T©y Nguyªn

2,79

4,24

4,99

§«ng Nam Bé

6,35

5,43

5,81

Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam. Kinh tÕ ViÖt nam vµ thÕ giíi 97 -

98 trang 23.

Sè ng­êi thÊt nghiÖp ë c¸c ®« thÞ chiÕm tû lÖ cao h¬n thÊt nghiÖp ë

n«ng th«n - N¨m 1989 tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh phè lµ 13,2% vµ n«ng th«n

lµ 4% th× tíi n¨m 1996 ®· cã sù thay ®æi: ë thµnh phè con sè nµy lµ 8% vµ ë

n«ng th«n lµ 4,8%. Trong mÊy n¨m qua, tû lÖ thÊt nghiÖp cao ë løa tuæi

thanh niªn (tõ 15 ®Õn 30 tuæi), chiÕm 85% tæng sè ng­êi thÊt nghiÖp vµ t¨ng

dÇn.

17

N¨m 1989 sè ng­êi thÊt nghiÖp ë løa tuæi nµy lµ 1,2 triÖu ng­êi.

N¨m 1991 sè ng­êi thÊt nghiÖp ë løa tuæi nµy lµ 1,4 triÖu ng­êi.

N¨m 1993 sè ng­êi thÊt nghiÖp ë løa tuæi nµy lµ 2 triÖu ng­êi.

N¨m 1994 sè ng­êi thÊt nghiÖp ë løa tuæi nµy lµ 2,3 triÖu ng­êi.

N¨m 1995 sè ng­êi thÊt nghiÖp ë løa tuæi nµy lµ 2,21 triÖu ng­êi.

Lao ®éng thÊt nghiÖp cao ë nhãm ng­êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp,

trong nhãm ng­êi ch­a tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së. Lao ®éng thÊt nghiÖp

chiÕm 6,12%; sè tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së thÊt nghiÖp chiÕm 4,93%; tèt

nghiÖp phæ th«ng trung häc chiÕm 11,27%; tèt nghiÖp trung häc chuyªn

nghiÖp chiÕm 2,53% vµ tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc chiÕm 2,25%.

Nh­ vËy, tr×nh ®é v¨n ho¸ cña ng­êi lao ®éng cµng cao th× kh¶ n¨ng

t×m kiÕm viÖc lµm cµng cao.

Lµ n­íc n«ng nghiÖp ®ang ph¸t triÓn, n­íc ta gÇn 80% lùc l­îng lao

®éng tËp trung ë n«ng nghiÖp. ThÊt nghiÖp mang tÝnh thêi vô, b¸n thÊt

nghiÖp lµ phæ biÕn. ThiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n do nguån lao ®éng ngµy mét

t¨ng nhanh trong lóc ®ã diÖn tÝch canh t¸c chØ cã h¹n lµm cho tû lÖ diÖn tÝch

theo ®Çu ng­êi cµng gi¶m. N¨ng suÊt lao ®éng hiÖn cßn thÊp. T×nh tr¹nh

thiÕu viÖc lµm ®Çy ®ñ cßn phæ biÕn. Quü thêi gian lµm viÖc trong n¨m míi

sö dông ®­îc h¬n 2/3 n¨m 1998, tû lÖ thêi gian lµ ®­îc sö dông ë khu vùc

n«ng th«n nãi chung ®· ®­îc n©ng cao h¬n s¬ víi n¨m 1997. TÝnh chung c¶

n­íc, tû lÖ nµy ®· t¨ng tõ 72,1% ®Õn 72,9%. N¨m 1998, sè ng­êi ho¹t ®éng

18

kinh tÕ th­êng xuyªn thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n ®· gi¶m tõ 27,65% cña

n¨m 1997 xuèng cßn 25,47% (26,24%).

19

* B¶ng: Møc t¨ng nguån lao ®éng n«ng nghiÖp so víi khèi l­îng c«ng

viÖc gieo trång qua c¸c n¨m (®¬n vÞ tÝnh: ngh×n ng­êi, ngh×n ha %).

1985 1986 1987 1988

1. Ng­êi lao ®éng n«ng nghiÖp 18.808 19.787.8 20.246.4 20.890.7

- Tû lÖ t¨ng hµng n¨m % 5,3 2,3 3,2

2. DiÖn tÝch gieo trång 8.556.8 8.606.1 8.641.1 8.883.5

- Tû lÖ t¨ng hµng n¨m % 0,6 0,4 2,8

Nguån: PTS NguyÔn Quang HiÓn: ThÞ tr­êng lao ®éng: Thùc tr¹ng vµ

gi¶i ph¸p. Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, Hµ néi 1991.

Theo tÝnh to¸n cña bé lao ®éng - Th­¬ng binh x· héi, thêi gian thiÕu

viÖc lµm cña lao ®éng n«ng th«n c¶ n­íc trong mét n¨m, nÕu quy ra lao

®éng lªn tíi 6- 7 triÖu ng­êi kh«ng cã viÖc lµm. §©y lµ sù l·ng phÝ vÒ nguån

lùc rÊt lín ¶nh h­ëng tíi nhiÒu mÆt cña ®êi sång kinh tÕ - x· héi. MÆt kh¸c

n¨ng suÊt lao ®éng ë c¸c ngµnh nghÒ ë n­íc ta thÊp, sè viÖc lµm cã hiÖu qu¶

thÊp lµ chñ yÕu, tÝnh b×nh qu©n n¨m 1993, mét lao ®éng c«ng nghiÖp lµm ra

6.943.760 ®ång GDP vµ mét lao ®éng n«ng nghiÖp lµm ra 1.571.300 ®ång

GDP.

20

N¨ng suÊt lao ®éng ë n­íc ta qu¸ thÊp cßn thÓ hiÖn ë tû träng cña lao

®éng trong n«ng nghiÖp cßn qu¸ cao.

* B¶ng: Lao ®éng ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n,

®Õn 1/7/1994 (ngh×n ng­êi).

Tæng sè C«ng X©y N«ng L©m Th­¬ng Ngµnh

(triÖu ng­êi) nghiÖp dùng nghiÖp nghiÖp nghiÖp kh¸c

32.718.0 3.521.8 848.3 23.683.8 214.4 1.776.0

10,8% 2,6% 7,2% 0,6% 5,4% 8,3%

Nguån: TrÇn Minh Trung: "§Ó cã viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng". T¹p

chÝ th­¬ng m¹i, 12/1993.

§Õn n¨m 1998, c¬ cÊu lao ®éng trong nÒn kinh tÕ ®· thay ®æi, sè

ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc trong n«ng, l©m, ng­ nghiÖp chiÕm 71%, trong

ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 14% vµ lµm viÖc trong c¸c ngµnh

dÞch vô chiÕm 15% so víi tæng sè lao ®éng.

21

Qua ph©n tÝch trªn ®©y cho ta thÊy trªn thÞ tr­êng lao ®éng n­íc ta cã

sù mÊt c©n ®èi lín gi÷a cung vµ cÇu. Tuy nhiªn, c¬ chÕ thÞ tr­êng tù nã còng

cã nh÷ng ®iÒu chØnh quan hÖ cung cÇu. Sù ®iÒu chØnh nµy ®­îc thÓ hiÖn

th«ng qua sù vËn ®éng cña c¸c dßng lao ®éng (sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng

lao ®éng).

2.2. Nguyªn nh©n thÊt nghiÖp ë ViÖt nam.

Sù h¹n chÕ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ë n­íc ta

nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau ®©y:

Nguyªn nh©n bao trïm lµ trong hÖ thèng cÊu tróc kinh tÕ x· héi cò,

chóng ta cã nh÷ng sai lÇm, khuyÕt ®iÓm trong qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa

x· héi, nh­ ®¹i héi VI ®· chØ râ: §· duy tr× qu¸ l©u nÒn kinh tÕ chØ cã hai

thµnh phÇn, kh«ng coi träng c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, kinh tÕ më cöa

dÉn ®Õn sai lÇm trong bè trÝ kinh tÕ, ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn chiÕn l­îc

x©y dùng kinh tÕ x· héi, h­íng vµo ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp víi

quy m« nhá ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng dÉn ®Õn h¹n chÕ kh¶ n¨ng khai

th¸c c¸c tiÒm n¨ng hiÖn cã ®Ó ph¸t triÓn viÖc lµm vµ t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó

ng­êi lao ®éng tù t¹o viÖc lµm cho m×nh vµ do ng­êi kh¸c. Chøc n¨ng cña

Nhµ n­íc trong viÖc tæ chøc lao ®éng gi¶i quyÕt viÖc lµm cho x· héi ch­a

®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ.

Hai nguyªn nh©n n÷a còng kh«ng kÐm phÇn quan träng g©y ra hiÖn

t­îng thÊt nghiÖp ®ã lµ:

* Kho¶ng thêi gian thÊt nghiÖp:

22

Gi¶ sö r»ng th­êng xuyªn cã mét l­îng ng­êi thÊt nghiÖp nhÊt ®Þnh

bæ xung vµo ®éi ngò t×m kiÕm viÖc lµm vµ nÕu mäi ng­êi ph¶i chê ®îi qu¸

nhiÒu thêi gian míi t×m ®­îc viÖc lµm th× trong mét thêi gian nµo ®ã sè

l­îng ng­êi thÊt nghiÖp t¨ng lªn, tû lÖ thÊt nghiÖp sÏ bÞ n©ng cao. Thêi gian

chê ®îi trªn ®­îc gäi lµ kho¶ng thêi gian thÊt nghiÖp vµ nã phô thuéc vµo:

- C¸ch thøc tæ chøc thÞ tr­êng lao ®éng

- CÊu t¹o nh©n khÈu cña nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp (tuæi ®êi, tuæi nghÒ,

ngµnh nghÒ)

- C¬ cÊu c¸c lo¹i viÖc lµm vµ kh¶ n¨ng s½n cã viÖc lµm.

Mäi chÝnh s¸ch c¶i thiÖn c¸c yÕu tè trªn sÏ dÉn ®Õn rót ng»n kho¶ng

thêi gian thÊt nghiÖp.

* Do c¹nh tranh m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, viÖc më réng s¶n

xuÊt t¹o nhiÒu viÖc lµm tèt, thu nhËp kh¸ vµ æn ®Þnh lu«n g¾n liÒn víi n¨ng

suÊt ngµy cµng cao. ë mçi møc tiÒn c«ng sÏ thu hót nhiÒu lao ®éng sÏ t¨ng

lªn vµ kho¶ng thêi gian thÊt nghiÖp còng sÏ gi¶m xuèng.

Ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c c¸c nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn t×nh tr¹nh

thÊt nghiÖp bao gåm c¶ nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc sau §¹i Héi §¶ng toµn

quèc lÇn thø VI lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt cho viÖc ®Ò ra nh÷ng chØ ®¹o thùc

hiÖn gi¶i quyÕt viÖc lµm ®Çy ®ñ cã hiÖu qu¶.

Thø nh©t: ngay tõ ®Çu, trong c¶ n­íc, mét thêi kú kh¸ dµi sau ®ã

chóng ta ch­a thÊy ®­îc (®óng h¬n lµ kh«ng muèn thÊy) vai trß ý nghÜa cña

23

c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®èi víi ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, më mang viÖc

lµm cho nh©n d©n, nªn ®· h¹n chÕ hÕt møc gÇn nh­ xo¸ bá c¸c thµnh phÇn

kinh tÕ cò, ph¸t triÓn qu¸ nhanh vµ cã phÇn å ¹t thµnh phÇn quèc doanh vµ

tËp thÓ. §Õn n¨m 1975, sau khi gi¶i phãng niÒm nam thèng nhÊt ®Êt n­íc

víi hai bµi häc kinh nghiÖm ë miÒn B¾c, chóng ta mong muèn trong t­¬ng

lai ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ quèc d©n.

Thø hai: ChËm "më cöa" trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh­

trong më réng giao l­u, th«ng tin quèc tÕ nãi chung, lµ mét trong nh÷ng

nguyªn nh©n ¶nh h­ëng râ rÖt ®Õn viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng

vµ ph¸t triÓn viÖc lµm.

N­íc ta lµ n­íc n«ng nghiÖp, chËm ph¸t triÓn, thuéc vµo nh÷ng n­íc

nghÌo nhÊt thÕ giíi khi ®Æt ra ch­¬ng tr×nh më mang, ph¸t triÓn viÖc lµm lµ

thiÕu vèn, thiÕu kü thuËt vµ m¸y mãc trang thiÕt bÞ, thiÕu kinh nghiÖm kinh

doanh, thiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸. Trong khi ®ã mét sè

n­íc ph¸t triÓn l¹i thiÕu søc lao ®éng, thiÕu thÞ tr­êng ®Çu t­. V× vËy, "më

cöa" ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ cã lîi cho c¶ hai bªn.

Thø ba: nguyªn nh©n ¶nh h­ëng lín ®· lµ nh÷ng sai lÇm, thiÕu sãt

trong viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ bao gåm ba bé nhËn lín:

- C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ

- C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ

- C¬ cÊu .......... kinh tÕ

24