SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT 1-5
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Phát triển năng lực, phẩm chất người học trong hoạt động luyện tập
phần Lịch sử thế giới hiện đại 1945-2000-Lịch sử lớp12
thông qua một số kĩ thuật dạy học tích cực
Lĩnh vực: Lịch sử
Tác giả: Nguyễn Thị Giang
Tổ bộ môn: Xã hội
Năm thực hiện: 2022- 2023
Số điện thoại: 094 11 77 502
Nghĩa Đàn, tháng 4 năm 2023
MỤC LỤC
NỘI DUNG Trang
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ..........................................................................................1
1. Lý do lựa chọn đề tài...........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................2
4. Phương pháp và phạm vi nghiên cứu..................................................................3
4.1. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................3
4.2.Phạm vi nghiên cứu...........................................................................................3
5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.....................................................................3
5.1. Khách thể nghiên cứu ......................................................................................3
5.2. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................................3
6. Đóng góp mới của đề tài nghiên cứu...................................................................3
PHẦN II. NỘI DUNG.............................................................................................5
1. Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu...............................................................5
1.1. Cơ sở lý luận.....................................................................................................5
1.2. Cơ sở thực tiễn..................................................................................................6
1.2.1. Chương trình Lịch sử thế giới hiện đại (từ năm 1945 đến năm 2000) trong
chương trình lịch sử cấp THPT hiện hành...............................................................6
1.2.2. Thực trạng tổ chức hoạt động luyện tập trong giờ Lịch sử ở đơn vị nói riêng
và ở bậc THPT trên địa bàn nói chung....................................................................7
2. Giải pháp...........................................................................................................10
2.1. Định hướng hoạt động luyện tập nhằm phát triển năng lực, phẩm chất người
học phần Lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000)-lịch sử 12..................................10
2.2. Một số kĩ thuật dạy học tích cực dùng cho hoạt động luyện tập trong giờ học
Lịch sử phần Lịch sử thế giới hiện đại (1945-2000) nhằm phát triển năng lực,
phẩm chất người học.............................................................................................11
2.2.1. Sơ đồ học tập...............................................................................................12
2.2.2. Thiết kế thẻ nhớ...........................................................................................18
2.2.3. Trò chơi.......................................................................................................19
2.2.4. Phiếu học tập...............................................................................................29
2.2.5. Trả lời câu hỏi.............................................................................................34
3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......................37
3.1. Mục đích khảo sát...........................................................................................37
3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát................................................................37
3.2.1. Nội dung khảo sát........................................................................................37
3.2.2. Phương pháp và thang đánh giá...................................................................38
3.3. Đối tượng khảo sát..........................................................................................38
3.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề
xuất........................................................................................................................38
3.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất....................................................38
3.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất........................................................39
4. Kết quả thực nghiệm sư phạm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu...........39
4.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm........................................................................39
4.2. Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.........................................................41
PHẦN III. KẾT LUẬN, KHUYẾN NGHỊ...........................................................43
1. Kết luận.............................................................................................................43
2. Khuyến nghị......................................................................................................43
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI
Từ viết tắt
Từ viết đầy đủ
SGK
Sách giáo khoa
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
PPDH
Phương pháp dạy học
THPT
Trung học phổ thông
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
THCS
Trung học cơ sở
GDPT
Giáo dục phổ thông
NXB
Nhà xuất bản
SL
Số lượng
CTTG
Chiến tranh thế giới
KH-KT
Khoa học –kĩ thuật
CNXH
Chủ nghĩa xã hội
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do lựa chọn đề tài
Cùng với sự đổi mới của đất nước, giáo dục cũng có những đổi mới nhất
định để đáp ứng được yêu cầu của thời đại nhằm đào tạo ra những con người có
ích cho xã hội. Từ chương trình dạy học theo định hướng nội dung, hướng đến
chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất của người
học. Sự thay đổi này là một xu thế tất yếu của giáo dục trong thời đại mới.
Trong những năm học vừa qua, phong trào thi đua đổi mới, sáng tạo trong
dạy học nói chung và bộ môn Lịch sử nói riêng theo hướng phát triển năng lực,
phẩm chất người học đã có nhiều chuyển biến. Sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của
các cấp, các ngành nói chung, đặc biệt là cán bộ đầu ngành bộ môn Lịch sử nói
riêng, cũng như sự nổ lực đổi mới trong dạy học của giáo viên đã đưa đến một sự
đột phá trong kết quả kì thi THPT Quốc gia 2022 môn Lịch sử của tỉnh nhà trong
năm qua. Tuy nhiên kết quả này chưa phải là đủ, mỗi người giáo viên cần đổi mới
hơn nữa trong phương pháp dạy học của mình, nhất là khi chúng ta đang bắt đầu
thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới 2018.
Lịch sử là một môn học đặc thù với những chuỗi sự kiện, diễn biến đã diễn
ra trong quá khứ. Với số lượng lớn các sự kiện, mốc thời gian, nội dung cần ghi
nhớ của cả lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc được đưa vào giảng dạy, thì việc
hoàn thành chương trình là việc việc rất khó và nhọc nhằn đối với cả thầy lẫn trò.
Do đó, giáo viên cũng không có thời gian để luyện tập, lắng đọng lại những kiến
thức vừa học. Trong một giờ học lịch sử bao gồm các hoạt động: khởi động, hình
thành kiến thức mới, luyện tập và mở rộng. Theo tinh thần đổi mới phương pháp
và thiết kế kế hoạch dạy học thì hoạt động luyện tập được đặt ra, song khi tiến
hành vẫn chưa được coi trọng. Phần vì giáo viên quá chú trọng vào hoạt động
hình thành kiến thức mới, phần vì việc phân bố thời gian chưa hợp lý nên thời
gian cho hoạt động luyện tập vẫn bị hạn chế. Mặc dù hoạt động luyện tập không
chiếm quá nhiều thời gian (chỉ từ 3 phút đến tối đa là 10 phút) nhưng lại có vai
trò rất lớn trong việc khơi gợi những sáng tạo trong suy nghĩ, hình thành năng lực
tư duy lịch sử cho học sinh. Tổ chức được hoạt động luyện tập thông qua các kĩ
thuật dạy học tích cực cho học sinh chính là giáo viên đã phát huy được vai trò
chủ động, tích cực của học sinh trong quá trình học tập thông qua việc lĩnh hội
kiến thức sau giờ học. Thực tế dạy học, đã có nhiều giáo viên chú ý đến hoạt
động luyện tập của học sinh nhưng cũng nhiều giáo viên coi đây là việc làm
“phụ” trong một số giờ học nên còn đại khái, qua loa. Thông thường, sau khi
cung cấp xong kiến thức cơ bản của bài học, giáo viên thường đặt câu hỏi “Em
hãy khái quát lại nội dung chính của bài học”, sau đó gọi 1,2 học sinh trình bày.
Học sinh phát biểu ý kiến, giáo viên chốt lại và cho học sinh ghi nhận vào vở.
Hoặc khi thấy gần hết giờ, hoặc khi không có học sinh trả lời thì giáo viên tự tóm