1
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
“... Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam
có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay
không , chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em...”. Đó làm niềm
tin tưởng, hi vọng của Bác và cũng chính là lời dạy của Bác đối với thế hệ trẻ để
tiếp nối sự nghiệp đất nước. Những chủ nhân của thế kỉ mới phải là những con
người thông minh, tự chủ, năng động, sáng tạo, có ánh sáng của trí tuệ, có tâm
hồn trong sáng, lành mạnh ... Con người của văn hóa thời đại không chỉ giỏi một
lĩnh vực mà phải là một con người toàn diện: Có năng lực chuyên môn giỏi, có
sức khỏe tốt, am hiểu văn hóa nghệ thuật ... Chính vì thế mà giáo dục đặt lên
hàng đầu, toàn xã hội tôn vinh nghề giáo, trách nhiệm của người thầy vô cùng
nặng nề, đòi hỏi người thầy không ngừng nổ lực phấn đấu vươn lên để phù hợp
với xu thế phát triển của thời đại và nhu cầu nhận thức học tập của giới trẻ ngày
nay.
Đất nước ta đang cùng thế giới tiến vào thiên niên kỉ mới. Trên toàn đất
nước, các ngành nghề cũng không ngừng học tập, nghiên cứu đổi mới nhằm
thực hiện tốt nghị quyết Đại hội IX của Đảng, đẩy mạnh sự phát triển công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ngành giáo dục là một ví dụ rõ nhất. Để đáp
ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của khoa học, công nghệ thì giáo dục phải
đào tạo ra những con người phát triển về mọi mặt: Đức – Trí - Thể - Mĩ. Chính
vì vậy Đảng và nhà nước ta luôn quan tâm đến chất lượng nâng cao dạy học.
Hòa trong xu thế phát triển của toàn thế giới Việt Nam đang tiến nhanh trên con
đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để thực hiện thành công công
cuộc đó, phát triển giáo dục là một chiến lược có tầm quan trọng đặc biệt, bởi nó
tác động rất lớn đến các lĩnh vực khác. Và để có được một nền giáo dục phát
triển toàn diện thì việc giáo dục thẩm mĩ cho học sinh là rất uan trọng. Chính vì
thế, việc đưa môn mĩ thuật trở thành một trong những môn học bắt buộc trong
nhà trường tiểu học là quan trọng và cần thiết nhất. Mĩ thuật là môn học có tính
chất năng khiếu nghệ thuật, nhằm giáo dục tính thẩm mĩ cho học sinh và hình
thành một số yếu tố cơ bản của giáo dục tính thẩm mĩ, giúp học sinh phát huy
năng khiếu sẵn có của tuổi thơ.
Trong chương trình mĩ thuật tiểu học, vẽ theo mẫu có vị trí quan trọng .
Vẽ theo mẫu giúp học sinh nắm được đặc điểm, hình dáng, cấu trúc đồ vật thông
qua so sánh, phân tích, tổng hợp khái quát hóa. Học sinh được rèn luyện kĩ năng
miêu tả đồ vật bằng đường nét, màu sắc, đậm nhạt, hình khối. Kiến thức và kỹ
năng của vẽ theo mẫu hỗ trợ rất nhiều cho các phân môn khác như: Kiến thức,
kỹ năng sắp xếp bố cục, vẽ hình, tỉ lệ tương quan đậm nhạt, không gian, ánh
sáng được vận dụng trong các phân môn vẽ tranh, trang trí. Ngày nay môn mĩ
thuật đã được chuyển sang phương pháp dạy học mới cho nên đòi hỏi phân môn
vẽ theo mẫu cũng có sự chuyển đổi về phương pháp dạy học để phù hợp với
cách dạy mới, tạo phong cách vẽ mới, đầy hứng thú, sáng tạo cho học sinh.
2
Là một giáo viên dạy mĩ thuật ở trường tiểu học đã lâu, tôi nhận thấy cần
đưa ra những phương pháp dạy học tích cực dành cho phân môn vẽ theo mẫu
như vẽ biểu cảm, vẽ theo trí nhớ kết hợp với cách phối màu theo cảm nhận và
sáng tạo thì các em sẽ có những tác phẩm tuyệt đẹp, mang tính giá trị nghệ thuật.
Ở khối lớp 3, hầu như các em đã nắm vững các bước cơ bản về vẽ theo mẫu cho
nên các em khó có thê tiếp thu nhanh với phương pháp dạy học mới, các em sẽ
lúng túng hay vẫn còn vẽ theo phương pháp cũ. Chính vì nhận ra điều này, tôi đã
mạnh dạn đưa ra những phương pháp dạy học tích cực để giúp các em dễ tiếp
cận với phương pháp dạy học mĩ thuật mới. Chính vì điều đó, tôi đã đưa ra kế
hoạch xây dựng đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ
năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học
Vạn Thọ 1“.
2. Mục đích nghiên cứu:
Tôi nghiên cứu vấn đề này nhằm những mục đích sau đây:
- Nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy mĩ thuật, tạo không khí học vui tươi,
thoải mái.
- Giáo dục cho học sinh hình thành những kĩ năng cảm thụ cái đẹp, khả
năng quan sát thế giới xung quanh.
- Nhằm giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, cảm quan đối với thế giới xung
quanh một cách tự nhiên.
- Giúp học sinh ngày càng yêu thích môn mĩ thuật. Hình thành thế giới
quan, nhân sinh quan thẩm mĩ. Đây cũng là yếu tố để học sinh học tốt các môn
khác tốt hơn.
- Các bài vẽ sẽ sinh động, sáng tạo về hình và về màu sắc.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu:
- Khách thể nghiên cứu: Tôi đã chọn học sinh khối lớp 3 trường tôi để dạy
thực nghiệm và nghiên cứu phương pháp dạy học tích cực vào dạy phân môn vẽ
theo mẫu.
- Đối tượng nghiên cứu: Các phương pháp dạy học tích cực trong phân môn
vẽ theo mẫu.
4. Giả thuyết nghiên cứu:
Sau khi thực hiện các phương pháp dạy học tích cực vào phân môn vẽ
theo mẫu ở khối lớp 3, tôi tin chắc sẽ đem lại hiệu quả rất cao so với phương
pháp dạy học theo truyền thống cũ.
Cụ thể, chất lượng tiết dạy sẽ tốt hơn, từ một tiết học trầm lắng thì giờ
đây sẽ sôi động, học sinh được tích cực trao đổi, chia sẻ, cũng nhau tìm tòi,
khám phá.
Từ một mô hình mẫu cụ thể, các em có thể liên tưởng những hình ảnh
sinh động khác từ đó các em sẽ thể hiện trên trang giấy vẽ.
3
Trước đây, học sinh học thụ động, chỉ biết vẽ. Những em không có năng
khiếu thì ngại ngùng không dám thể hiện tác phẩm của mình vì sợ bị chê xấu.
Sau khi áp dụng phương pháp này, các em vẽ chưa đẹp cũng có thể được thể
hiện trình bày sản phẩm của mình, tự tin cùng các bạn trong lớp chia sẻ.
Nếu như áp dụng phương pháp vẽ theo mẫu như trước đây thì đa phần các
sản phẩm vẽ cùng một vật mẫu đều có hình ảnh và màu sắc tương tự nhau, cho
nên khó có thể mà tạo cho các em có những cảm nhận riêng, những lời nhận xét
của các em sẽ giống nhau không sinh động. Nhưng khi tôi áp dụng phương pháp
này thì hầu hết các em đều đưa ra những lời nhận xét, cảm nhận rất hay mà chỉ
chính các em mới thấy được.
Không chỉ vậy nhờ áp dụng phương pháp dạy học tích cực đã trau dồi cho
các em rất nhiều kiến thức, kĩ năng, tạo cho các em một phong cách thẩm thấu
mĩ thuật riêng biệt. Cho nên mỗi khi có những cuộc thi vẽ do các ban ngành tổ
chức các em rất phấn khởi tham gia và đã có một vài em đã đoạt giải.
Các phương pháp dạy học trước đây chỉ dạy cho các em biết cách vẽ trên
giấy thì thông qua phương pháp này, các em có thể tạo được vật mẫu từ hình
3D, từ những vật liệu bỏ đi. Từ đó hình thành cho các em biết tái chế, sử dụng
lại những đồ vật hư hỏng, giúp các em có ý thức bảo vệ môi trường, chống lãng
phí.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận.
- Cơ sở khoa học
- Cơ sở thực tiễn
5.2. Nghiên cứu thực trạng
- Nghiên cứu một số vấn đề trong phân môn vẽ theo mẫu.
- Nghiên cứu một số phương pháp dạy học tích cực ở phân môn vẽ theo
mẫu trong khối lớp 3.
5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng các bài vẽ theo
mẫu.
6. Phạm vi nghiên cứu:
- Nội nghiên cứu: Vận dụng phương pháp dạy học tích cực để rèn kĩ năng
năng các bài vẽ theo mẫu môn Mĩ thuật cho học sinh lớp 3 Trường Tiểu học Vạn
Thọ 1.
- Thời gian nghiên cứu: 9/2018 đến 9/2019
- Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 3A,3B, Trường tiểu học Vạn Thọ 1.
7. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện tốt đề tài này, tôi vận dụng các phương pháp sau:
4
a. Phương pháp điều tra: Bằng hình thức đưa ra bảng hệ thống điều tra tỉ
lệ bao nhiêu phần trăm học sinh vẽ tốt trong phân môn vẽ theo mẫu. Thực hiện
bằng cách tổ chức cho học sinh khối 3 vẽ theo mẫu về một chủ đề nào đó, sau đó
lấy kết quả để nghiên cứu và so sánh với kết quả sau khi áp dụng phương pháp
dạy học tích cực. Ngoài ra còn điều tra theo tính khách quan là phỏng vấn, đưa
ra những câu hỏi dành cho các em học sinh và lấy những câu trả lời để làm số
liệu điều tra.Những hình thức điều tra ta sẽ nghiên cứu, tìm ra được phương
pháp dạy học tốt hơn, phù hợp cho các em hơn.
b. Phương pháp luyện tập: Thông qua kết quả thực tế bài vẽ của học sinh
từ đó so sánh, đánh giá chất lượng. Đánh giá những bài vẽ theo mẫu đã hoàn
thành của các em để đem ra so sánh, kết luận.
c. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Bằng cách đánh giá các
hoạt động của học sinh thông qua từng nhiệm vụ học cụ thể: Ở mỗi nhiệm vụ
hoạt động, các em sẽ có những kiến thức , kĩ năng khác để hoàn thành tốt các
nhiệm vụ đó. Sau mỗi nhiệm vụ, giáo viên sẽ đánh giá chi tiết, cụ thê từng
nhiệm vụ sau đó tổng kết để đưa ra kết luận chung nhằm đánh giá phương pháp
dạy học tích cực này.
d. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Với kinh nghiệm dạy đã lâu kết
hợp với những tích lũy kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy: Sau mỗi tiết dạy vẽ theo
mẫu, tôi đều ghi những khó khăn, thuận lợi, những gì học sinh đã đạt và chưa
đạt vào phần rút kinh nghiệm của giáo án cá nhân. Sau đó tôi sẽ thống kê,
nghiên cứu.
đ. Phương pháp trực quan: Nhằm quan sát quá trình học và thực hành
phân môn vẽ theo mẫu cửa học sinh để tìm ra được những khó khăn sau đó đưa
ra những phương pháp nhằm khác phục những khó khăn.
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương I: Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
1. Cơ sở khoa học
Đối tượng của cấp tiểu học là trẻ em từ 6 đến 11 tuổi. Học sinh tiểu học là
một thực thể hồn nhiên, ngây thơ và trong sáng. Ở mỗi trẻ em tiềm tàng
khả năng về trí tuệ, lao động, rèn luyện và hoạt động xã hội để đạt một trình độ
nhất định về lao động nghề nghiệp, về quan hệ giao lưu và chăm lo cuộc sống cá
nhân, gia đình. Trẻ em ở lứa tuổi tiểu học là thực thể đang hình thành và phát
triển cả về mặt sinh lý, tâm lý, xã hội các em đang từng bước gia nhập vào xã
hội thế giới của mọi mối quan hệ. Do đó, học sinh tiểu học chưa đủ ý thức, chưa
đủ phẩm chất và năng lực như một công dân trong xã hội, mà các em luôn cần
sự bảo trợ, giúp đỡ của người lớn, của gia đình, nhà trường và xã hội. Học sinh
tiểu học dễ thích nghi và tiếp nhận cái mới và luôn hướng tới tương lai. Nhưng
cũng thiếu sự tập trung cao độ, khả năng ghi nhớ và chú ý có chủ định chưa
được phát triển mạnh, tính hiếu động, dễ xúc động còn bộc lộ rõ nét. Trẻ nhớ rất
nhanh và quên cũng nhanh.
5
Theo tinh thần chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học của ngành môn mĩ
thuật nói riêng và việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng
dạy phù hợp với đặc trưng bộ môn là một vấn đề bức thiết. Như chúng ta đã biết
nội dung và phương pháp giảng dạy bao giờ cũng gắn bó với nhau, mỗi nội dung
đòi hỏi một phương pháp thích hợp, các kỹ năng không thể được hình thành và
phát triển bằng con đường truyền giảng thụ động. Muốn phát triển kỹ năng này,
học sinh phải được hoạt động trong môi trường thực tế dưới sự hướng dẫn của
giáo viên. Vì mục đích của môn Mĩ thuật ở trường tiểu học nói chung và lớp 3
nói riêng chủ yếu là giáo dục thẩm mĩ, tạo điều kiện cho học sinh tiếp xúc, làm
quen và thưởng thức vẻ đẹp của mẫu vật sẵn có quanh các em, cung cấp cho các
em một lượng kiến thức cơ bản nhất định giúp các em hiểu được cái đẹp của
đường nét, mảng hình, đậm nhạt, màu sắc, bố cục.
2. Cơ sở thực tiễn
Mĩ thuật là môn học có tính chất năng khiếu nghệ thuật, nhằm giáo dục
tính thẩm mĩ cho học sinh và hình thành một trong những yếu tố cơ bản của giáo
dục tính thẩm mĩ. Giúp học sinh phát huy năng khiếu sẵn có của tuổi thơ, đồng
thời hướng dẫn một số phương pháp để các em quan sát tập vẽ theo mẫu tiến tới
vẽ tranh và xem tranh… Từ đó, gây cho các em niềm say mê, hứng thú tìm cái
hay, cái đẹp trong nghệ thuật tạo hình tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mĩ tốt
trong họctập, vui chơi và học tập hàng ngày.
Là giáo viên Mĩ thuật, tôi nhận thấy đa số các e học sinh đều thích vẽ
nhưng chất lượng các bài vẽ của các em còn chưa cao. Vì vậy, người giáo viên
cần vận dụng những phương pháp tích cực từng bước giúp các em tự tin, nắm
vững kiến thúc, kĩ năng để thực hiện các bài vẽ tốt hơn.
Việc rèn luyện kĩ năng để nâng cao chất lượng các bài vẽ theo mẫu của
học sinh lớp 3 góp phần:
- Giáo dục thẩm mĩ cho học sinh là nhiệm vụ chính của môn học Mĩ thuật.
- Cung cấp cho học sinh một số kiến thức Mĩ thuật phổ thông, giúp các
em hiểu biết về cái đẹp và hoàn thành các bài tập của chương trình, đồng thời
tạo điều kiện cho học sinh học tốt các môn học khác, góp phần xây dựng môi
trường thẩm mĩ cho xã hội.
- Rèn luyện cho học sinh cách quan sát, khả năng tìm tòi, sáng tạo để góp
phần hình thành phẩm chất người lao động mới.
- Giúp học sinh nhận thức được vẻ đẹp của Mĩ thuật dân tộc và có ý thức
giữ gìn, bảo tồn nền Mĩ thuật đó.
- Tạo điều kiện để cho những học sinh có khả năng, có nhu cầu tiếp tục
học ở các trường, các ngành có liên quan như; kiến trúc, xây dựng, thời trang, sư
phạm Mĩ thuật…
Chương II: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
I. Đặc điểm tình hình
