BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
TRIỆU THỊ LƯƠNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ĐÁNH GIÁ HỌC SINH
CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC
THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 914.01.02
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC
HÀ NỘI - 2025
Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trịnh Thúy Giang
TS. Doãn Ngọc Anh
Phản biện 1: PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc
Trường Đại học Sư phạm, Đại học Thái Nguyên
Phản biện 2: PGS.TS Trần Khánh Đức
Đại học Bách khoa Hà Nội
Phản biện 3: PGS.TS Hoàng Thanh Thuý
Trường ĐHSP Hà Nội
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
họp tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
vào hồi ….. giờ … ngày … tháng… năm…
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
Thư viện Quốc Gia, Hà Nội
hoặc Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
1
MỞ ĐẦU
1. L do chọn đ tài
Đánh giá người học là một nhiệm vụ và công việc quan trọng không thể tách rời quá trình
giáo dục nhà trường nói chung và quá trình giáo dục phổ thông nói riêng. Đánh giá có chức năng
phát hiện, xác nhận và hỗ trợ và điều chỉnh hoạt động học tập, rèn luyện của học sinh, là nền tảng
để điều chỉnh mục tiêu, nội dung giáo dục, là căn cứ để đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục,
là cơ sở để điều chỉnh hoạt động dạy học của giáo viên. Nếu không thực hiện đánh giá, mọi sự
đổi mới và đầu tư cho quá trình giáo dục sẽ không có giá trị và không có ý nghĩa
[28],[37],[53],[66].
Năng lực đánh giá học sinh là một trong những năng lực chuyên môn không thể thiếu và rất
quan trọng của giáo viên phổ thông [12], [13]. Nhờ có năng lực đánh giá, kết quả học tập của học
sinh về kiến thức, kĩ năng, động cơ, nhu cầu, cảm xúc, khả năng vận dụng những kiến thức, kĩ
năng vào thực tiễn cuộc sống.... sẽ được nhận xét chính xác, khách quan, công bằng. Đây sẽ là cơ
sở quan trọng để giáo viên phát hiện, điều chỉnh và hỗ trợ kịp thời hoạt động dạy và hoạt động
học, từ đó làm căn cứ đề xuất với Ban Giám hiệu về các biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục.
Để thực hiện được điều đó, phát triển năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên sư phạm ở các
trường đại học phải được coi là giải pháp có tính chiến lược lâu dài .
Phát triển năng lực đánh giá học sinh là một nội dung không thể thiếu của phát triển năng lực
nghề dạy học cho sinh viên sư phạm [41], [52],[76], là một trong những mục tiêu đào tạo giáo viên,
là một nhiệm vụ quan trọng góp phần đạt chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo giáo viên
[42],[44],[77]. Năng lực đầu ra của sinh viên sư phạm càng tốt chứng tỏ chất lượng đào tạo càng
cao, khả năng đáp ứng yêu cầu mới của giáo viên phổ thông càng lớn. Do vậy, các trường sư phạm
luôn luôn đầu tư mọi nguồn lực để nâng cao chất lượng đào tạo, chú trọng phát triển năng lực
chuyên môn, nghiệp vụ cho sinh viên, trong đó không thể thiếu được phát triển năng lực đánh giá
học sinh theo qui định đổi mới đánh giá ở trường phổ thông.
Đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 [10] đã đặt ra những yêu cầu về năng lực
chuyên môn, năng lực nghiệp vụ sư phạm của giáo viên cao hơn trước. Thông tư số 27/2020/TT-
BGDĐT về đánh giá học sinh tiểu học qui định: “…đánh giá giá học sinh thông qua đánh giá
mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt và biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực của từng môn
học, hoạt động giáo dục và những biểu hiện phẩm chất, năng lực của học sinh theo yêu cầu của
chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học....” [8].Bên cạnh đó, Thông tư này cũng quy định
rõ: “…đánh giá sự tiến bộ và vì sự tiến bộ của học sinh; coi trọng việc động viên, khuyến khích
sự cố gắng trong học tập, rèn luyện của học sinh; giúp học sinh phát huy nhiều nhất khả năng,
năng lực; đảm bảo kịp thời, công bằng, khách quan; không so sánh học sinh này với học sinh khác,
không tạo áp lực cho học sinh, giáo viên và cha mẹ học sinh” [8]. Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng
nêu rõ: “Kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh là một trong những
tiêu chí để đánh giá tiêu chuẩn phát triển năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên phổ thông”
[7]. Với những căn cứ pháp lý này có thể nhận thấy rằng, phát triển năng lực đánh giá học sinh cho
cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học ở các trường đại học hiện nay là hết sức cần thiết.
Thực tiễn phát triển năng lực đánh giá học sinh nói riêng và phát triển năng lực nghề nói
chung cho sinh viên sư phạm còn gặp nhiều khó khăn, bất cập, chưa đáp ứng được hết các yêu cầu
đổi mới giáo dục phổ thông hiên nay: Sinh viên sư phạm tốt nghiệp, khi xuống trường phổ thông
còn gặp nhiều bỡ ngỡ và cần có một quãng thời gian dài làm quen mới có thể hòa nhập tốt với công
việc [78]. Vì lẽ đó, nhiều nghiên cứu đã đề xuất khung năng lực giáo viên phổ thông, trong đó coi
năng lực đánh giá học tập là năng lực không thể thiếu của năng lực chuyên môn của giáo viên trung
học cơ sở [75]. Từ phân tích trên đây có thể nhận thấy rằng trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện
nay, phát triển năng lưc nghề nói chung và phát triển năng lực đánh giá học sinh nói riêng cho sinh
viên sư phạm là vấn đề rất đáng được quan tâm ở các trường đại học đào tao giáo viên.
Quá trình phát triển năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học ở
các trường đại học hiện nay mặc dù đã được thực hiện để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu
2
học nói chung và yêu cầu cầu đổi mới đánh giá học sinh tiểu học nói riêng, tuy nhiên còn gặp
nhiều khó khăn và có những bất cập nhất định. Một nghiên cứu gần đây đã cho thấy: “Thực trạng
đào tạo giáo viên tiểu học theo tiếp cận năng lực ở các trường/khoa đại học sư phạm đạt mức độ
khá. Việc xác định và thực hiện mục tiêu đào tạo chưa cụ thể, rõ ràng. Nội dung, chương trình
đào tạo chưa thực sự tập trung hình thành những phẩm chất, năng lực đặc trưng của giáo viên tiểu
học. Các hình thức và phương pháp đào tạo được sử dụng đa dạng, song cũng cần phối kết hợp
linh hoạt nhằm phát huy tối đa ưu điểm của từng phương pháp, hình thức” [58]. Như vậy, với
thực tiễn này, các trường đại học cần phải xem xét và có những biện pháp để cải thiện chất lượng
đào tạo ngành Giáo dục Tiểu học. Bên cạnh đó, họ rất cần những định hướng từ các chuyên gia,
các nhà khoa học để có vận dung các kết quả nghiên cứu vào điều chỉnh, đổi mới và nâng cao
chất lượng đào tạo đối với ngành Giáo dục tiểu học nói riêng và các ngành khác noi chung.
Với những phân tích trên, đề tài nghiên cứu được chọn là: “Phát triển năng lực đánh giá học sinh
cho sinh viên đại học ngành giáo dục Tiểu học theo yêu cầu đổi mới giáo dục”.
2. Mục đch nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về phát triển năng lực đánh giá cho sinh viên ngành
Giáo dục tiểu học, đề xuất các biện pháp phát triển năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên đại
học ngành Giáo dục tiểu học nhằm nâng cao năng lực này cho sinh viên theo yêu cầu đổi mới Giáo
dục, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tiêủ học hiện nay ở các trường sư phạm.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình phát triển năng lực nghề cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình phát triển năng lực đánh giá HS cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu học
theo yêu cầu đổi mới giáo dục.
4. Giả thuyết khoa học
Các trường đại học tại địa bàn nghiên cứu đã chú trọng phát triển năng lực đánh giá học
sinh cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học, tuy nhiên năng lực này của sinh viên mới chỉ đáp
ứng được một số yêu cầu cơ bản của đánh giá học sinh do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ
quan, chủ yếu là do giảng viên chưa đổi mới phương pháp dạy học các học phần đặc thù và các
học phần nhiều tiềm năng thuộc chương trình đào tạo ngành Giáo dục tiểu học. Nếu thực hiện đổi
mới phương pháp dạy học các học phần này theo hướng trải nghiệm và tích hợp thì sẽ nâng cao
được năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên, đáp ứng được yêu đổi mới đánh giá ở Tiểu học
trong giai đoạn hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển NL đánh giá HS cho sinh viên đại học ngành
Giáo dục tiểu học theo yêu cầu đổi mới giáo dục
5.2. Đánh giá thực trạng phát triển NLĐG HS cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu học
5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển NLĐG HS cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu
học theo yêu cầu đổi mới giáo dục
5.4. Thực nghiệm các biện pháp đã đề xuất nhằm khẳng định tính khả thi và hữu dụng của
các biện pháp
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Luận án nghiên cứu phát triển năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên đại học ngành
GDTH thông qua giảng dạy học phần "Đánh giá trong giáo dục tiểu học" và một số học phần
nhiều tiềm năng thuộc khối kiến thức nghiệp vụ sư phạm theo hướng trải nghiệm và tích hợp.
Chúng tôi xác định chủ thể phát triển năng lực đánh giá học sinh cho SV đại học ngành
GDTH bao gồm:
- Giảng viên giảng dạy các học phần “Đánh giá trong giáo dục” và giảng viên giảng dạy
các học phần nhiều tiềm năng tại các trường đại học sư phạm có đào tạo ngành GDTH.
3
- Giáo viên tại các trường Tiểu học là chủ thể phát triển năng lực đánh giá học sinh cho sinh
viên khi sinh viên xuống thực hành, thực tập nghề tại các trường Tiểu học.
- Sinh viên ngành Giáo dục tiểu học của các trường đại học sư phạm tại địa bàn nghiên cứu
là chủ thể tự phát triển năng lực đánh giá học sinh.
6.2. Giới hạn về khách và địa bàn khảo sát
Khách thể khảo sát của luận án là 135 giảng viên khoa Giáo dục Tiểu học và khoa Tâm lý
-giáo dục; 500 sinh viên ngành đại học ngành GDTH thuộc 05 trường ĐHSP: ĐHSP Hà Nội,
ĐHSP Hà Nội 2, ĐHSP- ĐH Thái Nguyên , ĐHSP Vinh- ĐH Vinh, ĐHSP- Huế.
7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm tiếp cận nghiên cứu
7.1.1. Tiếp cận hệ thống – cấu trúc
7.1.2. Tiếp cận lịch sử - logic
7.1.3. Tiếp cận thực tiễn
7.1.4. Tiếp cận hoạt động
7.1.5. Tiếp cận năng lực
7.1.6. Tiếp cận trải nghiệm
7.1.7. Tiếp cận tích hợp
7.1.8. Tiếp cận liên ngành
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
7.2.1.1. Phương pháp Phân loại – Hệ thống
Các nghiên cứu về năng lực, năng lực đánh giá, năng lực đánh giá học sinh, phát triển năng lực,
phát triển năng lực đánh giá được thu thập và phân loại thành từng nhóm theo các tiêu chí sau:
- Tính pháp lý của tài liệu;
- Tính nguyên bản của tài liệu
- Tính khoa học của tài liệu
- Tính hiện đại của tài liệu
Với các tiêu chí này, các tài liệu được nghiên cứu đảm bảo được độ tin cậy cho nghiên cứu
cơ sở lí luận của đề tài.
7.2.1.2 Phương pháp Phân tích – Tổng hợp
Các nghiên cứu về năng lực, phát triển năng lực, năng lực đánh giá, phát triển năng lực đánh
giá được phân tích, so sánh, khái quát hóa để xây dựng một cơ sở lý thuyết toàn diện về phát triển
năng lực đánh giá học sinh cho sinh viên đại học ngành Giáo dục Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.
Trong quá trình phân tích – tổng hợp các tài liệu, các thông tin được phân tích kỹ lưỡng để
xác định các xu hướng chung, những ý kiến đối lập và mối liên quan giữa các khái niệm, vấn đề
liên quan đến đề tài nghiên cứu.
7.2.1.3. Phương pháp Quy nạp – Diễn giải
Trên cơ sở phân tích các lí thuyết về về đánh giá trong giáo dục, lí thuyết phát triển năng
lực, phân tích sâu các nghiên cứu có liên quan đến đề tài, luận giải các khái niệm có liên quan, từ
đó rút ra những khái niệm công cụ cho đề tài nghiên cứu, bao gồm: khái niệm năng lực; năng lực
đánh giá; năng lực đánh giá học sinh; phát triển năng lực; phát triển năng lực đánh giá học sinh
và các vấn đề lí luận khác cho đề tài nghiên cứu.
7.2.1.4. Phương pháp Logic
Phương pháp logic sử dụng quy luật logic để kiểm tra tính nhất quán và logic của khung lý
thuyết của đề tài, giúp xây dựng khung lý thuyết một cách có logic và hệ thống, tạo lập cơ sở
khoa học để nghiên cứu đối tượng.
7.2.1.5. Phương pháp Lịch sử
Đây là phương pháp nghiên cứu được sử dụng để phân tích sự phát triển và thay đổi của
các lí thuyết về năng lực, năng lực đánh giá, phát triển năng lực đánh giá theo thời gian. Nghiên
