Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thực trạng và giải pháp về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở Trung tâm GDTX

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN

TRUNG TÂM GDTX SỐ 2 ===***===

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP VỀ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở TRUNG TÂM GDTX

LĨNH VỰC: GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

NĂM HỌC: 2022 - 2023

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN

TRUNG TÂM GDTX SỐ 2 ===***===

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP VỀ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH Ở TRUNG TÂM GDTX

LĨNH VỰC: GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN

Tác giả : Nguyễn Thị Kim Thúy Số điện thoại : 0943 657 226 Gmail : ngankimthuy1980@gmail.com

NĂM HỌC: 2022 - 2023

Mục lục

2. Mục đích nghiên cứu 2 ........................................................... 2 ......................................................... 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 4. Đối tượng và phạm vi khảo sát 2 ........................................... 5. Phương pháp nghiên cứu 2 .................................................... 3 ......................................... 6. Những đóng góp mới của đề tài 3. Kết quả công tác giáo dục đạo đức cho học sinh thể hiện qua xếp hạnh kiểm các năm gần đây. 44 ................................... 46 ............................................... 4. Một số hình ảnh hoạt động.

Hoạt động trải nghiệm chào mừng ngày 8/3 48 ...................................................................................................... Truyền thông phòng chống tai nạn thương tích, đuối nước và tác 54 ................................................................ hại của thuốc lá điện tử

1. Nghiệp vụ quản lý trường THCS – tập 4- trường cán bộ quản 56 .................................... lý giáo dục TP. Hồ Chí Minh. Năm 2003. 2. Lý luận quản lý giáo dục và phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục trường THCS- tập 2- trường cán bộ quản lý giáo 56 ............................................... dục TP. Hồ Chí Minh. Năm 2003. 3. Tài liệu BDTX cho giáo viên THCS chu kỳ 3( 2004-2007) môn GDCD- vụ giáo dục trung học. 56 ................................................... 4. Quyết định số 02/2007/QĐ- BGDĐT về việc ban hành quy chế đánh giá xếp loại học sinh trung tâm GDTX. 56 ...................... 5. Quyết định số 07/2007/QĐ-BGDĐT về việc ban hành điều lệ trường THCS, trường THPT và trường PT có nhiều cấp học. 56 ......

A. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Những năm qua, đất nước ta chuyển mình trong công cuộc đổi mới sâu sắc và toàn diện, từ một nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Với công cuộc đổi mới, chúng ta có nhiều thành tựu to lớn rất đáng tự hào về phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa - giáo dục.

Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế mới cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiệp giáo dục, trong đó sự suy thoái về đạo đức và những giá trị nhân văn tác động đến đại đa số thanh niên và học sinh như: có lối sống thực dụng, thiếu ước mơ và hoài bão, lập thân, lập nghiệp; những tiêu cực trong thi cử, bằng cấp, chạy theo thành tích. Thêm vào đó, sự du nhập văn hoá phẩm đồi truỵ thông qua các phương tiện như phim ảnh, games, mạng Internet… làm ảnh hưởng đến những quan điểm về tình bạn, tình yêu trong lứa tuổi thanh thiếu niên và học sinh, nhất là các em chưa được trang bị và thiếu kiến thức về vấn đề này.

Đánh giá thực trạng giáo dục, đào tạo Nghị quyết TW2 khóa VIII nhấn mạnh: “Đặc biệt đáng lo ngại là một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước. Trong những năm tới cần tăng cường giáo dục tư tưởng đạo đức, ý thức công dân, lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh… tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động xã hội, văn hoá, thể thao phù hợp với lứa tuổi và với yêu cầu giáo dục toàn diện”.

Luật giáo dục 2005 đã xác định: “ Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp cho học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân.

Trong nhà trường phổ thông nói chung và trung tâm GDTX số 2 Nghệ An nói riêng, số học sinh vi phạm đạo đức có chiều hướng gia tăng, tình trạng học sinh kết thành băng nhóm bạo hành trong trường học đáng được báo động. Một số giáo viên chưa thật sự là tấm gương sáng cho học sinh, chỉ lo chú trọng đến việc dạy tri thức khoa học, xem nhẹ môn GDCD, thờ ơ không chú ý đến việc giáo dục tình cảm đạo đức cho học sinh.

Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, để góp phần vào công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay, và qua thực tiễn công tác quản lý và giảng dạy học sinh ở trung tâm GDTX, tôi nhận thấy việc nắm rõ thực trạng và đề ra biện pháp về công tác giáo giáo dục đạo đức cho học sinh

là một nhiệm vụ hết sức quan trọng của người cán bộ GD. Đó là lý do tại sao tôi chọn đề tài: “Thực trạng và giải pháp về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở Trung tâm GDTX”.

Đánh giá được thực trạng của công tác giáo dục đạo đức học sinh ở trung tâm GDTX, thông qua đó đề ra biện pháp giáo đạo dức học sinh một cách có hiệu quả giúp cho các em trở thành những người tốt trong xã hội.

Nhìn nhận lại thực trạng của công tác giáo dục đạo đức học sinh của trung

tâm GDTX trong năm học.

Đưa ra một số biện pháp về việc thực hiện công tác giáo dục đạo đức cho

học sinh của trường trong giai đoạn hiện nay.

2. Mục đích nghiên cứu

Nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh trong Trung tâm GDTX

số 2 Nghệ An trong giai đoạn hiện nay.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Làm rõ những vấn đề lý luận về đạo đức cách mạng và giáo dục đạo đức

cách mạng cho học sinh.

- Khảo sát, đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức cho học sinh trong Trung

tâm GDTX hiện nay.

- Đề xuất quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo

dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay.

4. Đối tượng và phạm vi khảo sát

4.1. Đối tượng khảo sát

Đối tượng nghiên cứu là học sinh Trung tâm GDTX.

4.2. Phạm vi nghiên cứu khảo sát

Đề tài đặt trọng tâm ở thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên trong Trung tâm GDTX giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo.

5. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp chủ yếu sau: phương pháp hệ thống có cấu trúc; phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp thống kê.

Thông tin thu thập để nghiên cứu được tìm từ các nguồn tài liệu sau:

Luận cứ khoa học, định lý, qui luật, định luật, khái niệm,…có thể thu thập

được từ sách giáo khoa, tài liệu chuyên nghành, sách chuyên khảo...

Mục đích nghiên cứu tài liệu là tìm hiểu lịch sử nghiên cứu. Nội dung phân

tích bao gồm: phân tích nguồn, tác giả, nội dung và tổng hợp tài liệu.

6. Những đóng góp mới của đề tài

Đây là đề tài nghiên cứu việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trên một địa bàn cụ thể với những đặc điểm, tình hình riêng. Các kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ là sự đóng góp vào việc chỉ đạo nâng cao chất lượng hoạt động của Trung tâm GDTX và Đoàn thanh niên trong quá trình hội nhập hiện nay, đồng thời là cơ sở khoa học giúp cho việc tham mưu với cấp ủy Đảng, nhà trường làm tốt công tác thanh niên trong tình hình mới.

Trên cơ sở nghiên cứu đạt được, có thể mở rộng việc nghiên cứu nâng cao chất lượng công tác giáo dục đạo đức trên địa bàn thị xã, để có được những giải pháp có tính chất hệ thống chung cho Trường học và cả tổ chức Đoàn trong thời gian tới.

B. NỘI DUNG

I. Các khái niệm cơ bản

1. Đạo đức là gì? Đạo đức là một từ Hán-Việt, được dùng từ xa xưa để chỉ một yếu tố trong tính cách và giá trị của mỗi con người. Là hệ thống các quy tắc về chuẩn mực của cộng đồng và xã hội. Đạo là con đường, đức là tính tốt hoặc những công trạng tạo nên. Khi nói một người có đạo đức là ý nói người đó có sự rèn luyện thực hành các lời răn dạy về đạo đức, sống chuẩn mực và có nét đẹp trong đời sống và tâm hồn và người có đạo đức rất biết quan tâm người khác.

Đạo đức là hệ thống quy tắc, tiêu chuẩn, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự nguyện điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng, xã hội.

Đạo đức được xem là khái niệm luân thường đạo lý của con người, nó thuộc về vấn đề tốt-xấu, hơn nữa xem như là đúng-sai, được sử dụng trong 3 phạm vi: lương tâm con người, hệ thống phép tắc đạo đức và trừng phạt đôi lúc còn được gọi giá trị đạo đức; nó gắn với nền văn hoá, tôn giáo, chủ nghĩa nhân văn, triết học và những luật lệ của một xã hội về cách đối xử từ hệ thống này.

Đạo đức thuộc hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, quy tắc nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau, với xã hội, với tự nhiên trong hiện tại hoặc quá khứ cũng như tương lai chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội.

Đạo đức là một hiện tượng lịch sử và xét cho cùng, là sự phản ánh của các quan hệ xã hội. Có đạo đức của xã hội nguyên thủy, đạo đức của chế độ chủ nô, đạo đức phong kiến, đạo đức tư sản, đạo đức cộng sản. Lợi ích của giai cấp thống trị là duy trì và củng cố những quan hệ xã hội đang có; trái lại, giai cấp bị bóc lột tuỳ theo nhận thức về tính bất công của những quan hệ ấy mà đứng lên đấu tranh chống lại và đề ra quan niệm đạo đức riêng của mình. Trong xã hội có giai cấp, đạo đức có tính giai cấp. Đồng thời, đạo đức cũng có tính kế thừa nhất định. Các hình thái kinh tế - xã hội thay thế nhau, nhưng xã hội vẫn giữ lại những điều kiện sinh hoạt, những hình thức cộng đồng chung. Tính kế thừa của đạo đức phản ánh "những luật lệ đơn giản và cơ bản của bất kì cộng đồng người nào" (Lênin). Đó là những yêu cầu đạo đức liên quan đến những hình thức liên hệ đơn giản nhất giữa người với người. Mọi thời đại đều lên án cái ác, tính tàn bạo, tham lam, hèn nhát, phản bội... và biểu dương cái thiện, sự dũng cảm, chính trực, độ lượng, khiêm tốn... "không ai nghi ngờ được rằng nói chung đã có một sự tiến bộ về mặt đạo đức cũng như về tất cả các ngành tri thức khác của nhân loại" (Enghen). Quan hệ giữa người với người ngày càng mang tính nhân đạo cao hơn. Ngay trong xã hội nguyên thủy đã có những hình thức đơn giản của sự tương trợ và không còn tục ăn thịt người. Với sự xuất hiện của liên minh bộ lạc và nhà nước, tục báo thù của thị tộc dần dần mất đi. Xã hội chủ nô coi

việc giết nô lệ là việc riêng của chủ nô, đến xã hội phong kiến, việc giết nông nô bị lên án. Đạo đức phong kiến bóp nghẹt cá nhân dưới uy quyền của tôn giáo và quý tộc; đạo đức tư sản giải phóng cá nhân, coi trọng nhân cách. "Nhưng chúng ta vẫn chưa vượt được khuôn khổ của đạo đức giai cấp. Một nền đạo đức thực sự có tính nhân đạo, đặt lên trên sự đối lập giai cấp và mọi hồi ức về sự đối lập ấy chỉ có thể có được khi nào xã hội đã tới một trình độ mà trong thực tiễn của đời sống, người ta không những thắng được mà còn quên đi sự đối lập giai cấp". Đó là trình độ của xã hội tương lai, xã hội cộng sản chủ nghĩa

Đạo theo quan niệm của người xưa là con đường, là năng lực phổ biến điều hành mọi sự mọi sự vận động và biến hóa không ngừng của vạn vật và sự việc quanh ta. Đạo trong Kinh Dịch đặt trên nền tảng thiên kinh địa nghĩa: trật tự xã hội phản ánh trật tự vũ trụ. Không có một đấng tối cao nào có thể tùy tiện ban phúc giáng họa mà chỉ còn các nguyên lý vô ngã Âm Dương, ngã là tôi, vô ngã là không có cái tôi, mà theo ngôn ngữ hiện đại được hiểu là quy luật khách quan. Nói một cách khác theo ngôn ngữ của chúng ta ngày nay thì Đạo là quy luật xảy ra xung quanh ta không tùy thuộc vào ý nguyện cá nhân của bất cứ ai.

Đức là hiểu Đạo. Đức là mức độ tập trung của Đạo ở một con người. Nói theo ngôn từ ngày nay Đức là trình độ năng lực nắm vững và vận dụng quy luật. Trình độ cao bao nhiêu thì Đức dày bấy nhiêu.

Thánh nhân là người có Đức. Theo cách hiểu ngày nay thánh nhân đơn giản chỉ là "người có trình độ" nắm vững được sự vận động khách quan của quy luật, kể cả quy luật tự nhiên lẫn quy luật xã hội.

Lịch sử xã hội loài người đã khẳng định tầm quan trọng của đạo đức trong quá trình tổ chức thiết lập, duy trì trật tự, ổn định và phát triển xã hội. Tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội mà sự tác động của đạo đức đến cá nhân và xã hội có khác nhau. Vai trò của đạo đức được thể hiện là một trong những phương thức cơ bản để điều chỉnh hành vi con người, một sự điều chỉnh hoàn toàn tự nguyện, tự giác, không vụ lợi trong một phạm vi rộng lớn. Đạo đức góp phần nhân đạo hóa con người và xã hội loài người, giúp con người sống thiện, sống có ích. Đạo đức thể hiện bản sắc dân tộc trong quan hệ quốc tế, là cơ sở để mở rộng giao lưu giữa các giá trị văn hóa của dân tộc, quốc gia với các dân tộc, quốc gia khác. Đạo đức góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.

Quan niệm đạo đức truyền thống ở Việt Nam dĩ nhiên không chỉ phụ thuộc một chiều vào tư tưởng đạo đức Nho học, mà chủ yếu bị chi phối bởi văn hóa xóm làng quy định cái tình, cái nghĩa, cái lý…cộng đồng hơn là cương thường hay luân thường Nho giáo. Nội dung và phạm vi của đạo đức Việt Nam là lối sống có tình nghĩa theo phương châm thấu tình sẽ đạt lý.

Đạo đức xét đến cùng là sự phản ánh của các quan hệ kinh tế - xã hội. Giá trị đạo đức được xác định ở chỗ nó phục vụ cho tiến bộ xã hội vì hạnh phúc của con người. Đạo đức giúp cho xã hội loài người tiến lên trình độ cao hơn, thoát khỏi ách bóc lột lao động. Bàn về đạo đức cộng sản chủ nghĩa, Lênin cho rằng: “Đó là những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần

đoàn kết tất cả nhữmg người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản”. Đây là một quan niệm mang tính cách mạng và khoa học về đạo đức mà quan niệm của các tôn giáo và các nền đạo đức khác không thể đạt tới. Đạo đức ngoài sự chi phối của các điều kiện kinh tế - xã hội, còn chịu sự tác động của sự tự ý thức và niềm tin về bản thân mình, về dân tộc, giai cấp theo những lý tưởng và những định hướng giá trị nhất định. Do đó, đạo đức có tính độc lập tương đối. Cho nên không thể quả quyết rằng, sự giàu có về vật chất sẽ gắn liền với sự giàu có về tinh thần đạo đức hay ngược lại.

Ngày nay, sự phát triển của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, các quy tắc, chuẩn mực của đạo đức dần biến đổi. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa là các giá trị đạo đức cũ hoàn toàn mất đi, thay vào đó là các giá trị đạo đức mới. Các giá trị đạo đức ở Việt Nam hiện nay là sự kết hợp sâu sắc truyền thống đạo đức tốt đẹp của dân tộc với xu hướng tiến bộ của thời đại, của nhân loại. Đó là tinh thần cần cù, sáng tạo, yêu lao động; tình yêu quê hương, đất nước gắn liền với CNXH; sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật, có lối sống văn minh, lành mạnh; có tinh thần nhân đạo và tinh thần quốc tế cao cả. Hồ Chí Minh là người bàn nhiều về đạo đức, nhất là đạo đức cách mạng. "Đức là gốc" là quan điểm cơ bản, xuyên suốt, nhất quán trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức không chỉ là "gốc", nền tảng, nhân tố chủ chốt của người cách mạng, còn là thước đo lòng cao thượng của con người. Vấn đề đạo đức được Hồ Chí Minh đặt ra và xem xét một cách toàn diện trong tất cả mọi lĩnh vực hoạt động của con người, từ việc tư đến việc công, từ lao động sản xuất ở hậu phương đến chiến đấu ngoài mặt trận, từ học tập, công tác đến sinh hoạt hàng ngày. Hồ Chí Minh cũng bàn đến đạo đức ở mọi phạm vi từ gia đình tới xã hội, từ giai cấp đến dân tộc, từ quốc gia đến quốc tế. Việc Hồ Chí Minh xem xét vấn đề đạo đức một cách toàn diện là một cách nhìn mang tính khách quan, phù hợp với hoạt động phong phú đa dạng của đời sống xã hội và của mỗi con người. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vừa là đạo đức Việt Nam vừa là đạo đức cộng sản, vừa mang cốt cách của văn hóa đạo đức phương Đông vừa mang dáng dấp của đạo đức phương Tây.

Người có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn gian khổ, thất bại tạm thời...cũng không rụt rè lùi bước, khi gặp thuận lợi và thành công, vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, khiêm tốn, chất phác, không công thần, địa vị, kèn cựa hưởng thụ, thật sự trở thành người “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”. Vì “Đức là gốc” cho nên đạo đức cách mạng là thước đo lòng cao thượng của con người. Theo Hồ Chí Minh, trong đời sống xã hội cũng như trong hoạt động cách mạng, mỗi người có công việc, tài năng, vị trí khác nhau, người làm việc to, người làm việc nhỏ, nhưng bất cứ ai giữ được đạo đức cách mạng đều là người cao thượng. Hồ Chí Minh khẳng định: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. “Đức là gốc” vì trong đức đã có tài, có cái đức

sẽ đi đến cái trí. Bởi người thật sự có đức thì bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao trình độ, rèn luyện năng lực để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Và khi đã thấy sức không vươn lên được thì sẵn sàng nhường bước, học tập và ủng hộ người tài đức hơn mình, để họ gánh vác việc nước việc dân. Như vậy, “Đức là gốc” ở đây phải là “Đức lớn” - đức tận tâm, tận lực phấn đấu hy sinh vì cách mạng, vì nước vì dân, nó không đồng nhất với những phẩm chất đạo đức thông thường cụ thể, như hiền lành, ngoan ngoãn, tốt bụng...trong đời sống hàng ngày. Như vậy, theo Hồ Chí Minh, Đảng phải "là đạo đức, là văn minh" trong đó đạo đức là "gốc" vẫn là vấn đề được Hồ Chí Minh đặt lên trên hết, trước hết. Bởi Đảng cộng sản muốn đóng trở thành tiên phong thì trước hết phải là một đảng tiêu biểu cho đạo đức cách mạng, tận tâm, tận lực phụng sự tổ quốc và nhân dân. Hồ Chí Minh quan niệm đạo đức cách mạng là đạo đức của người cách mạng xuất hiện trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc và đi lên CNXH ở Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là trung với nước, hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng; là cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; luôn yêu thương, quý trọng con người, sống có tình, có nghĩa và tinh thần quốc tế trong sáng…Và đạo đức cách mạng là cái gốc của nhân cách, là nền tảng của người cách mạng. Tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo đức và đạo đức cách mạng đã đóng góp làm phong phú thêm tư tưởng đạo đức cách mạng của đạo đức học Mác-Lênin, được biểu hiện vận dụng nhuần nhuyễn giữa tính nhân văn của các dân tộc Việt Nam với đạo đức cách mạng của giai cấp công nhân.

Chính Hồ Chí Minh là tấm gương sáng ngời về đạo đức cách mạng, là mẫu mực kết tinh tất cả những phẩm chất tốt đẹp nhất của người Việt Nam với đạo đức cộng sản cao quý của Chủ nghĩa Mác - Lênin. Những quy tắc đạo đức của Người nêu ra đã trở thành vũ khí mạnh mẽ của cả dân tộc ta trong cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội, vì hoà bình, hợp tác và hữu nghị với tất cả các dân tộc khác trên thế giới. Khi đánh giá vai trò của đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng và là sức mạnh của người cách mạng, coi đó là cái gốc của cây, ngọn nguồn của sông nước. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang vì sự nghiệp độc lập dân tộc và CNXH. Cho nên, đức là gốc nhưng đức và tài phải kết hợp với nhau để hoàn thành nhiệm vụ cách mạng. Muốn làm cách mạng thì trước hết con người phải có cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp đối với giai cấp công nhân, nhân dân lao động, với cả dân tộc mình. Cái tâm, cái đức ấy lại phải thể hiện trong các mối quan hệ xã hội hằng ngày với dân, với nước, với đồng chí, đồng nghiệp và với mọi người xung quanh mình.

Ngược lại với Đạo đức là Đạo đức giả. Cùng với những thói ích kỷ, đố kị, xu nịnh, a dua, thói đạo đức giả là một thói xấu đang hoành hành mối quan hệ

giữa con người và con người. Nó làm mất dần vẻ chân thực vốn có của đời sống xã hội. Nạn đạo đức giả sẽ làm suy yếu nền văn hóa của một đất nước.

Dân gian đã có rất nhiều thành ngữ, ca dao… để vạch mặt kẻ đạo đức giả: "Miệng nam mô, bụng một bồ dao găm", hoặc "Bề ngoài thơn thớt nói

cười, bề trong nham hiểm giết người không dao".

Thói đạo đức giả có mặt ở khắp mọi nơi, mọi chốn, nhưng rất khó bị phát giác. Thói đạo đức giả luôn đi cùng với tâm lý cả tin. Ở đâu có sự cả tin thì ở đó có thói đạo đức giả. Đạo đức xã hội chủ nghĩa hướng con người tới tinh thần cao cả của tâm hồn, văn hóa. Bởi vậy, trong cuộc sống luôn đòi hỏi sự rèn luyện. Cảnh giác và tẩy trừ thói đạo đức giả là điều vô cùng cần thiết, trước hết là sự cảnh giác với chính bản thân mình.

Nguyên nhân : Do chủ nghĩa cá nhân, người nói dối trá vì quyền lợi của mình. Thiếu những tấm gương đạo đức thực sự xung quanh người nói (chứ không phải trong sách vở), hoặc tâm lý ỉ lại vào những tấm gương mà không chịu làm gương trước do sợ thiệt.

Do áp lực (người quyền trên, từ lãnh đạo, từ đồng nghiệp...) đè nặng lên vai người nói, mà năng lực thì có hạn, người nói phải đối phó với sự thật có thể gây thất vọng cho người khác (bệnh thành tích). Muốn thật có khi cũng không được, bởi điều đó ảnh hưởng tới những người khác.

Do tâm lý sống chung với tiêu cực của các thành viên trong xã hội, coi đạo đức giả là chuyện bình thường trong thời buổi hiện nay; thờ ơ, ngại va chạm, thiếu đấu tranh để bảo vệ lẽ phải.

Do tâm lý đám đông, thấy người khách hô khẩu hiệu thì cũng chỉ hô khẩu

hiệu theo chứ chưa nghĩ tới những khó khăn khi làm (tính chất phong trào).

Đây là vấn đề rộng lớn, liên quan đến nhiều người, nhiều Bộ ngành, đia phương.... Một cá nhân hoặc ít người không thể thay đổi được. Mà đòi hỏi cả xã hội, các ngành nghề, mỗi người đều phải vào cuộc, tạo nên một sự thay đổi đồng bộ.

Đôi khi đạo đức giả lại là công cụ bất đắc dĩ của một người, một nhóm người...để tự vệ trước thói đạo đức giả của một người, một nhóm người...khác (có khi bị cho là ngụy biện)

Tác hại Sự mất uy tín của cá nhân (tổ chức...) do người đó (người trong tổ chức

đó...) có thói đạo đức giả, ảnh hưởng ở trong nước và có thể đối với cả quốc tế.

Tạo ra một hệ thống cổ xúy lừa đảo và tham nhũng, bởi trong những hệ

thống đàng hoàng hơn, chân chính hơn thì người đạo đức giả khó có chỗ đứng.

Những người sống đúng với đạo đức truyền thống, người làm khoa học nghiêm chỉnh bị o ép, coi thường, dẫn đến chán nản, khó phát huy khả năng do có nhiều bất công.

Sự lây truyền căn bệnh thành tích từ các em học sinh từ khi ngồi trên ghế

nhà trường, bệnh lừa đảo... đến các thế hệ tiếp sau.

Các giá trị xã hội bị đảo lộn.

Đánh mất chính mình Một số quan điểm về đạo đức giả Theo Hồ Chí Minh: "Hãy làm theo tôi nói, đừng làm theo tôi làm", đó là thói đạo đức giả của các giai cấp bóc lột. Chúng ta phải phấn đấu để trong xã hội ta không còn những kẻ đạo đức giả, càng không cho phép những kẻ đạo đức giả vẫn đi dạy dỗ người khác về đạo đức.

Nhưng Bill Gates thì cho rằng: “ Cuộc sống vốn không công bằng - Hãy tập quen dần với điều đó” Đạo đức giả không đồng nghĩa với nói dối Nói dối có nhiều mục đích khác nhau: Nói dối mà có lợi cho cả người nói và người nghe: là một biểu hiện của trêu đùa, bông đùa...Nhiều khi là liệu pháp tâm lý giúp người nghe, được ứng dụng trong Tâm lý trị liệu.(ám thị)

Nói dối mà có lợi cho người nói, không có lợi (hoặc có hại) cho người nghe, được gọi là dối trá, là một biểu hiện của lợi dụng, tham nhũng, bệnh thành tích, đạo đức giả, nịnh hót, mị dân...Trong chiến đấu thì nói dối có thể là chiến thuật, mưu kế...(ám thị)

Nói dối mà không có lợi cho người nói, có lợi cho người nghe là một

biểu hiện của lòng cao thượng.

Nói dối mà có hại cho cả người nói và người nghe là khi thói đối trá bị

lật tẩy, đôi khi là hậu quả của lời nói dối tưởng như vô hại.

Phòng chống Cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, mỗi người tự rèn luyện bản thân, người trách nhiệm càng cao thì càng phải làm gương cho người khác xung quanh mình, nâng cao tính kỷ luật của bản thân, nói đi đôi với làm.

Đảm bảo pháp luật được thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc. Nghiêm

trị những kẻ tham nhũng, cơ hội...

Nâng cao dân trí để không cả tin, không cho thói đạo đức giả có chỗ

đứng.

Phạm trù đạo đức học là những khái niệm đạo đức cơ bản phản ảnh những đặc tính căn bản, những phương diện và những quan hệ phổ biến nhất của những hiện tượng đạo đức trong đời sống hiện thực.

Nghiên cứu các phạm trù đạo đức học giúp người nghiên cứu nắm được

một cách hệ thống, cơ bản nội dung của khoa học đạo đức học.

Hệ thống các khái niệm, phạm trù đạo đức học cung cấp phương tiện và công cụ để các chủ thể phản ảnh các hiện tượng đạo đức hết sức phức tạp, đa dạng trong đời sống hiện thực, đồng thời nó còn làm phát triển khả năng tư duy khoa học một cách hệ thống và có căn cứ.

Phạm trù đạo đức học có lịch sử phát triển lâu dài. Trong từng thời đại và xã hội cụ thể, các phạm trù đạo đức học là sự khái quát hóa những hiện tượng và nhu cầu đạo đức của đời sống hiện thực gắn liền với sự phát triển của những điều kiện kinh tế – xã hội tương ứng.

Cùng với sự phát triển của lịch sử, nội dung các phạm trù, khái niệm đạo đức học lại được bổ sung và phát triển. Qua đó, qua hệ thống các phạm trù và những nội dung của nó phản ảnh một cách khái quát nhất sự hình thành và phát triển tư tưởng đạo đức qua các thời đại.

Các phạm trù đạo đức là sự khái quát dưới hình thức lý luận các hiện tượng đạo đức trong đời sống hiện thực và những quan niện của con người về những hiện tượng đó. Vì vậy, phạm trù đạo đức ngoài ý nghĩa thông tin các nội dung cơ bản, nó còn bao hàm sự đánh giá và nhận định các giá trị.

Tính phân cực là một trong những điểm đáng chú ý của phạm trù đạo đức học. Đó là sự phân cực giữa thiện và ác, giữa hạnh phúc và bất hạnh, lương tâm và vô lương tâm….

Nội dung các phạm trù đạo đức học tuy là kết quả phản ảnh của đời sống hiện thực, mà còn chứa đựng những quan niệm giá trị như niềm tin bên trong đã được thăng hoa thành những tình cảm thiêng liêng cao cả.

2 Phạm trù lẽ sống : Lẽ sống hay ý nghĩa cuộc sống là một trong những vấn đề trung tâm của đời sống con người. Có thể xem quan niệm con người về lẽ sống là nền tảng tinh thần của họ. Nó chi phối và liên quan mật thiết đến những định hướng sống của con người hết sức cơ bản như lý tưởng, niềm tin, thái độ sống, các quan niệm về hạnh phúc, thiện, ác…

Người có lẽ sống tốt đẹp sẽ có khả năng vượt qua mọi khó khăn để vươn lên trong cuộc sống. Ngược lại, sự khủng hoảng về quan niệm lẽ sống sẽ có thể dẫn con người tới đổ vỡ niềm tin, chao đảo tinh thần, lệch hướng trong cuộc sống, rối loạn trong hành động dẫn tới những hậu quả khó lường.

Do lẽ sống là vấn đề mang bản chất tinh thần sâu xa nhất gắn liền với xã hội và con người, nên nhiều nhà triết học, đạo đức học đã xem lẽ sống là vấn đề vừa có ý nghĩa triết học, vừa có ý nghĩa đạo đức học và là trung tâm khi nghiên cứu con người của mọi thời đại.

Ngay từ thời cổ đại, lẽ sống của con người đã trở thành một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm sâu sắc của các nhà triết học. Người đặt vấn đề lẽ sống đầu tiên là nhà triết học cổ đại Epyquya. Ông quan niệm lẽ sống của con người là sự hài hòa với tự nhiên, trong đó con người có một cuộc sống tinh thần thanh thản, yên tĩnh. Do đó, ông cho nguồn gốc của lẽ sống đúng đắn của mỗi người lảơ trí thông minh của họ. Chính trí thông minh giúp con người lựa chọn sự hợp lý và loại bỏ khỏi mình những ảo tưởng, những tham vọng không có căn cứ.

Epyquya đặt câu hỏi con người sống có ý nghĩa là gì? Trả lời câu hỏi này

có một số quan niệm khác nhau.

Quan điểm thứ nhất cho rằng con người sống không có ý nghĩa gì cả. Tiêu biểu cho quan niệm này là các trường phái tôn giáo, duy tâm, chủ nghĩa bi quan lịch sử. Theo họ, con người ra đời đã khổ sở, chẳng có ý nghĩa gì.

Quan điểm thứ hai cho rằng cuộc sống con người có ý nghĩa, nhưng ý

nghĩa khác nhau tùy thuộc vào những quan điểm khác nhau.

Trung Quốc thời cổ đại: Theo Nho giáo thì mẫu người quân tử và lẽ sống “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”, “nhân, lễ, nghĩa, trí, tín”. Mạnh Tử: “giàu sang không đánh mất tâm tính, nghèo nàn không đổi được khí tiết, uy quyền, bạo lực không làm mình nhục chí, như thế mới đáng bậc trượng phu”.

Thời cận đại thì lẽ sống là tìm kiếm tri thức khoa học, đề cao lý trí con

người.

Thời hiện đại tư bản chủ nghĩa, lẽ sống là tiền bạc. Ý nghĩa cuộc sống? Mỗi con người trong cuộc sống của mình đều trực tiếp hay gián tiếp trả lời câu hỏi này. Thông thường trả lời câu hỏi này có hai thái độ.

Tích cực đối với cuộc sống: tức thấy được bản chất con người thì bản chất xã hội là quan trọng,chủ yếu. cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi thấm đượm chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc, khi quán triệt nguyên tắc “mình vì mọi người và mọi người vì mình”. Do đó, nhìn nhận trách nhiệm và hạnh phúc của mình trong mối quan hệ biện chứng với nhau.

Tiêu cực với cuộc sống: Thấy mọi giá trị trên đời đều là hư ảo, cuộc sống có ý nghĩa khi thực hiện nghĩa vụ của mình. Hay chỉ thấy lợi ích của mình mà không thấy lợi ích của người khác và xã hội, cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi được thỏa mãn những nhu cầu ham muốn của cá nhân mình như giàu có, danh lợi, vì tiền…

Từ việc lý giải ý nghĩa cuộc sống này mà hình thành nên những ước mơ,

khát vọng cần vươn tới gọi là lẽ sống.

Lẽ sống có hai loại: Lẽ sống tầm thường: được nảy sinh và giới hạn bởi những ham muốn cụ

thể và ít liên quan đến trách nhiệm của mình đối với người khác và xã hội.

Lẽ sống đạo đức: là một quan niệm sống của con người mà nội dung chính là mối quan hệ giữa hạnh phúc và nghĩa vụ. Nói cách khác, lẽ sống đạo đức lẽ sống đạo đức chính là ý nghĩa cuộc sống mà con người tự nhận thức được, tự giác hành động vì một lý tưởng đạo đức cao đẹp dựa trên một quan niệm nhân sinh tiến bộ.

Lẽ sống đạo đức khác lẽ sống tầm thường ở chỗ con người nhận ra ý nghĩa cuộc sống của mình hướng tới những giá trị đích thực, tự nguyện, tự giác làm điều lợi vì hạnh phúc của xã hội, tự giác sống vì người khác dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào đều có ý thức giữ gìn nhân cách, phẩm giá của mình. “giàu sang không quyến rũ, nghèo khó không chuyển lay, uy vũ không khuất phục”.

Lẽ sống là phạm trù trung tâm của đạo đức học vì nó quan trọng và quyết

định nội dung, tính chất của các phạm trù khác.

Xác định lẽ sống đúng đắn: tạo thành một lối sống, một quan niệm đúng đắn. Sống để cống hiến cho xã hội, sống vì hạnh phúc người khác “đời yêu ta ta phải hiến cho đời”, nó sẽ thúc đẩy con người hành động tiến lên. Nhân phẩm được đánh giá cao, giữ gìn phẩm chất, danh dự. “Ngọc nát còn hơn giữ ngói lành”, “làm trai sống trong trời đất phải xứng danh gì với núi sông”.

Lẽ sống đạo đức sẽ mang lại hạnh phúc chân chính cho xã hội, cá nhân. lẽ

sống đúng đắn tạo nên tinh thần lạc quan, yêu đời “thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc” (Trần Bình Trọng). Các vị lãnh tụ đã chọn lẽ sống để cống hiến, mang lại hạnh phúc nhiều nhất cho nhân dân nên trong khó khăn vẫn luôn lạc quan yêu đời.

Quan niệm về lẽ sống của đạo đức học Marx-Lenin: Đạo đức học Marxist khẳng định ý nghĩa cuộc sống của con người trong

đời sống hiện thực và xem đó như nền tảng tinh thần của đời sống con người.

Để có thể giải quyết một cách khoa học nội dung của ý nghĩa cuộc sống con người cần phải xuất phát từ những tiền đề hiện thực, khách quan gắn liền với những hoạt động cơ bản, hoạt động sinh sống của con người.

Để có thể tồn tại và phát triển, con người và xã hội loài người phải dựa

vào lao động sản xuất, lao động là phương thức tồn tại và phát triển xã hội.

Lao động sản xuất còn là động lực, là phương thức hình thành và phát

triển hoàn thiện con người cả về mặt thể chất lẫn tinh thần.

Lao động sản xuất của con người không chỉ bó hẹp trong một mục đích duy nhất là duy trì sự tồn tại thể xác của họ, mà còn biến bản thân hoạt động ấy thành đối tượng của ý thức và ý chí khiến cho hoạt động ấy trở nên chủ động, sáng tạo và theo quy luật của cái đẹp.

Quá trình lao động sản xuất không chỉ là sự sản xuất các giá trị vật chất, đồng thời còn sản xuất ra các giá trị tinh thần thấm đượm vào các sản phẩm vật chất khiến cho bản thân chúng cũng được thể hiện ra như những giá trị tinh thần xã hội.

Vì vậy, trong quá trình lao động sản xuất và hưởng thụ xã hội để duy trì và phát triển đời sống, con người tìm đối tượng không chỉ là vật chất mà còn là tinh thần, văn hóa. Cùng với sự phát triển của hoạt động lao động sản xuất với tính xã hội hóa ngày càng cao, chứa đựng hàm lượng trí tuệ ngày càng lớn thì đời sống tinh thần, văn hóa càng có ý ngỹia hết sức quan trọng đối với lao động sản xuất xã hội. Chính vì vậy, lao động sản xuất của con người không chỉ dừng lại ở trình độ kỹ thuật, công cụ mà trên một bình diện cao hơn, nó còn đòi hỏi tìm cho mình một ý nghĩa cho toàn bộ hoạt động đó.

Những hoạt động lao động sản xuất là cốt lõi của toàn bộ hoạt động của con người, là bản chất sâu xa nhất của con người, cho nên ý nghĩa của lao động sản xuất cũng là ý nghĩa cuộc sống con người.

Như vậy, vấn đề ý nghĩa cuộc sống con người là một quá trình phát triển không ngừng bắt nguồn từ hoạt động sống của con người, xét đến cùng là từ lao động sản xuất xã hội.

Lao động sản xuất của con người bao giờ cũng mang tính chất xã hội. Quá trình đó cũng là quá trình phát triển và hoàn thiện con người thông qua sự phát triển các quan hệ xã hội. Vì thế khi xem xét ý nghĩa cuộc sống của con người không thể xem xét nó với ý nghĩa là một con người đơn độc mà phải đặt con người trong xã hội và chỉ có như vậy, ý nghĩa cuộc sống con người mới có tính chất hiện thực.

Đạo đức Marxist cho rằng quá trình hoạt động sống mà cốt lõi là lao động

sản xuất bao giờ cũng mang tính xã hội. Các chủ thể tham gia vào lao động sản xuất xã hội đã tạo nên những giá trị vật chất hoặc tinh thần đóng góp vào thành quả chung của xã hội. Chính những thành quả đó làm cho cuộc sống của các chủ thể hoạt động mang một ý nghĩa xã hội.

Việc các chủ thể lao động sản xuất đóng góp vào xã hội như vậy cũng là sự đòi hỏi của xã hội đối với mỗi cá nhân thành viên trong quá trình lao động sống của mình.

Quá trình lao động đóng góp mang ý nghĩa cống hiến cho xã hội của mỗi

cá nhân, mỗi chủ thể hoạt động như vậy chính là thực hiện nghĩa vụ của mình.

Mặt khác, trong quá trình hoạt động sống, các chủ thể không chỉ thực hiện với ý nghĩa cống hiến, đóng góp cho xã hội mà còn làm cho các hoạt động sống trở nên có ý nghĩa với bản thân chủ thể. Đó là sự hoàn thiện năng lực hoạt động, kỷ năng, kỷ xảo nâng cao phẩm chất trí tuệ, làm sâu sắc và phong phú nhận thức, bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp, cao thượng, tạo ra những nguồn thu nhập nhằm bồi dưỡng, bù đấp phát triển thể chất, tinh thần và cả những phương thức hưởng thụ những thành quả do mình và xã hội sáng tạo ra.

Toàn bộ những ý nghĩa đó đối với chủ thể hoạt động chính là hạnh phúc

con người.

Như vậy, ý nghĩa cuộc sống hay lẽ sống của con người là sự thống nhất nghĩa vụ và hạnh phúc thông qua hoạt động thực tiễn, hoạt động xã hội của con người, cho nên lẽ sống đạo đức đó là sống đúng đắn biết kết hợp hài hòa lợi ích cá nhân và xã hội.

Một điều chú ý là ý nghĩa cuộc sống không phụ thuộc vào thời gian sống mà phụ thuộc vào chất lượng sống, phụ thuộc vào giá trị xã hội trong đó con người được lao động tự giác, sáng tạo và tự do, cống hiến cho xã hội và hưởng thụ sản phẩm mà họ tạo ra. Do đó, con người có thể nhân cuộc sống của mình lên gấp nhiều lần thông qua lao động sáng tạo.

3. Phạm trù hạnh phúc Hạnh phúc là mối quan tâm hàng đầu của nhân loại từ thời cổ đại đến

nay. Vậy hạnh phúc là gì?

Quan niệm về hạnh phúc của con người có ý nghĩa hết sức quan trọng trong đời sống tinh thần nói chung và đời sống đạo đức nói riêng. Nó là một trong những nền tảng tinh thần giúp con người xây dựng những lý tưởng, mục tiêu, thái độ sống. Nó cũng là hạt nhân, là thức đo, định hướng để con người thiết lập các khái niệm thiện, ác, phẩm giá và hàng loạt các khái niệm nhân bản khác.

Các quan niệm khác nhau về hạnh phúc : Thời cổ đại theo Democrate: hạnh phúc là sự yên tĩnh, sự thanh thản của

tâm hồn, mọi dục vọng, ham muốn của con người là nguyên ngân của đau khổ.

Aristote: hạnh phúc con người có được là do hoạt động lý trí và do quan

niệm của mỗi người.

Khổng Tử – Mạnh Tử: hạnh phúc là do mệnh trời “bắt phong trần phải

phong trần, cho thanh cao mới được phần thanh cao”.

Tôn giáo: hạnh phúc không có ở cuộc sống trần thế mà chỉ có ở thế giới

bên kia.

Quan niệm truyền thống dân gian Việt Nam: hạnh phúc gắn liền với tình

bạn, tình yêu lứa đôi, gia đình là sự thỏa mãn các nhu cầu vật chất và tinh thần.

Tóm lại, có thể tóm tắt các quan niệm trước chủ nghĩa Marx về hạnh

phúc theo 3 xu hướng sau:

Thứ nhất, cho hạnh phúc của con người là sự thỏa mãn thường xuyên những nhu cầu vật chất như ăn, ở, mặc, khỏa mạnh, sống lâu… Để có sự thỏa mãn đó con người phải giàu có, của cải dư thừa.

Xu hướng này có từ thời cổ đại Hy Lạp và phát triển mạnh trong thế kỷ

XVII – XVIII ở châu Âu gắn liền với sự đi lên của giai cấp tư sản.

Tính hợp lý trong các quan niệm gắn với xu hướng này là ở chỗ tình trạng nhèo đói, khốn khổ không thể nói đến hạnh phúc. Cho nên, niềm sung sướng, hạnh phúc của con người không thể tách rời việc thỏa mãn đến mức độ nhất định các nhu cầu vật chất.

Nhưng trong thực tế, sự gàu có về của cải vật chất, sự thừa thải trong hưởng thụ các nhu cầu vật chất chưa hẳn đã làm cho con người cảm thấy hạnh phúc.

Sở dĩ có thình trạng như vậy là do nhiều khi sự thỏa mãn một cách tối đa thừa thải thường xuyên các nhu cầu vật chất nang tính chất một chiều như vậy không những o nâng cao hoặc phát triển các nhu cầu mà lại làm cho các nhu cầu đó ngày càng trở nên hời hợt, nhàm chán, vô vị.

Những niềm vui của sự hưởng thụ ban đầu cùng với thời gian và sự thừa thải sẽ ngày càng mất đi và thay thế vào đấy là cảm giác chán chường của kẻ sống thừa và mất đi cái nhận thức quí giá làm người của mình.

Đó là lý do vì sao tình trạng khủng hoảng tinh thần, tâm lý, nhiều thói hư, tật xấu, các tệ nạn xã hội, chủ nghĩa bi quan, chán đời thường hay xuất hiện trong những hoàn cảnh dư thừa của cải, tiền bạc. Cùng với kiểu chạy theo sự hưởng thụ một chiều còn dẫn tới sự tham lam vô độ, ích kỷ của chủ nghĩa cá nhân cực đoan tàn bạo và bạc bẻo.

Như vậy, nếu chỉ có sự hưởng thụ, thỏa mãn những nhu cầu vật chất cũng

chưa hẳn đã làm cho con người có được hạnh phúc chân chính.

Xu hướng thứ 2, ngược lại với xu hướng trên, cho hạnh phúc đích thực của con người là sự thỏa mãn các nhu cầu tinh thần mà bản chất của nó là sự thanh thản, yên tĩnh tâm hồn, tránh mọi xúc động, lo âu, suy nghĩ, trăn trở, sống với tự nhiên, vô tư hiền hòa, tránh xa mọi âm mưu quỉ kế và thói thâm độc của người đời.

Những quan niệm theo xu hướng này có tính hợp lý ở chỗ, xem sự thanh cao, yên tĩnh ở tinh thần con người là tiêu chuẩn hạnh phúc. Thật vậy, tâm hồn giữ được sự yên tỉnh, thanh cao, trong sáng, thanh thản sẽ đem lại cho con người những niềm vui nhẹ nhàng nhưng sâu sắc.

Xu thế này dẫn đến những mâu thuẫn cả về lý thuyết lẫn thực tiễn. Theo các quan niệm của xu hướng này thì muốn có được hạnh phúc con

người phải giữ cho được sự yên tỉnh của tinh thần, làm cho tinh thần không bị quấy rối bởi các nhu cầu ước muốn không hợp lý. Nhưng trong thực tế rất khó phân định những nhu cầu nào là hợp lý còn nhu cầu nào là không hợp lý, nếu lấy theo tiêu chuẩn của sự yên tỉnh.

Vì thế về thực chất là sự kìm hảm, giảm bớt các nhu cầu, làm cho các nhu cầu đó ngày càng thấp đến mức tối thiểu, nếu làm thế là làm là phá bỏ bản thân cái gốc làm nên khái niệm hạnh phúc, khiến cho khái niệm này chỉ còn lại có ý nghĩa tiêu cực đi ngược lại bản chất của nó.

Trong thực tế, xu thế này khuyến khích chủ nghĩa khắc kỷ, giam hãm con người vào chủ nghĩa thầy tu. Cuối cùng là một xu hướng xem ra có vẻ hoàn bị nhưng lại phản ảnh thái độ phản ứng thất vọng của con người trước thực tế đầy đau khổ không có chỗ đứng cho hạnh phúc. Các quan niệm hạnh phúc theo xu hướng này cho rằng hạnh phúc của con người là sự thỏa mãn thường xuyên các nhu cầu vật chất, tinh thần và loại trừ mọi nỗi đau khổ.

Một quan niệm như vậy là không thể có được nhất là khi xem xét con người với toàn bộ cuộc đời của họ. Vòng đời của con người sinh, lão, bệnh, tử ai mà thoát được.

Biểu hiện sự khủng hoảng của con người về quan niệm hạnh phúc trong xã hội tư sản hiện đại là sự xuất hiện của chủ nghĩa hiện sinh, xem cuộc đời chỉ là sự bi đát và đau khổ. Theo các đại biểu hiện sinh thì trong hiện thực chỉ toàn nổi đau khổ, còn hạnh phúc chỉ có trong trí tưởng tượng mà thôi.

Hạnh phúc theo quan điểm đạo đức học Marxist: Hạnh phúc theo nghĩa rộng là sự đánh giá chung nhất đời sống của con người là sự tổng hợp những yếu tố xã hội của con người có tính lịch sử xã hội. hạnh phúc đích thực của con người là sống và hoạt động để tạo ra nhiều giá trị vật chất, tinh thần nhằm thỏa mãn các nhu cầu xã hội, là cảm xúc vui sướng khi thỏa mãn nhu cầu đạo đức cao cả.

Hạnh phúc đúng nghĩa không phải chỉ có cái do con người cảm nhận được mà bao hàm cả sự đánh giá, thừa nhận của xã hội. Do đó, nhiều lúc con người thỏa mãn các nhu cầu của mình mà không coi là hạnh phúc thậm chí có khi đó là sự cắn rứt của lương tâm, có khi là bất hạnh nếu bị xã hội lên án.

Hạnh phúc theo nghĩa hẹp là cảm xúc vui sướng khi thỏa mãn các nhu

cầu đạo đức cao cả. Do đó, hạnh phúc bao gồm 2 yếu tố:

Mặt khách quan của hạnh phúc chính là nhu cầu phát triển của xã hội mà

chủ thể nhận thức biến thành tình cảm, trách nhiệm.

Mặt chủ quan là nổ lực hăng say hoạt động của con người vươn tới những

thành quả phù hợp nhu cầu xã hội.

Thỏa mãn nhu cầu đạo đức cao cả nghĩa là khi nhu cầu thỏa mãn mang lại cho chủ thể sự thanh thản của lương tâm, tự hào về cuộc sống, nâng cao ý thức nghĩa vụ. Loại nhu cầu này thỏa mãn mang lại hạnh phúc. Trong cuộc sống không phải bất cứ nhu cầu nào thỏa mãn cũng là hạnh phúc, có khi nhu cầu thỏa mãn mang lại sự cắn rứt lương tâm. Hơn nữa nhu cầu luôn lớn lên, tức là nhu cầu này thỏa mãn thì xuất hiện nhu cầu khác, cảm giác về sự thỏa mãn nhu cầu

này không bền.

Hạnh phúc có tính lịch sử xã hội: Thời đại khác nhau, hoàn cảnh khác nhau thì quan niệm về hạnh phúc

cũng khác nhau.

Ví dụ: khi năng suất lao động thấp thì người ta cần thỏa mãn nhu cầu no để tồn tại. Khi năng suất phát triển thì xuất hiện nhu cầu ăn ngon, mặc đẹp. khi có tích lũy thì xuất hiện nhu cầu du lịch, thưởng thức văn hóa, nghệ thuật.

Hạnh phúc cá nhân là sự thống nhất lâu bền giữa khỏe mạnh, đáp ứng nhu cầu về vật chất, sự thỏa mãn về đời sống tinh thần. hạnh phúc gia đình là cảm giác vui sướng của cuộc sống do gia đình mang lại, đó là sự tin yêu, quan tâm, chăm sóc lẫn nhau và tạo điều kiện cho từng thành viên của gia đình phát triển phù hợp với sự tiến bộ của xã hội.

Hạnh phúc chỉ có được trong hoạt động thực tiễn mà chủ yếu nhất là thực tiễn sản xuất vật chất. Trong thực tế, để thỏa mãn những nhu cầu sống của mình con người phải lao động sản xuất của cải vật chất xã hội. Cùng với quá trình sản xuất ra của cải vật chất để duy trì và phát triển cuộc sống xã hội, con người cũng đồng thời sản xuất ra các giá trị tinh thần. Như vậy, con người không những sản xuất ra của cải vật chất mà còn nhận thức, suy nghĩ cảm nhận về quá trình sản xuất và hướng thụ các giá trị xã hội đó. Qua đó, con người nhận ra và suy nghĩ về niềm sung sướng hạnh phúc và nổi bất hạnh đau khổ của mình.

Quá trình lao động sản xuất và hoạt động xã hội của con người chẳng những là quá trình con người sản xuất ra giá trị vật chất và tinh thần nhằm thỏa mãn các nhu cầu của bản thân con người và xã hội, đồng thời cũng là quá trình nảy sinh, phát triển các nhu cầu.

Nhờ có lao động, con người chẳng những đã có được những sản phẩm có thể thỏa mãn những nhu cầu sống của mình mà còn làm cho những nhu cầu nguyên thủy mang tính động vật trở thành những nhu cầu mang tính người. Quá trình đó cứ phát triển làm cho những nhu cầu của con người ngày càng phong phú, đa dạng, sâu sắc cả về vật chất lẫn tinh thần.

Quá trình lao động sản xuất và hoạt động xã hội không những tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần, phát triển các nhu cầu mà còn tạo nên những phương thức thỏa mãn các nhu cầu đó ngày càng phong phú, sâu sắc, giàu cảm xúc và nâng cao tính văn hóa của bản thân quá trình hưởng thụ xã hội.

Đó cũng là quá trình mỗi chủ thể hoạt động hoàn thiện thể chất, nâng cao năng lực hoạt động, làm phong phú tri thức, tinh thần, tư tưởng, cảm xúc, phát triển và làm giàu các quan hệ xã hội một cách tích cực.

Kết quả đó đưa lại cho con người niềm vui, niềm tự hào sung sướng, nâng cao ý thức phẩm giá con người, tin tưởng vào xã hội và con người, gắn bó mỗi cá nhân với cộng đồng trong tình thương yêu, quí trọng lẫn nhau, đó chính là hạnh phúc của con người.

Như vậy hạnh phúc o bao giờ được đặt ra như mục tiêu trực tiếp, cuối cùng mà nó chỉ đến với con người như một tặng thưởng kèm theo những giá trị vật chất, tinh thần mà họ đã tạo ra vì xã hội.

Do đó, hạnh phúc không phải là cái gì có sẵn để con người có thể nhận lấy một cách thụ động mà phải do chính bản thân họ sáng tạo ra. Đó là lẽ vì sao, sự lười biếng, thói ỷ lại, trì trệ, hưởng thụ một chiều trong thực tế là kẻ thhù của hạnh phúc.

Trong đời sống xã hội con người, về cơ bản có thể phân ra 2 loại nhu cầu: nhu cầu vật chất và nhu cầu tinh thần. Nhu cầu vật chất thường cấp bách nhưng có tính lập lại cao, nhu cầu tinh thần có tính phát triển và sâu sắc.

Trong các nhu cầu tinh thần thì nhu cầu đạo đức có thể coi là nhu cầu có tính xã hội cao, sâu sắc nhất và mang tính giáo dục cao nhất. Chính vì thế, những hoạt động của con người thỏa mãn những nhu cầu đạo đức xã hội làm cho con người đạt đến hạnh phúc cao nhất.

Hạnh phúc được quan niệm như vậy không loại trừ hoàn toàn mọi nổi đau khổ. Nhiều khi chính nổi đau khổ hay sự khổ não của con người cũng tham gia vào làm thành một mặt của hạnh phúc. Những nổi đau khổ, đau khổ có tính tích cực là những trăn trở trong sáng tạo, đau khổ vì nổi đau khổ của người khác, những gian truân, khổ ải, vượt qua khó khăn trong lao động và cuộc sống.

Niềm vui, niềm hạnh phúc mà con người nhận được phụ thuộc rất nhiều vào những trăn trở và đau khổ mà họ phải trải qua, đau khổ ở mức độ càng cao, mục đích trong sáng, hướng tới cái tốt đẹp, cái thiện, cái cao cả càng lớn lao bao nhiêu, thì niềm vui, niềm hạnh phúc mà họ nhận được sau khi đã hoàn thành công việc càng lớn bấy nhiêu.

4. Phạm trù nghĩa vụ đạo đức Nghĩa vụ đạo đức chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống đạo đức xã hội. Việc thực hiện nghĩa vụ đạo đức tốt hay xấu là thước đo đặc thù nói lên tình trạng tiến bộ hay thoái hóa của đời sống đạo đức trong một xã hội nhất định. Do đó, phạm trù nghĩa vụ đạo đức đã được nhiều nhà tư tưởng, nhà hiền triết của các thời đại bàn luận, quan tâm sâu sắc.

4.1 Quan niệm khác nhau về nghĩa vụ đạo đức trước Marx. Democrate là người đầu tiên đưa phạm trù nghĩa vụ vào đạo đức. Ông cho rằng ý thức nghĩa vụ là động cơ sâ kín bên trong của con người, là động lực thúc đẩy con người hành động.

Các tôn giáo: nghĩa vụ là ý thức trách nhiệm trước thượng đế. con người có nghĩa vụ hy sinh quyền lợi trước thực tại để hưởng hạnh phúc ở thế giới bên kia.

Kant: nghĩa vụ là mệnh lệnh tuyệt đối, là chân lý tất yếu con người cần

phải làm dù muốn hay không nghĩa vụ như một mệnh lệnh bắt buộc.

Các nhà duy vật Pháp TK XVII – XVIII coi nghĩa vụ đạo đức như gắn liền với lợi ích cá nhân, nó là tất yếu với mọi người và mọi người phải thực hiện.

Một số khuynh hướng triết học tư sản hiện đại, nhất là chủ nghĩa hiện sinh, xem ý thức nghĩa vụ đạo đức là hoàn toàn không có ý nghĩa, thậm chí đó là những ràng buộc vô bổ với những hoạt động của con người. Từ đó họ cho rằng sự thừa nhận những chuẩn mực nghĩa vụ đạo đức là có hại cho các cá nhân

hiện sinh. Những lý thuyết này biện hộ và cổ vũ cho những hành động bất chấp mọi hệ chuẩn đạo đức xã hội và mở đường cho tội ác.

4.2 Quan niệm nghĩa vụ đạo đức của đạo đức học Marxist: Nghĩa vụ đạo đức không thể là sự ép buộc từ bên ngoài, mà gắn bó chặt chẽ với ý thức của con người về lẽ sống, lý tưởng về hạnh phúc và về những quan niệm mang tính triết lý của cuộc sống. Những quan niệm đúng đắn giúp con người trước hết là nhận thức được sự thống nhất giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội, thống nhất hạnh phúc cá nhân và hạnh phúc xã hội và người khác.

Vì thế có thể xem sự trưởng thành của ý thức nghĩa vụ đạo đức liên quan chặt chẽ đến mức độ trưởng thành trong nhận thức của con người về những vấn đề lẽ sống, hạnh phúc, thiện, ác…

Ý thức nghĩa vụ đạo đức thường được nuôi dưỡng, củng cố phát triển trong môi trường của một nền giáo dục tốt, môi trường gia đình đầm ấm, xã hội lành mạnh. Trong những điều kiện đó, mỗi thành viên của cộng đồng chẳng những được hưởng thụ một bầu không khí đạo đức trong sáng, cao quí và chứa chan tình người mà bản thân họ cũng đồng thời là những cá nhân trưởng thành về đạo đức, yêu lao động, có lý tưởng hoài bảo, kính người, yêu đời, lạc quan tin tưởng vào xã hội. Mất đi ý thức nghĩa vụ đạo đức cũng chính là đánh mất ý thức về chính bản thân mình, mất đi ý nghĩa làm người của mình.

Ý thức nghĩa vụ đạo đức là quá trình phát triển lâu dài từ hàng ngàn, hàng vạn năm. Thông qua hoạt động lao động sản xuất và hoạt động xã hội, bảo vệ cái thiện, chống cái ác, xã hội đã hình thành nên những quan hệ giữa người và người ngày càng đa dạng phong phú, sâu sắc nếu thiếu nó thì lợi ích xã hội, lợi ích cá nhân, lợi ích của mọi cộng đồng, mọi xã hội sẽ bị đe dọa. Các quan hệ đó có thể là quan hệ chính trị, quan hệ kinh tế, quan hệ xã hội, nhưng bao trùm lên tất cả, thấm sâu vào mọi mối quan hệ xã hội là quan hệ đạo đức mà đặc trưng là nghĩa vụ đạo đức của con người.

Vì thế ý thức nghĩa vụ đạo đức được tất cả mọi người trong xã hội vun đắp, giữ gìn, phát triển để trở thành niềm tin, thành tình cảm thiêng liêng mà mỗi thế hệ người kế tiếp giữ gìn, kế thừa, bổ sung hoàn thiện như một di sản quí báu thể hiện lòng biết ơn, sự quí trọng đối với thế hệ đi trước và trách nhiệm cao quí với thế hệ đi sau.

Mỗi cá nhân con người, khi sinh ra đã bắt đầu được giáo dục ý thức nghĩa vụ đạo đức, trước hết bằng con đường giáo dục gia đình. Bằng tình thương yêu, sự chăm sóc của gia đình, con người đã cảm thụ và hình thành tình thương yêu đối với cha mẹ, ông bà, anh chị em và những người thân. Những cảm thụ ban đầu ấy dần dần sâu sắc thêm, lớn thêm và được củng cố để làm thành những yếu tố tạo nên hạt nhân ban đầu của ý thức nghĩa vụ đạo đức sau này.

Cùng với quá trình trưởng thành, mỗi con người còn được hưởng một nền giáo dục của nhà trường, của cộng đồng, đoàn thể xã hội và những nhân tố văn hóa truyền thống, văn hóa xã hội. Qua đó mỗi cá nhân, tùy thuộc vào đặc điểm và mức độ hoạt động tích cực mà dần dần hoàn thiện ý thức nghĩa vụ đạo đức của mình như niềm tin bên trong, như tình cảm thiêng liêng, như ý thức về đạo

đức làm người.

Ý thức nghĩa vụ đạo đức không thể được hình thành thật sự chỉ bằng con đường giáo dục lý thuyết. ý thức nghĩa vụ bao giờ cũng được củng cố, phát triển bền vững bằng con đường trải nghiệm. Thông qua hoạt động lao động sản xuất, hoạt động xã hội với tất cả những khó khăn trở ngại cũng như thách thức, con người ngày càng nhận thức, kiểm nghiệm trong thực tiễn những giá trị mà nghĩa vụ đạo đức mang lại.

Ý thức nghĩa vụ đạo đức mang tính chất một tình cảm thiêng liêng cao cả. Nó là nền tảng tinh thần của đạo trung, hiế, nhân, nghĩa. Chính ý thức nghĩa vụ đạo đức cao quí đã hun đúc lònbg yêu nước trung thành với tổ quốc, tình yêu thương kính trọng, chăm sóc cha mẹ, lối sống thuỷ chung trong đạo vợ chồng, tình nghĩa anh em, bầu bạn.

Ý thức nghĩa vụ đạo đức là động lực tinh thần sâu sắc thúc đẩy từ nội tâm để con người sáng tạo nên những giá trị đạo đức cao cả. Vì thế, nghĩa vụ đạo đức không phải chỉ là những giá trị tinh thần mà quan trọng hơn, nó phải được thể hiện ra trong đời sống thực tiễn, tạo nên những giá trị hiện thực đóng góp tích cực vào sự phát triển, sự tiến bộ của xã hội.

Ý thức nghĩa vụ đạo đức của con người là quá trình phát triển không ngừng cùng với quá trình trưởng thành của xã hội và con người. Vì thế, việc hình thành ý thức nghĩa vụ đạo đức và sáng tạo nó trong đời sống thực tiễn phải là quá trình tu dưỡng bền bỉ, rèn luyện không ngừng trong suốt cả cuộc đời một con người.

5. Phạm trù lương tâm Quan niệm của các cá nhân về nghĩa vụ của mình đối với xã hội và với người khác là tiền đề của hành vi đạo đức của mình. ở đây còn chịu sự phán xử của lương tâm. Vậy lương tâm là gì?

Lương là tốt lành. Tâm là lòng. Xu hướng tiêu biểu của con người là hành động hướng thiện, mong muốn làm điều thiện và tự đ1nh giá, phán xử hành vi của mình. Có được những điều đó là nhờ có lương tâm. lương tâm là thế giới nội tâm sâu kín bên trong, nó có tác dụng điều chỉnh ý thức, hành vi của con người, nhờ có lương tâm mà đạo đức xã hội mới bảo tồn và phát triển. lương tâm giúp con người hối cải và điều chỉnh lỗi lầm. Người có lương tâm dù bất kỳ ở đâu và trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng giữ được nhân cách tốt đẹp của mình. Do đó lương tâm hướng con người đến những điều tốt đẹp và đấu tranh chống lại cái ác. Nếu người không có lương tâm thì họ không thể thực hiện tốt nghĩa vụ đạo đức, ngược lại họ sẳn sàng làm điều ác, tàn bạo.

5.1 Một số quan niệm về phạm trù lương tâm trong lịch sử. Platon: lương tâm là sự mách bảo của thần linh thượng đế do đó nó tồn

tại vĩnh viễn.

Locko: lương tâm là khả năng khống chế những dục vọng của mình, và tuân theo sự hướng dẫn tuyệt đối của lý trí. Ông rất coi trọng giáo dục lương tâm “khoa học mà không có lương tâm chỉ là sự phá hoại tâm hồn”.

Kant: lương tâm là sự thao thức của tinh thần, gắn với con người như là

bẩm sinh.

Hegel: lương tâm là sản phẩm của tinh thần, là ý thức được điều thiện và

lẽ công bằng.

Nhìn chung, các nhà đạo đức học trước Marx đều khẳng định lương tâm là một phạm trù của đạo đức học, là yếu tố cấu thành đạo đức nhưng lý giải về lương tâm chưa khoa học.

5.2 Quan niệm về lương tâm của đạo đức học Marxist: Khái niệm: lương tâm là ý thức trách nhiệm và tình cảm đạo đức cá nhân về sự tự đánh giá hành vi và cách cư xử của mình trong đời sống xã hội, hoặc lương tâm là năng lực tự đánh giá hành vi đạo đức của tình cảm đạo đức.

Lương tâm được xem như một loại cảm xúc đặc biệt thể hiện ra như

thước đo mức độ trưởng thành đạo đức cá nhân và đạo đức xã hội.

Lương tâm vừa là ý thức vừa là tình cảm con người, càng có thiện tâm, thiện ý và càng hành động tốt bao nhiêu thì lương tâm càng yên ổn bấy nhiêu và ngược lại. do đó, lương tâm là ngọn nguồn của hạnh phúc.

Nguồn gốc của lương tâm: Sự hình thành lương tâm là một quá trình phát

triển lâu dài từ ý thức đến tình cảm đạo đức.

Con người ý thức được cái cần phải làm vì sợ xấu hổ trước người khác

và trước dư luận xã hội.

Con người ý thức được cái cần phải làm nếu không làm thì không chỉ sợ người khác và xã hội chê cười mà cơ bản là tự xấu hổ với chính mình, đạt tới trình độ tự xấu hổ sẽ làm xuất hiện lương tâm.

Lương tâm xuất hiện khi ý thức, tình cảm, trách nhiệm trước điều thiện và lẽ công bằng. do đó lương tâm có thể xuất hiện từ lúc bắt đầu dự kiến hành vi cho đến khi kết thúc hành vi. Nhưng sự thức tỉnh của lương tâm tùy thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của mỗi người.

Sự hình thành cảm xúc lương tâm gắn liền với nhận thức con người về lẽ sống, lý tưởng, hạnh phúc của con người, đặc biệt là với ý thức nghĩa vụ đạo đức. nghĩa vụ đạo đức là ý thức trách nhiệm trước xã hội và người khác, còn lương tâm là ý thức trách nhiệm trước bản thân mình. Có thể xem ý thức nghĩa vụ đạo đức là nền tảng, là cơ sở hình thành lương tâm của con người.

Lương tâm được biểu hiện ở hai trạng thái khẳng định và phủ định. Trạng thái khẳng định là sự thư thái của lương tâm là cảm giác trong sạch

của lương tâm.

Trạng thái phủ định, con người cảm thấy sự cắn rứt, sự không trong sạch

của lương tâm.

Trạng thái khẳng định của lương tâm có vai trò nâng cao tính tích cực của con người, giúp con người tin tưởng vào bản thân trong quá trình hoạt động. Đó là niềm tin bên trong có ý nghĩa thôi thúc con người vươn tới cái thiện, cái tốt đẹp, đóng góp tích cực vào sự phát triển xã hội.

Đạo đức học Marxist không đồng nhất sự thư thái của lương tâm với sự yên tĩnh của tinh thần mang tính thụ động đến mức thờ ơ với mọi giá trị đạo đức, không quan tâm gì đến cái thiện và ác. Sự thư thái của lương tâm gắn liền

với hoạt động tích cực của con người vì hạnh phúc của xã hội và người khác.

Trạng thái phủ định của lương tâm gây cho con người cảm giác đau khổ, làm suy giảm hoạt động tích cực của con người, nhưng trạng thái này cũng có vị trí quan trọng trong hoạt động của con người. Bằng sự cắn rứt, đau khổ, trạng thái phủ định của lương tâm nhắc nhở, giúp các chủ thể hành động suy nghĩ lại và uốn nắn những hành vi sai trái của mình trở lại con đường đúng đắn.

Lương tâm là đặc trưng của cá nhân nên nó có tính chủ quan nghĩa là lương tâm phụ thuộc bởi năng lực, khả năng, tình cảm và trí tuệ của mỗi con người. Nhưng lương tâm còn có tính chất giai cấp tức là do lập trường quan điểm giai cấp chi phối ý thức đạo đức và tình cảm đạo đức đồng thời lương tâm còn có tính nhân loại phổ biến đó là sự công bằng và các giá trị phổ quát… Do đó, có những kẻ thuộc giai cấp thống trị vẫn tỏ ra có lương tâm.

Vai trò của lương tâm: Lương tâm trong sạch khi hành vi phù hợp với chuẩn mực đạo đức được xã hội công nhận, tức ý thức được sự lương thiện của mình và tạo ra cảm giác vững tâm về nhân phẩm, danh dự, tạo ra sự thanh thản cho tâm hồn.

Nếu cảm giác lương tâm không trong sạch khi chủ thể hành động không đúng chuẩn mực đã được công nhận, dẫn đến cảm giác lương tâm không trong sạch chính là sự cắn rứt lương tâm. Tình cảm lương tâm là sự hài hòa giữa khát vọng hạnh phúc và tận tâm với nghĩa vụ. Thực hiện nghĩa vụ một cách trung thực là ngọn nguồn cơ bản của niềm vui hạnh phúc của con người. Nếu lương tâm cắn rứt dằn vật thì bất hạnh sẽ lớn hơn nhiều.

Kant cho rằng sự tự đánh giá của lương tâm như là sự xét xử trước tòa. Màn kịch nội tâm là đấu tranh giữa nhân vật hành động và nhân vật phán xử. Ngược lại, kẻ nào o có năng lực tự đánh giá hành vi, kìm chế hành vi vì lợi ích của mình chà đạp lên tất cả đó là những kẻ vô lương.

Sự hình thành lương tâm phải là một quá trình phấn đấu rèn luyện bền bỉ, lâu dài. lương tâm hết sức nhạy cảm, tinh tế và thường trực giúp con người cảm nhận nên gọi là giác quan thứ 6. Người ta cho rằng lương tâm thường không mắc sai lầm, nhưng tiếng nói của nó nhiều khi lại hết sức yếu ớt đến nổi con người có thể dập tắt nó không khó khăn. Vì vậy, vấn đề rèn luyện, giáo dục lương tâm phải là công việc thường xuyên cho suốt cả cuộc đời.

6. Phạm trù thiện và ác Trong lịch sử nhân loại, phạm trù thiện, ác được đề cập rất sớm. Nhân

loại bao giờ cũng mơ tới cuộc sống thiện, tốt đẹp, hạnh phúc.

Trong đời sống của dân tộc ta luôn đề cao cái thiện và đấu tranh loại trừ cái ác. “ác lai, ác báo”, “gieo gió gặp bảo”, “ở hiền gặp lành”, “chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”, “tu nhân tích đức”.

Thiện là lợi ích của con người phù hợp với sự tiến bộ xã hội. Thiện cũng là những hoạt động phấn đấu hy sinh vì con người làm cho con người ngày càng sung sướng hơn, tự do, hạnh phúc hơn. xã hội càng văn minh càng yêu cầu con người sống thiện.

6.1 Một số quan niệm thiện ác trong lịch sử:

Các xu hướng duy tâm tôn giáo, xem cái thiện chính là ý muốn của thượng đế. Abrelia cho rằng “ý muốn của thượng đế đó là cái thiện” và giải thích chúa là người duy nhất sáng tạo và mong cái thiện. Xung quanh chúng ta đều là cái ác và do đó con người sa ngã và mất hết tự do để vươn tới cái thiện, nên chúa phải cứu với con người ra khỏi cái ác đó chính là cái thiện của chúa.

Platon: thượng đế đem lại cho con người điều thiện nên con người phải

biết vâng mệnh thượng đế sống thiện và làm điều thiện.

Mạnh Tử: “nhân chi sơ tính bản thiện”. Các quan niệm thiệc, ác trên có sai lầm cho là phạm trù tiên thiên, nó như là bản chất vốn có, thậm chí có người cho rằng con người sinh ra đã mang theo mầm móng tội ác. Họ không hiểu được bản chất xã hội và tính lịch sử của phạm trù thiện ác.

6.2 Quan niệm của đạo đức học Marxist: Đạo đức học Marxist cho rằng quan niện thiện, ác của con người là một sản phẩm lịch sử. Vì thế nội dung của nó không phải là một cái gì vĩnh viễn không thay đổi. ngược lại, ở mỗi thời đại, từ những quan hệ kinh tế, xã hội và giai cấp, con người hình thành nên những quan niệm thiện hay ác khác nhau tương ứng với xã hội trong thời đại đó.

Ví dụ : Yêu cầu cái thiện trong chế độ phong kiến là cơm no, áo ấm cho nông dân thì cái thiện trong xã hội tư bản là tự do dân chủ, bình đẳng, bác ái. Ngày xưa, cái thiện cao nhất là trung với vua, hiếu với cha mẹ thì ngày nay nó mang thêm nội dung mới “trung với đảng, hiếu với dân”.

Đạo đức mang tính giai cấp do vậy thiện, ác mang tính giai cấp. giai cấp

này cho là thiện thì giai cấp khác có khi cho là ác.

Trong một quan niệm cụ thể về cái thiện bao giờ cũng hàm xúc nhiều lý tưởng về đạo đức của con người, về lợi ích, sự yêu thương, kính trọng đối với con người, về sự tôn vinh phẩm giá cao quí của con người. Những giá trị đó đượcthể hiện ra thông qua giá trị tinh thần, vật chất mà bằng những nổ lực, hy sinh, phấn đấu của bản thân mình, con người đã sáng tạo nên trong những điều kiện kinh tế xã hội cụ thể.

Cấu trúc nội tại của bản thân cái thiện đòi hỏi có sự tương hợp giữa lý tưởng đạo đức và hiện thực đạo đức. Nếu những lý tưởng đạo đức phù hợp thì sẽ thúc đẩy sự phát triển của hiện thực đạo đức. Nếu lý tưởng đạo đức vượt quá xa đời sống hiện thực thì nó chỉ có thể dừng lại ở những lý tưởng thuần túy mặc dù con người hết sức ngưỡng mộ và tôn thờ nhưng không thể áng tạo nên cái thiện tương ứng. Ngược lại trong đời sống hiện thực, nếu không được hướng dẫn, được thúc đểy bằng những lý tưởng đạo đức chân chính thì cái thiện cũng khó có điều kiện hình thành và phát triển.

Cái thiện bao giờ cũng phải là sự sáng tạo tích cực của con người theo những lý tưởng cao đẹp, đúng đắn. Trong một xã hội cụ thể, tùy theo những điều kiện khách quan, chủ quan nhất định, mỗi cá nhân hay nhóm thành viên đều có thể và cần phải tham gia vào sáng tạo nên cái thiện. Điều này làm cho cái thiện trong một xã hội cụ thể có thể tồn tại và thể hiện ra ở nhiều cấp độ

khác nhau, tùy thuộc vào sự phát triển các quan hệ xã hội, sự trưởng thành về đạo đức của chủ thể và những hoàn cảnh mà trong đó cái thiện được sáng tạo.

Vì là sản phẩm của hoạt động sáng tạo của con người nên trong điều kiện

nào cái thiện cũng gắn bó chặt chẽ với cái chân lý và cái đẹp.

Cái thiện trước hết phải là cái chân lý, cái đúng đắn. Thiếu những điều kiện đó không thể trở thành cái thiện, cái chân lý chứa đựng trong cái thiện chính là lợi ích của tổ quốc, của nhân dân, lợi ích chân chính của con người và xã hội loài người.

Cái thiện đồng thời phải thỏa mãn những quan niệm thiện, ác khác nhau. Tuy nhiên, những lý thuyết đạo đức nói chung và quan niệm thiện ác nói riêng gắn với các giai cấp tiến bộ của thời đại thì đều là những lý thuyết, những quan niệm tiến bộ.

Đối lập với cái thiện là cái ác, cái mà chúng ta phải kiên quyết gạt bỏ

khỏi đời sống xã hội.

Mặc dù phản đối việc đề cao cái ác hoặc biện hộ cho cái ác. Nhưng đạo đức học Marx-Lenin không đối lập một cách tuyệt đối giữa cái thiện và cái ác. Do là sản phẩm của lịch sử xã hội nên quan niệm về cái ác cũng thay đổi thậm chí trái ngược nhau từ xã hội này đến xã hội khác, từ thời đại này đến thời đại khác.

Có trường hợp một hiện tượng nào đó được một thời đại này coi là cái bình thường thậm chí là cái thiện, nhưng đến thời sau, do sự tiến bộ của xã hội lại bị coi là ác, bị xã hội lên án.

7. Những nguyên tắc trong rèn luyện đạo đức 7.1 Nguyên tắc thứ nhất: Muốn có đạo đức trước hết nói phải đi đôi với làm và luôn nêu gương về

đạo đức.

Đối với mỗi người đều nói nhiều mà làm ít, nói mà không làm, hơn nữa nói một đằng, làm một nẻo thì chỉ đem lại hậu quả phản tác dụng. Việc nêu gương thì không ở lĩnh vực nào mà vấn đề nêu gương lại được đặt ra như trong lĩnh vực đạo đức. Trong gia đình: Đó là tấm gương của bố mẹ đối với con cái, của anh chị đối với các em; trong nhà trường thì đó là tấm gương của thầy, cô giáo đối với học sinh; trong tổ chức, tập thể, Đảng, Nhà nước là tấm gương của những người đứng đầu, phụ trách, lãnh đạo, của cấp trên đối với cấp dưới; trong xã hội thì đó là tấm gương của người này đối với người khác. Một bài diễn văn hay không bằng một tấm gương sống. 7.2 Nguyên tắc thứ hai: Để rèn luyện đạo đức là xây đi đôi với chống. Trong cuộc sống hàng ngày, những hiện tượng tốt - xấu, đúng - sai, cái đạo đức và cái vô đạo đức vẫn còn đan xen nhau, đối chọi nhau, thông qua hành vi của mỗi một con người khác nhau. Thậm chí, những đan xen và đối chọi ấy còn diễn ra ngay trong bản thân mỗi một con người. Do đó việc xây và chống trong lĩnh vực đạo đức hoàn toàn là điều không đơn giản. Để xây và chống có hiệu quả phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi.

7.3. Nguyên tắc thứ ba là: Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời. Bởi mỗi người phải thường xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức hàng ngày, đó là công việc kiên trì, bền bỉ suốt đời. Trong thực tiễn, có người trong lúc đấu tranh thì hăng hái, trung thành, không sợ nguy hiểm, không sợ gian khổ, hy sinh, nhưng đến khi có ít quyền hạn thì đâm ra kiêu ngạo, xa xỉ, phạm vào tham ô, lãng phí, quan liêu, biến thành người có tội.

Đối với mỗi con người việc rèn luyện đạo đức cách mạng phải được thực hiện trong hoạt động thực tiễn, trong đời tư cũng như trong đời công, sinh hoạt, học tập, lao động, chiến đấu; trong mọi mối quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng, từ nhỏ đến lớn, từ gia đình đến nhà trường, đoàn thể, xã hội; từ quan hệ bạn bè đến đồng chí, anh em, cấp trên, cấp dưới, với Đảng, với nước, với dân và cả trong quan hệ quốc tế.

II. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam

về giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ

Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng vĩ đại của mình, từ khi tìm được con đường cứu nước, cứu dân, cho đến khi vĩnh biệt chúng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn danh nhiều tâm sức cho sự nghiệp đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Người đã vận dụng sáng tạo các luận điểm Mac-xit về vai trò, vị trí của thế hệ trẻ trong xã hội, về giáo dục thế hệ trẻ trong điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam. Những quan điểm, tư tưởng của Người về thế hệ trẻ chính là tài sản tinh thần vô giá cho chúng ta hôm nay và mai sau.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tương lai, vận mệnh của đất nước, của dân tộc nằm trong tay thế hệ thanh thiếu niên. Người khẳng định, thanh thiếu niên là lực lượng cách mạng hùng hậu, bộ phận quan trọng của dân tộc, là lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng của cha anh. Khi nước ta còn dưới ách thống trị của thực dân, phong kiến, ngay từ năm 1925 trong “Thư gửi thanh niên An Nam”, Người đã chỉ rõ, đất nước sẽ không còn nếu thanh niên không được “hồi sinh”, thức tỉnh, mãi “chìm ngập trong sự biếng nhác”. Người đã gióng lên một hồi chuông thức tỉnh, cảnh báo: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”.

Trong Thư gửi cho học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên năm 1946, Bác Hồ lại khẳng định vai trò quan trọng của thế hệ trẻ: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp được hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”. Bác biểu lộ niềm tin vững chắc vào thế hệ trẻ: Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông cậy, mong đợi ở các cháu rất nhiều. Trong kháng chiến chống Pháp, Hồ Chí Minh nói với thanh niên: “Người ta thường nói, thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”. Bác dùng hình ảnh tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội: Một năm khởi đầu từ mùa xuân, một đời khởi đầu từ tuổi trẻ, tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội. Đồng thời Bác cũng

nhắc nhở tuổi trẻ chính là lực lượng kết nối quá khứ và hiện tại, hiện tại và tương lai, là lực lượng tiếp sức, kế tục cách mạng, thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là người phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai - tức là các cháu nhi đồng.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Bác luôn tin tưởng tuyệt đối vào thế hệ trẻ với sức vóc và nhiệt huyết “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”. Bác Hồ đã biểu dương thanh niên ta chính là thanh niên anh hùng của dân tộc anh hùng. Đây thực sự là sự đánh giá cao nhất về vai trò, vị trí của thanh niên mà Người dành cho thế hệ trẻ.

Tình cảm của Bác đối với thế hệ trẻ không những là tình yêu thương, ân cần, thắm thiết, mà còn là niềm tin tưởng vào tương lai của thanh niên. Người đánh giá rất cao về vị trí và vai trò của thế hệ trẻ, nhưng “thanh niên ta có vinh dự to thì cũng có trách nhiệm lớn”, vì thế Người cũng yêu cầu thế hệ trẻ phải vươn lên để làm chủ được tương lai, “thật xứng đáng là người chủ của một nước xã hội chủ nghĩa”.Với các cháu nhi đồng, Bác thường căn dặn: “Ngày nay các cháu là nhi đồng. Ngày sau, các cháu là người chủ của nước nhà, của thế giới. Các cháu đoàn kết thì thế giới hòa bình và dân chủ, sẽ không có chiến tranh. Các cháu phải thi đua, tuỳ theo sức của các cháu, làm được việc gì có ích cho kháng chiến thì thi đua làm việc ấy”.

Với thanh niên, Bác dạy: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình phải làm thế nào cho lợi ích nước nhà nhiều hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh phấn đấu chừng nào”. Người cũng dạy: “Thanh niên bây giờ là thế hệ vẻ vang, vì vậy cho nên phải tự giác, tự nguyện mà tự động cải tạo tư tưởng của mình để xứng đáng với nhiệm vụ của mình”. Người khẳng định: “Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra sức làm việc để chuẩn bị cái tương lai đó”.

Tính nhất quán trong tư tưởng và chính sách của Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự quan tâm đặc biệt đến các "công việc đối với con người”, đối với việc giáo dục, bồi dưỡng con người, trong đó, giáo dục, bồi dưỡng thế hệ thanh niên chiếm một vị trí quan trọng.

Kế thừa và phát triển tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về thế hệ trẻ, ngay từ khi ra đời, Đảng ta đã đề ra trách nhiệm cho mình là phải trực tiếp xây dựng đội ngũ hậu bị của Đảng, tức Đoàn Thanh niên Cộng sản. Trong Điều lệ Đảng, Đoàn Thanh niên Cộng sản là tổ chức quần chúng duy nhất được ghi thành một chương. Điều đó một lần nữa nói lên mối quan hệ gắn bó khăng khít giữa Đảng Cộng sản và Đoàn Thanh niên Cộng sản, được cụ thể hóa bằng trách nhiệm của Đảng đối với việc xây dựng tổ chức cộng sản trẻ tuổi (Đoàn Thanh niên cộng sản) làm nguồn bổ sung lực lượng thường xuyên cho Đảng. Theo tư tưởng của Bác, Đảng ta thường xuyên sơ kết, tổng kết thực tiễn để nhìn nhận, đánh giá tiềm năng, vai trò, vị trí của thanh niên một cách khách quan, khoa học. Thực tiễn quá trình trưởng thành và phát triển suốt 88 năm qua của Đảng

đã chứng minh Đảng ta luôn đặt công tác thanh thiếu niên và giáo dục thế hệ trẻ là một nhiệm vụ quan trọng.

Thấm nhuần lời dạy của Bác về tầm quan trọng của sự nghiệp “trồng người”, năm 1979, Đảng ta đã ban hành Nghị quyết số 14 - NQ/TW về cải cách giáo dục với tư tưởng: Xem giáo dục là bộ phận quan trọng của cuộc cách mạng tư tưởng; thực thi nhiệm vụ chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ từ nhỏ đến lúc trưởng thành; thực hiện tốt nguyên lý giáo dục học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động, sản xuất, nhà trường gắn liền với gia đình và xã hội. Tư tưởng chỉ đạo trên được phát triển, bổ sung hoàn thiện cho phù hợp với yêu cầu thực tế qua các kỳ từ Đại hội VI đến Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời còn được cụ thể hóa bằng nhiều chỉ thị, nghị quyết quan trọng, mang tính chuyên đề về giáo dục nói chung, trong đó có giáo dục đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ nói riêng.

Nghị quyết số 04 - NQ/TW ngày 14/01/1993 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) về “Công tác thanh niên trong tình hình mới”. Trong đó, Đảng đánh giá cao vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trong sự nghiệp đổi mới: Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI, có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không phần lớn phụ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) về “Định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhiệm vụ đến năm 2000” xác định nhiệm vụ và mục tiêu cơ bản của giáo dục là nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ tổ quốc, giữ gìn và phát huy các giá trị vǎn hoá của dân tộc, có nǎng lực tiếp thu tinh hoa vǎn hoá nhân loại; phát huy tiềm nǎng của dân tộc và con người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ nǎng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức kỷ luật; có sức khoẻ, là những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời dặn của Bác Hồ.

Chỉ thị số 42 - CT/TW ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 – 2030 được Ban Bí thư ban hành ngay trước thềm Đại hội XII của Đảng, với những đánh giá quan trọng về thế hệ trẻ; xác định rõ nguyên nhân, từ đó chỉ ra những nhiệm vụ, giải pháp cụ thể yêu cầu các cấp uỷ, tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể nhân dân tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện tốt nhằm tiếp tục thực hiện có hiệu quả công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ.

Gần đây nhất, tại Đại hội lần thứ XII của Đảng (tháng 01/2016), Trung ương Đảng tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của thế hệ trẻ và công tác giáo dục

thế hệ trẻ, trong đó nhấn mạnh: Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng truyền thống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, xây dựng đạo đức, lối sống lành mạnh, ý thức tôn trọng và nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật cho thế hệ trẻ. Có cơ chế, chính sách phù hợp tạo môi trường, điều kiện thuận lợi cho thế hệ trẻ học tập, nghiên cứu, lao động, giải trí, phát triển trí tuệ, kỹ năng, thể lực. Khuyến khích, cổ vũ thanh niên nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, xung kích, sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ hiện đại. Phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thu hút rộng rãi thanh niên, thiếu niên và nhi đồng tham gia các tổ chức do Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh làm nòng cốt và phụ trách.

Như vậy, từ khi thành lập đến nay, Đảng ta luôn đánh giá cao và đặt niềm tin tưởng sâu sắc vào vai trò to lớn của thế hệ trẻ, khẳng định những công lao và thành tích; xác định nhiệm vụ chăm lo, giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội. Chính vì vậy, những năm qua, Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị về công tác thanh niên và giáo dục thế hệ trẻ. Việc tổ chức thực hiện các chỉ thị, nghị quyết này của Đảng đã được các cấp, các ngành, gia đình và xã hội quan tâm thực hiện, đạt nhiều kết quả quan trọng, góp phần hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức cao đẹp, lối sống nghĩa tình, tuân thủ pháp luật, từng bước hoàn thiện nhân cách trong thế hệ trẻ.

2. Tính tất yếu tăng cường giáo dục đạo đức cách mạng cho thế hệ

trẻ, thanh niên hiện nay

Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ luôn được Đảng, Nhà nước, gia đình, nhà trường và toàn xã hội quan tâm. Những năm qua, nhiều nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác thanh niên và giáo dục thế hệ trẻ đã được triển khai, đạt nhiều kết quả. Hệ thống pháp luật, công tác quản lý nhà nước về thanh thiếu nhi ngày càng được hoàn thiện. Giáo dục về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ không ngừng được tăng cường và đổi mới. Thông qua các hoạt động giáo dục, các cuộc vận động, phong trào thi đua yêu nước đã tạo môi trường lành mạnh để thế hệ trẻ rèn luyện, trưởng thành, góp phần hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức cao đẹp, lối sống nghĩa tình, tuân thủ pháp luật, từng bước hoàn thiện nhân cách.

Nhìn chung, thế hệ trẻ Việt Nam được giáo dục, chăm sóc, nuôi dưỡng ngày một tốt hơn; phần lớn thanh thiếu nhi tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường phát triển của đất nước, sống có trách nhiệm với Tổ quốc, gia đình và bản thân, có ước mơ, hoài bão, kiến thức, kỹ năng, sức khỏe tốt, tư duy năng động, sáng tạo, lạc quan, tự tin, dám nghĩ, dám làm; có nhiều đóng góp quan trọng trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tuy nhiên, giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ còn nhiều hạn chế, yếu kém. Nhiều tổ chức, cá nhân chưa nhận thức đúng và đầy đủ tầm quan trọng của nhiệm vụ giáo dục thế hệ trẻ, nhất là trong bối cảnh đất nước có nhiều thay đổi. Việc cụ thể hóa các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục thế hệ trẻ chưa kịp

thời và hiệu quả; nhiều mục tiêu, chỉ tiêu chưa đạt yêu cầu. Vai trò, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong chăm lo, giáo dục thế hệ trẻ chưa được như mong muốn, chưa đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn hiện nay. Một bộ phận giới trẻ giảm sút niềm tin, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, sống thực dụng, thiếu lý tưởng, xa rời truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Một số ít thanh niên bị các thế lực thù địch lôi kéo, kích động chống sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta. Tình trạng tội phạm và tệ nạn xã hội trong giới trẻ diễn biến phức tạp.

Tình hình trên có nhiều nguyên nhân, song chủ yếu là do các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể, cán bộ, đảng viên chưa làm tốt trách nhiệm chăm lo, bồi dưỡng, giáo dục và phát huy thế hệ trẻ; chưa giải quyết thỏa đáng những vấn đề của thực tiễn đặt ra trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa, hội nhập quốc tế; nhận thức về tính cấp bách và tầm quan trọng của công tác giáo dục thế hệ trẻ chưa đầy đủ. Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể còn thiếu chặt chẽ. Đạo đức xã hội có mặt xuống cấp, ảnh hưởng đến sự hình thành nhân cách, đạo đức của thế hệ trẻ. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất, chưa là tấm gương để thế hệ trẻ học tập và noi theo. Nội dung, hình thức dạy và học các môn lý luận chính trị, đạo đức, lối sống chưa thực sự phù hợp với từng đối tượng thế hệ trẻ.

Những năm tới, tình hình thế giới sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức phát triển mạnh mẽ; mức độ toàn cầu hóa ngày càng cao. Bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, đất nước ta vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Thế hệ trẻ tiếp tục là đối tượng, mục tiêu mà các thế lực thù địch tập trung lôi kéo, kích động, chia rẽ. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và trong xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi; những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí diễn biến phức tạp. Khoảng cách giàu nghèo, phân hóa xã hội ngày càng tăng. Môi trường văn hóa, đạo đức xã hội có mặt xuống cấp rất đáng lo ngại. Bảo vệ chủ quyền Tổ quốc đứng trước nhiều khó khăn, thách thức lớn. Mặt trái của các phương tiện truyền thông hiện đại, nhất là thông tin trên Internet, cùng quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng sẽ tác động lớn đến tư tưởng, tình cảm lớp trẻ và công tác giáo dục thế hệ trẻ.

Vì vậy, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ phải thường xuyên được tăng cường và nâng cao về chất lượng, nhằm góp phần xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức trong sáng, ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng lao động, trở thành những công dân tốt, tích cực tham gia vào sự nghiệp CNH - HĐH đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

3. Nội dung và phương thức giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh

niên

3.1. Giáo dục thanh niên sống có lí tưởng

Lí tưởng sống là mục đích tốt đẹp, là ý nghĩa cuộc đời mà mỗi con người muốn hướng tới. Người có lí tưởng sống cao đẹp là người luôn suy nghĩ và hành động để hoàn thiện mình hơn, giúp ích cho bản thân, gia đình, xã hội, đất nước và nhân loại. Lí tưởng quyết định sự thành công của con người trong cuộc sống. Lí tưởng dẫn dắt sự nghiệp, tăng thêm sức mạnh cho con người để đạt thành công. Lí tưởng cho ta sức mạnh vượt qua khó khăn và thử thách trong cuộc sống. Lí tưởng sống của thanh niên ngày nay hôm nay sẽ quyết định tương lai của đất nước.

Thanh niên là những người chủ tương lai của đất nước, là chủ thể của thế giới, động lực giúp cho xã hội phát triển. Thanh niên ngày nay là một bộ phận quan trọng của xã hội, chiếm 36% trong tổng số khoảng 99 triệu dân (theo số liệu mới nhất của Liên hợp quốc 4/2023) số cả nước và chiếm 55,5% lực lượng lao động của toàn xã hội; là những người không ngừng được nâng cao về chất lượng; thể lực, trí tuệ ngày càng phát triển, được học hành cao hơn, tiếp thu nhiều với công nghệ hiện đại.

Thanh niên Việt Nam phải biết sống có lý tưởng, vì, trước hết, đó là cuộc sống tốt đẹp, giúp cho thanh niên vươn tới tầm cao của thời đại mới. Khi đã xác định được lý tưởng cao đẹp, thấy rõ được mục đích, ý nghĩa cao đẹp cuộc sống của mình, mỗi thanh niên có thể phát huy được ý chí và nghị lực lớn lao, khắc phục mọi khó khăn, trở ngại, sửa chữa mọi khuyết điểm, nhược điểm của mình...để thực hiện lý tưởng. Vươn lên cuộc sống có lý tưởng, thanh niên sẽ tự nâng mình lên tới tầm cao của thời đại mới. Sống không có lý tưởng, không có mục đích, cuộc đời sẽ trở nên vô vị, tẻ nhạt, không có ý nghĩa. Lấy việc thu vén cho cá nhân, chạy theo lợi ích vật chất tầm thường làm cuộc sống “lí tưởng”, thanh niên đã tự hạ mình. Cuộc sống có lí tưởng là trách nhiệm của mỗi thanh niên đối với nhân dân, đất nước. Ngày nay, xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ quá độ là nhiệm vụ mới, nặng nề phức tạp, gian khổ của thế hệ trẻ nói chung, trong đó thanh niên là nòng cốt. Muốn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đó, việc xác định được cho mình lí tưởng đấu tranh vì hạnh phúc của xã hội, của Tổ quốc, của nhân dân và phấn đấu cho lý tưởng đó thành hiện thực là một trong những nội dung tu dưỡng đạo đức cách mạng hiện nay của thanh niên Việt Nam. Thanh niên là người còn trẻ, đang độ tuổi trưởng thành; là những người có ước mơ, khát vọng tràn đầy, mãnh liệt; có thể phát triển, trí tuệ, tư duy cũng phát triển nên có khả năng thực hiện được hoài bão của mình.

Mỗi thanh niên sẽ có quan niệm của mình về lí tưởng, tùy thuộc vào hoàn cảnh, trình độ, cách sống của mình. Lí tưởng sống của thanh niên có nhiều mặt: lí tưởng chính trị, lí tưởng nghề nghiệp, lí tưởng thẩm mĩ,…thế nhưng nó luôn lấy lời dạy của Bác làm cốt lõi, nền tảng để phát triển để hướng đến: Chúng ta không một phút nào được quên lí tưởng cao cả của mình là phấn đấu cho Tổ quốc ta hoàn toàn độc lập, cho CNXH hoàn toàn thắng lợi trên đất nước ta…

Lí tưởng của thanh niên trong thời kì chống ngoại xâm bảo vệ Tổ quốc: phấn đấu vì độc lập, tự do cho Tổ quốc, tất cả cho Tổ quốc quyết sinh. Đã có hàng triệu thanh niên lên đường ra trận, dũng cảm chiến đấu, hi sinh cuộc đời

thanh xuân nhất của mình, góp sức quan trọng, cùng toàn dân tộc đánh thứng hai kẻ thù hùng mạnh của thời đại là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, hoàn thành được sứ mệnh vinh quang bằng xương máu. Lí tưởng của thanh niên thời nay là phấn đấu cho chủ nghĩa xã hội toàn thắng, phải xây dựng Việt Nam trở thành một nước dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Thanh niên ngày nay phải lĩnh sứ mệnh vô cùng cao cả và thiêng liêng, sứ mệnh xây dựng Việt Nam trở thành một quốc gia hùng mạnh và hội nhập kinh tế thế giới.

Đại đa số thanh niên hiện nay không quay lưng với quá khứ của dân tộc. Họ thừa kế và phát huy truyền thống của các thế hệ đi trước đã khẳng định tiếng nói và lí tưởng sống của mình, ra sức phấn đấu trên những lĩnh vực cho mục tiêu dân giàu, nước mạnh và hội nhập quốc tế. Tham gia chiến dịch mùa hè xanh: phong trào trí thức trẻ tình nguyện; thanh niên tình nguyện vì cộng đồng về nông thôn, miền núi giúp đỡ người nghèo, xây dựng cầu, đường; giúp đỡ thanh niên lầm lỡ hoàn lương, các hộ nghèo trong xã hội, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn; tham gia giải quyết vấn đề dân sinh bức xúc tại địa phương…

Thanh niên nên ra sức học tập, nhanh chóng nắm bắt khoa học công nghệ hiện tại ở mọi lĩnh vực để phát triển đất nước. Thanh niên phải xả thân với nhiệm vụ đấu tranh chống lại bọn tội phạm, chống thiên tai, chống đói nghèo lạc hậu, nuôi dưỡng bản thân, gia đình, đưa đất nước phát triển và hội nhập cùng quốc tế. Nhiều phong trào, nhiều cuộc vận động, nhiều công trình, nhiều dự án lớn đã thu hút hàng vạn thanh niên tham gia và tạo nên những thành tích lớn, thúc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và đổi mới toàn diện đất nước: giúp nhau lập nghiệp vì dân giàu nước mạnh.

Là thanh niên, cần xác định cho mình một lí tưởng cao đẹp và ra sức phấn đấu để thực hiện lí tưởng đó: rèn luyện phẩm chất, nâng cao trình độ kiến thức, bồi dưỡng năng lực chuyên môn; xây dựng gia đình văn hóa gương mẫu,hòa thuận, xây dựng đất nước, góp phần vào sự phát triển chung của xã hội. 3.2. Giáo dục thanh niên xây dựng thái độ chính trị đúng đắn. Thái độ chính trị là tình cảm chính trị của mỗi người trước các vấn đề chính trị, thời sự của đất nước. Tình cảm chính trị là sản phẩm tổng hợp của tình cảm đạo đức, tình cảm trí tuệ và tình cảm thẩm mỹ, trong đó tình cảm trí tuệ là cơ sở, nền tảng. Nội dung của tình cảm chính trị thể hiện rất phong phú, đó là lòng yêu nước, yêu CNXH, yêu lao động, yêu khoa học, lòng nhân ái, ham học hỏi, yêu cái đẹp, ghét bất cập, bóc lột, ghét sự bất công xã hội,...

Thái độ chính trị đúng đắn, biểu hiện trước hết là thái độ khách quan, được xây dựng trên cơ sở hệ thống tri thức lý luận chính trị khoa học, xuất phát từ thực tiễn của đất nước, từ lợi ích chung của xã hội. Thứ hai, mọi cử chỉ, lời nói, việc làm phải suy nghĩ thật chín chắn, thận trọng, biết làm chủ mình. Luôn bình tĩnh, sáng suốt, không vội vàng. Thứ ba, dùng sự hiểu biết đúng đắn của mình, giúp đỡ mọi người cùng hiểu, tổ chức hành động đúng. Thái độ chính trị đúng có vai trò quan trọng, làm cho mỗi người phấn chấn, hăng hái, tạo nên sức mạnh tinh thần và thể chất, thúc đẩy mọi người hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Ý thức chính trị đúng đắn của thanh niên hiện nay thể hiện ở kết quả học tập và rèn luyện về lý tưởng, về lập trường giai cấp, về trình độ lý luận chính trị, về thực hiện đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Thái độ chính trị đúng là thước đo trình độ chính trị của người thanh niên. Vì vậy, trong quá trình tu dưỡng đạo đức cách mạng, mỗi thanh niên phải hết sức coi trọng việc xây dựng thái độ chính trị đúng nhằm góp phần tích cực thực hiện tốt các mục tiêu đã xác định.

Có thái độ chính trị tốt thì thanh niên mới có thể thực hiện nhiệm vụ chính trị tốt. Nhiệm vụ chính trị của tuổi trẻ trong giai đoạn hiện nay là: Rèn luyện về lý tưởng, đạo đức cách mạng, về trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp, về thể chất, xung kích đi đầu tham gia phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc; xây dựng Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh vững mạnh, mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên, góp phần vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh.

Khẩu hiệu hành động là: Tuổi trẻ Việt Nam thi đua học tập, rèn luyện, lao động sáng tạo, xung kích, tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phong trào thi đua lớn là: Thi đua, tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với 4 nội dung:

Thi đua học tập, đi đầu xây dựng xã hội học tập và tiến quân vào khoa học công nghệ. Trong giai đoạn phát triển nhanh của khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức, việc học tập để đáp ứng với sự phát triển đó trở thành yêu cầu và nhu cầu thiết thân đối với mỗi thanh niên.

Tinh thần và thái độ học tập của thanh niên phải là: Học để làm người, học để phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân; học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau, học ở nhân dân, học suốt đời, thanh niên phải đi đầu trong một xã hội học tập. Học tập toàn diện: Văn hoá, chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học…Tích cực nghiên cứu khoa học, tuyên truyền ứng dụng khoa học kỹ thuật, hăng hái tham gia các hoạt động sáng tạo.

Thi đua lập nghiệp, lao động sáng tạo, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong điều kiện mới. Thi đua lập thân, lập nghiệp, xoá đói, giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng. Phát triển rộng rãi phong trào sản xuất, kinh doanh giỏi; đẩy mạnh phong trào tiết kiệm, tích lũy trong thanh niên.

Tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng, xung kích thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Đặc biệt ở những lĩnh vực, địa bàn và đối tượng khó khăn. Tổ chức và tích cực tham gia các phong trào tình nguyện. Tổ chức thường xuyên các hoạt động tình nguyện tại chỗ, ngày thứ bảy tình nguyện, chủ nhật xanh; thành lập các đội hình thanh niên tình nguyện đảm nhận các việc khó, việc mới, những vấn đề bức xúc; tích cực tham gia bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai. Tình nguyện giúp đỡ người già, gia đình chính sách, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. Tích cực và gương mẫu tham gia xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở.

Xung kích bảo vệ Tổ quốc, đấu tranh phòng chống tội phạm và tệ nạn xã hội. Hăng hái tham gia các hoạt động xây dựng nền quốc phòng toàn dân,

gương mẫu thực hiện luật nghĩa vụ quân sự, thường xuyên học tập nâng cao nhận thức, ý thức cách mạng, nhận rõ âm mưu "diễn biến hoà bình" của các thế lực thù địch. Tích cực tham gia các hoạt động giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, ATGT, đấu tranh phòng chống tội phạm, tệ nạn xã hội.

Tham gia có hiệu quả phong trào "Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”, “Khoẻ để giữ nước” và cuộc vận động “Nghĩa tình biên giới, hải đảo". Trong thanh niên Quân đội, đẩy mạnh phong trào "Giành ba đỉnh cao quyết thắng" và cuộc vận động "Thanh niên Quân đội mẫu mực xây dựng chính quy” với 5 nội dung: Mẫu mực về đạo đức, lối sống; mẫu mực về hành động theo điều lệnh; mẫu mực về lễ tết, tác phong quân nhân; mẫu mực về kỷ luật tự giác, nghiêm minh. Trong thanh niên Công an, thi đua thực hiện tốt phong trào "Thanh niên Công an học tập, thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy".

3.3. Giáo dục thanh niên phát huy những chuẩn mực đạo đức cơ bản

của con người Việt Nam.

Chuẩn mực đạo đức là một hệ thống các nguyên tắc có ảnh hưởng chi phối hành vi đạo đức được chấp nhận bởi xã hội. Chúng là hệ thống các phương pháp, cách thức thực hiện một việc gì đó theo một quy tắc chính thức được chấp nhận rộng rãi và có tác dụng điều chỉnh hành vi xã hội của một cá nhân, nhóm người hay xã hội.

Chuẩn mực đạo đức phản ánh những kết quả nghiên cứu về bản chất tự nhiên của đạo đức, luân lý, nhân cách, về sự lựa chọn về mặt đạo đức của con người, về cách thể hiện triết lý đạo đức. Chuẩn mực đạo đức thường được thể hiện thành những quy tắc hay chuẩn mực hành vi của các thành viên một xã hội, nhóm cá nhân, tổ chức chuyên môn, nghề nghiệp. Khi đó, chuẩn mực đạo đức chính là tiêu chuẩn hành vi đạo đức của tổ chức. Đây là hình thức vận dụng phổ biến nhất của các chuẩn mực đạo đức trong thực tiễn. Chuẩn mực đạo đức tốt đẹp của con người Việt Nam bao gồm những điểm cơ bản sau:

Trung với nước, hiếu với dân. Trung là trung với nước, là trung thành với lợi ích của quốc gia, dân tộc, với sự nghiệp đấu tranh cách mạng của Đảng, với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN...Nước ở đây với ý nghĩa "Dân là con nước, nước là mẹ chung", là nước của dân, của toàn dân tộc chứ không phải của riêng ai và chính mỗi người dân là những "chủ nhân ông" của đất nước. Trung với nước, hiếu với dân theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh được thể hiện trong mọi công việc cách mạng của Đảng, trong từng suy nghĩ, việc làm cụ thể của mỗi cán bộ, đảng viên và mỗi người dân.

Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là nét đặc trưng của đạo đức theo quan niệm của Hồ Chí Minh. “Cần” tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng, dẻo dai. “Kiệm” là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi. “Liêm” là trong sạch, không tham lam tiền của, địa vị, danh tiếng. “Chính” là không tà, là thằng thắn, đứng đắn, điều gì không đứng đắn, thẳng thắn tức là tà. Người chỉ rõ: Cần, kiệm, liêm, chính là nền tảng của đời sống mới, nền tảng của thi đua ái quốc. Người coi cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức chủ yếu của một con người. Cần, kiệm, liêm, chính, mỗi đức tính đều có nội dung riêng, nhưng chúng lại

liên quan mật thiết đến nhau và tạo thành một chỉnh thể, là thước đo văn minh tiến bộ của một dân tộc. Chí công, vô tư là không nghĩ đến mình trước, chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào; là đặt lợi ích của cách mạng, của nhân dân lên trên hết, trước hết. Chí công vô tư có nghĩa là hết sức lo cho việc chung không màng tư lợi. Hết sức về sự công bằng, đặt lợi ích của tập thể, của Đảng, của cách mạng, của nhân dân, của Tổ quốc lên trên các lợi ích riêng tư. Thực hiện chí công, vô tư cũng có nghĩa như thực hiện đạo đức theo tinh thần của chủ nghĩa tập thể, là phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng. Như vậy có thể nói, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư là cái cần để làm việc, làm người, làm cán bộ…phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại.

Tư tưởng yêu thương con người được Hồ Chí Minh nêu lên và vận động mọi người cùng thực hiện suốt cả cuộc đời. Người vẫn ân cần nhắc nhở toàn Đảng phải tiếp tục chăm lo cho con người. Tình yêu thương con người của Hồ Chí Minh là rất cụ thể, từ việc to như lo giải phóng cho con người đến việc chăm lo từng con người cụ thể. Theo Hồ Chí Minh, yêu thương con người là phải sống với nhau có tình, có nghĩa. Yêu thương con người vận dụng vào trong Đảng, trong tổ chức là phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau. Tình yêu thương con người đã trở thành nét đẹp vĩnh hằng trong chuẩn mực đạo đức Hồ Chí Minh.

Tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung, là phẩm chất, là yêu cầu đạo đức của mỗi người Việt Nam trong mối quan hệ rộng lớn, vượt qua phạm vi quốc gia, dân tộc. Nội dung chủ nghĩa quốc tế trong tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở các điểm sau: Thứ nhất, đó chính là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với nhân dân lao động các nước trong cuộc đấu tranh giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột mà Hồ Chí Minh đã dày công vun đắp bằng hoạt động cách mạng thực tiễn của bản thân mình và bằng sự nghiệp cách mạng của cả dân tộc. Thứ hai, tinh thần quốc tế trong sáng còn là vì mục tiêu chung "Bốn phương vô sản đều là anh em". Thứ ba, theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa quốc tế vô sản gắn liền với chủ nghĩa yêu nước.

Cần tăng cường giáo dục, thường xuyên bồi đắp cho thế hệ trẻ những giá trị chuẩn mực đạo đức cơ bản của con người Việt Nam để góp phần xây dựng một thế hệ thanh niên thời đại mới sống có ước mơ, hoài bão, có lí tưởng cao đẹp, thái độ chính trị đúng đắn, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, đóng góp tích cực xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.

III. Thực trạng về hiệu quả hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh

Trung tâm GDTX trong giai đoạn hiện nay:

Cửa Lò là một thị xã thuộc tỉnh Nghệ An, nằm ở phía đông của tỉnh Nghệ An, phía đông giáp Biển Đông, phía tây giáp Nghi Lộc, phía nam giáp thành phố Vinh và huyện Nghi Xuân, phía bắc giáp Diễn Châu. Trước đây, Cửa Lò thuộc huyện Nghi Lộc.

Cửa Lò nổi tiếng với bãi biển, khu nghỉ mát và cảng biển sầm uất. Từ ngày

12/3/2009 Bộ Xây Dựng đã có quyết định công nhận Cửa Lò là đô thị loại 3.

Tình hình giáo dục của thị xã những năm qua có nhiều chuyển biến tốt, người dân bắt đầu có sự quan tâm đến giáo dục. Hệ thống trường lớp có nhiều phát triển, toàn thị xã có hai trường THPT và một trung tâm GDTX.

Trung tâm GDTX số 2 Nghệ An đóng trên địa bàn của Thị xã Cửa Lò, rất thuận lợi cho học sinh đi học. Năm học 2022 -2023 này trường có 8 lớp với tổng số học sinh là 324. Tổng số cán bộ quản lý, giáo viên của trung tâm là 11 người, đáp ứng đủ cho việc phân công giảng dạy.

Thuận lợi

Được sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Đảng ủy, UBND, sự hỗ trợ nhiệt tình các ban ngành đoàn thể địa phương nhất là được sự giúp đỡ của Phòng Tư pháp, Công an thị xã về công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật cho học sinh.

Được sự quan tâm chỉ đạo kịp thời của Sở giáo dục và đào tạo Nghệ An. Đội ngũ cán bộ và giáo viên của trung tâm đều qua trường lớp sư phạm chính quy từ chuẩn đến trên chuẩn về chuyên môn nghiệp vụ.

Trong những năm gần đây, vấn đề dạy và học đã và đang đổi mới và là một trong những môn có chuyển biến mạnh mẽ về đổi mới phương pháp dạy học, dạy học đạo đức thông qua bộ môn Ngữ văn, GDCD, hoạt động ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm… được xác định là một nhiệm vụ quan trọng, là đòi hỏi cấp bách của xã hội đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Được sự đồng tình của xã hội, nhất là các bậc Cha mẹ học sinh tích cực

phối hợp cùng với nhà trường trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

Khó khăn – Tồn tại

Là địa bàn thị xã rất phức tạp về tệ nạn xã hội, tình hình thanh niên bên ngoài lôi kéo học sinh uống rượu, đánh nhau đã ảnh hưởng không ít đến đạo đức học sinh.

Cơ sở vật chất của trung tâm chưa được hiện đại, phương tiện nghe nhìn còn ít ảnh hưởng đến việc cập nhật thông tin mới phục vụ cho công tác giáo dục.

1. Thực trạng công tác giáo dục đạo đức học sinh của trung tâm trong

năm học 2022-2023

1.1. Những việc trung tâm đã làm trong năm học

1.1.1. Các hoạt động ngoại khóa

Trường đã tổ chức cho học sinh tham gia tích cực các hoạt động giáo dục

theo quy định của biên chế năm học 2022-2023 do Sở giáo dục và đào tạo Nghệ An cụ thể như sau:

Giáo dục an toàn giao thông từ tháng 9 đến hết năm học, đã mời được đội cảnh sát giao thông Công an thị xã Cửa Lò đến tuyên truyền có 276 học sinh và cán bộ giáo viên tham dự.

Giáo dục phòng chống Ma túy, tệ nạn xã hội thông qua các buổi nói chuyện chuyên đề của các báo cáo viên do phòng tư pháp, và Công an thị xã Cửa Lò. Đa số học sinh và giáo viên của trung tâm tham gia đầy đủ.

Tổ chức sinh hoạt dưới cờ hàng tuần phát động các phong trào thi đua có liên quan đến các hoạt động giáo dục trong nhà trường, nêu gương người tốt việc tốt, vượt khó học giỏi…..

Hàng tuần trường đều tổ chức sinh hoạt đoàn vào ngày thứ năm nhằm giáo dục các em trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt, trở thành đoàn viên thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh .

Giáo dục lao động: trung tâm tổ chức cho học sinh

1.1.2. Các hoạt động giáo dục lao động, hướng nghiệp

Lao động hàng tuần, thu dọn vệ sinh môi trường, cải tạo cảnh quang sư phạm. Thông qua các buổi lao động giáo dục cho học sinh tinh thần kỷ luật, biết thương yêu và kính trọng người lao động.

Giáo dục hướng nghiệp: hướng nghiệp cho học sinh khối 12, lồng ghép vào bộ môn nhằm thông qua đó giáo dục cho học yêu nghề nghiệp, biết tự chọn được nghề nghiệp của mình.

Giáo dục thẩm mỹ: Thông qua các bộ môn học văn hoá bắt buộc giáo dục cho các em biết cảm nhận được cái đẹp chân chính của bộ môn, của con người..

1.1.3. Việc giảng dạy chương trình môn GDCD của trung tâm.

Tuy là môn học không bắt buộc nhưng trung tâm đã tổ chức lồng ghép thực hiện giảng dạy môn giáo dục công dân đầy đủ theo đúng quy định của chương trình, có lồng ghép giáo dục pháp luật, giáo dục môi trường dân số vào bộ môn.

1.1.4. Hoạt động của giáo viên chủ nhiệm

Tầm quan trọng của công tác giáo viên chủ nhiệm đối với công tác

giáo dục đạo đức trong trung tâm:

GVCN là lực lượng chính trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh

là người quản lý mọi hoạt động của lớp học, là người triển khai mọi hoạt động của trung tâm đến từng lớp, từng HS. Do đó trong đầu năm học 2022- 2023 này BGD đã định hướng phân công những GV làm công tác chủ nhiệm theo những tiêu chí sau:

Có lập trường tư tưởng chính trị vững vàng và trình độ giác ngộ cách -

mạng cao. Có uy tín- đạo đức tốt. Thương yêu và tôn trọng học sinh.

Giáo viên giỏi, vững tay nghề. Có tầm hiểu biết rộng. -

Có tinh thần trách nhiệm cao, yêu nghề. -

Những hoạt động của giáo viên chủ nhiệm trong năm học:

Thực hiện các loại sổ theo quy định của ngành: sổ liên lạc, sổ chủ -

nhiệm sổ theo dõi đạo đức học sinh …

Tổ chức sinh hoạt lớp cuối tuần, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, -

xây dựng kế hoạch chủ nhiệm, kế hoạch thi đua…

Kết hợp chặt chẽ với Cha mẹ học sinh, chủ động phối hợp với các giáo viên bộ môn, đoàn TNCS HCM và các ban ngành đoàn thể địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

Nhận xét, đánh giá, xếp loại Hạnh kiểm và Học lực cho học sinh, đề -

nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh.

Ưu điểm:

Trong năm học giáo viên chủ nhiệm thực hiện đầy đủ các loại sổ sách, -

có lên kế hoạch hoạt động cụ thể hàng tuần, tháng, năm .

Kết hợp được nhiều hoạt động, đoàn thể trong công tác giáo dục đạo

- đức học sinh.

Không có học sinh vi phạm đạo đức nghiêm trọng phải nhờ cơ quan -

chức năng xử lý.

Tồn tại:

Còn một vài GV chủ nhiệm chưa có tâm huyết với công tác này, tác dụng -

giáo dục chưa cao, trong lớp vẫn còn học sinh chưa tiến bộ trong rèn luyện đạo đức.

Có một số HS rất ngoan, lễ phép với GV, nhưng lại học rất yếu về văn -

hoá.

Nguyên nhân:

- Một số học sinh có đạo đức yếu kém nhà ở xa nên giáo viên chủ

nhiệm không thể đến được gia đình để phối hợp giáo dục.

Công tác chủ nhiệm là một công tác khó khăn, đòi hỏi giáo viên phải -

đầu tư nhiều cho công tác này, nhưng thực tế giáo viên chủ nhiệm còn phải lo cho công tác chuyên môn.

1.1.5. Sự tham gia giáo dục đạo đức cho học sinh của các giáo viên bộ

môn

Đầu năm học Ban giám đốc đã quán triệt trên hội đồng giáo viên là trách nhiệm giáo dục đạo đức cho học sinh là nhiệm vụ của mọi thành viên trong trung tâm, giáo dục đạo đức cho học sinh là một quá trình thường xuyên. Một giờ dạy trên lớp không chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức khoa học cho học sinh mà còn giáo dục cho các em những hành vi, cử chỉ, tình cảm, nhân sinh quan, thế giới quan khoa học. Giáo viên bộ môn có chú ý liên hệ giáo dục đạo đức học sinh thông qua bài học, tiết học. Thường xuyên nhắc nhở uốn nắn những sai phạm của học sinh trong giờ học.

1.1.6. Hoạt động gắn liền nhà trường với thực tế đời sống địa phương

Những hoạt động:

Tổ chức thăm hỏi và tặng quà gia đình thương binh, liệt sĩ, bà mẹ Việt nam anh hùng nhằm giáo dục cho các em truyền thống anh hùng của dân tộc ta, biết kính trọng và giúp đỡ các bạn học sinh là con em những gia đình có nhiều cống hiến cho đất nước.

Tổ chức quyên góp và thăm hỏi tặng quà cho học sinh có hoàn cảnh -

đặc biệt khó khăn trong trung tâm.

Tổ chức cho các em viết thư thăm hỏi các chú Bộ đội ở đồn biên -

phòng 555 nhân ngày 22/12 hàng năm .

Tổ chức cho học sinh đi cổ động về An toàn giao thông, phòng chống -

sốt xuất huyết, hiểm họa AIDS.

Ưu điểm:

Học sinh tham gia đầy đủ, có chất lượng. -

Phong trào được phát động lớn, có tác dụng giáo dục học sinh, gây ấn -

tượng tốt với các cơ quan, đoàn thể địa phương.

Tồn tại:

Phong trào chưa nhiều, chưa có sự phối hợp đồng bộ của các cơ quan -

đoàn thể địa phương với trung tâm.

Chưa có tổng kết đánh giá phong trào, khen thưởng cho cá nhân có -

thành tích tốt.

1.2. Chất lượng đạo đức nếp sống của học sinh

* Nhận xét

Kết quả đạt được về phía học sinh là phần lớn các em có được những hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức, từng buớc hình thành thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình, yêu thương, tôn trọng con người, mong muốn đem lại niềm vui, hạnh phúc cho mọi người.

Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một số bộ phận học sinh chưa ngoan,

thường hay vi phạm đạo đức.

1.3. Thống kê xếp loại Hạnh kiểm của học sinh trong năm học

1.4. Những biểu hiện của thực trạng đạo đức học sinh

Tích cực: Đa số học sinh có đạo đức tốt, biết nghe lời cha mẹ, thầy cô, nghiêm chỉnh chấp hành các quy định của lớp, nội quy của trung tâm, biết sống tốt và sống đẹp.

Tiêu cực: Một số bộ phận không ít học sinh có biểu hiện chán nản, không thích học, thường xuyên gây mất trật tự trong lớp, nói dối thầy cô và bạn bè, giao lưu với đối tượng xấu bên ngoài, uống rượu, đánh nhau,bỏ tiết chơi game... Trong năm học trung tâm đã xử lý kỷ luật 3 trường hợp khiển trách.

Nguyên nhân tiêu cực:

Do sự thiếu sự quan tâm và quản lý các em. -

Tình hình trong xã hội phức tạp, đời sống nhân dân còn khó khăn, tệ -

nạn xã nhiều, cha mẹ học sinh chưa ý thức hết vai trò giáo dục của mình.

Ý thức đạo đức của học sinh chưa cao, chưa phân định được ranh giới -

giữa cái xấu và cái tốt.

Khả năng tự chủ chưa cao, khi vi phạm đạo đức sửa chữa chậm hoặc -

không chịu sửa chữa.

1.5. Nhận định chung

1.5.1. Mặt mạnh

Về phía học sinh có chiều hướng phát triển tốt về mặt tình cảm đạo đức, các em rèn luyện được kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự nhận thức đúng sai, tự hiểu và vận dụng được một số kiến thức pháp luật trong cuộc sống hàng ngày, không có học sinh vi phạm nghiêm trọng về đạo đức .

Về phía giáo viên luôn trau dồi đạo đức nhà giáo, tự học hỏi nâng cao trình

độ chuyên môn nghiệp vụ luôn là tấm gương sáng cho học sinh noi theo.

1.5.2. Mặt yếu

Số học sinh gặp khó khăn trong rèn luyện đạo đức vẫn còn nhiều, một số giáo viên chưa thật sự quan tâm đến giáo dục đạo đức thông qua bài học trên lớp, còn thờ ơ vô trách nhiệm khi thấy học sinh có dấu hiệu vi phạm đạo đức.

2. Một số biện pháp cơ bản nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục đạo

đức cho học sinh trung tâm GDTX số 2 Nghệ An

Xuất phát từ thực trạng của công tác giáo dục cho học sinh của trung tâm, qua việc nghiên cứu lý luận, tổng hợp kinh nghiệm thực tiễn đơn vị đã đề ra các biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh của nhà trường trong giai đoạn hiện nay như sau:

2.1. Xây dựng trong nhà trường một môi trường thật tốt để giáo dục

đạo đức cho học sinh

Một trong các yếu tố góp phần hết sức quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh là: cảnh quan sư phạm, làm sao để nhà trường thật sự là “nhà trường”, tự đúng nghĩa của nó là mang yếu tố giáo dục. Giáo dục nhà trường giữ vai trò chủ đạo vì nó định hướng cho toàn bộ quá trình giáo dục hình thành nhân cách của học sinh, khai thác có chọn lọc những tác động tích cực và ngăn chặn những tác động tiêu cực từ gia đình và xã hội.

2.1.1. Nội dung

2.1.1.1. Tổ chức, sắp xếp, tu sửa, trang điểm bộ mặt vật chất, khung cảnh của

nhà trường làm sao cho toàn trường đều toát lên ý nghĩa giáo dục đối với học sinh.

2.1.1.2. Tạo nên bầu không khí giáo dục trong toàn trường và ở mỗi lớp học, hình thành nên một phong cách sinh hoạt của nhà trường, biểu hiện như sau:

Nề nếp tốt: trật tự, vệ sinh, ngăn nắp, nghiêm túc. -

Có dư luận tập thể tốt, ủng hộ cái tốt, cái tiến bộ, phê phán cái sai, cái -

lạc hậu, có phong trào thi đua sôi nổi đúng thực chất.

Có quan hệ tốt giữa các thành viên trong trường: giữa thầy với thầy, giữa thầy với trò, giữa học sinh với nhau. Trong các mối quan hệ phải thực sự đúng mực, hài hòa; giáo viên thương yêu tôn trọng học sinh. Học sinh không hỗn xược, không khúm núm sợ sệt, yêu mến và tin tưởng thầy cô. Học sinh đối với nhau thì đoàn kết, thân ái giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, không thù hằn, bè cánh đánh nhau, không nói tục chửi bậy, không tham gia vào tệ nạn xã hội.

2.1.2. Cách làm

2.1.2.1. Đối với Giám đốc

Phải xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ đầu năm học trên cơ sở dựa vào tình hình thực trạng đạo đức của học sinh, tình hình thực tế của địa phương để định ra, nội dung, biện pháp, thời gian, chỉ tiêu cho phù hợp.

Phải thường xuyên nắm tình hình tư tưởng đạo đức của học sinh một cách cụ thể bao gồm tình hình có tính chất thường xuyên, lâu dài, phổ biến và những tình hình có tính chất thời sự, cá biệt có thể ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực đối với học sinh.

Thực hiện tốt xã hội hóa giáo dục, đầu tư ngân sách để cải tạo cảnh quang sư phạm: trồng cây xanh, trang trí các khẩu hiệu, nội quy của từng phòng học và trong khu vực trường, xây dựng cổng rào an toàn cho học sinh.

Thường xuyên tổ chức lao động vệ sinh trường lớp, trồng cây xanh… thông qua buổi lao động cần giáo dục đầy đủ mục đích, ý nghĩa công việc cho học sinh, phải có phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị lớp, quy định rõ thời gian và kết quả phải đạt được, phải có kỷ luật, trật tự, không khí tươi vui, biểu dương kịp thời những học sinh tốt, tập thể lớp tốt.

Tổ chức họp tham khảo ý kiến hội đồng giáo viên để đưa ra những quy định cụ thể về nội quy nhà trường, nhiệm vụ của học sinh, dựa trên cơ sở điều lệ trường trung học cơ sở của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.

Kết hợp với chính quyền địa phương giải tỏa các hàng quán trước cổng trường, các điểm vui chơi giải trí và truy cập internet xung quanh trường theo đúng quy định của ngành chức năng.

Tổ chức các phong trào thi đua thường xuyên, liên tục, bảo đảm tính -

công bằng, trung thực, phù hợp với năng lực và nhu cầu của các em.

Chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm xây dựng lớp thành những tập thể vững mạnh, có lực lượng cốt cán làm nòng cốt, làm hạt nhân cơ bản của lớp, là trợ thủ đắc lực cho giáo viên chủ nhiệm.

2.1.2.2. Đối với giáo viên

Phải gương mẫu về mọi mặt, đoàn kết, nhất trí thành một khối thống -

nhất có tác dụng giáo dục mạnh mẽ đối với học sinh.

Phải không ngừng tự hoàn thiện nhân cách của mình, phải thương yêu, tôn trọng, tin tưởng học sinh, có ý thức trách nhiệm về mọi hành vi ngôn ngữ, cử chỉ của mình đối với học sinh, đồng nghiệp, bản thân phải là tấm gương cho học sinh noi theo.

2.1.2.3. Đối với Đoàn thanh niên:

Chủ động phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn tổ chức tốt phong trào thi đua học tập, rèn luyện theo tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Tổ chức sinh hoạt đoàn hàng tuần vào ngày thứ năm, tạo sân chơi lành -

mạnh cho các em.

Giáo dục tinh thần yêu nước cho các em thông qua việc sưu tầm địa chỉ đỏ, thăm viếng các Bà mẹ Việt Nam anh hùng ở địa phương, thăm các chú bộ đội biên phòng đóng trên địa bàn.

2.2. Nâng cao vai trò, vị trí và chất lượng giảng dạy bộ môn GDCD ở

trung tâm GDTX

2.2.1. Ý nghĩa

Môn GDCD có vai trò, vị trí rất quan trọng trong giáo dục nhân cách học sinh, đặc biệt trong việc xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân cho học sinh trung tâm GDTX, vì thông qua các bài học người giáo viên sẽ trang bị, hình thành cho học sinh những phẩm chất, những chuẩn mực, hành vi đạo đức cần thiết trong cuộc sống một cách có hệ thống, đúng phương pháp, đúng quy trình.

Trong thực tế hiện nay của trường môn GDCD chưa được xem là môn học bắt buộc, nhưng việc đưa vào giảng dạy môn GDCD ở trung tâm GDTX là một việc làm có ý nghĩa đến công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

2.2.2. Nội dung:

2.2.2.1. Làm cho cán bộ giáo viên của trường nhận thức một cách đầy đủ về tầm quan trọng của môn GDCD đối với công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay.

2.2.2.2. Giáo viên phải có nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí của môn GDCD, phải xác định được trách nhiệm của bản thân, chú trọng đầu tư cho giảng dạy.

2.2.2.3. Ban giám hiệu, giáo viên dạy môn GDCD phải nắm rõ cái đích cuối cùng cần đạt được trong dạy học GDCD là hành động phù hợp với các các chuẩn mực đạo đức, pháp luật.

2.2.3. Cách làm

Thường xuyên tổ chức họp hội đồng sư phạm triển khai các văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình môn GDCD, quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc đánh giá xếp loại học sinh trung tâm GDTX.

Đầu tư mua sắm sách, báo, tài liệu, trang bị tủ sách pháp luật, tạo điều kiện tốt cho giáo viên tham khảo và cập nhật kiến thức phục vụ giảng dạy bộ môn GDCD.

Nghiên cứu nắm vững các văn bản quy định về chương trình giảng -

dạy môn GDCD, chế độ cho điểm đánh giá chất lượng bộ môn.

2.3. Đổi mới công tác chủ nhiệm lớp là biện pháp góp phần nâng cao

chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh

2.3.1. Ý nghĩa

GVCN có vai trò rất to lớn trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, vì GVCN là người quản lý toàn diện học sinh của lớp được phụ trách, là cầu nối giữa Ban giám hiệu với các tổ chức trong nhà trường, các giáo viên bộ môn với tập thể lớp, là người cố vấn tổ chức các hoạt động tự quản của lớp, đồng thời là người đứng ra phối hợp các lực lượng xã hội nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của trường.

Xuất phát từ thực trạng công tác chủ nhiệm của trường, việc đưa ra các biện pháp giúp GVCN định hướng đổi mới công tác chủ nhiệm cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương mang ý nghĩa quan trọng đối với công tác giáo dục đạo đức học sinh trong giai đoạn hiện nay.

2.3.2. Nội dung

2.3.2.1. Tìm hiểu đặc điểm tình hình lớp, tình hình học sinh là góp phần

cho công tác chủ nhiệm đạt kết quả cao

Đầu năm học GVCN phải có những thông tin khái quát về gia đình học sinh như: nơi ở, hoàn cảnh sống, lối sống, hoàn cảnh kinh tế gia đình, giáo dục của gia đình, sự quan tâm của cha mẹ đối với con cái, quan hệ của gia đình láng giềng. Việc tìm hiểu này sẽ giúp GVCN kết hợp tốt với gia đình trong công tác giáo dục đạo đức cho HS.

Đầu năm học GVCN phải nắm được đặc điểm học sinh về: sức khỏe, đạo đức, năng lực học tập, động cơ học tập, quan hệ của học sinh với cha mẹ, Ông bà, anh chị em trong gia đình, ở trường với thầy cô và ngoài xã hội, cộng đồng. GVCN phải tìm hiểu tâm lý lứa tuổi, năng lực học tập, hoạt động, mối quan hệ giữa học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên, sự đoàn kết của lớp mình chủ nhiệm.

2.3.2.2. Nắm vững đường lối quan điểm của Đảng về công tác giáo dục, mục tiêu giáo dục, mục tiêu cấp học, lớp học kế hoạch, nhiệm vụ giáo dục, dạy học của học kỳ, năm học

Để vận dụng tốt vào công tác chủ nhiệm của mình, GVCN phải nắm vững mục tiêu giáo dục, mục tiêu cấp học, lớp học, kế hoạch, nhiệm vụ giáo dục, dạy học của học kỳ, năm học.

Để cho học sinh thực hiện chủ động, sáng tạo nhiệm vụ của lớp trong phong trào chung, GVCN phải nắm vững kế hoạch, nội dung và cách thực hiện

của trường trong tuần, tháng học kỳ và cả năm học.

Phải nắm vững tri thức lý luận giáo dục, có nghệ thuật sư phạm, xây -

dựng và phối hợp tốt các mối quan hệ trong nhà trường và địa phương.

2.3.2.3. Tìm hiểu tiềm năng của cộng đồng, địa phương, xã hội, theo dõi

thời sự trong nước và quốc tế để vận dụng những hiểu biết đó vào công tác chủ nhiệm

Để liên kết và phối hợp có hiệu quả giữa nhà trường, đại diện là -

GVCN với địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

GVCN cần phải nắm được tình hình thời sự, khoa học kỹ thuật, văn -

hóa xã hội để bổ sung kiến thực của mình thêm phong phú.

2..3.2.4. Cộng tác chặt chẽ với CMHS, chủ động phối hợp với giáo viên bộ môn, đoàn TNCS HCM, các tổ chức xã hội có liên quan trong hoạt động giáo dục đạo đức học sinh.

2.3.2.5. Xây dựng những truyền thống tốt đẹp của lớp

Các hoạt động của lớp sẽ trở thành truyền thống nếu nó được lặp đi -

lặp lại và trở thành thói quen.

Phải trân trọng truyền thống sẵn có của lớp, tiếp tục xây dựng truyền -

thống mới cho lớp trong điền kiện cụ thể.

2.3.2.6. Tích cực tham gia vào công tác đánh giá xếp loại hạnh kiểm, xét thi đua, khen thưởng và kỷ luật học sinh với tư cách là người bảo vệ quyền lợi chính đáng cho học sinh.

2.3.3. Cách làm

2.3.3.1. Đối với Giám đốc:

Cần thực hiện tốt việc phân công giáo viên chủ nhiệm, lựa chọn những -

người có phẩm chất và năng lực tốt.

Tạo mọi điền kiện, đôn đốc, giúp đỡ GVCN làm tốt những nhiệm vụ, quyền lợi của GVCN quy định tại điều lệ trường trung học phổ thông, trung tâm GDTX.

Có kế hoạch cụ thể về công tác chủ nhiệm, có chỉ tiêu rèn luyện phấn -

đấu phù hợp với thực trạng của trường.

Thường xuyên thu nhận thông tin về tình hình diễn biến đạo đức của HS do GVCN cung cấp, có biện pháp kịp thời nhằm ngăn chặn những tình huống xấu xảy ra.

Thường xuyên kiểm tra số sách của giáo viên chủ nhiệm, dự các tiết -

sinh hoạt lớp của GVCN.

Tham mưu với UBND thị xã giải quyết các vấn đề an ninh trật tự có -

liên quan đến học sinh của trường.

Khen thưởng và xử lý kịp thời đúng người, đúng trường hợp. -

2.3.3.2. Đối với GVCN

Nghiên cứu lý lịch, hồ sơ học sinh : (học bạ, hoàn cảnh gia đình….) -

Trao đổi với HS để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng xu hướng sở thích -

của HS.

Trao đổi với giáo viên bộ môn, về tình hình của lớp. Trao đổi với ban giám hiệu, bí thư đoàn thanh niên, cha mẹ học sinh để có thêm những thông tin về đối tượng mà GVCN cần tìm hiểu.

- Một năm học GVCN đến nhà học sinh ít nhất một lần để nắm thông

tin, thuyết phục cha mẹ học sinh tham gia họp đầy đủ.

Thành lập nhóm Zalo hoặc Messenger với phụ huynh để thường -

xuyên trao đổi và chia sẻ các thông tin của học sinh hằng ngày.

Khi có tình huống đột xuất xảy ra, phải xử lý khéo léo, liên hệ với Cha -

mẹ học sinh để giải quyết mau lẹ, có hiệu quả.

GVCN phải thường xuyên học tập nâng cao trình độ, trao dồi đạo đức -

nhà giáo để xứng đáng là tấm gương tốt cho học sinh noi theo.

2.3.3.3. Đối với giáo viên bộ môn, các đoàn thể trong và ngoài nhà trường

Tích cực hỗ trợ GVCN trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, -

phản ánh kịp thời với GVCN về tình hình học sinh của lớp.

Tham gia đóng góp ý kiến trong việc đánh giá xếp loại Hạnh kiểm, xét -

kỷ luật học sinh.

3. Kết quả công tác giáo dục đạo đức cho học sinh thể hiện qua xếp hạnh kiểm các năm gần đây. Năm học: 2020-2021:

Hạnh kiểm

Tốt Khá Trung bình Yếu STT Lớp Sĩ số

SL TL TL TL TL S L S L S L

58.39 60.03

TỔNG CỘNG 16 0 274 % 96 % 15 5.47% 3

41.13 48.22

Khối 10 141 58 % 68 % 13 9.21% 2 0.44 % 1.41 %

1 10A1 35 21 60.00% 13 37.14% 1

2.86% 0 0.00% 17.14

2 10A2 35 13 37.14% 16 45.71% 6 % 0 0.00%

3 10A3 30 18 60.00% 12 40.00% 0

0.00% 0 0.00% 13.04

4 10A4 23 2 8.70% 16 69.57% 3 % 2 8.70%

16.67

5 10A5 18 4 22.22% 11 61.11% 3

52.08 41.66

48 % 0 0.00% 0.35 % Khối 11 25 % 20 % 2 4.16% 1

6 48 11A1 25 52.08% 20 41.67% 2

90.59

85 4.17% 1 2.08% 0.00 % 0.00% 0 Khối 12 77 % 8 9.41% 0

7 12A1 44 40 90.91% 4 9.09% 0 0.00% 0 0.00%

8 12A2 41 37 90.24% 4 9.76% 0 0.00% 0 0.00%

Năm học 2021-2022:

Hạnh kiểm

Tốt Khá Yếu STT Lớp Trung bình Sĩ số

TL SL TL SL TL TL S L S L

264 16 6.06% 2 TỔNG CỘNG 13 5 11 1

89 4 4.50% 0 47 38 Khối 10 51.14 % 52.80 % 42.04 % 42.70 % 0.76 % 0.00 %

49 29 59.18% 18 36.74% 2 4.08% 0 0.00% 1 10A1

40 18 45.00% 20 50.00% 2 5.00% 0 0.00% 2 10A2

130 53 64 11 8.46% 2 Khối 11 40.77 % 49.23 % 1.54 %

31 11 35.48% 16 51.61% 4 0 0.00% 8 11A1 12.91 %

32 16 50.00% 14 43.75% 2 6.25% 0 0.00% 9 11A2

31 17 54.84% 13 41.94% 1 3.22% 0 0.00% 10 11A3

36 9 25.00% 21 58.33% 4 2 5.56% 11 11A4 11.11 %

45 35 9 1 0.75% 0 Khối 12 77.78 % 27.34 % 0.00 %

45 35 77.78% 9 20.00% 1 2.22% 0 0.00% 16 12A1

4. Một số hình ảnh hoạt động.

hội thi rung chuông vàn

g

Hội thi rung chuông vàng

Giao lưu bóng đá nữ chào mừng ngày 8/3 và kỷ niệm ngày thành lập Đoàn 26/3

Hoạt động trải nghiệm chào mừng ngày 8/3

Chào mừng kỷ niệm 73 năm ngày truyền thống học sinh, sinh viên Việt Nam và hội sinh viên Việt Nam (9/1/1950 – 9/1/2023); Kỷ niệm 93 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (3/2/1930 – 3/2/2023)

Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về an toàn giao thông, các hành vi vi phạm về pháo và hướng dẫn cài đặt định danh điện tử cho các em học sinh.

Kỉ niệm 92 năm ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10, Đoàn Trung Tâm GDTX Số 2 NA đã tổ chức cuộc thi nấu ăn dành cho các đoàn viên thanh niên tham gia.

Giao lưu bóng đá nam

Hội thi gói bánh chưng chào mừng tết nguyên đán

Truyền thông phòng chống tai nạn thương tích, đuối nước và tác hại của thuốc lá điện tử

C. PHẦN KẾT LUẬN

Trước thực trạng đạo đức hiện nay của học sinh trung tâm GDTX có chiều hướng giảm sút nghiêm trọng, việc giáo dục đạo đức cho học sinh là đòi hỏi cấp bách của xã hội để xây dựng hoàn thiện những giá trị cơ bản của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển nền kinh tế tri thức.

Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài về giáo dục đạo đức cho học sinh đã giúp cho đội ngũ giáo viên và CBQL xác định đúng tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức học sinh ở nhà trường để có kế hoạch hoàn chỉnh, có sự quan tâm đúng mực trong việc giáo dục học sinh, từ đó giúp cho tập thể sư phạm của trường thấy được nhiệm vụ quan trọng này để ngoài việc dạy chữ cho tốt còn phải lưu tâm, hết lòng giáo dục các em phát triển toàn diện cả tài lẫn đức.

Những vấn đề cơ bản về giáo dục đạo đức cho học sinh cũng đã được thể

hiện qua hai con đường cơ bản:

Con đường dạy học các môn học trong và ngoài nhà trường, cụ thể là

môn giáo dục công dân.

Con đường hoạt động giáo dục trong và ngoài nhà trường.

Tuy nhiên do thời gian nghiên cứu ngắn, phạm vi nghiên cứu chỉ là một trung tâm GDTX thị xã nên có nhiều vấn đề chưa được phân tích một cách đầy đủ, các biện pháp đưa ra chưa có tính khả thi cao, nhưng ít nhiều nó cũng giúp cho chúng ta thấy được thực trạng của đạo đức học sinh hiện nay, giúp cho chúng ta định hướng lại một số việc cần phải làm trong thời gian sắp tới để góp phần thành công vào công tác giáo dục đạo đức cho học sinh.

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Nghiệp vụ quản lý trường THCS – tập 4- trường cán bộ quản lý giáo

dục TP. Hồ Chí Minh. Năm 2003.

2. Lý luận quản lý giáo dục và phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục trường THCS- tập 2- trường cán bộ quản lý giáo dục TP. Hồ Chí Minh. Năm 2003.

3. Tài liệu BDTX cho giáo viên THCS chu kỳ 3( 2004-2007) môn

GDCD- vụ giáo dục trung học.

4. Quyết định số 02/2007/QĐ- BGDĐT về việc ban hành quy chế đánh

giá xếp loại học sinh trung tâm GDTX.

5. Quyết định số 07/2007/QĐ-BGDĐT về việc ban hành điều lệ trường

THCS, trường THPT và trường PT có nhiều cấp học.

6. Giáo dục đạo đức lối sống cho học sinh, sinh viên trong nhà trường và

gia đình NXB Hồng Đức. Năm 2021.

7. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh (2017), Điều lệ Đoàn TNCS Hồ

Chí Minh, NXB Thanh niên, Hà Nội.

8. Huỳnh Khái Vinh (2001), Một số vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn

giá trị xã hội, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

9. Nguyễn Đắc Vinh (2015), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ

trẻ”, Tạp chí Lý luận Chính trị.

10. Thông tin và bài viết trên mạng internet.

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Thực trạng và giải pháp về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở Trung tâm GDTX

Tags: