PHÂN LỚP NGỌC LAN - MAGNOLIIDAE
1. Đặc điểm chung
Phân lớp Ngọc lan tập hợp những bộ nguyên thủy
nhất của ngành Ngọc lan.
Gồm những đại diện là những cây gỗ thường xanh.
Lá đơn, nguyên, mọc cách,
thường có lá kèm. Trong cấu tạo gỗ chưa có mạch
thông. Ở những đại diện thấp chỉ
có quản bào. Hoa thường đơn độc, đế hoa lồi, thành
phần nhiều. Bao hoa chưa phân
hóa thành đài và cánh hoa. Thành phần hoa thường
xếp vòng hoặc xoắn - vòng. Nhị
ở một số đại diện còn mang hình bản dẹp, chưa phân
hóa thành chỉ nhị và trung đới.
Bộ nhụy có lá noãn rời. Một số đại diện có lá noãn
chưa khép kín hoàn toàn. Vỏ hạt
phấn một rãnh. Hạt có nội nhũ lớn, phôi bé.
2. Phân loại
Phân lớp Ngọc lan gồm 18 bộ: bộ Ngọc Lan, bộ Na,
bộ Long Não, bộ Hồi, bộ
Hồ Tiêu, bộ Mộc Hương, bộ Raflesiales và bộ Súng,
bộ Sen. Ta xét một số bộ sau:
2.1. Bộ Ngọc Lan - Magnoliales
a. Đặc điểm
Là bộ nguyên thủy nhất của ngành Ngọc Lan gồm
những dạng cây gỗ vừa, cây
gỗ nhỏ hoặc dây leo thuộc gỗ. Có lá mọc cánh đơn,
nguyên, có lá kèm hoặc không.
Trong lá và thân có tế bào tiết chất thơm. Gỗ không
có mạch thông hay có mạch với
bản ngăn hình thang hay đơn.
Hoa to, đơn độc, mọc ở đầu cành hay nách lá. Bao
hoa xếp vòng hay xoắn
vòng chưa phân hóa thành đài và cánh hoa, đế hoa
lồi. Bộ nhị thường nhiều, tự do,
xếp xoắn. Bộ nhụy gồm nhiều lá noãn rời. Vỏ hạt
phận thường có một rãnh. Hạt có
phôi nhỏ, nội nhũ lớn.
b. Phân loại
Bộ Ngọc Lan có 8 họ, ở nước ta có 3 họ.
+ Họ Ngọc Lan - Magnoliaceae
a. Đặc điểm
Là họ nguyên thủy nhất của bộ. Gồm những cây gỗ
lớn, đôi khi cây bụi. Lá
mọc cách, thường xanh, có lá kèm bao lấy chồi, sớm
rụng để lại vết sẹo trên cành.
Trong lá và thân có tế bào tiết chất thơm.
Hoa to, lưỡng tính mọc ở đầu cành hay nách lá. Bao
hoa xếp vòng. Nhị nhiều
xếp xoắn. Nhị ở một số loài chưa phân hóa thành chỉ
nhị và trung đới. Mang 4 bao
phấn xếp thành từng đôi, bên trong bao phấn chưa
liền nhau. Bộ nhụy gồm nhiều lá
noãn rời, xếp xoắn, số lượng chưa ổn định, có núm
nhụy mang theo vòi (tính chất
nguyên thủy). Mỗi lá noãn phát triển thành một quả
gọi là quả đại là loại quả khô tự
mở. Thường tạo thành quả kép. Có nội nhũ phẳng.
Công thức hoa * O P12-18 6 - 7 A ∞ G ∞
(xoắn vòng) (xoắn) (xoắn)
b. Phân loại
Trên thế giới họ Ngọc Lan gồm 13 chi, 210 loài.
Phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt
đới và cận nhiệt đới của Bắc Bán Cầu và tập trung
chủ yếu ở vùng Đông Nam Á và
Đông Nam Bắc Mỹ.
Ở nước ta có 10 chi và 50 loài. Đại diện:
- Ngọc Lan hoa to Magnolia grandiflora L.
- Ngọc Lan hoa trắng Michelia alba DC.
- Dạ hợp Magnolia coco (Lour.) DC.