyễn Tuân Người thợ kim hoàn của
chữ” [Báo n nghtháng 4 năm 1987]. Văn Nguyễn Tuân một thế giới
nghệ thuật phong phú, kdiệu, mi m bao giờ cũng đem lại cho người
đọc một sự hứng thú đặc biệt. Hoài Anh nhận xét: Nguyễn Tuân người
nghệ sĩ ngôn từ đã đưa cái đẹp thăng hoa đến một độ cao hiếm thấy trong văn
học Việt Nam’[48, 230]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
những ngưi viết hàng chục quyển sách nhưng vn chẳng ai biết n,
nhớ mặt. những người chỉ viết vài bài thơ, vài truyện khắc được bóng
dáng mình vào vĩnh cửu. Nguyễn Tuân là nhà văn được trời phú cho rất nhiều
khả năng trong việc bộc lộ giọng điệu. Trong cuốn Nhà văn hiện đại, nhà p
bình văn học Vũ Ngọc Phan đã nhận xét: Văn chương Nguyễn Tuân đã làm
cho văn giới Việt Nam phải chú ý đến lối hành văn đặc biệt của ông và những
ý kiến cùng tuởng phô diễn bằng những giọng tài hoa, sâu cay, khinh bạc,
lúc thì đầy nghệ thuật, lúc thì bừa bãi lôi thôi, như một bức phác họa, nhưng
bao giờ cũng cho người ta thấy một trạng thái của tâm hồn”.[51, 426,
427]
Tất nhiên khi nhắc đến Nguyễn Tuân, người ta nhớ đến ông với tư cách
ông vua trong thể tùy bút. Với i năng nghệ thuật ca mình, ông đã đưa y
bút thành một thể văn sang trọng, lịch lãm. Bên cạnh đó, truyện ngắn của
Nguyễn Tuân cũng không m phần đặc sắc. Trong luận văn này, chúng i
mnh dạn trình y kết quả nghiên cứu ngôn từ giọng điệu nghệ thuật của
nhà n trong truyện ngắn của Nguyễn Tuân trước m 1945 để hiểu n s
đa dạng của ngòi bút độc đáo này.
2. Lịch sử vấn đề
2.1. Nghiên cứu chung về Nguyễn Tuân
Việc nghiên cứu sáng tác của Nguyễn Tuân trải qua ba chặng sau đây:
Trước năm 1945: Nguyễn Tuân kng phải nhà văn thành công ngay
từ những tác phẩm đầu tay. Ông đã thử bút qua nhiều thể loại: thơ, bút ký,
truyện ngn hiện thực trào phúng… Nhưng mãi đến đầu những m 1938,
ông mới nhận ra sở trường của mình và thành công xuất sắc vi các tác phẩm:
Một chuyến đi, Vang bóng một thời, Thiếu quê hương, Chiếc đồng mắt
cua… Tác phẩm của Nguyễn Tuân trước Cách mạng tháng Tám chủ yếu xoay