ể ấ ấ ề ầ ủ ề ệ ắ ắ Đ  bài: Phân tích truy n ng n "Đôi m t" c a Nam Cao đ  th y v n đ  t m nhìn

ườ ọ ệ ề ạ ủ c a ng i ngh  sĩ trong n n văn h c Cách m ng sau 1945

Bài làm

ậ Ở ừ ể ạ ằ ủ ấ ờ Trong nh t kí r ng, Nam Cao k  l ỉ ế   i r ng ông đã dùng th i gian c a m y ngày ngh  T t

ể ế ư ằ ệ ệ ắ ỡ ớ ộ "đ  vi ặ   t m t truy n ng n cho đ  nh ", truy n Tiên s  th ng Tào Tháo. Và sau đó ông đ t

ứ ệ ắ ả ắ ị ạ l i tên truy n cho gi n d  và đ ng đ n là Đôi m t.

ẽ ờ ằ ệ ắ ế ớ ấ ạ ỡ Có l chính Nam Cao cũng không ng  r ng cái truy n ng n vi t cho "đ  nh "  y l i là

ổ ầ ữ ủ ạ ẩ ộ ọ m t trong nh ng tác ph m thành công c a văn h c cách m ng bu i đ u. Ông cũng không

ắ ấ ạ ở ờ ằ ế ệ ủ ệ ậ ộ ệ ng  r ng truy n ng n  y l i tr  thành m t "tuyên ngôn ngh  thu t" c a th  h  ông, th ế

ữ ề ế ạ ở ượ ữ ệ h  nh ng nhà văn ti n chi n đi theo cách m ng. S  dĩ có đ c nh ng thành công đó vì ở

ẩ ặ ượ ộ ấ ề ệ ạ ậ ọ tác ph m này ông đã đ t ra đ ủ c m t v n đ  quan tr ng c a sáng t o ngh  thu t. Đó là

ề ầ ủ ề ấ ắ ườ ấ v n đ  "đôi m t", hay nói khác đi đó là v n đ  t m nhìn c a ng ệ i ngh  sĩ.

ề ậ ủ ệ ắ ặ ắ ố ế ầ   ụ Khi đ t tên cho truy n ng n là Đôi m t, ng  ý c a Nam Cao là mu n đ  c p đ n t m

ườ ướ ự ệ ằ ầ ớ ủ nhìn c a ng ệ i ngh  sĩ tr c hi n th c. Nhà văn cho r ng có t m nhìn đúng m i lý gi ả   i

ề ệ ự ệ ẽ ầ ắ ộ ự đúng đ n v  hi n th c. Cùng m t hi n th c mà t m nhìn khác nhau s  có cách lý gi ả   i,

ư ưở ệ ữ ủ ệ ắ ả quan ni m khác nhau. T  t ng này c a ông trong truy n ng n không ph i là nh ng lý

ế ượ ộ ộ ượ ộ thuy t khô khan mà đ c b c l ữ  qua nh ng hình t ậ   ớ ng sinh đ ng. V i hai nhân v t

ả ắ ộ Hoàng và Đ , ông đã lý gi ầ i, c t nghĩa hai t m nhìn khác nhau.

ướ ế ư ộ ủ ề ế ậ ầ Tr c h t là t m nhìn c a Hoàng. Có nhi u ý ki n đã xem Hoàng nh  m t nhân v t hoàn

ự ư ậ ấ ấ ộ toàn tiêu c c. Nh t là khi mà chính Nam Cao tô đ m m t vài nét thái quá nh  đã c p cho

ố ớ ị ả ậ ố ị Hoàng cái lý l ch quá đen t i, có khi thù đ ch v i phong trào gi i phóng qu c gia. Th t ra,

ứ ạ ủ ậ ả ậ ơ   ấ Hoàng không ph i là nhân v t hoàn toàn x u. Tính cách c a nhân v t này ph c t p h n

ủ ề ỏ ự ặ ố ợ ớ nhi u. Anh là nhà văn b  Th  đô ra vùng t do vì không mu n h p tác v i gi c Pháp. Anh

ề ố ư ế ế ố không làm gì cho kháng chi n, nh ng cũng không h  ch ng đ i kháng chi n. Nghĩa là anh

ư ư ẻ ả ộ ộ ự ế ữ ậ ơ ả ẫ v n ch a ph i là m t "k  ph n đ ng" nh  anh đã chua chát t nh n. H n th  n a, anh

ườ ặ ủ ị ề ề ắ ồ ẫ v n là ng i đ t ni m tin vào ch  t ch H  Chí Minh, dù là ni m tin mang màu s c anh

ủ ể ấ ỉ ấ ả hùng cá nhân khá rõ. Ch  b y nhiêu thôi cũng đ  đ  th y Hoàng không ph i hoàn toàn là

ườ ỏ ng i b  đi.

ứ ế ậ ề ộ ế ủ ề ấ ộ ẽ V y thì lý do gì khi n anh đ ng bên l cu c kháng chi n c a dân t c? V n đ  có l là do

ị ạ ủ ế ầ t m nhìn c a Hoàng b  h n ch .

ủ ứ ư ậ ướ ự ệ ấ ả ộ ỉ ắ   Qu  đúng nh  v y, Hoàng ch  nhìn th y m t phía c a b c tranh hi n th c. D i con m t

ườ ừ ỗ ừ ố ạ ừ ố ừ ặ anh, ng i dân quê v a ngu d t, v a l ỉ  mãng, ích k , tham lam, l ị   i v a ng  v a nh ng x .

ắ ắ ả ủ ậ ấ ủ ườ ế Con m t s c s o c a Hoàng đã moi ra bao nhiêu t t x u c a ng i dân quê: "Vi t ch ữ

ữ ầ ố ạ ứ ị ố ử ệ ả qu c ng  sai v n mà l ế   i c  hay nói chuy n chính tr  r i rít c  lên". "Đàn bà ch a mà đ n

ự ạ ắ ầ ấ ấ ả ầ ọ ộ ỗ n i cho là có l u đ n gi ấ   t trong qu n!". "H  đánh v n xong m t cái gi y ít nh t ph i m t

ườ ế ể ề ấ ấ ộ ỏ ươ m i lăm phút, th  mà đ ng th y ai đi qua là h i gi y". Có th  nói v  ph ệ ng di n này,

ủ ừ ậ ậ ắ ả cái nhìn c a Hoàng th t s c s o. Anh không d ng l ạ ở i nhũng nh n xét chung chung mà

ờ ể ễ ả ữ ứ ẳ ạ ẫ ộ bao gi ấ  cũng nêu ra nh ng d n ch ng r t sinh đ ng. Ch ng h n đ  di n t cái tò mò, thóc

ủ ườ ớ ế ể ớ ộ mách c a ng ơ   i dân quê Nam Cao đã đ  cho Hoàng nói v i Đ : "Này, anh m i đ n ch i

ấ ườ ấ ệ ế ơ ồ mà lúc nãy tôi đã th y có ng ế i n p nom r i. Ngày mai th  nào chuy n anh đ n ch i tôi

ọ ẽ ể ấ ạ ẽ ạ ế ầ ắ ổ cũng s  ch y kh p làng. H  s  k  r t r ch ròi tên anh, tu i anh, anh g y béo th  nào, có

ồ ở ặ ấ ỗ ố ở ố ầ bao nhiêu n t ru i m t, có m y l rách ng qu n bên trái".

ự ậ ữ ề ề ả ấ Nh ng đi u Hoàng nhìn th y không ph i không có. Anh không h  nói sai s  th t nh ư

ề ầ ế ố ế ộ ị ờ ữ   chính anh đã nhi u l n th  th t: "Tôi có b a m t tí nào tôi ch t". Không ai nghi ng  nh ng

ữ ề ể ộ ượ ủ ể ườ đi u anh nó. Chính Đ  cũng k  ra không ít nh ng nh c đi m c a ng i dân quê nh ư

Hoàng.

ậ ở ỗ V y Hoàng không đúng ch  nào?

ủ ờ ườ ừ ộ Cái nhìn không đúng c a Hoàng là anh đã quen nhìn đ i và nhìn ng m t phía: "Anh i t

ư ạ ấ ọ ộ ấ   trông th y anh thanh niên đ c thu c lòng bài "ba giai đo n" nh ng anh không trông th y

ẻ ể ệ bó tre anh thanh niên vui v  vác đi đ  ngăn quân thù. Mà ngay trong cái vi c anh thanh niên

ư ộ ẹ ộ ế ấ ọ đ c thu c lòng bài báo nh  m t con v t bi ỉ t nói kia, anh cũng ch  nhìn th y cái ng  b ố ể

ớ ậ ẹ ủ ẽ ấ ỉ ngoài c a nó, mà không nhìn th y cái nguyên c  th t đ p đ  bên trong". Hoàng ch  nhìn

ườ ầ ả ữ ể ấ ấ ấ th y ng i dân quê n p nom mà không th y tinh th n c nh giác đ  ý nh ng ng ườ ạ ặ    m t i l

ấ ứ ệ ượ ỉ ừ ộ ừ ỉ ớ t i làng. B t c  hi n t ng nào, Hoàng cũng ch  nhìn t m t phía. T  phía đó anh ch  nhìn

ấ ườ ệ ầ ẫ ộ ỉ th y ng i dân quê "ngu đ n, lô mãng, tham lam, b n ti n, ích k  và tàn nh n", nghĩa là

ư ậ ấ ấ ố ẹ ấ ả ỉ ấ ch  nhìn th y thói h , t t x u, mà không nhìn th y b n ch t t t đ p bên trong.

ớ ỏ ễ ợ ắ ế ỗ ỉ ườ V i cách nhìn đó, Hoàng đã t ra khinh b , gi u c t m i khi nh c đ n ng i dân quê. Nôi

ỉ ủ ả ườ ượ ắ ớ ọ ủ khinh b  c a anh phì c  ra ngoài theo cái bĩu môi dài th n th t. Nh c t i h  "m i anh

ạ ư ử ừ ế ả ổ ố nhăn l i nh  ng i ph i mùi xác ch t". T  đó anh đóng c ng su t ngày, không dám đi đâu.

ữ ừ ế ầ ố ế ủ ặ ộ Anh thà tìm đ n nh ng ông tu n, ông đ c mà anh th a bi ơ   t là c n bã c a xã h i còn h n

ợ ớ ườ ế ấ ứ ồ là h p tác v i ng i dân quê (Anh nghĩ có bu n không? Trí th c thì th  đ y. Còn dân thì

ư ế ạ ạ ữ ố nh  anh đã bi t). Đây cũng là lý do t i sao Hoàng l ế   i say mê nh ng trang Tam qu c đ n

ấ ẽ ố ệ ạ ế ữ ư ế ố th . Anh không tìm th y l s ng ngày hi n t i, đành ti c nu i nh ng ngày xa x a. Trong

ự ế ư ự ụ ạ ố ớ   câu văn "tiên s  anh Tào Tháo" có s  khâm ph c mà có s  ti c nu i. Hoàng l c lõng v i

ế ộ ạ ớ ễ ể ế ề cu c kháng chi n, xa l v i kháng chi n là đi u d  hi u.

ớ ộ ườ ạ ư ậ ứ ở ộ V i m t ng ỏ i b n nh  v y, Đ  không kh i băn khoăn: Sao Hoàng c mãi cái làng này,

ủ ớ ượ ớ ủ ộ ố ư ặ ớ v i đám c n bã c a gi i th ng l u này mà không lao mình vào cu c s ng l n c a nhân

ư ế ẫ ậ ồ ộ ữ ắ ấ ể ờ dân. Nh ng r i chính Đ  cũng nh n ra: n u v n gi đôi m t  y đ  nhìn đ i thì càng đi

ề ả ắ ỉ nhi u, càng quan sát l m, ch  càng thêm chua chát và chán n n mà thôi.

ượ ạ ớ ả ầ ắ ộ ộ Ng c l i v i Hoàng, Đ  có đôi m t khác, t m nhìn khác. Không ph i Đ  không nhìn

ườ ữ ườ ọ ự ạ ự ạ ắ ấ th y ng ọ i dân quê. H  là nh ng ng i "răng đen, m t toét, g i l u đ n là "n u đ n", hát

ư ế ườ ư ấ ọ ộ ầ ủ ầ ấ ồ Ti n quân ca nh  ng i bu n ng  c u kinh". Đã có lúc Đ  g n nh  th t v ng vì th y h ọ

ụ ế ầ ố ộ ợ ị ươ "ph n đông d t nát, nheo nh ch, nhát s , nh n nh c m t cách đáng th ậ ng". Th m chí có

ờ ả ứ ầ ạ ọ khi anh đã nghi ng  c  cái g i là "s c m nh qu n chúng".

ươ ộ ấ ầ ủ ủ ệ ề V  ph ớ ng di n này, cái nhìn c a Đ  r t g n v i cái nhìn c a Hoàng. Nam Cao miêu t ả

ư ể ộ ầ ủ ằ ẳ ớ ộ ộ ị cái nhìn c a Đ  g n v i Hoàng nh  đ  kh ng đ nh r ng có m t cái nhìn đúng là m t quá

ấ ầ ế ặ ấ ờ ỗ trình; m t khác cho th y Hoàng không đ n n i quá xa v i mà r t g n gũi.

ừ ư ề ộ ấ ằ Nh ng đi u đáng nói là Đ  không d ng l ạ ở i cái nhìn này. Anh nhìn th y đ ng sau s ự

ề ố ẹ ế ấ ườ nh ch nhác kia là bao nhiêu đi u t t đ p. Anh nhìn th y ng ắ   i nông dân là răng đen, m t

ư ả ậ ưở ờ toét nh ng khi ra tr n thì xung phong can đ m lam. Anh t ợ   ng th i Quang Trung, Lê L i

ế ẳ ồ ư ử ế ờ ổ ở ớ ườ đã ch t h n r i, nh ng đ n th i T ng kh i nghĩa m i ngã ng a ng i. Té ra nông dân

ướ ể ắ ầ ẫ ạ ậ ọ n c mình v n có th  làm cách m ng hăng hái l m. Càng g n gũi h , anh càng nh n ra

ườ ề ạ ắ ậ ố ớ ọ ộ ng i dân quê "có nhi u cái kì l l m" và h  dù sao cũng là m t cái bí m t đ i v i chúng

ta.

ừ ộ ộ ộ ỉ ườ T  cách nhìn này, Đ  có m t thái đ  khác. Hoàng khinh b  ng i dân quê bao nhiêu, xa

ọ ầ ọ ấ ừ ộ ọ ọ ọ lánh h  bao nhiêu thì Đ  trân tr ng h , g n gũi h  b y nhiêu. Anh t ng theo h  đi đánh

ủ ừ ọ ở ặ ậ ờ ố ả ầ ặ ộ ph , t ng g p h m t tr n Nam Trung b . Anh m i mê đi sâu vào đ i s ng qu n chúng

ớ ọ ề ẵ ắ ờ ộ nhân dân, g n bó đ i mình v i h . Anh s n sàng làm m t anh tuyên truy n viên nhãi nhép

ớ ủ ệ ạ ộ ể ụ ụ ự đ  ph c v  s  nghi p cách m ng to l n c a dân t c.

ế ể ệ ạ ắ ắ ờ Nam Cao vi t truy n ng n Đôi m t vào năm 1948. Đó là th i đi m cách m ng tháng Tám

ư ượ ả ươ ự ầ ớ thành công ch a đ c bao lâu, nhân dân ta đã ph i đ ng đ u v i th c dân Pháp. Lúc này

ế ệ ư ế ề ế ề ạ ộ ầ h u h t các nhà văn ti n chi n thu c th  h  Nam Cao đ u dí theo cách m ng. Nh ng t ừ

ướ ớ ủ ữ ạ ờ ỏ ọ ờ chân tr i cũ, b ậ   c sang chân tr i m i c a cách m ng, h  không tránh kh i nh ng nh n

ạ ề ứ ệ ề ề ậ ấ ầ ạ ườ th c l ch l c v  cách m ng, v  qu n chúng nhân dân. Cho nên v n đ  nh n đ ng đ ượ   c

ứ ế ố ớ ườ ệ ệ ầ ắ ắ ả ặ đ t ra b c thi t đ i v i ng i ngh  sĩ. Truy n ng n Đôi m t đã ph n nào gi ế ấ   i quy t v n

ề ế ườ ậ ủ ớ ư ộ ệ ề đ  này. Vì th , nhi u ng i đã xem đây nh  m t tuyên ngôn ngh  thu t c a l p văn ngh ệ

ế ề ạ sĩ ti n chi n đi theo cách m ng.

ề ầ ủ ấ ườ ố ớ ệ ờ ỉ V n đ  t m nhìn c a ng ọ i ngh  sĩ không ch  quan tr ng đ i v i th i kì nhà văn vi ế   t

ệ ề ầ ắ ẫ ị ạ truy n ng n này mà v n còn nguyên giá tr  mãi v  sau. Có khi nào t m nhìn l i không

ố ớ ọ ườ ộ ầ ệ ể ộ ỉ quan tr ng đ i v i ng i ngh  sĩ. Đ  có m t t m nhìn đúng, không ch  có m t th  gi ế ớ   i

ỉ ự ự ầ ạ ầ ộ ắ   quan đúng, mà còn c n có m t nhân sinh quan lành m nh. T m nhìn ch  th c s  đúng đ n

ủ ầ ộ ế ầ ậ ớ ị khi đó là t m nhìn c a m t trái tim bi t hòa nh p đ p v i qu n chúng nhân dân, v i T ớ ổ

qu c.ố