SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
“TRỰC QUAN HÀNH ĐỘNG”
ĐỂ DẠY TĂNG CƯỜNG TIẾNG VIỆT
CHO TRẺ MẪU GIÁO DÂN TỘC THIỂU SỐ
Thuật ngữ “Trực quan hành động” (TQHĐ) là cụm từ được dịch ra tiếng Việt từ
tên gọi Total Physical Response (TPR), một phương pháp dạy học thông qua hành
động. Phương pháp này rất hiệu quả đối với người bắt đầu học một ngôn ngữ mới
(ngoài tiếng mẹ đẻ), cho phép người học tiếp thu ngôn ngữ mới một cách dễ dàng
và tự nhiên mà không bắt buộc phải quá tập trung hay căng thẳng. Phương pháp
này được áp dụng rộng rãi và hiệu quả ở nhiều nước trên thế giới. Với phương
pháp này, người học được sử dụng tích cực các giác quan và vận động của cơ thể
trong suốt quá trình tham gia vào hoạt động học tập và thực hành ngôn ngữ mới.
Các kỹ năng nghe - quan sát - phản hồi (bằng hành động của cơ thể) được sử dụng
hiệu quả trong quá trình học tập. Phương pháp này giúp giáo viên và trẻ có thể áp
dụng một cách linh hoạt, sáng tạo các hoạt động dạy và học để đạt được những giờ
học thực sự tích cực.
Khi sử dụng phương pháp dạy học này ở 4 loại cơ bản: Trực quan hành động với
cơ thể (học ngôn ngữ thông qua hoạt động với các vận động cơ bản của cơ thể);
trực quan hành động với đồ vật (học ngôn ngữ thông qua hoạt động với các đồ
vật); trực quan hành động với hình ảnh (học ngôn ngữ thông qua hoạt động với
hình ảnh); trực quan hành động với các câu chuyện (học ngôn ngữ thông qua hoạt
động với nội dung các câu chuyện) ta có thể nhận thấy rõ những ưu điểm như: Trẻ
tiếp thu hiệu quả và học ngôn ngữ mới một cách tự nhiên; duy trì và sử dụng được
ngôn ngữ một cách liên tục và có hệ thống; kích thích quá trình học tập với sự
tham gia tích cực của người học, không gây căng thẳng trong quá trình học; đơn
giản, dễ áp dụng một cách sáng tạo và linh hoạt… Việc lựa chọn ứng dụng các loại
hình TQHĐ, giáo viên cần xác định khả năng của người học, thời điểm áp dụng,
loại từ vựng và các điều kiện về cơ sở vật chất, đồ dùng, đồ chơi … Tuy nhiên, để
vận dụng có hiệu quả phương pháp dạy học này đòi hỏi giáo viên mầm non phải
linh hoạt và sáng tạo từ việc lựa chọn nội dung đến hình thức và các điều kiện để tổ
chức hoạt động giáo dục này. Tôi xin chia sẻ cùng các đồng nghiệp một số kinh
nghiệm khi chúng ta sử dụng phương pháp này:
1. Với loại hình trực quan hành động với cơ thể:
Trước tiên cần sử dụng các vận động cơ thể, trẻ sẽ hiểu được ý nghĩa của hành
động đó trước khi nói một từ mới. Hình thức này phù hợp nhất là khi cho trẻ học
về các động từ. Ví dụ: khi cho trẻ học về các quy định của lớp như đứng lên, ngồi
xuống, … Với cách làm này, trẻ vừa hiểu được nghĩa của từ, vừa nói được chính
xác từ mới. Riêng đối với trẻ mẫu giáo bé (trẻ mới ra lớp), giáo viên cần chọn lọc
để ưu tiên dạy các động từ chỉ vận động cơ bản của cơ thể như: đi, chạy, nhảy,
đứng lên, ngồi xuống,... sẽ giúp trẻ nhanh chóng hòa nhập được với các quy định,
nền nếp ... của lớp.
Với cách sử dụng vận động cơ thể như vậy, mặc dù không có đồ dùng, đồ chơi
nhưng vẫn cung cấp cho trẻ một số vốn từ và cấu trúc ngữ pháp nhất định giúp trẻ
nghe hiểu tiếng Việt dễ dàng hơn.
2. Với loại hình trực quan hành động với đồ vật:
Giáo viên sử dụng các đồ vật/đồ chơi gần gũi, quen thuộc với trẻ để dạy tiếng Việt
cho trẻ. Với trẻ lớp bé, trẻ mới ra lớp nên lựa chọn các vật thật hoặc các đồ dùng,
đồ chơi sẵn có trong lớp vả trẻ thường được chơi và sử dụng để cho trẻ học. Không
nên chụp ảnh các đồ vật sẵn có trong lớp, những đồ vật giáo viên có thể chuẩn bị
được để đưa vào máy tính và trình chiếu cho trẻ quan sát mà nên sử dụng các đồ
vật/đồ chơi thật giúp trẻ vừa được học từ, học câu và vừa được thao tác với đồ
vật/đồ chơi có kết hợp sử dụng ngôn ngữ, ngôn ngữ thứ hai sẽ trở nên gần gũi hơn
với đời sống hàng ngày của trẻ.
Chỉ nên dạy cho trẻ nói cả câu sau khi trẻ đã nắm vững các từ mới. Để thực hiện
dạy câu cho trẻ, giáo viên tăng cường vận dụng các hình thức cho trẻ được hoạt
động cá nhân, hoạt động theo nhóm. Ví dụ: Chia nhóm 2- 3 trẻ để thực hành, một
trẻ đặt câu hỏi, một trẻ trả lời, sau đó đổi vai cho nhau... Đối với các lớp mẫu giáo
ghép, việc chia nhóm trẻ hoạt động, giáo viên nên linh hoạt, tạo điều kiện cho trẻ
có thể hỗ trợ nhau trong quá trình tham gia các hoạt động.
Với hình thức này sẽ giúp trẻ học được các danh từ theo các chủ đề. Các từ đã học
được sử dụng thường xuyên cùng với những từ mới sẽ làm cho vốn từ vựng của trẻ
thêm phong phú.
3. Với loại hình trực quan hành động với tranh ảnh:
Trực quan hành động với tranh ảnh thường được áp dụng sau khi trẻ đã nắm được
các từ mới của phần trực quan hành động với cơ thể và trực quan hành động với đồ
vật - trẻ đã có một lượng từ vựng nhất định - giúp trẻ có cơ hội được củng cố, mở
rộng vốn từ, cách sử dụng từ, câu trong thực tiễn. Hình thức này có ba cách thể
hiện: Sử dụng các bức tranh có sẵn; trẻ vẽ tranh theo yêu cầu của giáo viên; di
chuyển tới các tranh/ảnh.
