SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3
===== =====
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
VẬN DỤNG MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT DẠY HỌC
TÍCH CỰC VÀO CHỦ ĐỀ: “CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC VÀ
CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM”
NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC, PHẨM CHẤT CHO HỌC SINH
TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3
LĨNH VỰC: LỊCH SỬ
Giáo viên: Quán Thị Vân
Tổ: Khoa học xã hội
Năm thực hiện: 2023 - 2024
Số ĐT: 0978755077
NĂM HỌC 2023 - 2024
MỤC LỤC
Trang
Phần I. Đặt vấn đề: .................................................................................................. 1
I. Lý do chọn đề tài : .................................................................................................. 1
II. Đối tượng tác động: .......................................................................................... 2
III. Thời gian nghiên cứu và thực hiện: Năm học 2023 - 2024 ............................. 2
IV. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 2
V. Mục đích nghiên cứu: ........................................................................................ 2
VI. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của giải pháp ................................................... 2
Phần II. Nội dung nghiên cứu: ............................................................................... 3
I. Cơ sở lí luận và thực tiễn: ...................................................................................... 3
1. Cơ sở lí luận ........................................................................................................ 3
2. Chương trình môn Lịch sử 11 ............................................................................ 3
II. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................... 4
1. Về phía giáo viên: ............................................................................................. 4
2. Khảo sát về mức độ sử dụng kĩ thuật dạy học của GV trong dạy học Lịch sử ở
trường THPT .......................................................................................................... 4
3. Về phía học sinh: ............................................................................................... 5
3.1. Thực trạng: .................................................................................................. 5
3.2. Nguyên nhân: .............................................................................................. 5
III. Mô tả các giải pháp, tác động nhằm phát triển phẩm chất, năng lực HS ....... 5
1. Khái niệm PP dạy học tích cực, năng lực học sinh, kiểm tra đánh giá ............... 5
2. Vận dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực: ......................................... 6
2.1. Vận dụng phương pháp dạy học nêu vấn đề ............................................... 6
2.2. Kỹ thuật “mảnh ghép” ............................................................................ 13
2.3. Kỹ thuật 5W + 1H. ................................................................................. 15
2.4. Kỹ thuật “ủng hộ - phản đối” nhằm phát triển tư duy phản biện ........... 16
2.5. Kỹ thuật sơ đồ tư duy ............................................................................. 18
2.6. Kỹ thuật động não (Brainstorming) ....................................................... 20
3.Trò chơi trong dạy học Lịch sử: ....................................................................... 22
3.1. Khái niệm: ................................................................................................. 22
3.2. Đặc điểm: .................................................................................................. 22
3.3. Nguyên tắc thiết kế và vận dụng trò chơi .................................................. 22
4. Tổ chức học sinh thực hiện các công tác công ích xã hội ............................... 29
5. Xây dựng bộ công cụ kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định
hướng phát triển phẩm chất, năng lực qua dạy học chủ đề ..................................... 29
5.1. Quan điểm hiện đại về kiểm tra, đánh giá ............................................... 29
5.2. Nguyên tắc kiểm tra, đánh giá ................................................................ 31
5.3. Quy trình kiểm tra, đánh giá................................................................... 32
5.4. Hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá ………………………………33
5.5. Đề kiểm tra .............................................................................................. 41
Phần III. Kết thúc vấn đề: .................................................................................... 42
I. Kết quả thu được khi áp dụng giải pháp từ quá trình thực nghiệm …..………..43
II.Kết quả thu được khi áp dụng giải pháp ……………………………………………47
III. Khả năng áp dụng của giải pháp………………………………………….…...47
IV. Tính khoa học của giải pháp ............................................................................. 47
V. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện giải pháp ……………………..…48
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 49
Phụ lục 1: khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất…....49
Phụ lục 2: Giáo án minh họa chủ đề ……………………………………..…………58
Phụ lục 3: Hình ảnh minh chứng việc thực hiện chủ đề ………………………… 85
Phụ lục 4: Ma trận, bản đăc tả đề kiểm tra giữa kì 2 ………………..………..98
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lý do chọn đề tài :
Trong lịch sử thế giới chỉ có hai dân tộc bị các thế lực ngoại bang đô hộ đến
1.000 năm mà không mất đi tiếng nói của dân tộc mình là Việt Nam và Do Thái.
Điều gì đã giúp dân tộc Việt Nam không bị đồng hóa bởi các triều đại phong kiến
phương Bắc? Đó chính là Lịch sử - Lịch sử của ý thức độc lập dân tộc, phát huy
bản lĩnh trí tuệ của dân tộc; Lịch sử công cuộc dựng nước đi đôi với giữ nước, xây
dựng gắn với bảo vệ. Lịch sử có vai trò và ý nghĩa quan trọng góp phần hình thành,
phát triển cho học sinh tư duy lịch sử, hệ thống, phản biện; nhận thức trình bày lịch
sử trong logic lịch đại và đồng đại, kết nối quá khứ với hiện tại; góp phần giáo dục,
đào tạo thế hệ trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước. Bài học từ quá khứ các em
nhận được sẽ là hành trang nâng bước tương lai.
Giáo dục thế giới thay đổi theo hướng dạy học định hướng phát triển năng lực,
ngày nay đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế chuyển từ dạy học theo hướng
tiếp cận nội dung sang dạy học tiếp cận năng lực, lấy năng lực người học làm cơ sở
(tham chiếu) để thiết kế chương trình, nội dung học tập.
Xu thế toàn cầu hóa vừa là thời cơ vừa là thách thức đối với các quốc gia trên
thế giới. Việt Nam cũng như các nước khác luôn phải có chiến lược phát triển kinh
tế, văn hóa, giáo dục để "hòa nhập" song không "hòa tan".
Để phù hợp với xu thế của thời đại Đảng đã thực hiện “Đường lối đổi mới”
với quan điểm: Đổi mới phải toàn diện và đồng bộ; đổi mới kinh tế gắn liền với đổi
mới chính trị (song đổi mới kinh tế là trọng tâm); đổi mới giáo dục cũng là một
trong những chiến lược để phát triển đất nước. Giáo dục Việt Nam nói chung và
môn Lịch sử nói riêng cần đổi mới để bắt nhịp thành tựu khoa học kỹ thuật tránh
nguy cơ tụt hậu.
Chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử 2018 được triển khai từ năm
học 2022 - 2023 ở cấp THPT đã có những thay đổi tích cực trong định hướng dạy
học. Theo đó, “... giáo viên không đặt trọng tâm vào việc truyền đạt kiến thức lịch
sử cho học sinh mà chú trọng hướng dẫn học sinh nhận diện và khai thác các
nguồn sử liệu, tái hiện quá khứ, nhận thức lịch sử, đưa ra suy luận, đánh giá về bối
cảnh, nguồn gốc, sự phát triển của sự kiện, quá trình lịch sử để tìm kiếm sự thật
lịch sử một cách khoa học, vận dụng kiến thức lịch sử vào thực tiễn, từ đó hình
thành và phát triển năng lực lịch sử cho học sinh”.
Để đáp ứng yêu cầu thực hiện CTGDPT 2018, dạy học Lịch sử cũng phải có
sự chuyển biến, chuyển sang dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Phải
hướng đến người học, hoạt động hóa người học ở mức tối đa. Chỉ thông qua hoạt
động, năng lực, phẩm chất, cá tính của HS mới được bộc lộ rõ nhất. Nhằm thực
hiện mục tiêu đó, đòi hỏi có sự đổi mới đồng bộ; về mục tiêu, nội dung; phương
pháp; hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra - đánh giá ...
Những điều trên thôi thúc tôi quyết định chọn đề tài: Vận dụng một số
phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực vào chủ đề:“Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc
và Chiến tranh giải phóng dân tộc trong lịch sử Việt Nam”(Trước cách mạng
tháng Tám năm 1945) nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh trường
THPT Quỳ Hợp 3 để nghiên cứu và thực hiện
II. Đối tượng tác động:
Là học sinh Trường THPT Quỳ Hợp 3
III. Thời gian nghiên cứu và thực hiện: Năm học 2023 - 2024
IV. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí thuyết, nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Phương pháp thống kê toán học
- Phương pháp phân tích kết quả khảo sát
V. Mục đích nghiên cứu:
- Góp phần tìm ra hướng tiếp cận mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ
chức giáo dục và dạy học;
- Góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục học sinh.
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở học sinh trong quá trình học tập
góp phần giáo dục tinh thần dân tộc, lòng yêu nước, các giá trị truyền thống tốt đẹp
của dân tộc và tinh hoa văn hoá nhân loại; Các phẩm chất, năng lực công dân Việt
Nam, công dân toàn cầu phù hợp với xu thế phát triển thời đại;
- Giúp học sinh tiếp cận, nhận thức rõ vai trò, đặc điểm khoa học lịch sử cũng
như sự kết nối giữa Sử học với các lĩnh vực khoa học và ngành nghề khác, tạo cơ
sở định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
VI. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của giải pháp
Ý nghĩa khoa học: Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận hoạt động dạy
học môn Lịch sử theo chuẩn đầu ra nhằm từng bước đảm bảo chất lượng đào tạo
Ý nghĩa thực tiễn: Các biện pháp đề xuất trong đề tài góp phần nâng cao hiệu
quả hoạt động dạy học môn Lịch sử, đáp ứng nhu cầu xã hội ở thời kỳ hội nhập.