Quản lý tổng hợp bệnh đốm vằn hại lúa (khô vằn)
Khô vằn (Đốm vằn) là đối tượng bệnh hại quan trọng
trên cây lúa. Bệnh gây hại làm giảm năng suất và chất
lượng lúa gạo; hạt lúa bị lép lửng, gạo xay bị nát, chất
lượng gạo thấp. Việc phòng trừ bệnh đốm vằn phải
được thực hiện ngay từ đầu vụ, bao gồm sử dụng giống
chống chịu với bệnh, gieo sạ với độ gieo vừa phải, bón
phân cân đối, hợp lý. Nếu sử dụng giống bị nhiễm bệnh
nặng, gieo sạ dày, bón thừa phân đạm sẽ có nguy cơ bị
bệnh đốm vằn sẽ gây hại nặng.
[http://agriviet.com]Tác nhân gây bệnh: do nấm
Rhizoctonia solani
Đặc điểm của nấm bệnh:
Nấm bệnh khô vằn lưu tồn dưới dạng khuẩn ty và hạch
nấm. Hạch nấm là những hạt nhỏ, màu trắng đến nâu nhạt.
Hạch nấm lưu tồn trong đất; trong điều kiện khô hạn hạch
nấm có thể sống đến 21 tháng; trong điều kiện ướt hạch
nấm có thể sống đến 8 tháng. Nấm bệnh lây lan qua đất,
nước, tàn dư cây trồng bị bệnh... Khi làm đất hạch nấm nổi
trên mặt nước, trôi theo nước lan truyền từ nơi này đến nơi
khác. Hạch nấm tiếp xúc với bẹ lá, nẩy mầm và xâm nhiễm
bẹ lá
Nấm bệnh đốm vằn có thể sống trên 188 loài cây thuộc 32
họ trong đó có ít nhất 20 loài cỏ dại thuốc 11 họ.
Điều kiện phát sinh và phát triển
* Điều kiện tự nhiên (thời tiết, khí hậu): Bệnh phát sinh và
phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ và ẩm cao; nhiệt
độ 25 - 30oC, ẩm độ trên 95%. Bệnh gây hại quanh năm
trên hầu hết các trà lúa: Đông xuân, Xuân hè, Hè thu, Thu
Đông và lúa Mùa.
* Sử dụng giống lúa nhiễm khô vằn nặng: gieo trồng giống
nhiễm bệnh nặng, tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh gây hại
nặng hơn.
* Gieo sạ mật độ dày: gieo sạ dày làm cho ẩm độ không khí
bên trong tán lúa tăng cao, góp phần làm cho bệnh trở nên
trầm trọng hơn, hơn nữa mật độ dày còn tạo điều kiện cho
bệnh lây lan dễ dàng nhanh chóng hơn.
* Bón phân không hợp lý: bón phân không cân đối giữa tỷ
lệ N:P:K, đặc biệt là thừa phân đạm làm cho lúa phát triển
rậm rạp; ẩm độ không khí bên trong tán lúa tăng cao; thích
hợp cho nấm bệnh phát sinh và lây lan.
* Ruộng lúa có nhiều cỏ dại: các loài cỏ như lục bình, rau
mác, lồng vực, mần trầu...vv là ký chủ phụ của bệnh đốm
vằn. Ngoài ra cỏ dại nhiều góp phần làm tăng ẩm độ không
khí trong ruộng lúa, tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh đốm
vằn gây hại nặng hơn.
* Thâm canh, tăng vụ: việc thâm canh, tăng vụ làm cho
hạch nấm khô vằn lưu tồn trong đất ngày càng nhiều, bệnh
phát sinh và gây hại ngày càng nặng.
Sự gây hại của bệnh:
- Lúc đầu bệnh xuất hiện trên các bẹ lá gần mặt nước, vết
bệnh là những đốm có màu nâu nhạt đến xám, kích thước
khác nhau với đường viền màu nâu; vết bệnh có hình vằn
vệnh.
- Giai đoạn lúa chưa khép tán, bệnh phát triển ở phần gốc
lúa (phát tán theo chiều ngang);khi tán lá khép kín, bệnh
phát triển lên các bẹ lá trên, lên lá và bông (phát triển theo
chiều đứng). Giai đoạn lúa làm đòng thích hợp nhất cho
bệnh phát triển.
- Bệnh xuất hiện thành từng ổ, sau đó có thể lan rộng ra.
- Bệnh nặng toàn bộ cây lúa bị héo nâu, khô; hạt bị lép
lửng; giảm năng suất.
Quản lý tổng hợp bệnh khô vằn
- Gieo trồng giống chống chịu với bệnh: Hiện nay chưa có
giống kháng bệnh đốm vằn, tuy nhiên trong quá trình canh
tác lúa nguời ta phát hiện thấy có những giống bị bệnh
nặng nhưng cũng có những giống bị bệnh nhẹ hơn. Nên
chọn và gieo sạ các giống nhiễm nhẹ để giảm bệnh và chi
phí phòng trừ bệnh đốm vằn.
Biện pháp kỹ thuật canh tác
+ Vệ sinh đồng ruộng: sau khi thu hoạch lúa nên dọn sạch
rơm rạ để hạn chế hạch nấm.
+ Làm đất: Sau khi thu hoạch lúa nên cày ải lật đất, để chôn
vùi hạch nấm trước khi gieo sạ.
+ Mật độ gieo sạ: nên gieo sạ với mật độ vừa phải để tiết
kiệm giống, hạn chế bệnh đốm vằn; giảm chi phí phòng trừ.
Lượng hạt giống gieo sạ được khuyến cáo từ 80 - 150
kg/ha. Nếu có điều kiện nên sạ theo hàng bằng máy, lượng
giống gieo sạ từ 80 -100kg/ha. Nếu sạ gieo vãi lượng hạt
giống nên từ 100 - 150kg/ha. Không nên gieo sạ quá dày vì
vừa tốn giống vừa tốn chi phí phòng trừ sâu bệnh đặc biệt
là bệnh khô vằn.
+ Bón phân: bón phân đầy đủ, cân đối giữa tỷ lệ N:P:K.
Tăng cường bón phân hữu cơ, kali giúp hạn chế bệnh. Nên
sử dụng bảng so màu lá lúa để bón phân cho lúa, như vậy
sẽ tiết kiệm được phân bón và chi phí phòng trừ bệnh.
+ Thâm canh tăng vụ: Ruộng thường xuyên bị bệnh đốm
vằn gây hại nặng không nên gieo sạ nhiều vụ liên tiếp trong
năm; nên luân canh với cây trồng khác không phải là cây