Lêi më ®Çu:

Trong c«ng cuéc ®æi míi n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò thÊt nghiÖp vµ c¸c

chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm ®ang lµ vÊn ®Ò nãng báng “vµ kh«ng kÐm

phÇn bøc b¸ch” ®ang ®­îc toµn x· héi ®Æc biÖt quan t©m.

§Êt n­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ ph¸t triÓn,

chóng ta ®ang tõng b­íc ®æi míi, nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn

cho nh©n d©n, kinh tÕ vÜ m« ®· v¹ch râ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh trong ®ã thÓ

hiÖn ë nh÷ng vÊn ®Ò: ThÊt nghiÖp, viÖc lµm, l¹m ph¸t....tuy nhiªn, ®Ò tµi nµy

chØ ®i vµo nghiªn cøu vÊn ®Ò thÊt nghiÖp vµ viÖc lµm ë ViÖt Nam.

Sù biÕn ®éng cña tû lÖ thÊt nghiÖp tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1996, c¸c

nguyªn nh©n lµm t¨ng hay gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, trong tõng giai ®o¹n kÓ

trªn: Sè ng­êi t¨ng thªm trong lùc l­îng lao ®éng hµng n¨m vµ sè ng­êi

®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm hµng n¨m. C¸c chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt viÖc lµm cña

nhµ n­íc ta tõ n¨m 1986 ®Õn nay “®Æc ®iÓm cña thêi kú ®­a ra chÝnh s¸ch

®ã, môc tiªu cña chÝnh s¸ch, kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, nh÷ng vÊn ®Ò ch­a ®¹t ®­îc”.

T×nh h×nh viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng ViÖt nam hiÖn nay, ph­¬ng h­íng

gi¶i quyÕt viÖc lµm cña Nhµ n­íc, ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt viÖc lµm cña

Nhµ n­íc trong thêi gian tíi.

§Ò tµi nghiªn cøu nµy nh»m môc ®Ých ®­a ra nhËn thøc ®óng ®¾n vµ

sù vËn dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng vÇn ®Ò nªu trªn. Tõ ®ã cã thÓ nªu lªn ®­îc

c¬ së lý luËn ®Ó x©y dùng mµ h×nh chñ nghÜa x· héi ViÖt Nam. ViÖc nhËn

thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n vÊn ®Ò nµy gióp ta gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng thùc

tr¹ng nµy ®­îc lµ sù gi¶m sót to lín vÒ mÆt s¶n l­îng vµ ®«i khi cßn kÐo

1

theo n¹n l¹m ph¸t cao. §ång thêi nã cßn gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu vÊn ®Ò x·

héi. Bëi v× thÊt nghiÖp t¨ng sè ng­êi kh«ng cã c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n

g¾n liÒn víi sù gia t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi nh­: cê b¹c, trém c¾p...lµm xãi

mßn nÕp sèng lµnh m¹nh, cã thÓ ph¸ vì nhiÒu mèi quan hÖ truyÒn thèng,

g©y tèn th­¬ng vÒ mÆt t©m lý vµ niÒm tin cña nhiÒu ng­êi.

Trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy, em xin tr×nh bÇy mét sè quan ®iÓm cña

b¶n th©n vÊn ®Ò thÊt nghiÖp vµ viÖc lµm cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn thêi gian

h¹n hÑp vµ tr×nh ®é cña mét sinh viªn cã h¹n, bµi tiÓu luËn nµy chØ xin dïng

l¹i ë viÖc tæng kÕt nh÷ng g× ®· ®­îc häc ë tr­êng, c¸c ý kiÕn vµ sè liÖu kÌm

theo vÒ vÊn ®Ò nãi trªn ®· ®­îc mét sè nhµ nguyªn cøu ®i s©u vµo t×m hiÓu

vµ ®­îc ®¨ng t¶i trªn b¸o hoÆc t¹p chÝ. V× vËy, tiÓu luËn ®­îc kÕt cÊu gåm:

1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÊt nghiÖp.

1.1 . Mét vµi kh¸i niÖm vÒ thÊt nghiÖp.

1.2 . Tû lÖ thÊt nghiÖp

1.3 . T¸c ®éng thÊt nghiÖp vµ viÖc lµm.

2. Thùc tr¹ng, nguyªn nh©n, gi¶i ph¸p.

2.1. Thùc tr¹ng thÊt nghiÖp ë ViÖt nam.

2.2. Nguyªn nh©n thÊt nghiÖp ë ViÖt nam.

2

2.3. Gi¶i ph¸p vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm.

(1) Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thÊt nghiÖp.

1.1: Mét vµi kh¸i niÖm vÒ thÊt nghiÖp.

§Ó cã c¬ së x¸c ®Þnh thÊt nghiÖp vµ tû lÖ thÊt nghiÖp c©n ph©n biÖt

mét vµi kh¸i niÖm sau:

- Nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng lµ nh÷ng ng­êi ë ®é tuæi cã

nghÜa lµ cã quyÒn lîi lao ®éng theo quy ®Þnh ®· ghi trong hiÕn ph¸p.

- Lùc l­îng lao ®éng lµ sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang cã viÖc

lµm hoÆc ch­a cã viÖc lµm nh­ng ®ang t×m viÖc lµm.

- Ng­êi cã viÖc lµm nh­ng ®ang lµm trong c¸c c¬ së kinh tÕ, v¨n ho¸

x· héi.

- Ng­êi thÊt nghiÖp lµ ng­êi hiÖn ®ang ch­a cã viÖc lµm nh­ng mong

muèn vµ ®ang t×m viÖc lµm.

- Ngoµi nh÷ng ng­êi ®ang cã viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp, nh÷ng ng­êi

cßn l¹i trong ®é tuæi lao ®éng ®­îc coi lµ nh÷ng ng­êi kh«ng n»m trong lùc

l­îng lao ®éng bao gåm: ng­êi ®i häc, néi trî gia ®×nh, nh÷ng ng­êi kh«ng

cã kh¶ n¨ng lao ®éng do ®au èm, bÖnh tËt vµ mét bé phËn kh«ng muèn t×m

viÖc lµm víi nhiÒu lý do kh¸c nhau.

4

B¶ng thèng kª d­íi ®©y gióp ta h×nh dung

D©n sè Trong ®é tuæi lao ®éng Lùc l­îng lao ®éng

Cã viÖc

Ngoµi lùc l­îng lao ®éng (èm ®au,

ThÊt nghiÖp

néi trî, kh«ng muèn t×m viÖc)

Ngoµi ®é tuæi lao ®éng

Nh÷ng kh¸i niÖm trªn cã tÝnh quy ­íc thèng kª va cã thÓ kh¸c nhau

gi÷a c¸c quèc gia.

Do t×nh h×nh kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm tuæi thÊt nghiÖp cã sù kh¸c nhau

gi÷a c¸c n­íc nªn viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng tiªu thøc lµm c¬ së x©y dùng nh÷ng

kh¸i niÖm trªn thËt kh«ng ®Ó dÇy vµ cÇn tiÕp tôc ®­îc th¶o luËn (thÊt nghiÖp

thËt sù thÊt nghiÖp v« h×nh, b¸n thÊt nghiÖp vµ thu nhËp...)

1.2: Tû lÖ thÊt nghiÖp:

Tû lÖ thÊt nghiÖp lµ mét chØ tiªu ph¶n ¸nh kh¸i qu¸t t×nh tr¹ng thÊt

nghiÖp cña mét quèc gia. Còng v× thÕ cßn cã nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ

néi dung vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®Ó nã cã kh¶ n¨ng biÓu hiÖn ®ïng vµ ®Çy

®ñ ®Æc ®iÓm nhiÒu vÎ cña t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp thùc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc

®ang ph¸t triÓn.

B­íc vµo n¨m 1991. ViÖt Nam cã d©n sè lµ 66 triÖu ng­êi, trong ®ã

cã 34 triÖu ng­êi ®ang ë tuæi lao ®éng. N¨m 2001 d©n sè lµ 80 triÖu ng­êi

5

vµ sè ng­êi ë ®é tuæi lao ®éng lµ 45 - 46 triÖu ng­êi. Nguån nh©n lùc dåi

dµo ý thøc lao ®éng cÇn cï, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o n¾m b¾t nhanh nh÷ng tri

thøc vµ c«ng nghÖ míi. H¬n 16 triÖu ng­êi Ýt nhÊt ®· tèt nghiÖp c¸c tr­êng

phæ th«ng trung häc hay trung häc dËy nghÒ lµ nguån nh©n lùc quan träng

nhÊt cho sù ph¸t triÓn ë ViÖt Nam vµ tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc

tÕ.

D©n sè ®«ng t¹o nªn thÞ tr­êng néi ®Þa réng lín, mét yÕu tè hÕt sù

quan träng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn, do t×nh tr¹ng

kÐm ph¸t triÓn vµ cã nhiÒu chÕ ®é ®èi víi nguån lùc kh¸c, viÖc d©n sè ph¸t

triÓn nhanh chãng l¹i lµ mét g¸nh nÆng g©y khã kh¨n cho viÖc c¶i thiÖn c¬

héi t×m hiÓu viÖc lµm vµ ®iÒu kiÖn sèng.

Theo con sè thèng kª chÝnh thøc. ViÖt nam cã kho¶ng 1,7 triÖu ng­êi

thÊt nghiÖp trong ®ã cã rÊt nhiÒu c­ d©n ë c¸c thµnh phè vµ chñ yÕu lµ ë ®é

tuæi thanh niªn. H¬n n÷a, cßn cã t×nh tr¹nh thiÕu viÖc lµm nghiªm träng vµ

phæ biÕn ë n«ng th«n vµo thêi kú nhµn rçi vµ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc trong

qu¸ tr×nh c¶i tæ hÖ thèng kinh tÕ x· héi, ­íc tÝnh trong thËp kû tíi mçi n¨m

sÏ cã h¬n 1 triÖu ng­êi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng vµ tû lÖ t¨ng cña lùc l­îng

lao ®éng sÏ cao h¬n so víi tû lÖ t¨ng d©n sè. Mét vµi n¨m trë l¹i ®©y, lùc

l­îng lao ®éng ®· t¨ng 3,43 - 3,5% mçi n¨m so víi møc t¨ng d©n sè lµ 2,2 -

2,4%.

B¶ng sè ng­êi TN theo ®é tuæi

(§¬n vÞ: ng­êi)

Tuæi

Sè l­îng Tû lÖ sè víi

Tû lÖ so víi dè ng­êi

Sè l­îng Tû lÖ so víi

Tû lÖ so víi sè

tæng sè N%

cïng ®é tuæi%

tæng sè TN%

ng­êi tuæi%

6

TS

1350035 100,0

4,17

661664

100,0

9,1

16-19

652261

48,3

12,43

283460

12,8

25,5

20-24

376951

27,9

6,74

198037

29,9

16,4

25-29

167640

12,4

3,06

94386

14,3

7,5

30-39

114655

8,5

1,47

64595

9,8

3,3

40-49

27432

2,0

0,66

15467

2,3

1,5

50-hÕt 11093

0,8

0,35

5719

0,9

0,8

TL§

Nguån: PTS NguyÔn Quan HiÓn: ThÞ tr­êng lao ®éng. Thùc tr¹ng vµ

gi¶i ph¸p. Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, Hµ Néi 1996, trang 67.

1.3: T¸c ®éng thÊt nghiÖp vµ viÖc lµm.

Sè ng­êi t¨ng thªm trong lùc l­îng lao ®éng hµng n¨m vµ sè ng­êi

7

®­îc gi¶i quyÕt viÖc lµm hµng n¨m.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê ®­êng lèi ®æi míi cña §¶ng mµ nhiÒu

lao ®éng ®· vµ ®ang ®­îc thu hót vµo c¸c ngµnh nghÒ, c¸c lÜnh vùc, ë mçi

®Þa bµn, trong nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trªn ph¹m vi quèc gia vµ tõng b­íc

hoµ nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ. Tuy nhiªn, do ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp nªn ViÖt

Nam vÉn lµ n­íc nghÌo, cßn thiÕu viÖc lµm hoÆc viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh

viÖc ch¨m lo gi¶i quyÕt viÖc lµm ®· trë thµnh nhiÖm vô c¬ b¶n vµ cÊp b¸ch

®ßi hái c¸c ngµnh c¸c cÊp, mèi gia ®×nh vµ toµn x· héi ph¶i quan t©m. Tõ c¬

cÊu d©n sè, ta thÊy sè ng­êi d­íi 15 tuæi chiÕm 40% trong khi ®ã tû lÖ gia

t¨ng tù nhiªn cao (2,2%) v× vËy, nÈy sinh mét vÊn ®Ò lµ mét lao ®éng b×nh

qu©n ph¶i nu«i d­ìng nhiÒu ng­êi. NÕu lao ®éng kh«ng cã viÖc hoÆc sè

ngµy c«ng trong n¨m thÊp, sè giê lµm viÖc trong 1 ngµy, n¨ng suÊt lao ®éng

1giê lµm viÖc kÐm th× mçi gia ®×nh vµ toµn x· héi sÏ rÊt khã kh¨n.

HiÖn nay, nguån lao ®éng hµng n¨m t¨ng 3,2 - 3,5%, n¨m 2001 lµ

2,7%/n¨m. Bèi c¶nh kinh tÕ x· héi sinh ra nhiÒu m©u thuÉn gi÷a kh¶ n¨ng

t¹o viÖc lµm cßn h¹n chÕ trong khi ®ã nhu cÇu gi¶i quyÕt viÖc lµm ngµy cµng

t¨ng, tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh h×nh mét bé phËn lao ®éng ch­a cã viÖc lµm nhÊt

lµ ®èi víi thanh niªn ë thµnh thÞ, khu c«ng nghiÖp, khu tËp trung, vïng ven

biÓn. Tæng ®iÒu tra d©n sè ngµy 01/04/1989 cho thÊy hiÖn cã kho¶ng 1,7

triÖu ng­êi kh«ng cã viÖc lµm. Ng­êi lao ®éng n­íc ta cã ®Æc ®iÓm:

- 80% sèng ë n«ng th«n

- 70% ®ang lµm trong lÜnh vùc nhµ n­íc

- 14% sèng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc nhµ n­íc

8

- 10% trong lao ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp