66 LÊ VĂN KINH
T ư L IỆ U
lìă n h óa
Jỉ ân gian
N Ó I V Ê C Ò N G Ũ H À N H
LÉ VĂN KINH* *
T ro n g n g h i lễ c u n g đ ìn h h o à n g tr iề u
th ờ i N g u y ễ n , n h ữ n g lú c c u n g n g h in h v u a
v à h o à n g gia d i c h u y ể n th ư ờ n g d ù n g cờ n g ũ
h à n h d ẫ n đ ầ u v à là đ o à n h ậ u tậ p c ủ a đ á m
ru ố c , c h í đ ế n các q u a n v ă n võ t ừ n h ấ t p h à m
đ ế n t a m p h ẩ m đ ể u đư ợ c s ử d ụ n g cờ n g ũ
h à n h v à lọ n g th e o t h u b ậ c.
V à tr o n g d â n g ia n , m ọ i t iế t lễ kì a n
h à n g n ă m x u â n t h u n h ị k ì t ạ i là n g xã, đ ìn h
c h ù a v à n h à th ờ c á c tộ c p h á i c ũ n g d ù n g từ
10 đ ế n 2 0 cờ n g ĩi h à n h , d ấ y là m ộ t p h ầ n
n g h i th ứ c trọ n g y ế u t r o n g c á c d ị p tô c h ứ c
h à n h lễ . Có nơ i g iữ d ũ n g lễ tụ c , th ì trư ớ c
n g à y lễ c h ín h cò n p h ả i là m lễ th ư ợ n g kì ch o
h a i lá đ ạ i kì đư ợ c tre o tr ê n h a i cộ t lổ n trư ớ c
s â n đ ìn h v à cờ n g ũ h à n h . K h ô n g n h ữ n g
th ế , cờ n g ũ h à n h cò n đư ợ c sử d ụ n g tro n g
n h ữ n g lễ rư ớ c sắ c t ứ v ư a b a n ch o t h à n h
h o à n g , các vị k h a i c a n h k h a i k h ẩ n , v in h
q u y b ả i tổ , v.v... n g h iê m c ấ m d ù n g cờ n g ũ
h à n h tr o n g ta n g lễ . N ó i c h u n g , cờ n g ũ h à n h
đư ợ c d ù n g r ộ n g r ã i Lừ tr ê n v ư a q u a n đ ế n
t h ứ d â n th e o n h ữ n g q u y c á c h n h ấ t đ ị n h ,
n ề n có n g ũ h à n h gồ m có 5 m àu p h ù hợ p voi:
N g h ệ n h â n d â n g ia n , h iệ n ở đ ư ờ n g P h a n Đ ă n g L ư u , t h à n h p h ô 'H u ế .
(•)
K im . M ộ c. T h u ỷ , H oíi, T h ô ti’ n h u h à n h k im
th ì n ê n cò m à u t r ắ n g dư ợ c g iá n g s á c đ ủ 5
m à u k h á c n h a u . C h u K im -ế ^-viế t n g a y g iữ a
n ề n t r ắ n g h a i m ặ t cờ , p h ía n g o à i liề n có các
đ ư ờ n g n ẹ p g iá n g s ắ c v à b a o q u a n h b ằ n g
h o ả d iệ m m à u x a n h d ậ m v iê n v ả i tr a n g .
Cò n g ũ h à n h h ìn h ta m g iá c v u ô n g :
- N ề n c h í n h g iữ a , có c ạ n h d ứ n g 0 .3 0 m
X d à i n g a n g 0 ,5 0 m
- Đ ư ờ n g n ẹ p cá c m à u , rộ n g O.OSm
- H o ả d iệ m , x a n h d à i 0 ,2 0 m
- T rụ c c á n cờ c ù n g m à u h o ả d iệ m , d à i
l,4 5 m
- D ả i cờ có 3 m àu : x a n h , v à n g v à dỏ ,
d à i 2 ,4 0 m
* G h i c h ú :
- H à n h k im : n ề n cờ t r ắ n g
- H à n h m ộ c: n ề n cờ x a n h
- H àn h th u ỷ : n ề n cờ đ en (x an h h iên d ậ m )
- H à n h ho ả : n ê n cờ đỏ
- H à n h th ổ : n ề n cờ v à n g .
+ B ả n v ẽ c h i t i ế t 1.
Tư LIÊU FOLKLORE 67
C ò n h a i d ạ i kì h ìn h v u ô n g , n ề n g iữ a
m àu dỏ có gh i 4 c h ữ d ạ i tự "Q uô'c th á i d â n
an " 1 ^ 4 ^ ^ m àu v à n g h o ặ c tê n c ủ a làn g
x ã , th ư ờ n g k iê n g kị k h ô n g c h o th ô n là n g
k h á c m ư ợ n .
+ B ả n v ẽ c h i t i ế t 2: Đ ạ i kì
68 LÊ VĂN KINH
K hác h ẳ n vớ i th ô n là n g , các đ ạ i kì c ủ a
v ù n g sô n g h iể n th ì n ề n g iữ a m à u đ e n th e o
h à n h th u ỷ Ạ . , c ù n g m ộ t k ích cỡ n h ư đ ạ i kì
là n g xã. P h a n h o ả d iê m b a o n g o ài b ằ n g đ e n
th a y cho m à u x a n h đ ậ m v à đư ợ c gọ i là h ắ c kì,
20 cờ n g ũ h à n h c ủ n g t h a y đổ i m à u n ề n n h ư
d ạ i kì. C ầ n nó i th ê m , các v ù n g hili hồ th ư ơ n g
tổ chứ c lo n g trọ n g lú c đ ô n đó n n h ậ n cờ tạ i C.Ơ
sở sả n x u ấ t b ằ n g m ộ t m âm c a u t r ầ u rư ợ u ,
tư ơ n g tự như ' lễ th ư ợ n g lư ơ n g là m n h à . C ác cờ
đư ợ c ba o gói c ẩ n th ậ n b ằ n g tấ m n h iễ u d iề u
sa u k h i xô n g tr ầ m trư ớ c lễ đ ó n n h ậ n .
N ơ i cơ sở s ả n x u ấ t đư ợ c b á o trư ớ c n g à y
giờ v à có b à y b iệ n b à n h ư ơ n g á n h a i lọ n g
đỏ , t r ầ n th iế t p h ía tr ê n là y m ô n th ê u lư ơ n g
lo n g tr iề u n g u y ệ t v à q u ầ n b à n t h ê u lo n g
ngu' tr i ề u th u ỷ , tr ê n h ư ơ n g á n đ ặ t m âm
q u ả p h ẩ m b ì n h h o a đ ò n d ồ n g v à lư tr ầ m
lớ n. Đ oà n k h á c h đ ế n n h ậ n cờ gồ m các vị bô
lã o áo đ e n k h ă n đ ó n g có b ô n h a y tá m ô n g
tư v ă n m ặ c áo t h ụ n g x a n h v à b a n n g ũ âm
đi kè m .
G iữ đ ú n g n g h i lễ , c h ủ n h â n cơ sơ d ù n g
m ộ t s ố t h â n n h â n lổ n tu ổ i v à các vị cô ng
n h â n già lã o vớ i t r a n g p h ụ c k h ă n d ó n g áo
d à i đ ó n k h á c h . S a u k h i k iể m t r a lạ i cá c cờ
v à xô n g t r ầ m k h ử g iả i, c á c lá cờ đư ợ c d ặ t
t r ê n b à n th ờ đ ể đ o à n k h á c h là m lỗ d â n g
h ư ơ n g b á i th ỉ n h , trư ớ c giờ lị .
T h ô n g lệ , c h ủ n h â n ra lỗ tạ v à c ù n g gia
n h â n h ạ lễ v ậ t v à t a m s in h k h a i tiệ c m ừ n g
c ù n g đ o à n q u a n k h á c h , có k h i còn
m o i th ê m các vị bô hão tạ i đ ị a p h ư ơ n g
v à đ ồ n g n g h iệ p đ ế n t h a m d ự . T iệ c
rư ợ u dư ợ c ké o d à i đ è n c h iề u ch ờ d ứ n g
giờ q u y đ ị n h m ớ i g iả i tá n x u ố n g đò
1’U'Ó'C về . S a u b a n g à y , đ ạ i d iệ n k h á c h
đ em p h ẩ m v ậ t d ô n co' sở s ả n x u ấ t
t r â n tr ọ n g ng ỏ lờ i cả m tạ v à t h u ậ t k ể
lễ đ ó n n h ậ n tạ i " V ạ n " đ ị a p h ư ơ n g
m ìn h .
Đ iế u đ á n g gh i n h ậ n là t ấ t ca
n g u y ê n liệ u đ ê là m cò' n g ũ h à n h v à
đ ạ i kì đ ề u lấ y từ n g u y ê n c â y n g u y ê n
k iệ n , t u y ệ t đôi k h ô n g sử d ụ n g các
h à n g h o á dô i th ừ a c ù . o
L .V .K