Phòng bệnh ung thư theo Y học hiện đại
Trong cơ thể, bình thường luôn có sẵn mầm ung thư chính là gien sinh ung.
Gien sinh ung khi bị các yếu tố gây ung thư (độc chất, tia phóng xạ, khói thuốc lá,
virút…) tác động sẽ kích thích quá trình phát triển ung thư ở một cơ quan nào đó
và một khối u sẽ từ từ xuất hiện. Nhưng không phải tất cả chúng ta đều bị ung thư
mà chỉ có một số người bị, lý do vì gien sinh ung còn bị ức chế bởi gien đè nén
bướu. Đây là một cơ chế miễn dịch tự nhiên chống lại bệnh ung thư. Gien đè nén
bướu được kích hoạt bởi 1 hệ thống bảo vệ cơ thể, đó chính là hệ miễn dịch. Nếu
hệ miễn dịch tốt thì ung thư khó phát triển. Có thể nói bệnh ung thư luôn tiềm ẩn
trong cơ thể chúng ta. Nó kiên trì đợi sức khỏe (hệ miễn dịch) suy yếu cộng với
tình trạng cơ thể tiếp xúc với các yếu tố gây ung thư để phát triển thành khối ung
thư. Khối ung thư này sẽ từ từ lớn lên, xâm lấn xung quanh và di chuyển khắp nơi
(ung thư di căn) khiến người bệnh suy kiệt dần rồi tử vong. Vì vậy, muốn giảm
nguy cơ bị ung thư, chúng ta có 2 cách:
- Cách 1: không tiếp xúc với các yếu tố gây ung thư. Phương
pháp này không thể thực hiện được một cách tuyệt đối vì chúng ta đang
sống trong một môi trường có nhiều nguy cơ ô nhiễm. Chúng ta không thể
tránh hoàn toàn việc tiếp xúc với các yếu tố gây ung thư mà chỉ có thể cố
gắng hạn chế tiếp xúc đến mức tối đa.
- Cách 2: Phát triển, kích thích, đẩy mạnh hoạt động của gien đè
nén bướu bằng cách luôn luôn củng cố bồi bổ sức khỏe (hệ miễn dịch). Đây
chính là phương pháp chủ động nhất, tùy thuộc vào sự cố gắng giữ gìn sức
khỏe để phòng ngừa bệnh tật của chúng ta.
Phòng bệnh ung thư theo Y học cổ truyền (YHCT)
Theo YHCT nguyên nhân gây bệnh ung thư gồm hai loại:
- Ngoại nhân (nguyên nhân bên ngoài): là các yếu tố gây ung
thư như ánh tia nắng mặt trời, vi trùng, virút, hóa chất, chất phóng xạ, ăn
uống nhiễm độc chất (thuốc trừ sâu, chất phụ gia, chất bảo quản…).
- Nội nhân (nguyên nhân bên trong): do các rối loạn tình chí -
cảm xúc - tâm lý chủ yếu là lo, buồn, giận, sợ một cách thái quá và kéo dài
liên tục. Bên cạnh đó chúng ta lại phải đè nén, cầm nín những cảm xúc đó
(nuốt giận, giấu buồn, lo sợ không dám thổ lộ). Những điều này làm chính
khí suy, sức khỏe suy kém, suy giảm hệ miễn dịch.
Nội nhân là nguyên nhân gây bệnh chính vì chỉ khi hệ miễn dịch suy kém
thì các yếu tố gây bênh (ngoại nhân) mới có thể xâm nhập tấn công cơ thể và gây
bệnh (Tà chi sở tấu, kỳ khí tất hư). So sánh với quan điểm y học hiện đại, chính
tình trạng stress liên tục (do các yếu tố gây stress) làm tinh thần bất an, căng thẳng
luôn luôn lo, buồn, giận, sợ. Yếu tố gây stress làm gia tăng bài tiết các chất như
Cathecholamine, Glucocorticoid (Cortisol) làm suy giảm miễn dịch. Chính tình
trạng suy giảm miễn dịch là điều kiện làm xuất hiện và phát triển bệnh tật trong đó
có ung thư. Như vậy, YHCT cũng có 2 cách giúp phòng chống bệnh ung thư:
- Ngăn chặn các ngoại nhân: khó vì không thể nín thở để khỏi
hít khí ô nhiễm, khói thuốc lá, không thể nhịn ăn để khỏi nhiễm độc chất từ
thức ăn…
- Ngăn ngừa nội nhân: tức là duy trì khả năng miễn dịch của cơ
thể giúp chống trả lại thành công các yếu tố gây bệnh.
Giảm nguy cơ ung thư bằng phương pháp “4T”
YHCT tác động chống suy giảm miễn dịch, giảm nguy cơ ung thư bằng liệu
pháp “4T”:
T1: Tinh thần - Tâm lý: Duy trì cuộc sống tinh thần bình an, thanh thản
(chống và giảm stress)
T2: Thực phẩm: Chế độ ăn uống quân bình âm dương (axít – kiềm)
T3: Tập thể thao, rèn luyện thân thể: thư giãn, tự xoa bóp, tập thở sâu, tập
vận động toàn thân (thái cực quyền, dưỡng sinh, yoga, đi bộ…)
T4: Thuốc : Đông dược.
1. T1: Tinh thần – Tâm lý nhằm tạo một cuộc sống tinh
thần luôn bình an (Thanh tâm)
Đây là biện pháp giúp tiến tới 1 cuộc sống “3 giảm – 1 không”: giảm lo,
giảm buồn, giảm giận, không sợ. Trong cuộc sống hằng ngày nhất là cuộc sống
văn minh hiện đại đầy khẩn trương, phức tạp luôn thúc đẩy người ta phải lo nhiều
(để tìm danh lợi, uy quyền…). Từ lo nhiều mà phát sinh buồn, giận, sợ. Chúng ta
cần phân biệt 2 loại lo: lo vị kỷ và lo vị tha.
- Lo vị kỷ là chỉ lo cho bản thân mình, danh lợi, chức tước,
quyền lực… (thậm chí có thể gây hại kẻ khác) sẽ sinh ra nhiều hậu quả
nguy hiểm là lo buồn, tức giận, lo sợ.
- Lo vị tha: lo cho người khác, cho tập thể xã hội như thầy thuốc
hết lòng lo cho bệnh nhân vô điều kiện, vô vị lợi thì rất ít nguy cơ phát sinh
buồn, giận, sợ.
Theo YHCT: Lo hại bộ máy tiêu hóa (tư thương tì), Buồn hại bộ máy hô
hấp (bi thương phế), Giận hại bộ máy vận động (nộ thương can), Sợ hại bộ máy
sinh dục, tuyến thượng thận, thận, xương tủy (khủng thương thận). Thường xuyên
lo sợ thì nguy hiểm nhất vì gây suy giảm miễn dịch.
Con người còn sống thì còn lo nghĩ nên vấn đề là lo cho ai, lo như thế nào.
Lo “lành tính” chính là lo vị tha thì không hạn chế nhưng cũng không nên quá sức.
Lo “ác tính” chính là lo vị kỷ, đầy nguy cơ sinh giận, buồn, sợ thì nên hạn chế.
Khi tiến đến “3 giảm - 1 không”, không phải là ta trở nên vô cảm, không còn cảm
xúc buồn, giận, sợ mà chính là ta tìm cách để tránh các nguyên nhân làm cho mình
phải lo, buồn, giận, sợ. Tục ngữ có câu “Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng”, vậy
cây muốn yên thì chỉ còn cách đừng làm gì tạo gió, thậm chí gây bão.
Muốn tiến “3 giảm-1 không” thì nên :
- Đơn giản hóa cuộc sống, giảm các nhu cầu (quả dục).
- Trong mối quan hệ giữa người với người: vị tha là chính, học
tập và thực hiện tối đa các giá trị cuộc sống (living values). Thực hiện các
giá trị cuộc sống bằng cách luôn tôn trọng người khác, hay tha thứ khoan
dung, thường xuyên giúp đỡ người khác, thương yêu lẫn nhau sẽ giúp
chúng ta bớt lo, buồn, giận, sợ (ngừa stress).
- Còn nếu stress đã xảy ra thì giải tỏa stress bằng tư duy tích cực
(Positive thinking). Khi gặp thất bại hay sự việc không vui, không hài lòng,
làm căng thẳng, lo, buồn, giận, sợ thì lập tức phải suy nghĩ tìm các khía
cạnh có lợi, các mặt tích cực, cái lỗi về phía mình…
2. T2: Thực phẩm - Chế độ ăn
Phương pháp này giúp chúng ta tiến tới một chế độ ăn quân bình âm dương.
Theo nghiên cứu của các chuyên gia dinh dưỡng, cơ thể con người (huyết tương)
có tính hơi kiềm (Dương) nằm trong khoảng pH = 7,35-7,4. Nếu cơ thể có khuynh
hướng axít (Âm) thì hoạt động tế bào kém, các chức năng yếu đi, chất thải khó bài
tiết ra ngoài, chuyển hóa cũng chậm theo, tăng gánh nặng cho gan thận, suy giảm
sức đề kháng, dễ xuất hiện các bệnh mạn tính như trước tiên dễ bị cảm cúm, nhiễm
siêu vi (dân gian gọi là trúng gió). Đồng thời, tình trạng axít làm cho cơ thể mau
già yếu, dễ mệt mỏi, tâm thần không ổn định. Yếu tố then chốt quyết định là chế
độ ăn uống, thức ăn có thể chia thành nhóm sinh axít, sinh kiềm và trung tính.
Những thức ăn ngon hấp dẫn phần lớn đều mang tính sinh axít như thịt, lòng đỏ
trứng, gạo trắng, bánh mì trắng, đường trắng, trái lại các loại rau, củ, đậu, rong
biển, trái cây và nhất là gạo lức đều mang tính sinh kiềm.
Chế độ ăn thịt sinh axít vì có nhiều đạm động vật, trong quá trình chuyển
hóa sẽ cho ra nhiều sản phẩm độc hại cho cơ thể như urê, acid uric, nitrit, nitrat…
Chính lượng nitrit - nitrat cao trong máu sẽ phối hợp với các gốc Oxy tự do sẵn có
trong cơ thể tạo thành Nitrosamin- một chất gây ung thư (chất này có nhiều trong
thịt nướng, chiên, hun khói). Do đó đối với người trưởng thành, lượng đạm động
vật nên đạt từ 25-30% trên tổng lượng đạm là thích hợp.
Chế độ ăn chay có ưu điểm làm kiềm hóa máu. Trong bữa ăn chay, nếu
thay gạo trắng bằng gạo lức, có thêm đậu, mè, nấm thì không sợ thiếu chất đạm và
các loại axít amin. Đặc biệt một số nấm ngoài tính chất chứa nhiều đạm thực vật
lại có những hoạt chất chống ung thư như nấm bào ngư, nấm đông cô, nấm tuyết,
nấm mèo đen, nấm hầu thủ. Nếu ăn chay trường, trong mỗi bữa ăn cần luôn luôn
có đủ 4 nhóm: rau, củ, quả, bột đường, đạm thực vật (đậu, nấm), dầu thực vật. Ăn
gạo lức muối mè kèm thức ăn chay thì rất tốt cho sức khỏe.
Khi chọn thức ăn uống nên chọn các loại có chứa các vitamin kháng ung
thư như vitamin A, B, C, E hoặc có khoáng chất chống ung thư như Ma-nhê, Kẽm,
Germanium, Selenium. Tình trạng tăng axít trong cơ thể cũng thường xuất hiện
khi lo lắng thái quá hay lao động quá sức. Nước uống nên chọn loại nước có chất
khoáng lượng thích hợp, không chất có hại, độ cứng vừa, chứa nhiều oxy, chứa
ion bicarbonat, có tính kiềm. Nên giới hạn dùng nước đá, kem lạnh vì dễ làm rối
loạn tiêu hóa, viêm họng.
Khi ăn cần nhai kĩ lưỡng trước khi nuốt vỉ khi nhai kỹ thức ăn đã được tiêu
hóa một phần và được kiềm hóa một phần nhờ nước bọt. Chính cuộc sống hiện đại
đầy khẩn trương khiến người ta ăn vội vàng, ăn những thức ăn nhanh (fast-food)
không có thì giờ nhai. Điều này sẽ ảnh hưởng không tốt đến bộ máy tiêu hóa.
Vậy chế độ ăn nhằm giảm nguy cơ ung thư:
- Kiêng cữ mỡ động vật (mỡ heo, gà, bò…)
- Hạn chế thịt (nướng , hun khói, chiên), muối, đường, trứng, hóa
chất (phẩm màu, hương vị thực phẩm, chất bảo quản, phụ gia…)
- Nên ăn rau (bông cải, dền,bắp cải), củ (cà rốt, dưa leo…), đậu
(đậu trái, đậu hột: đậu đen, đậu đỏ), nấm (nấm bào ngư, nấm đông cô, nấm
tuyết, nấm mèo đen, nấm kim chi, nấm mỡ, nấm hầu thủ), rong tảo biển,
trái cây (táo, dâu…), tỏi, hành tím, rau thơm, mè đen và cá đồng (ít)
- Uống đủ nước: nước khoáng kiềm, nước trà xanh, nước trái
cây, nước gạo lức rang, nước đậu đen, sữa đậu nành.
3. T3: Tập luyện
Có nhiều phương pháp tập luyện nhằm nâng cao sức khỏe (hệ miễn dịch) :
- Thư giãn: chống stress (thư giãn thụ động và chủ động ).
- Tự xoa bóp: thúc đẩy lưu thông khí huyết, chống ứ trệ như
phương pháp tự xoa bóp “Cốc đại Phong” là phương pháp tự xoa bóp toàn
thân từ đầu đến chân. Phương pháp này có tác dụng kép vừa của xoa bóp
vừa của vận động. Nó làm tăng tiết Endorphin, một chất tác có tác dụng
tăng miễn dịch, làm sảng khoái dễ chịu, tăng sức khỏe.
- Tập thở sâu khi mệt, căng thẳng.
- Tập thái cực quyền: Đây là môn võ dưỡng sinh rất phù hợp cho
người lớn tuổi, sức khỏe kém. Môn võ này vừa giúp vận động toàn thân, lại
giúp tinh thần bình an (thiền trong thế động). Tập hương công cũng có lợi
cho sức khỏe.
- Ngoài ra có thể tập thiền định, khí công, đi bộ chậm, thở sâu...
4. T4- Thuốc-Đông dược :
Chỉ sử dụng lúc cơ thể quá mệt mỏi. Bồi bổ hệ miễn dịch bằng các dược
liệu bổ tinh, khí, thần như đỗ trọng, ba kích, nhân sâm, linh chi, tâm sen..
Vậy, ung thư là chặng cuối của con đường bệnh tật, đầy đau khổ. YHCT có
thể góp phần giảm nguy cơ ung thư, hạn chế tái phát ung thư bằng cách giúp bồi
dưỡng nội lực (chính khí) làm tăng sức đề kháng với bệnh tật nói chung và ung
thư nói riêng bằng liệu pháp 4T. Nhưng để phòng ngừa ung thư bằng các phương
pháp trên thì khó thực hiện ở người còn trẻ, khỏe, còn ham danh lợi, chưa từng bị
bệnh nặng, còn ham ăn ngon mặc đẹp… Các phương pháp trên phù hợp hơn với
người cao tuổi. Người cao tuổi sức khỏe kém, cuộc đời đã qua nhiều phong ba bão
táp, đã nếm đủ các lạc thú cũng như đã chịu nhiều đau khổ do đó dễ thấm thía các
giá trị cuộc sống (living values), luật nhân quả và nhất là sau khi đã bị ung thư
lần đầu, phải chịu đựng các tác dụng phụ của quá trình điều trị kết hợp phẫu, hóa,
xạ cùng với nỗi ám ảnh ung thư tái phát, di căn.
ThS.BS Quan vân Hùng – Trưởng khoa Nội 2
