Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
VĂN MẪU LỚP 12: RỪNG XÀ NU – NGUYỄN TRUNG THÀNH
TỔNG HỢP 4 BÀI VĂN “PHÂN TÍCH TRUYỆN NGẮN RỪNG XÀ NU CỦA NGUYỄN
TRUNG THÀNH”
BÀI MẪU SỐ 1:
Mỗi nhà văn, dường như đều có một vùng quê sáng tác. Đối với Nguyên Ngọc, Tây
Nguyên hùng vĩ núi non. Tây Nguyên bất khuất kiên cường với những người bộc trực
kiên trung một lòng đi theo cách mạng chính là vùng đất mà ông gắn bó, trăn trở trong
sáng tác của mình. Những năm kháng chiến chống Pháp, ông bám trụ ở Tây Nguyên để
rồi viết nên tiểu thuyết Đất nước đứng lên. Những năm đánh Mĩ, Nguyên Ngọc lại trở về
với vùng gian khổ này từ đầu những năm sáu mươi, ngay sau những ngày đồng khởi cách
mạng miền Nam. Cuộc chiến đấu anh hùng của nhân dân Tây Nguyên khơi lòng cảm
hứng cho ông viết truyện ngắn Rừng xà nu, một truyện ngắn xuất sắc của văn học thời
chống Mĩ.
Rừng xu nu chỉ là một truyện ngắn nhưng dung lượng hiện thực của nó là lớn lao.
Đó là bản anh hùng ca về cuộc chiến đấu anh hùng của đồng bào Tây Nguyên với sự
trưởng thành của một thế hệ cách mạng mới, trẻ trung nhiệt tình, mưu trí và kiên cường.
Tác phẩm mở đầu bằng hình ảnh rừng xà nu quanh làng Xô Man của người Strá.
Một rừng xà nu bất chấp đạn bom, vượt lên sự hủy diệt tàn bạo của kẻ thù để tiếp nhận
ánh nắng mặt trời duy trì sự sống của mình, rừng xà nu tràn trề sức sống cho dù đại bác
của bọn giặc “đã thành lệ, mỗi ngày hai lần, hoặc buổi sớm và xế chiều, hoặc đứng bóng
vào xẩm tối, hoặc nửa đêm và trở gà gáy” dồn dập nã chết chóc đau thương vào nó.
“Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào là không bị thương. Có những cây
bị chặt đứt ngang nửa thân mình. Ở những vết thương, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào
ngạt long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần bầm lại. và đặc quệnh thành từng cục máu
lớn. Có những cây con vừa lớn ngang ngực lại bị đại bác chặt đứt làm đôi, năm mười
hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá
xum xuê như những con chim đã đủ lông mao, lông vũ. Đại bác không giết nổi chúng,
những vết thương của chúng chóng lành như một thân thể cường tráng. Chúng vươn rất
nhanh, thay thế những cày đã ngã. Cứ thể hai ba năm nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn
của mình ra, che chở cho làng...”.
Nguyên Ngọc miêu tả rừng xà nu bằng một thứ ngôn ngữ rất giàu chất thơ, chắt lọc
và tinh tế ở một thứ ngôn ngữ vừa tả vừa gợi, mở ra những liên tưởng phong phú cho
người đọc. Hình ảnh rừng xà nu ở đây vừa là hình ảnh thực một rừng cây “ham ánh sáng
Trang | 1
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
mặt trời”, vừa là hình ảnh có nghĩa tượng trưng cho con người Tây Nguyên đau thương,
bất khuất, kiên cường trong những ngày đồng khởi chống Mĩ. Bút pháp đặc tả phối hợp
với thủ pháp nhân hóa đã phát huy tối đa hiệu lực cua nó. Rừng xà nu hiện lên như một
người bạn trung thành che chở cho dân làng Xô Man, như những con người đẹp của buôn
làng. Và có thể nói rừng xà nu chính là biểu tượng về sức sống bất diệt của con người
Tây Nguyên, của con người Việt Nam.
Tái hiện chân thực cuộc chiến đấu kiên cường của nhân dân Tây Nguyên trong
những ngày đánh Mĩ, nhà văn tập trung miêu tả sự trưởng thành một thế hệ tiếp nối, phát
huy truyền thống anh hùng của cha ông và qua đó nhà văn cũng phản ánh sự trưởng thành
của nhân dân Tây Nguyên trong đấu tranh một mất một còn với kẻ thù mới là đế quốc
Mĩ. Tiêu biểu cho thế hệ thanh niên đó là Tnú và Dít. Sự trưởng thành của họ gắn liền với
cuộc đấu tranh của nhân dân Strá làng Xô Man.
Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ, được dân làng đùm bọc, nuôi dạy khôn lớn. Cậu bé Tnú
đến với cách mạng ngay từ những ngày gian khổ, ác liệt nhất khi mà Mĩ Diệm đang ngày
đêm khủng bố cách mạng ở khắp mọi nơi. Chính Tnú đã chững kiến cảnh đau thương của
dân làng. Bọn giặc “treo cổ anh Xút lên cây vả đầu làng, giết bà Nhan, chặt đầu cột tóc
treo đầu súng”, chỉ vì họ là những người dũng cảm, dám nuôi dấu cán bộ cách mạng.
Ngày Tnú vào rừng nuôi cán bộ, tiếp nhận tri thức, lẽ sống ở đời qua sự chỉ bảo của anh
cán bộ Quyết. Dũng cảm, mưu trí, lanh lợi là phẩm chất tốt đẹp của Tnú, “nó liên lạc cho
anh Quyết từ xã lên huyện. Không bao giờ nó đi đường mòn. Giặc vây các ngả đường nó
leo lên một cây cao nhìn quanh một lượt rồi xẻ rừng mà đi, lọt tất cả vòng vây. Qua sông
nó không thích lội chỗ nước êm, cứ lựa chỗ thác mạnh mà bơi ngang, vượt trên mặt nước,
cưỡi lên thác băng băng như một con cá kình”. Một lần đi liên lạc, Tnú bị giặc phục kích,
bắt được, chúng dẫn em về làng, tra tấn đủ mọi cách, lưng Tnú ngang dọc những vết dao
chém nhưng Tnú vẫn không khai báo, chỉ điềm tĩnh chỏ và bụng mình để trả lời câu hỏi
cùa kẻ thù: Cộng sản ở đây này”. Đó không phái là câu trả lời mà là một lời thách thức,
dung cảm ! Với lời thách thức ấy, Tnú phải trả giá bằng ba năm tù.
Thoát ngục Kon Tum trở về, Tnú là một thanh niên, trưởng thành hơn về nhân
cách. Anh hiểu rõ nhiệm vụ của mình khi tiếp nhận lời trăng trối của anh Quyết. Anh trở
thành người lãnh đạo cuộc chiến đấu của dân làng Xô Man. Anh thực hiện ngay lời dặn
của anh Quyết “chuẩn bị giáo, mác, vụ, rựa, tên, ná… " chuẩn bị mọi thứ cần thiết cho
cuộc chiến đấu sắp tới. Và hạnh phúc đến với anh trong những ngày đó. Mai, cô bạn gái
cùng anh đi liên lạc trở thành người bạn đời của anh.
Lại một thử thách nữa đến với Tnú: bọn giặc ở đồn Dác Hà xuống làng Xô Man
truy bắt anh, vợ con anh sa vào tay chúng. Không thể cầm lòng trước cảnh giặc tra tấn vợ
con. Tnú đành phải ra đối đầu với bọn chúng. Và trong cuộc đối đầu này, phẩm chất kiên
cường của anh càng sáng hơn bao giờ hết. Giặc bắt Tnú, chúng đốt mười ngón tay anh,
“Mười ngón tay anh đã trở thành mười ngọn đuốc", răng cắn chặt môi, không một tiếng
kêu vang, Tnú trừng trừng ném căm giậm vào kẻ thù. Có thể nói Tnú là hình ảnh của Tây
Trang | 2
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
Nguyên đau thương, bất khuất. Sự tàn bạo của kẻ thù đã lên tới tột đỉnh và nhân dân cũng
không thể cam chịu sống dưới ách tàn bạo đó. Cho nên, khi tiếng thét căm giận Tnú vang
lên, tiếng thét như một lời báo hiệu triệu dân làng cầm vũ khí đứng lên, cả làng Xô Man
đứng dậy. “Tiếng giết”, tiếng chân người đạp nhà ào ào. Tiếng bọn lính kêu thất thanh...
Sự vùng dậy của dân làng đã cứu thoát Tnú rồi sau đó anh vào giải phóng quân đi giải
phóng cho nhân dân, giải phóng đất nước với một nhận định sâu sắc hơn. Điều này có thế
thấy rõ qua lời tâm sự của Tnú với dân làng sau “ba năm đi lực lượng”. Anh kể rằng anh
giết thằng Dục, tên chi huy đồn giặc ở Đắc Hà, kẻ đã giết vợ con anh, kẻ dã gieo đau
thương cho làng Xô Man và theo anh thằng giặc nào “cũng la thằng Dục cả”. Rõ rang,
với anh chiếu sĩ giải phóng quân Tnú, mối thù chung của Tây Nguyên, của đất nước cũng
là mối thù của gia đình, của quê hương anh. Đó là một nhận thức sâu sắc, nhận thức mà
Tnú rút ra được từ nỗi đau của bản thân, của buôn làng của đất nước và từ cuộc chiến đấu
của quê hương.
Cùng thế hệ của Tnú còn có Dít, cô bí thư chi bộ xã kiêm chính trị viên xã đội làng
Xô Man. Ba năm trước, ngày Tnú ra đi. Dit “còn là một cô bé không có áo mặc, đêm lạnh
không ngủ...". Vậy mà, khi Tnú trở về, cô bé ấy đã đảm trách những công việc trọng yếu
nhất của làng Xô Man. Sự trưởng thành kì lạ của Dít không phải ngẫu nhiên mà là quá
trình rèn luyện vượt qua thử thách lúc còn nhỏ. Dít là một đứa bé lanh lợi, rất gan dạ. Lần
ấy, Dit bị giặc bắt “Chúng để con bé đứng giữa sân, lên đạn tôm xông rồi từ từ bắn từng
viên một, không bắn trúng, đạn chỉ sượt qua tai, sém tóc, cày đất quanh hai bàn chân nhỏ
của Dit. Váy nó rách tượt từng mảng. Nó khóc thét lên nhưng rồi đến viên thứ mười, nó
chùi nước mắt, từ đó im bặt. Nó đứng lặng lẽ giữa bọn lính, cứ mỗi viên đạn nổ, cái thân
hình mảnh dẻ của nó giật lên một cái nhưng đôi mắt nó vẫn nhìn bọn giặc bình thản lạ
lùng”. Không chỉ gan góc Dit còn là một cô bé cương nghị. Chứng kiến cái chết đau
thương của chị Mai, Dit “lầm lì không nói gì cả, mắt ráo hoảnh trong khi mọi người cả cụ
già, đều khóc”. Cứ thế Dit lớn lên cùng với cuộc đấu tranh của làng Xô Man. Trở thành
người lãnh đạo cuộc chiến đấu của buôn làng, Dit cũng tỏ rõ là người có bản lĩnh, có sức
thuyết phục quần chúng. Gặp lại Tnú, Dit, không khỏi xúc động, nhìn anh với “đôi mắt
mở to bình thản trong suốt”. Ấy vậy, chị không quên trách nhiệm của minh khi hỏi “đồng
chí có giấy không?”, khi tuyên bố dứt khoát “không có giấy thì không được, ủy ban phải
bắt thôi” và sau khi xem giấy của Tnú chị lại nói tiếp “sao anh về có một đêm thôi”. Con
người Dit như vậy đó, gan góc, cương nghị, không kém phần tha thiết với quê hương,
đành rằng bề ngoài tưởng như chỉ có lạnh lùng bình thản.
Tnú và Dit tiêu biểu cho thế hệ thanh niên làng Xô Man, từ lòng căm thù của họ
đến với cuộc chiến đấu của dân tộc và chính trong cuộc chiến đấu đó, họ trưởng thành.
Sự trưởng thành của họ có cội nguồn của có một mặt là do họ tự vượt mình qua những
thử thách lớn lao, mặt khác là do có sự dìu dắt cách mạng cùa cha ông. Đặc biệt sự
trưởng thành của Tnú và Dit được Nguyên Ngọc miêu tả trong mối quan hệ với truyền
thông anh hùng cùa người Strá. Cụ Mết chính là đại diện cho thế hệ cách mạng đi trước
Trang | 3
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
của làng Xô Man. Cụ là pho sử sống, là chỗ dựa tinh thần của dân làng. Tuy già nhưng
“cụ vẫn quăc thước như xưa... ngực cũng như một tấm xà nu lớn... tiếng nói vẫn ồ ồ vang
trong lồng ngực”, vẫn sáng suốt ngày đêm lãnh đạo cuộc chiến đấu của làng. Có lẽ cuộc
đời cụ đã nếm trải qua nhiều đau khổ, đã thu lượm được nhiều kinh nghiệm quý báu, cho
nên cụ luôn luôn nhắc nhờ con cháu nhớ tới quá khứ đau thương bất khuất cúa quê
hương. Chứng kiến cái chết thảm thương của Mai và sự bất lực của Tnú trước sự tra tấn
dã man tàn bạo của bọn thằng Dục, cụ Mết càng thấu hiếu: Đối với kẻ thù “chỉ có hai bàn
tay trắng, chỉ với bàn tay không” thì không thể nào đối đầu với chúng được, phải cầm vũ
khí đứng lên! Bài học này, cụ muốn truyền lại cho thế hệ mai sau: “Nghe rõ chưa, các
con, rõ chưa, nhớ lấy, ghi lấy. San này tao chết rồi, bay còn sống phải nói lại cho con
cháu. Chúng nó cầm súng, mình phái cầm giáo’’. Lời cụ rành rẽ vang lên trong ánh lửa
bập bùng ở nhà ưng.
Xây dựng nhân vật cụ Mết như một nhân vật huyền thoại, kết tinh nhiều phẩm chất
tốt đẹp của con người Tây Nguyên, phải chăng Nguyên Ngọc muốn khẳng định vai trò
của thế hệ đi trước đối với thế hệ trẻ! Cụ Mết vừa là người nối kết thế hệ truyền thống,
với lịch sử quê hương, vừa là người dẫn dắt thế hệ thanh niên trong cuộc chiến đấu hiện
tại. Chính vì có một thế hệ cha ông như cụ Mết mà thế hệ của Tnú, của Dít... có sự trưởng
thành lớn lao.
Và không chỉ có lớp người như Tnú, lớp sau Tnú như bé Heng, cũng lớn lên, lớn
lên cùng với cuộc chiến đấu ác liệt của làng Xô Man. Với nhân vật bé Heng, Nguyên
Ngọc chỉ phác họa vài ba đường nét miêu tả ngoại hình nhưng cũng đủ tạo ra ấn tượng
sâu sắc cho người đọc. Tuổi của bé Heng, lẽ ra, là tuổi đến trường với những trang sách,
với những trò chơi vui nhộn nhưng đất nước còn giặc, bé cũng còn nhỏ, bé Heng đã có
dáng vẻ của “một người lính thật sự, đội chiếc mũ sụp xin được của anh giải phóng quân
nào đó, mặc vào một chiếc áo bà ba dài phết đít, vẫn đóng khố, súng đeo chéo ngang
lưng”. Hơn thế, Heng thuộc từng lớp hầm bẫy, hố chông, trở thành người liên lạc như
Tnú năm xưa. Thật là từ hào và tin tưởng với một lớp người như bé Heng! Lớp ấy đang
lớn lên, trưởng thành, xứng đáng với thế hệ cha anh.
Đọc Rừng xà nu có cảm tưởng như được xem một bộ phim về số phận một con
người với biết bao sự kiện. Truyện bắt đầu từ hiện tại từ cái thời điểm anh chiến sĩ giải
phóng quân Tnú đặt chân lên mảnh đất quê hương ‘‘sau ba năm đi lực lượng” rồi ngược
dòng thời gian trở về quá khứ. Quá khứ cứ hiện dần lên trong sự hồi tướng của Tnú, trong
lời kể của tác giả, trong lời kể của cụ Những mảng đời quá khứ, những mảng đời hiện tại,
cứ đan ngang, soi tỏ cho nhau để cắt nghĩa sự trưởng thành của thế hệ Tnú, sự trưởng
thành của làng Xô Man trong cuộc chiến đấu với kẻ thù, để làm nổi rõ chủ đề của truyện,
từ nỗi đau riêng và nỗi đau chung, Tnú và làng Xô Man phải cầm vũ khí để tự cứu lấy
mình, để giải phóng dân tộc và cuộc chiến đấu anh hùng của dân tộc sinh ra một thế hệ
trẻ kế tục xứng đáng với cha ông. Chính cái tư tưởng này đã chi phối kết cấu của Rừng xà
nu. Hệ thống sự kiện trong truyện, chủ yếu được tố chức theo sự phát triển tâm lí tính
Trang | 4
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
cách nhân vật trung tâm, chứ không theo trật tự thời gian thông thường. Tổ chức sự kiện
theo cách đó, nhà văn có điều kiện tập trung miêu tả những tình huống gay cấn làm nổi
bật tính cách nhân vật, mặt khác cũng phù hợp với ý nghĩa chính luận của tác phẩm. Hai
lần đối đầu trực tiếp với kẻ thù là hai lần Tnú thể hiện rõ phẩm chất kiên cường của anh,
tất nhiên tác phẩm này thể hiện ở mỗi lần có khác nhau và có sự phát triển. Sa vào tay
giặc khi còn là một cậu bé, Tnú tỏ rõ đức kiên trung quả cảm cùa mình. Còn lần đối đầu
với kẻ thù, Tnú rực sáng kiên cường bất khuất trước bóng đen tàn bạo của kẻ thù.
Khắc họa tính cách nhân vật, Nguyên Ngọc có sở trường trong việc lựa chọn những
chi tiết tiêu biểu có ý nghĩa khái quát cao, những chi tiết giàu chất tạo hình, giàu chất thơ.
Trong nhận thức của người đọc, sừng sững hình ảnh tụ Mết với những nét khắc chạm rất
tài tình của tác giả: một cụ Mết với những nét khắc chạm rất tài tình của tác giả: một cụ
Mết quắc thước, râu dài, mắt sáng, ngực căng như một cây xà nu lớn. Và cũng xúc động
lòng người một cụ Mết ân tình với cháu con lúc trở tay chùi hai giọt nước mắt lớn khi
lặng nhìn tấm lưng rộng của Tnú còn ngang dọc những vết thương đã thành sẹo tím. Như
vậy nhân vật anh hùng trong Rừng xà nu không chỉ rung cảm người đọc ở sự vượt lên
hoàn cảnh khốc liệt của họ mà còn ở những xúc động, những tình cảm thầm kín nơi họ.
Trên những trang viết của mình. Nguyên Ngọc thường trải những cảm xúc trữ tình
của ông về con người, đất nước quê hương. Giọng văn của Rừng xà nu đằm thắm chất trữ
tình, khi trầm hùng theo ánh lửa chập chờn ở nhà nhưng trong lời kể trang nghiêm xúc
động về quá khứ đau thương của cụ Mết, khi tha thiết tuôn chảy theo dòng hồi tường về
người thân, theo dòng suy tưởng về quê hương của Tnú... lời văn của Rừng xà nu giàu
hình ảnh, giàu nhịp điệu, nhiều đoạn văn trau chuốt, óng mượt như ngôn ngữ của một bài
thơ (ví dụ: đoạn mở đầu tác phẩm). Chính cái vẻ cùa lời văn đã góp phần tạo nên sức hấp
dẫn của tác phẩm.
Rừng xà nu là chuyện của con người nhưng qua đó ta thấy số phận của một dân tộc.
Từ câu chuyện của Tnú và của làng Xô Man, tác già nói tới sự trưởng thành của cách
mạng miền Nam trong những ngày trước và sau đồng khởi. Đọc Rừng xà nu hôm nay,
vẫn thấy âm vang cái hào hùng cùa một thời chống Mĩ, một thời có những con người đẹp
như cụ Mết, như Tnú, như Dít, như Mai…
Trang | 5
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
BÀI MẪU SỐ 2:
Rừng xà nu thể hiện tinh thần đấu tranh chống giặc của người Tây Nguyên, là một
trong những sáng tác hay nhất về người Tây Nguyên trong làng văn học dân tộc. Bằng
tình cảm của mình tác giả đã phác họa lên những con người Tây Nguyên anh hùng, bất
khuất, quyết đứng lên đấu tranh để bảo vệ quê hương, bảo vệ đất nước.
Cuộc sống của người dân Tây Nguyên qua ngòi bút miêu tả của nhà văn hiện lên
thật chân thực và sục sôi khí thế giết giặc. Anh Đề trong cuộc sống thực là người dân lộc
Xê-đãng. Những cũng để cho nó “không khí” hơn lên thì anh Tnú của Nguyễn Trung
Thành, cùng với dân làng xỏ Man của anh (cái tên Xô Man, riêng nó thôi, cũng đã rất có
sức khơi gợi âm hưởng hùng vĩ man dại của núi rừng), phải thuộc vể một tộc người hiếm
ai biết đến: người trái Cái chuyện Rừng xà nu ấy, Nguyễn Trung Thành đã làm cho nó rất
Tây Nguyên ngay từ những cái tên.Và những chi tiết đậm đặc chất Tây Nguyên xa xôi
kia, tác giả cứ như vốc lấy của rừng núi để đem rải tràn lên suốt chiểu dài tác phẩm: “Con
suối nhỏ có một khúc nữa dẫn nước từ trong lòng đá”. “Những bà già… lụm cụm bò
xuống thang, từng bậc từng bậc”. “Bữa cơm tối ở nhà cụ Mết” với “món canh tàu môn
bạc hà nấu lạt trong ống nứa… Ông cụ không nêm muối vào canh. Ông chia cho mỗi
người mấy hạt, họ ãn sống từng hạt, ngậm rất lâu trong miệng để nghe chất mặn đậm đà
tan dần”: Đêm Xô Man tĩnh mịch, “chi còn có tiếng vòi nước đầu làng lanh tanh trộn lẫn
tiếng mưa đêm gõ đều trên vòm lá cây”. Còn ở trong nhà, cụ Mết “gõ ống điếu lẽn đầu
ông táo, bẻ một que nứa nhỏ ờ sạp, cẩn thận xoi cho hết tàn thuốc trong ống điếu…”. Cô
thiếu nữ ngồi thụp xuống, “hai chân xếp về một bên, đưa tay kéo tấm váy che kín cả gót
chân”… Tôi đã kể thật tình cờ và lộn xộn vài ba trong số những chi tiết ấy – những chi
tiết thoạt nhìn thì cứ ngỡ như không liên quan bao nhiêu đến chủ đề tác phẩm, nhưng
chính chúng làm cho truyện ngắn có thịt có da; và có lẽ vì thế mà trải qua một phần tư thế
kỉ những cái nho nhỏ như thế vẫn cứ sống tươi nguyên trong trí nhớ của nhà văn. Nhưng
tác giả Rừng xà nu vốn là người ưa khái quát. Từ cái nhò để suy ra cái lớn từ một trường
hợp đơn nhất mà ngẫm đến những chân lí phổ quát bao trùm, và tìm cách đem quy luật
rất chung vận dụng vào những hiện tượng rất riêng – đấy là nếp tư duy nghệ thuật đã trở
thành quen thuộc của cây bút tím viết nên Đất nước đứng lên, Đường chúng ta đi hay
Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.
Dẫu cho giá trị về mặt phong tục của nó có lớn đến bao nhiêu thì nó cũng không
thuộc vào loại truyện được viết ra chủ yếu chỉ để giới thiệu hương sắc lạ của một vùng
miền. Ngược lại, cảm hứng của Rừng xà nu có thể nói lại khởi phát từ một triết lí xã hội –
nhân sinh nảy ra từ máu lửa của một thời đại thương đau mà cũng vô cùng anh dũng
“Làng ỏ trong tầm đại bác…” – truyện của Nguyễn Trung Thành đã mở đầu như vậy. Chỉ
trong chưa đầy mười chữ mà dựng lên được cả một tư thế của sự sống trons sự đối điện
với cái chết, của cái tồn sinh trong vòng đe doạ của sự huv diệt bạo tàn, cái mở của
truyện thật đã cô đúc gọn gàng mà vẫn đầy uy nghi, tầm vóc. “Làng ở trong tầm đại
Trang | 6
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
bác.ỗ.”. Một cây viết truyện ngắn đã không sai khi quả quyết rằng câu đẩu trong một
đoản thiên luôn luôn “là một thứ âm chuẩn” nó “giúp vào việc tạo nên âm hưởng chung
của toàn bộ tác phẩm” ông còn nhắc nhở, trước hết là tự nhắc nhở mình rằng “phải tập
cho mình nghe được nhạc điệu” của cái câu đầu tiên đó.
Câu văn hứa hẹn về một khúc bi tráng của chiến tranh. Và cái cảm hứng bi tráng
ấy, được nén, được tích tụ trong câu văn cầm trịch, sẽ được thi triển trong những câu còn
lại của thiên truyện ngắn, mà trước hết là những câu văn đẹp ngào ngạt, nồng nàn, rực rỡ
khi tả tấm ngực – rừng xà nu vĩ đại dưới chói chang gay gắt nắng hè. Phải nhận rằng
trong nền văn xuôi của chúng ta, đang còn hiếm những câu tả cảnh thiên nhiên hay đến
như trong đoạn vãn này. Có thể thấy tác giả của nó đã rất kì công trong từng dòng chữ, để
làm cho cảnh vật được chạm khắc nổi bật hẳn lên dưới một ngòi bút biết tạo hình khối,
biết tạo hương, biết tạo ánh sáng và sức nóng. Hãy thử lượm ra đây một câu văn như thế
Ở chỗ vết thuơng, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt. rồi dần
dần bầm lại, đen và đặc quện thành từng cục máu lớn”.
Sự miêu tả của tác giả về những câu xà nu kiên cường bất khuất, như chính người
dân Tây Nguyên vậy. Có loại xà nu mà đạn đại bác chi có thể để lại trên thân thể cường
tráng những vết thương chóng lành, cũng có cây gục ngã. Song “cạnh một cây mới ngã
gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bẩu
trời”. Bản năng tự bảo tồn, sự thèm khát vươn tới bầu trời và ánh sáng đã khiến rừng cây
ấy chiến thắng sức tàn phá của đạn bom. Tại một nơi như thế này, sự sống vẫn mạnh hơn
cái chết, sự sốne vẫn luôn luôn bất diệt ngay trong huỷ diệt. Xin lưu ý đến điều này
Nguvễn Trung Thành đã sử dụng nhân hoá như một phép tu từ chủ đạo trên suốt trang
văn đặc tả xà nu. Điều đó cho phép ta được nghĩ đoạn vãn mở đầu rất đẹp này không chì
là một khúc biến tấu phóng lúng, đầy ngẫu hứng và suy tưởng được nhà văn cho dạo lên
trước khi bắt đầu câu chuvện về những con người. Rừng xà nu, đó còn là một kiểu ẩn dụ
về chính con người, những con người sống dưới tám đại bác. Cũng như xà nu, thân thể và
trái tim họ đầy thương tích. Và cũng có đời người giống như những cây xà nu nào đó. bị
cái chết chật đứl ngang nửa đời xuân. Song cũng như xà nu, con người Xô Man, con
người Tây Nguyên, con người Việt Nam trong những ngay đánh giặc vẫn sống, bền bỉ,
kiêu hùng, đầy khao khát, trong niềm ham muốn mãnh liệt ánh sáng mặt trời, trong tư thế
phóng lên để tiếp lấy nguồn sống trong ánh nắng.
Rừng xà nu, cũng như người dân Việt Nam có một sức tồn sinh mạnh mẽ trong sự
tàn ác của bom đạn kẻ thù. Tấm lưng Tnú – khi đó còn là mội cậu bé – nganR dọc vết
dao chém, máu chảy ra rồi đặc quện lại, tím như nhựa xà nu. Rồi chính người cán bộ, anh
Quyết hi sinh. Rồi Mai gục xuống. Cà đứa con của hạnh phúc, của tình yêu cũng chết
dưới đòn đánh tàn bạo của kẻ thù. Còn Tnú, lừa xà nu đốt cụt mười ngón tay anh, lửa xà
nu như thiêu đốt trong lồng ngực, như cháy cả ruột anh. Nhưng lịch sừ Xò Man cũng là
lịch sử của mội sự sống không thể nào dập tất. cùa một tư thế sống không biết den sự cúi
dầu. Thanh niên không thê đi nuôi cán bộ thì đã có ỏng bà già. Ôns bà già không thể đi
Trang | 7
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
thì thiếu nhi tiếp tục. Anh Quyết hi sinh, nhưng Tnú có thể thay anh. Còn Mai, hình ánh
của Mai khỏng chết, đã có em Dit tiếp bước.
Chi tiết Tnu học chữ là một trong những chi tiết hay của tác phẩm, vì không nhớ
được mật chữ, đã đập vỡ bảng, lấy đá ghè đầu chảy máu, để rồi sáng hôm sau lại sượng
sùng gọi riêng Mai ra phía sau hốc đá hỏi xem “chữ o có móc là chữ chi… Còn chữ chi
đứng sau chữ đó nữa, chữ chi có cái bụng to to đó”.
Tnu là người có sức khỏe cường tráng như một thân xà nu lớn. Chảy trong huyết
quản anh là dòng máu anh hùng của xứ sờ Tây Nguyên, truyền lại từ đời Đăm Sãn, Xing
Nhã. Chứa đầy trong ngực anh là sức mạnh mênh mỏng và hoang dại của núi rừng. Anh
thừa gan góc đến bướng binh, thừa kiêu hãnh đến giàu tự ái. Anh là người không biết đến
sợ hãi, không biết đến khuất phục, cho dù sự tàn bạo có hiện hình trong mũi súng hay
ỉưỡi dao chém ngang dọc trên lưng, có muợn sức mạnh của dãy rừng hay lửa xà nu rừng
rực. Anh đã gặp “người Đảng” từ tuổi ấu thơ, để sớm học được một mục đích sống và
một vốn hiểu biết để làm con người chân chính.
Rừng xà nu đã miêu tả chi tiết cuộc sống cũng như sự đấu tranh và lòng dũng cảm
của người dân Tây Nguyên trước kẻ thù. Rừng xà nu kiên cường cũng như người dân nơi
đây, thật anh dũng và có một sức song phi thường. Họ đã cùng nhau vượt qua bom đạn ác
liệt của kẻ thù, đứng lên chiến đấu để góp phần vào cuộc sống của nhân dân.
Trang | 8
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
BÀI MẪU SỐ 3:
1. Truyện ngắn Rừng xà nu được viết vào giữa năm 1965, lúc cuộc chiến tranh giải
phóng miền Nam ở vào một bước ngoặt chuyển từ chiến lược “chiến tranh đặc biệt” sang
chiến lược “chiến tranh cục bộ”; hang chục vạn quân viễn chinh Mĩ ồ ạt đổ vào miền
Nam, lực lượng cách mạng phải đương đầu với những thách thức to lớn, nhưng vẫn kiên
trì mục tiêu và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nguyễn Trung
thành lúc ấy đang hoạt động báo chí trong lực lượng quân giải phóng miền Trung Trung
Bộ đã kịp thời viết bài tùy bút nổi tiếng Đường chúng ta đi, được xem như một bài hịch
của thời đánh đế quốc Mĩ. Tiếp đó, theo yêu cầu của tạp chí Văn nghệ Quân giải phóng
Trung Trung Bộ, bằng vốn hiểu biết và tình cảm sâu nặng với Tây Nguyên, nhà văn đã
viết rất nhanh truyện Rừng xà nu cũng với tư tưởng cơ bản là khẳng định con đường duy
nhất để giải phóng của nhân dân miền Nam là đứng lên cầm vũ khí chiến đấu, dung bạo
lực cách mạng để chống lại sự tàn bạo của kẻ thù. Rừng xà nu là truyện về cuộc "đồng
khởi" của làng Xô Man ở Tây Nguyên, cũng là câu chuyện bi tráng về cuộc đời của Tnú.
Hai câu chuyện ấy lồng vào nhau mà truyện về Tnú diễn ra trên nền cảnh lịch sử là cuộc
"đồng khởi" của làng. Tư tưởng chủ đề của truyện đã được phát ngôn qua lời của cụ Mết,
ở đoạn cao trào của xung đột giữa nhân dân làng Xô Man với kẻ thù, qua lời của một già
làng ; tư tưởng ấy được ghi khắc như một chân lí lịch sử : "Nhớ lấy, ghi lấy. Sau này tau
chết rồi, bay còn sống phải nói lại cho con cháu : Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm
giáo !...". Cố nhiên, giá trị tác phẩm không phải chỉ ở sự minh hoạ tư tưởng ấy, những tư
tưởng ấy là điểm quy tụ mọi cảm hứng nghệ thuật của tác giả và soi chiếu lên mọi chi tiết
nghệ thuật của tác phẩm. 2. Truyện Rừng xù nu mang đậm chất sử thi. Chất sử thi toát
lên từ chủ để, cốt truyện đến nhân vật và cả hình ảnh thiên nhiên, các chi tiết nghệ thuật
và giọng điệu, ngôn ngữ của tác phẩm. Hãy chú ý đến cách trần thuật của truyện : Câu
chuyện về lịch sử cuộc nổi dậy của một làng và cuộc đời của Tnú được kể lại trong một
đêm, cái đêm anh về thăm làng, qua lời của cụ Mết. Chuyện được kể qua lời của một già
làng, bên bếp lửa bập bùng suốt đêm, cho cả dân làng nghe : giọng kể trang trọng như
truyền cho các thế hệ con cháu những trang lịch sử bi thương và anh hùng của cộng đồng
: Người già chưa quên, người chết quên rồi thì để cái nhớ lại cho người sống... "Người
Strá ai có cái tai, ai có cái bụng thương núi, thương nước, hãỵ lắng mà nghe, mà nhớ. Sau
này tau chết rồi, chúng mày phải kể lại cho con cháu nghe !...". Cách trần thuật như vậy
gợi nhớ tới cách kể khan (trường ca) của nhiều dân tộc ở Tây Nguyên. Bên bếp lửa chung
của làng, các bài khan được kể như hát suốt nhiều đêm, những trường ca đầy chất sử thi
kể về lịch sử mang màu sắc huyền thoại của bộ tộc, về những người anh hùng tiêu biểu
cho sức mạnh và khát vọng của cộng đồng (như các trường ca Đăm San, Xinh Nhã, Đăm
Bơ-ri,...). Trong Rừng xà nu, câu chuyên cụ Mết kể cho dân làng nghe là câu chuyện của
thời hiện tại, nhưng đã được kể như là một câu chuyên lịch sử với giọng điệu và ngôn
ngữ trang trọng sử thi, với thái độ "chiêm ngưỡng" qua một "khoảng cách sử thi" những
Trang | 9
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
con người và sự kiện được kể lại. 3. Truyện ngắn này đã xây dựng cả một hộ thống nhân
vật, thể hiện sự tiếp nối của các thế hệ cách mạng của làng Xô Man ở Tây Nguyên : Cụ
Mết là gạch nối giữa lịch sử và hiện tại, là thế hệ chiến đấu từ thời chống thực dân Pháp ;
anh Quyết là cán bộ cách mạng, người đã "gieo mầm" cách mạng trong đồng bào Tây
Nguyên ; rồi Tnú, Mai và tiếp đó là Dít, cả thằng bé Heng - các thế hệ nhân dân Tây
Nguyên tiếp nối cuộc chiến đấu, càng sau càng trưởng thành mau lẹ. Nhân vật trung tâm -
Tnú - được tác giả tập trung khắc hoạ cả tính cách và số phận. Cuộc đời và số phận của
Tnú mang ý nghĩa tiêu biểu cho số phận và con đường giải phóng của nhân dân Tây
Nguyên. Ở Tnú, nhiêu chi tiết được miêu tả nhằm làm nổi bạt những nét tính cách đẹp đẽ
và được bộc lộ ngay từ lúc còn là một cậu bé : gan góc và táo bạo, dũng cảm và trung
thực, gắn bó và trung thành với cách mạng, tình thương yêu vợ con và dân làng, quê
hương,... Câu chuyện tình của Tnú và Mai lúc còn nhỏ thì hồn nhiên và thơ mộng, ở tuổi
trưởng thành thật đẹp và thắm thiết nghĩa tình, nhưng rồi thành vô cùng bi thương bởi sự
tàn bạo tột cùng của kẻ thù, ngay giữa lúc hai người đang ngập tràn hạnh phúc. Nhưng có
lẽ ở nhân vật Tnú, hình ảnh đôi bàn tay gây được ấn tượng sâu sắc và đậm nét hơn cả.
Qua bàn tay mà hiện lên cả cuộc đời và tính cách nhân vật. Bàn tay Tnú lúc còn lành lặn
là bàn tay trung thực, tình nghĩa : bàn tay cầm phấn viết cái chữ do anh Quyết dạy cho,
bàn tay dám cầm đá đập vào đầu mình "Cộng sản ở đây này !" khi giặc tra hỏi, khi Tnú
thoát ngục Kông Tum trở về, gặp Mai ở đầu làng, Mai cầm đôi bàn tay ấy mà giàn giụa
nước mắt. Với đôi bàn tay không, Tnú xông ra giữa bọn giặc, quật ngã tên lính to béo
đang nện những cây gậy sắt lên mẹ con Mai. Nhưng với hai bàn tay trắng, Tnú đã không
cứu nổi vợ con anh. Hai bàn tay Tnú, mười ngón bị bọn giặc quấn giẻ tẩm dầu xà nu rồi
đốt. Mười ngón tay đã thành mười ngọn đuốc. Ngọn lửa từ mười đẩu ngón tay - nơi thần
kinh bén nhạy nhất - đã thiêu đốt cả gan ruột, cả hệ thần kinh của Tnú : "Anh không cảm
thấy lửa ở mười đầu ngón tay nữa. Anh nghe lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở bụng. Máu
anh mặn chát ở đầu lưỡi. Răng anh đã cắn nát môi anh rồi". Mười ngọn đuốc ngón tay
Tnú đã châm bùng lên ngọn lửa nổi dậy của làng Xô Man : trong ánh đuốc lửa xà nu, cụ
Mết cùng đám thanh niên với giáo mác trong tay xông ra giết sạch cả tiểu đội lính địch,
khởi đầu cho cuộc chiến đấu vũ trang giải phóng của làng. Bàn tay Tnú đã được dập lửa,
nhưng mỗi ngón chỉ còn hai đốt. Đốt ngón tay cháy cụt không thể mọc lại. Bàn tay mười
ngón cháy cụt còn đó như chứng tích căm hờn mà Tnú mang theo suốt cuộc đời, nó nhắc
nhở anh và cả làng Xô Man vể tội ác man rợ của kẻ thù. Nhưng bàn tay mỗi ngón còn hai
đốt ấy vẫn cầm giáo, cầm súng được. Và Tnú đã lên đường, cầm súng đi tìm những thằng
Dục để đòi trả món nợ máu... Đến cuối truyện, bàn tay Tnú lại một lần nữa xuất hiên
trong một cảnh được miêu tả tỉ mỉ như quay cận cảnh của điện ảnh. Nhưng lần này nó ở
trong một tư thế, một tương quan hoàn toàn khác với kẻ thù. Bằng đôi bàn tay cụt mười
đốt ngón tay ấy, Tnú đã bóp chết tên chỉ huy đồn địch ngay trong hầm ngầm cố thủ của
nó, trong ánh đèn pin soi vào mặt nó cho nó nhìn rõ bàn tay trừng phạt, bàn tay quả báo
đang siết vào cổ họng những thằng Dục (với Tnú, chúng nó đứa nào cũng là thằng Dục).
Trang | 10
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
4. Một hình tượng nổi bật và xuyên suốt trong truyện ngán này là hình tượng cây xà nu.
Hình ảnh này không chỉ là khung cảnh thiên nhiên làm nền cho câu chuyện mà còn mang
một ý nghĩa biểu tượng rộng lớn. Mở đầu và kết thúc truyện đều là hình ảnh cánh rừng xà
nu : "đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân
trời" (câu này được nhắc lại gần nguyên vẹn ở đoạn kết, như một vĩ thanh láy lại, gây ấn
tượng nổi bật, tạo một dư ảnh và dư âm đọng lại trong tâm trí độc giả sau khi câu chuyện
đã khép lại). Nhưng xà nu không chỉ có mật trong đoạn mở đầu và đoạn kết, nó còn hiện
diện trong suốt câu chuyện về Tnú và làng Xô Man của anh. Xà nu gắn bó với cuộc sống,
sinh hoạt hằng ngày như đã từ ngàn đời nay thân thuộc với dân làng : ngọn lửa xà nu
cháy bập bùng trong đống lửa ở nhà ưng tập hợp cả dân làng ; khói xà nu đen nhẻm trên
thân mình lũ trẻ ; khói xà nu còn làm cho tấm bảng nứa đen kịt để anh Quyết dạy Mai và
Tnú học chữ,... Xà nu còn tham dự vào những sự kiện quan trọng của cuộc sống làng Xô
Man : ngọn đuốc xà nu cháy sáng trong tay cụ Mết và cả dân làng đi rừng sâu lấy giáo,
mác, dụ, rựa đà giấu kĩ về chuẩn bị cho cuộc nổi dậy ; đêm đêm cả làng thức mài vũ khí
dưới ánh đuốc xà nu ; giặc đốt hai bàn tay Tnú bằng giẻ tẩm nhựa xà nu ; rồi ngọn lửa từ
các đuốc xà nu soi sáng rực cả làng cái đêm nổi dậy, soi rõ xác mười tên lính bị giết nằm
ngổn ngang quanh đống lửa xà nu lớn giữa sân nhà ưng của làng. Xà nu trở thành biểu
tượng cho cuộc sống và phẩm chất của dân làng Xô Man, của nhân dân Tây Nguyên.
Chúng ta hiểu vì sao truyện ngắn này có tên là Rừng xà nu. Tác giả cũng đã nói rõ vai trò
của hình tượng xà nu trong sự tổ chức các chi tiết nghệ thuật và quy tụ cảm hứng chủ đạo
của tác phẩm. Có thể nói hình tượng xà nu là một mô típ chủ đạo trong tác phẩm, không
tìm được hình tượng này, tác giả cũng không thể viết được truyện ngắn Rừng xà nu.
Nguyên Ngọc kể lại : "Bắt đầu như thế nào ? Không, quả thực bắt đầu tôi chưa hề có câu
chuyện, cốt truyện nào cả. Bắt đầu đến với ngòi bút, gần như không hể tính trước, là một
khu rừng xà nu, những cây xà nu. Hồi tháng 5 - 1962, hành quân từ miền Bắc vào, tôi
cùng đi với anh Nguyền Thi. Nguyễn Thi về Nam Bộ, tôi rẽ xuống khu Năm. Cùng đi
dọc Trường Sơn từ Bắc vào, đến điểm chia tay mỗi người về chiến trường của mình, là
khu rừng bát ngát phía tây Thừa Thiên giáp Lào. Đó là một khu rừng xà nu tít tắp tận
chân trời. Tôi yêu say mê cây rừng xà nu từ ngày đó [...], Nguyễn Thi và tôi đã sống với
nhau một ngày một đêm chia tay cuối cùng trong khu rừng tuyệt vời ấy [...] Tại sao cái
đêm giữa năm 1965 ấy, ngồi viết, rừng xà nu lại bỗng đột ngột đến với tôi, chảy ra dưới
ngòi bút tôi ! . Vì nhớ Nguyễn Thi chăng ? Từ ngày vào chiến trường chúng tôi bặt tin
nhau. Vì bấy giờ, bước vào cuộc giáp mặt trực tiếp với Mĩ rồi đây, cả cuộc đời mình - mà
tôi đã cùng Nguyễn Thi ôn lại, điểm lại ngày nọ dưới rừng xà nu Tây Thừa Thiên - chợt
sống dậy chăng ? Hay vì cái không khí "Hịch tướng sĩ" đánh đế quốc Mĩ hừng hực bấy
giờ rất tráng ca, rất "xà nu" chăng ?,... Tôi không nhớ và biết rỏ. Nhưng vậy đấy, rừng xà
nu chợt đến. Và lập tức tôi biết tôi đã tạo được không khí, dã có khổng gian ba chiều. Và
cũng lập tức đã nhập được vào không khí, và không gian ấy”. Chính vì xà nu mang ý
nghĩa một biểu tượng nên sự miêu tả về loài cây ở đây luôn luôn được đặt trong sự ứng
Trang | 11
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
chiếu với con người gợi ra những liên tưởng về đời sống và số phận cùng phẩm cách của
con người - dân làng Xô Man. Cây xà nu ham ánh sáng và khí trời, "nó phóng lên rất
nhanh để tiếp lấy ánh nắng". Cũng như Tnú, như dân làng Xô Man yêu tự do. Rừng xà nu
cũng như làng Xô Man chịu nhiều đau thương bởi sự tàn phá hằng ngày của giặc : "Cả
rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương". Nhưng xà nu có sức sống
mãnh liệt không gì tàn phá nổi : "Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây
con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời", cũng như các thế
hệ làng Xô Man, lớp này tiếp lớp khác dứng lên, tiếp tục cuộc chiến đấu. Anh Quyết hi
sinh thì có Tnú, Mai ; Mai ngã xuống giữa tuổi thanh xuân tràn đầy nhựa sống như cây xà
nu bị chặt đứt ngay giữa thân mình, thì Dít lớn lên nhanh đến không ngờ, trở thành bí thư
chi bộ, chính trị viên xã đội, rồi những bé Heng thế hệ tiếp theo của Dít, cũng đang lớn
lên tiếp bước các lớp cha anh. Thủ pháp "ứng chiếu" giữa thiên nhiên và con người cũng
còn được thể hiện ngay khi miêu tả nước, tác giả thường dùng cách so sánh với cây xà
nu. Cụ Mết thì "ngực căng như một cây xà nu lớn" ; vết thương trên lưng Tnú do dao giặc
chém thì "ứa một giọt máu đậm, từ sáng đến chiều thì đặc quyện lại, tím thẫm như nhựa
xà nu". Thủ pháp nghệ thuật "ứng chiếu" này trong miêu tả tạo nên một sự chuyển hoá,
hoà nhập giữa hình tượng thiên nhiên và con người, một bản hợp ca đầy chất thơ hào
hùng, tráng lệ về sức sống bất diệt và cuộc chiến đấu bất khuất của nhân dân giành tự do.
Trang | 12
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
BÀI MẪU SỐ 4:
“Làng ở trong tầm đại bác...” truyện của Nguyền Trung Thành đã mở đầu như vậy.
Chỉ trong chưa đầy mười chữ mà dựng lên được cả một tư thế của sự sống trong sự đôi
diện cùng cái chết, của cái tồn sinh trong vòng đe doạ của sự hủy diệt bạo tàn, cái mở của
truyện thật đả cô đúc gọn gàng mà vần đầy uy nghi, tầm vóc. Phải thừa nhận rằng trong
nền văn xuôi của chúng ta, đang còn hiếm những câu tả cảnh thiên nhiên. Có thể thấy tác
giả của nó đã rất kì công trong từng dòng chữ, để làm cho cảnh vật được chạm khắc nổi
bật hẳn lên dưới một ngòi bút biết tạo hình khối, biết tạo hương, biết tạo ánh sáng và sức
nóng. Hãy thử lượm ra đây một câu vãn như thế: "... Ớ chỗ vết thương, nhựa ứa ra, tràn
trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần bầm lại, đen và đặc quyện
thành từng cục máu lớn”. Này đây nữa, thứ nắng rừng “rọi từ trên cao xuống từng luồng
lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra, thơm mỡ màng”. Và khi
khép trang sách lại, trong trí mồi chúng ta hẳn vần chưa thể hết lung linh những vóc dáng
xà nu đầy sức lực, tràn trề mùi nhựa thơm nồng, chúng cứ ngời ngợi xanh dưới một ánh
nắng hè nóng gắt, trong suốt và quý giá tựa vàng mười. Làng ở trong tầm đại bác. Nhưng
sẽ không có thể đại bác nào xóa nổi sự tồn tại bền bỉ và kiêu hãnh của ’làng. Cũng tương
tự thế, có thế có cây, có nhiều cây xà nu bị đại bác chặt đứt làm đôi. Nhưng rừng xà nu,
dù có thế, thì vẫn sinh sôi, vẫn sống. Có loại xà nu mà đạn đại bác chỉ có thế đế lại trên
thân thế cường tráng những vết thương chóng lành. Cũng có cây gục ngã. Song “cạnh
một cây mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên
lao thẳng lên bầu trời”. Bản năng tự bảo tồn, sự thèm khát vươn tới bầu trời và ánh sáng
đã khiến rừng cây ấy chiến thắng tàn phá của đạn bom. Tại một nơi như thế này, sự sống
vẫn mạnh hơn cái chết, sự sông vần luôn luôn bất diệt ngay trong sự hủy diệt. Xin lưu ý
đến điều này: Nguyền Trung Thành đã sử dụng nhân hóa như một phép tu từ chủ đạo trên
suốt trang văn đặc tả xà nu. Điều đó cho phép ta được nghĩ: đoạn văn mở đầu rất đẹp này
không chỉ là một khúc tiền tấu phóng túng, đầy ngẫu hứng và suy tưởng được nhà văn
cho dạo lên trước khi bắt đầu câu chuyện về những con người. Rừng xà nu, đó còn là một
kiểu ẩn dụ về chính con người, những con người sông dưới tầm đại bác. Cũng như xà nu,
thân thể và trái tim họ đầy thương tích. Và cũng có đời người giống như những cây xà nu
nào đó, bị cái chết chặt đứt ngang nửa đời xuân. Song cũng như xà nu, con người Xô
Man, con người Tây Nguyên, con người Việt Nam trong những ngày đánh giặc vẫn sông,
bền bỉ, kiêu hùng, đầy khao khát, trong niềm ham muôn mãnh liệt ánh sáng mặt trời,
trong tư thế phóng lên đê tiếp lấy nguồn sông trong ánh nắng. Như xà nu, dân tộc Việt
Nam, sức tồn sinh mạnh mẽ của đất nước Việt Nam sẽ không thế’ bị hủy diệt trong lò lửa
chiến tranh khốc liệt nhất, tàn ác nhất trên trái đất trong những năm tháng ấy. Khúc lịch
sử Xô Man được cụ Mết ké suốt một đêm dài bên bếp lửa, về mặt nào đó, rất giông với'
cảnh rừng xà nu nơi đầu truyện. Đó là một chuồi dài của những đau thương: Những quần
chúng bị giặc giết vì nuôi cán bộ. Anh Xút bị treo cổ trên cây vả đầu làng. Bà Nhan bị
Trang | 13
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
chặt đầu cột treo đầu súng. Tấm lưng Tnú - khi đó còn là một cậu bé - ngang dọc vết dao
chém, máu chảy ra rồi đặc quện lại, tím như nhựa xà nu. Rồi chính người cán bộ, anh
Quyết hi sinh. Rồi Mai gục xuống. Cả đứa con của hạnh phúc, của tình yêu cũng chết
dưới đòn đánh tàn bạo của kẻ thù. Còn Tnú, lửa xà nu đốt cụt mười ngón tay anh, lửa xà
nu thiêu đốt trong lồng ngực, như cháy cả ruột anh. Nhưng ta hãy trở về với Tnú và Mai
trong thời gian trước ngày nổi dậy. Ngay từ lúc đó, họ có rất nhiều. Có lí tưởng cách
mạng là cái mà bao nhiêu nhân vật trước họ chỉ tìm thấy khi đã bước đến chặng cuối
trong câu chuyện của đời mình. Có đủ chữ nghĩa đế làm cán bộ; và đây là điều còn chưa
hề đươc đặt ra, chưa hề được quan tâm tới. Tnú và Mai còn được nhà văn hào phóng đưa
lại cho khá nhiều vẻ đẹp của con người lí tưởng. Với Mai, đó là sự duyên dáng, linh lợi,
giọng nói trong lanh lảnh và con tim thắm thiết, thủỵ chung. Còn với Tnú, đó là sự khỏe
mạnh với bộ ngực rộng rãi và hai cánh tay khỏe như lim, là sự bất khuất, can trường đã
được thử thách qua tra tấn dã man và mấy năm trời tù ngục. Giữa họ lại đã nảy sinh một
mối tình đẹp như trong các truyện truyền kì, và Mai vừa sinh hạ một đứa con trai hứa hẹn
sẽ trở nên một Tnú khác. Tnú cường tráng như một thân xà nu lớn. Chảy trong huyết
quản anh là dòng máu anh hùng của xứ sở Tây Nguyên, truyền lại từ Đam Săn, Xinh
Nhã. Chứa đầy trong ngực anh là sức mạnh mênh mông và hoang dại của núi rừng. Anh
thừa gan góc đến bướng bỉnh, thừa kiêu hãnh đến giàu tự ái. Anh là người không biết đến
sợ hãi, không biết đến khuất phục, cho dù sự tàn bạo có hiện hình trong mũi súng hay
lười dao chém ngang dọc trên lưng ; có mượn sức mạnh của cây rừng hay lửa xà nu rừng
rực. Anh đã gặp “người Đảng” từ tuổi ấu thơ, đê sớm học được một mục đích sống và
một vốn hiểu biết đế làm con người chân chính. Sức mạnh của anh lại được hun đúc bởi
cả một tình yêu lớn của một người con gái luôn luôn hiền dịu, nhưng cũng rất kiên trung.
Vậy mà với bằng ấy cái có, Tnú vẫn không cứu sông được vợ con khỏi bị kẻ thù sát hại.
Vợ anh và đứa con chưa đầy tháng của anh vẫn chết dưới cây gậy sắt. Co dù Mai đã hết
sức bảo vệ con bằng sự hi sinh tuyệt vời của người mẹ và tất cả sự dẻo dai, lanh lẹ của
người thiếu phụ sinh ra ở núi rừng: “Mai thét lên một tiếng. Chị vội tháo tấm dịu, vừa lật
kịp đứa con ra phía bụng lúc cây gậy sắt giáng xuống trên lưng... Cây sắt thứ hai đập vào
trước ngực Mai, chị lật đứa bé ra sau lưng. Nó lại đánh sau lưng, chị lật thằng bé ra trước
ngực”. Tnú chỉ có tay không giữa quân thù đầy vũ khí. Và khi chĩ có tay không thì Tnú
cũng không cứu được chính đời anh. Ai đã đọc Rừng xà nu dù chỉ một lần chắc hẳn cũng
không thể nào quên được hình ảnh mười ngón tay Tnú rừng rực cháy lửa xà nu, như
mười ngọn đuốc. Hình ảnh này thuộc vào loại sáng tạo nghệ thuật mà người ta không dễ
sinh ra đến hai lần trong một đời vãn. “Tnú không cứu được vợ được con... nhớ không,
Tnú, mày cũng khống cứu sống được vợ mày. Còn mày thì chúng nó bắt mày, trong tay
mày chỉ có hai bàn tay trắng, chúng nố trói mày lại. Còn tau thì lúc đó tau đứng sau gốc
cây vả. Tau thấy chúng nó trói mày bằng dây rừng, tau không nhảy ra cứu mày. Tau cụng
chỉ có hai bàn tay không”. Những lời nói giông như điệp khúc trong một bản trường ca
mà người già làng đã cất lên bên bếp lửa, trong không khí của đêm thiêng, ta nghe như
Trang | 14
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
Vững vàng nền tảng, Khai sáng tương lai
Luyện thi THPT Quốc gia môn Ngữ văn năm 2017
lịch sử đang truyền phán. Với điệp khúc âm vang ấy, và với hình ảnh hai bàn tay cụt đốt
kia, tác giả Rừng xà nu như muôn ghi vào thời gian một lời nhắc nhở vĩnh hằng: Rằng sẽ
ra sao, nếu kẻ thù cầm súng rồi mà ta còn chưa kịp cầm lấy giáo. Đoạn truyện còn lại có
phần ít chất sông hơn. Mọi việc diễn ra đúng như ta có thể suy ra theo quy luật: không thê
chiến đấu với quân thù chỉ bằng tay không và lòng căm thù mù quáng; dân làng đã đi tìm
vũ khí, và đã quay về với lưỡi mác và cây rựa được mài băng đá núi Ngọc Linh. Còn bàn
tay, với những ngón tay chỉ còn hai đốt, một khi đã biết cầm lấy súng lấy dao sẽ lập tức
trở thành bàn tay quả báo. Bởi thế, Nguyền Trung Thành đã không chịu để cho thằng Dục
(không phải cả nhân thằng Dục - I1Ó đã chết trước đó rồi, dưới chân cụ Mết - mà là kẻ
thù, “chúng nó đứa nào cũng là thằng Dục”) chết vì súng vì dao. Thằng Dục phải chết
dưới những ngón tay đã bị chúng thiêu cụt đốt. Lại thêm một lần nửa. Nguyền Trung
Thành tạo ra một biểu trưng: kẻ thù đã gây tội ác, kẻ thù sẽ phải đền tội bởi chính những
dấu tích của tội ác mà chúng đã gây ra. Đến cuối truyện, hình ảnh cánh rừng xà nu lại trở
về, “những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời”, với “vô sô" những cây con đang mọc
lên”, bất chấp đại bác đêm qua lại bắn. Ta nghe thấy gì từ cái rồi sẽ được Nguyên Ngọc
gọi là “một vĩ thanh cứ xa mờ dần và bất tận” ấy, nếu không phải là sức sông vô hạn và
không thể gì tàn phá của một dân tộc thương đau, là chiến thắng của tuổi trẻ, là lời hứa
hẹn của tương lai? Ta nghĩ đến Dit, một Mai khác, một Mai không chỉ biết thương yêu
mà còn biết chiến đâu để bảo vệ những cái thương yêu. Ta nghĩ đến những bé Heng, rất
có thể cò đi xa hơn Tnú... Và như thế, câu chuyện nói rất nhiều đến súng, dao, chết chóc
đã khép lại trong một điệp khúc xanh. Và tất cả những điều đó đã được viết ra trong một
cảm hứng sử thi hoành tráng. Hoành tráng trong hình ảnh, với vóc dáng vạm vỡ, cao cả
của rừng núi - một núi rừng gợi nghĩ đến Tổ quốc và dân tộc - quý nhất của cả cộng
đồng. Và hoành tráng trong âm hưởng, với lời văn đầy âm điệu, khi vang động, khi tha
thiết trang nghiêm.
Nguồn: Sưu tầm
Trang | 15
Truy cập website www.hoc247.vn để tham khảo thêm nhiều bài văn mẫu khác!
