Baìi giaíng Pháön tæí dáùn hæåïng - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy -Khoa Sæ phaûm kyî thuáût
19
CHÆÅNG II
DÁÙN HÆÅÏNG CHUYÃØN ÂÄÜNG QUAY
A. Äø LÀN (ROULEMENT)
Cäng nghãû thæûc hiãûn dáùn hæåïng chuyãøn âäüng quay
Âãø thæûc hiãûn dáùn hæåïng chuyãøn âäüng quay, vãö màût cäng nghãû coï thãø sæí duûng caïc loaûi gäúi
âåî truûc (äø truûc) khaïc nhau.
ÄØ truûc
+ ÄØ truûc âæåüc duìng âãø âåî truûc, giæî cho truûc coï vë trê xaïc âënh trong khäng gian, tiãúp nháûn
taíi troüng vaì truyãön âãún bãû maïy.
+ Tuìy theo daûng ma saït trong äø phán thaình : äø træåüt (ma saït trong äø laì ma saït træåüt) vaì äø
làn (ma saït trong äø laì ma saït làn).
+ Theo khaí nàng tiãúp nháûn taíi troüng, phán thaình : äø âåî, chëu taíi troüng hæåïng tám (taíi troüng
vuäng goïc våïi âæåìng tám ngoîng truûc; äø âåî chàûn, chëu âäöng thåìi taíi troüng hæåïng tám vaì taíi
troüng doüc truûc; äø chàûn, chëu taíi troüng doüc truûc.
2A.1. Khaïi niãûm chung
1. Giåïi thiãûu vãö äø làn
ÄØ làn gäöm 4 bäü pháûn chênh : voìng trong (3) làõp våïi ngoîng truûc, voìng ngoaìi (1) làõp våïi voí
maïy hay thán maïy, con làn (3), voìng caïch (4) (hçnh 2A.1a).
Ma saït sinh giæîa voìng trong, voìng ngoaìi vaì con làn laì ma saït làn, hãû säú ma saït làn tæång
âäúi nhoí → täøn tháút ma saït ráút êt.
Khi laìm viãûc, mäüt trong hai voìng quay, voìng kia âæïng yãn. Voìng caïch coï taïc duûng giæî
cho caïc con làn khäng tiãúp xuïc våïi nhau → giaím moìn cho caïc con làn. Raînh làn (trong äø bi)
nhàòm giaím æïng suáút tiãúp xuïc σH trãn bi, haûn chãú bi di âäüng doüc truûc.
Hçnh 2A.1
a
:
Ä
Ø
bi âåî mäüt daîy
D
d
B
Voìng ngoaìi
Voìng trong
Voìng caïch
Con làn
Raînh làn
Voìng caïch Raînh làn
Con làn (bi)
Voìng ngoaìi
Voìng trong
Raînh làn
Voìng caïch
Baìi giaíng Pháön tæí dáùn hæåïng - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy -Khoa Sæ phaûm kyî thuáût
20
Con làn coï caïc loaûi : bi, âuîa truû, âuîa träúng, âuîa cän, âuîa kim (âuîa truû nhoí vaì daìi), âuîa
(truû) xoàõn (con làn hçnh truû räùng, laìm bàòng bàng theïp moíng cuäún laûi ⇒ coï tênh âaìn häöi cao)
(hçnh 2A.1b).
2. Phán loaûi äø làn
Theo khaí nàng tiãúp nháûn taíi troüng, phán thaình :
+ ÄØ âåî : chëu læûc hæåïng tám Fr, khäng chëu hoàûc chè chëu mäüt pháön nhoí læûc doüc truûc Fa.
+ ÄØ âåî chàûn : chëu âæåüc âäöng thåìi caí læûc hæåïng tám Fr vaì læûc doüc truûc Fa.
+ ÄØ chàûn : chè chëu âæåüc læûc doüc truûc Fa.
Theo hçnh daûng con làn, phán thaình : äø bi (con
làn laì viãn bi hçnh cáöu) vaì äø âuîa (con làn coï daûng
hçnh âuîa).
Theo säú daîy con làn, phán thaình : äø mäüt daîy, äø
hai daîy, äø bäún daîy...
Våïi cuìng âæåìng kênh trong d, tuìy theo bãö räüng B
coï cåî äø khaïc nhau : äø heûp, äø bçnh thæåìng, äø räüng, äø ráút
räüng.
Våïi cuìng âæåìng kênh trong d, tuìy theo âæåìng kênh
ngoaìi D coï caïc cåî äø khaïc nhau : cåî âàûc biãût nheû, cåî
nheû, cåî trung bçnh, cåî nàûng.
Loaûi vaì cåî äø khaïc nhau ⇒ khaí nàng taíi vaì khaí
nàng laìm viãûc våïi váûn täúc cao seî khaïc nhau.
Theo khaí nàng tæû læûa cuía äø, phán thaình : äø tæû læûa
vaì äø
khäng tæû læûa
. ÄØ tæû læûa : màût trong cuía voìng ngoaìi laì màût cáöu ⇒ goïc nghiãng giæîa âæåìng
truûc voìng trong vaì voìng ngoaìi cho pheïp tæì 0
23
÷
(thæåìng sæí duûng cho caïc kãút cáúu khäng thãø
khàõc phuûc âæåüc sai säú vãö âäöng tám khi làõp gheïp, âäúi våïi caïc truûc daìi vaì bë daîn nåí nhiãöu do
nhiãût âäü tàng khi laìm viãûc).
3. Âäü chênh xaïc chãú taûo cuía äø làn
Âäü chênh xaïc chãú taûo äø làn quyãút âënh båíi âäü chênh xaïc cuía caïc kêch thæåïc làõp gheïp caïc
voìng äø vaì âäü chênh xaïc khi quay (âäü âaío hæåïng tám, âäü âaío doüc truûc...).
Tiãu chuáøn quy âënh 5 cáúp chênh xaïc : 0, 6, 5, 4, 2 (theo thæï tæû âäü chênh xaïc tàng dáön).
Thæåìng duìng cáúp chênh xaïc 0 (häüp giaím täúc, häüp täúc âäü, caïc kãút cáúu thäng thæåìng trong
ngaình cå khê). Cáúp chênh xaïc cao hån âæåüc duìng trong truûc chênh maïy càõt kim loaûi, truûc trong
caïc duûng cuû âo chênh xaïc...
4. Caïc loaûi äø làn thæåìng duìng
ÄØ làn noïi chung âæåüc tiãu chuáøn hoïa vaì âæåüc saín xuáút táûp trung trong caïc nhaì maïy chuyãn män
hoïa (tiãu chuáøn Viãût nam TCVN-3776-83). Coï nhiãöu loaûi vaì nhiãöu cåî kêch thæåïc khaïc nhau. ÅÍ âáy,
giåïi thiãûu mäüt säú loaûi chênh âæåüc sæí duûng nhiãöu nháút.
a) ÄØ bi âåî mäüt daîy
Chuí yãúu chëu læûc Fr, âäöng thåìi coï thãø chëu âæåüc læûc Fa nhoí (khoaíng 70% læûc hæåïng tám
khäng duìng hãút). Goïc ngiãng cho pheïp cuía truûc : [θ] = 15’ - 20’. Æu âiãøm : reí tiãön, kãút cáúu gäúi
âåî âån giaín, chëu âæåüc taíi troüng tæång âäúi låïn, hãû säú ma saït khaï nhoí. Nhæåüc âiãøm :
chëu taíi
troüng va âáûp keïm do tiãúp xuïc âiãøm (hçnh 2A.1a).
Hçnh 2A.1
b
:
Con làn
B
i
Âuîa tr
u
û
Âuîa cä
n
Âuîa ki
Âuîa xoàõ
n
Baìi giaíng Pháön tæí dáùn hæåïng - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy -Khoa Sæ phaûm kyî thuáût
21
Duìng thêch håüp våïi caïc truûc ngàõn coï hai äø våïi l/d < 10 våïi l : khoaíng caïch hai gäúi âåî, d : âæåìng
kênh ngoîng truûc.
b) ÄØ bi âåî loìng cáöu hai daîy - ÄØ âuîa âåî loìng cáöu hai daîy
Chuí yãúu âãø chëu læûc hæåïng tám Fr, nhæng cuîng coï thãø chëu âæåüc læûc doüc truûc Fa khaï nhoí
(khoaíng 20% læûc hæåïng tám khäng duìng hãút). Coï khaí nàng tæû læûa (do loìng trong cuía voìng
ngoaìi laì màût cáöu, con làn trong äø âuîa âåî coï daûng hçnh träúng) (hçnh 2A.2, 2A.3 vaì 2A.4). Goïc
nghiãng cho pheïp cuía truûc : [θ] = 2 -30.
So våïi äø bi âåî loìng cáöu hai daîy cuìng kêch thæåïc, khaí nàng chëu læûc hæåïng tám Fr cuía äø âuîa
âåî loìng cáöu hai daîy gáúp âäi, giaï thaình cao hån.
Duìng thêch håüp cho caïc truûc truyãön chung coï nhiãöu äø truûc, caïc truûc bë uäún nhiãöu hoàûc trong træåìng
håüp khoï baío âaím làõp caïc äø truûc âæåüc âäöng tám (truûc maïy dãût, maïy nghiãön bi, maïy saìng rung ...)
c) ÄØ âuîa truû ngàõn âåî mäüt daîy
So våïi äø bi âåî mäüt daîy cuìng kêch thæåïc, loaûi naìy chëu âæåüc læûc hæåïng tám Fr låïn hån
(khoaíng 1,7 láön), chëu va âáûp täút hån (nhåì diãûn têch tiãúp xuïc låïn hån). Tuy nhiãn, khäng chëu
âæåüc læûc doüc truûc Fa, khäng cho pheïp truûc nghiãng (äø coï yãu cáöu cao vãö làõp âäöng tám) vaì âàõt
tiãön hån äø bi âåî mäüt daîy (khoaíng 1,2 láön) (hçnh 2A.5).
Hçnh 2A.2 :
ÄØ bi âåî loìng cáöu
hai daîy (khäng veî voìng caïch)
Hçnh 2A.3 :
ÄØ âuîa âåî loìng cáöu
hai daîy (khäng veî voìng caïch)
Hçnh 2A.
4
:
Ä
Ø
âuîa âåî loìng cáöu hai daîy
Baìi giaíng Pháön tæí dáùn hæåïng - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy -Khoa Sæ phaûm kyî thuáût
22
Thæåìng duìng trong häüp giaím täúc, truûc chênh cuía caïc maïy càõt kim loaûi.
d) ÄØ bi âåî chàûn mäüt daîy
Tiãúp nháûn âæåüc caí læûc hæåïng tám Fr vaì læûc doüc truûc Fa (mäüt chiãöu).
Khaí nàng chëu læûc hæåïng tám Fr khoaíng 1,3 -1,4 láön äø bi âåî mäüt daîy cuìng kêch thæåïc.
Khaí nàng chëu læûc doüc truûc Fa phuû thuäüc vaìo goïc tiãúp xuïc α (α = 120, 260, 360). Khi α
caìng låïn ⇒
khaí nàng chëu læûc doüc truûc Fa caìng låïn, nhæng täúc âäü giåïi haûn cuía äø giaím (hçnh
2A.6).
e) ÄØ âuîa cän âåî chàûn
Tiãúp nháûn caí læûc hæåïng tám Fr vaì læûc doüc truûc Fa (mäüt chiãöu) khaï låïn. Khaí nàng chëu læûc
hæåïng tám Fr khoaíng 1,7 láön äø bi âåî mäüt daîy cuìng kêch thæåïc, chëu âæåüc læûc doüc truûc Fa låïn
hån so våïi äø bi âåî chàûn. Âiãöu chènh khe håí vaì buì laûi læåüng moìn thuáûn tiãûn (hçnh 2A.18).
Hçnh 2
A
.7 :
Ä
Ø
âuîa cän âåî chàû
n
Voìng ngoaìi
Con làn (âuîa cän)
Voìng caïch
Voìng trong
Hçnh 2A.6 :
ÄØ bi âåî
chàûn mäüt daîy
α
Hçnh 2A.5 :
ÄØ âuîa
truû ngàõn âåî mäüt daîy
Baìi giaíng Pháön tæí dáùn hæåïng - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy -Khoa Sæ phaûm kyî thuáût
23
Âãø baío âaím âuîa làn khäng træåüt trong raînh làn, caïc âènh cän cuía âuîa vaì bãö màût raînh làn
phaíi truìng nhau (hçnh 2A.7).
Goïc tiãúp xuïc α bàòng 1/2 goïc âènh cän cuía màût raînh làn trãn voìng ngoaìi : α = 100-160. Goïc
cän cuía âuîa : 1,50-20.
Thæåìng duìng trong caïc truûc làõp baïnh ràng cän, baïnh ràng nghiãng trong caïc häüp giaím täúc cäng
suáút låïn.
f) ÄØ âuîa truû daìi (äø kim)
Con làn åí âáy laì âuîa kim, nghéa laì âuîa truû daìi vaì nhoí.
Säú âuîa kim nhiãöu gáúp máúy láön säú âuîa trong caïc äø âuîa thäng thæåìng.
ÄØ kim coï thãø thiãúu voìng trong hay voìng ngoaìi, chëu âæåüc læûc hæåïng tám Fr ráút låïn, nhæng
khäng chëu âæåüc læûc doüc truûc Fa; tuäøi thoü tháúp (hçnh 2A.8).
ÄØ kim âæåüc duìng åí nhæîng chäù yãu cáöu kêch thæåïc haûn chãú theo phæång hæåïng kênh (truûc khuyíu,
häüp täúc âäü cuía maïy càõt kim loaûi, båm baïnh ràng...).
g) ÄØ bi chàûn
Chè chëu âæåüc læûc doüc truûc Fa. Laìm viãûc våïi váûn täúc tháúp vaì trung bçnh (khi váûn täúc cao, äø
chàûn laìm viãûc khäng täút do taïc haûi cuía læûc ly tám vaì momen con quay).
ÄØ bi chàûn coï kiãøu mäüt låïp hoàûc hai låïp. ÄØ mäüt låïp (hçnh 2A.9) coï mäüt voìng âæåüc làõp chàût
trãn truûc, coìn voìng kia làõp coï khe håí vaì äø chëu âæåüc læûc doüc truûc mäüt chiãöu.
ÄØ chàûn âæåüc duìng trong gäúi âåî cáön truûc quay, bäü ly håüp...
2A.2. Læûc vaì æïng suáút trong äø làn
1. Sæû phán bäú læûc trãn caïc con làn
Læûc hæåïng tám Fr tæì truûc truyãön tåïi voìng trong vaì phán bäú khäng âãöu cho caïc con làn
trong äø âåî. Nhæîng con làn nàòm åí phêa dæåïi, trong vuìng chëu taíi, choaïn mäüt cung khäng quaï
1800 måïi chëu læûc. Con làn nàòm trong màût phàóng taïc duûng cuía læûc Fr chëu læûc låïn nháút F0 (hçnh
2A.10).
Âiãöu kiãûn cán bàòng cuía voìng trong :
n
r0 i
i1
FF 2.F.cosi
=
=+ γ
∑
Hçnh 2A.
9
:
Ä
Ø
bi chàûn mäüt låïp
Hçnh 2A.
8
:
Ä
Ø
âuîa kim
Kiãøu làõp M6 hay N6