1
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
Trang phụ bìa
Mục lục
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
4
2. Phương pháp nghiên cứu và giới hạn phạm vi đề tài
4
3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
5
4. Phạm vi áp dụng đề tài
5
5. Tính mới của đề tài
6
PHẦN II. NỘI DUNG
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC
1. Cơ sở lý luận về nghiên cứu khoa học kỹ thuật
7
1.1. Các khái niệm về khoa học, kỹ thuật và nghiên cứu khoa học
7
1.2. Vai trò của nghiên cứu khoa học kỹ thuật ở trường THPT
8
2. Cơ sở thực tiễn
8
2.1. Thực trạng của hoạt động NCKHKT của học sinh và tổ chức thi
KHKT trong các trường THPT hiện nay
9
2.1.1. Số liệu khảo sát về hoạt động NCKHKT của học sinh tại nhóm
trường khảo sát
9
2.1.2. Nhận xét, đánh giá kết quả hoạt động NCKHKT của học sinh tại
các trường trong nhóm khảo sát
13
2.2. Những tồn tại, hạn chế trong công tác tổ chức, chỉ đạo hoạt động
NKCH và thi KHKT ở các trường THPT
14
2.2.1. Tồn tại, hạn chế chung
14
2.2.2. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế
14
Chương 2. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TRONG CÔNG TÁC
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHKT CỦA HỌC SINH TRONG
CÁC TRƯỜNG THPT
1. Chủ trương (hay quan điểm chỉ đạo) trong công tác tổ chức cho học
19
2
sinh NCKHKT
2. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và cơ sở pháp lý để quản lý, chỉ đạo hoạt
động NCKHKT
20
2.1. Thành lập Hội đồng KHKT cấp trường
20
2.2. Xây dựng Quy chế hoạt động NCKHKT
20
2.2.1. Cơ sở để xây dựng Quy chế
20
2.2.2. Các yêu cầu của Quy chế
20
2.3. Xây dựng Kế hoạch tổ chức hoạt động NCKH
20
2.3.1. Vị trí của hoạt động NCKH trong Kế hoạch tổng thể của nhà
trường
21
2.3.2. Xây dựng kế hoạch riêng cho hoạt động NCKH
21
3. Tổ chức triển khai Kế hoạch hoạt động NCKHKT
22
3.1. Lựa chọn nhân sự và phân công
22
3.2. Tổ chức tập huấn về công tác NCKHKT
23
3.3. Phát triển các nhóm NCKHKT hoặc các CLB sáng tạo KHKT
23
3.4. Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với việc hình thành ý
tưởng KHKT
24
3.5. Tổ chức đăng ký và phê duyệt các dự án
24
3.6. Kiểm tra đôn đốc việc thực hiện các dự án
24
3.7. Tổ chức thi KHKT cấp trường
25
3.8. Hoàn thiện dự án tham gia Cuộc thi KHKT cấp tỉnh
25
3.9. Tổng kết đánh giá hoạt động NCKHKT trong năm học
26
3.10. Phát động phong trào NCKHKT cho thời gian kế tiếp
26
4. Công tác Xã hội hóa trong tổ chức hoạt động NCKHKT của HS
26
5. Sơ đồ mô tả Quy trình tổ chức hoạt động NCKHKT của HS trong năm
học
28
Chương 3: THỰC NGHIỆM KHOA HỌC
1. Các văn bản đã soạn thảo để áp dụng Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ
chức hoạt động NCKHKT
29
3
2. Kết quả thực nghiệm tại một số trường THPT trong nhóm khảo sát
29
PHẦN III. KẾT LUẬN
1. Kết quả thực nghiệm
30
2. Đề xuất, kiến nghị
31
3. Kết luận khoa học
32
TÀI LIỆU THAM KHẢO
33
PHỤ LỤC
34
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN
Nội dung
Viết tắt
Giáo viên
GV
Học sinh
HS
Học sinh giỏi
HSG
Khoa học kỹ thuật
KHKT
Trung học phổ thông
THPT
Nghiên cứu khoa học kỹ thuật
NCKHKT
Câu lạc bộ
CLB
Sáng kiến kinh nghiệm
SKKN
Diễn Châu
D.Châu
Quỳnh Lưu
Q.Lưu
Hoàng Mai
H.Mai
4
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Hoạt động nghiên cứu khoa học kỹ thuật (NCKHKT) của học sinh nhằm
khuyến khích sự vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề thực
tiễn cuộc sống và hình thành năng lực người học. Đặc biệt, hoạt động NCKHKT
có thể coi là có mối quan hệ hữu cơ với giáo dục STEM mà Bộ GD&ĐT đang
thúc đẩy triển khai để hướng đến việc áp dụng chương trình giáo dục phổ thông
mới. Các cuộc thi ở các cấp được tổ chức ở các trường học như là một hoạt động
thường niên. Tuy nhiên, nhiều trường vẫn đang lúng túng trong công tác tổ chức
chỉ đạo để đạt hiệu quả thực sự.
Bản thân tôi khi công tác tại trường THPT Diễn Châu 4 đã có vai trò chủ đạo
trong việc gây dựng phong trào hoạt động NCKH của trường đạt hiệu quả cao,
được nhiều trường tham khảo. Khi được điều động bổ nhiệm giữ chức vụ Phó
Hiệu trưởng trường THPT Hoàng Mai 2 từ tháng 8 năm 2019, trong điều kiện
nhà trường vô cùng khó khăn, hoạt động NCKH và thi KHKT cấp trường đã
được thực hiện nhưng chưa thực sự hiệu quả, tôi đã vận dụng kinh nghiệm của
bản thân để tổ chức rất thành công hoạt động này. Đồng thời, đã khảo sát thực
trạng hoạt động NCKHKT của học sinh tại các trường THPT trong khu vực
Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Hoàng Mai. Đồng thời, tìm ra nguyên nhân và đề xuất
giải pháp để tổ chức, chỉ đạo hoạt động NCKHKT đạt hiệu quả cao hơn. Từ đó,
tôi đúc rút viết thành đề tài SKKN “Giải pháp tổ chức, chỉ đạo nâng cao hiệu
quả hoạt động nghiên cứu KHKT của học sinh ở trường THPT”.
2. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện bằng việc vận dụng linh hoạt các phương pháp nghiên
cứu khoa học sau đây:
- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết:
Nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau để tìm hiểu sâu sắc về hoạt động
NCKHKT của học sinh trong các trường THPT theo các khía cạnh khác nhau.
Từ đó liên kết các khái niệm liên quan để tạo ra một hệ thống lý thuyết mới đầy
đủ và sâu sắc về hoạt động NCKHKT.
- Phương pháp điều tra, khảo sát:
Tiến hành điều tra, khảo sát một cụm trường THPT công lập trên địa bàn 3
huyện, thị. Từ đó tìm ra các đặc điểm chung và các đặc điểm riêng trong tổ chức
hoạt động NCKHKT của các trường THPT công lập.
- Phương pháp mô hình hóa:
+ Các số liệu khảo sát được phân tích và biểu diễn, mô tả bằng các bảng biểu,
biểu đồ để làm nổi bật ý nghĩa của các số liệu.
5
+ Các giải pháp đưa ra nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động NCKHKT
được sơ đồ hóa để thể hiện tính trực quan về vai trò của các hoạt động và tác
động qua lại giữa chúng.
- Phương pháp thực nghiệm khoa học:
Các giải pháp đưa ra đã được áp dụng vào việc tổ chức hoạt động NCKHKT
tại một số trường THPT trong cụm khảo sát (Diễn Châu 4, Hoàng Mai 2,…), từ
đó đánh giá tính sát đúng và hiệu quả của giải pháp đã xây dựng.
- Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm:
Là phương pháp nghiên cứu và xem xét lại những thành quả thực tiễn trong quá
khứ để rút ra kết luận bổ ích cho thực tiễn và khoa học.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu và tìm hiểu việc tổ chức, chỉ đạo hoạt động NC
KHKT của học sinh tại các trường mà bản thân tác giả đã công tác, đang công
tác và một số trường THPT công lập trên địa bàn huyện Diễn Châu, huyện
Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai. Đây là các trường có sự tương đồng về cơ chế
hoạt động, điều kiện văn hóa và kinh tế xã hội, trong đề tài gọi là “nhóm trường
khảo sát”, gồm:
1. THPT Diễn Châu 2;
2. THPT Diễn Châu 3;
3. THPT Diễn Châu 4 (đã công tác);
4. THPT Diễn Châu 5;
5. THPT Quỳnh Lưu 2;
6. THPT Quỳnh Lưu 3;
7. THPT Quỳnh Lưu 4;
8. THPT Nguyễn Đức Mậu;
9. THPT Hoàng Mai;
10. THPT Hoàng Mai 2 (đang công tác);
- Thời gian tiến hành khảo sát: Từ tháng 11 năm 2019 đến tháng 01 năm
2020.
- Thời gian được khảo sát: Trong 07 năm học mà Sở GD&ĐT Nghệ An tổ
chức các cuộc thi KHKT cấp tỉnh, từ lần thứ nhất đến lần thứ 7 (Từ năm học
2013-2014 đến năm học 2019-2020) .
4. Phạm vi áp dụng đề tài
Mặc dù đề tài được nghiên cứu trên cơ sở khảo sát, đánh giá kết quả hoạt
động NC KHKT của học sinh ở 10 trường THPT công lập trên địa bàn huyện
Diễn Châu, huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai, song các giải pháp được
đưa ra có thể áp dụng được cho hầu hết các trường THPT hiện nay. Lí do là vì
trong nhóm 10 trường THPT công lập đã khảo sát và áp dụng đề tài thì các
trường có các đặc điểm khá đa dạng: