SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TẠO RA TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀ
TRONG MỘT SỐ TIẾT DẠY TOÁN Ở LỚP 9
A – ĐẶT VẤN ĐỀ:
1/ Lí do chọn đề tài:
Trước tình hình phát triển của đất nước để tiến tới xây dựng nền công
nghiệp hóa,hiện đại hóa, bộ môn Toán đã góp phần không nhỏ trong việc nâng
cao cuộc sống con người và làm giàu cho đất nước.
Nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập bò môn Toán trường
THCS hiện nay là một vấn đề được nhiều người quan tâm nhất là các cấp quản
lý và những người trực tiếp đứng lớp .
Việc nâng cao chất lượng đòi hỏi các giáo viên phải không ngừng cải
tiến phương pháp giảng dạy , phát huy tính tích cực của học sinh , tạo cho học
sinh sự thích thú khám phá , sáng tạo những cái hay , cái mới trong quá trình
học tập bộ môn . Đồng thời qua đó càng rèn luyện tính kiên trì , chịu khó để
hoàn thành công việc .
Toán học, là một bộ môn được xem là rất khó đối với học sinh cấp 2,
nhất là đối với lớp 8, nó đóng vai trò hết sức quan trọng không thể thiếu được
trong quá trình dạy và học toán .Vì thế , mỗi giáo viên cần phải có một phương
pháp dạy giúp cho học sinh dễ hiểu bài. Đây là vấn đề mà mỗi giáo viên cần
phải quan tâm.
Đa số học sinh sợ học toán vì nhiều lí do : mất căn bản ở lớp dưới,
phương pháp dạy của giáo viên quá áp đặt không phát huy được tính tích cực
của học sinh,… Học sinh chỉ tích cực suy nghĩ khi có nhu cầu hiểu biết một vấn
đề nào đó. Để phát huy tính tích cực tự giác học tập của học sinh trong giảng
dạy môn Toán , giáo viên cần phải tạo ra những tình huống có vấn đề trong tiết
dạy.
2/ Nhiệm Vụ của đề tài :
- Nếu “Toán học là môn thể thao của trí tuệ ” thì công việc của người dạy
toán là tổ chức hoạt động của trí tuệ , có lẽ không có môn học nào thuận lợi hơn
môn toán trong công việc đầy hứng thú và khó khăn này .
- Tiềm năng của học sinh cần phải được phát huy , điều đó phụ thuộc vào
những tình huống có vấn đề , cách giảng dạy của thầy . Qua đó , tôi nhận thấy
cần tạo ra nhiều tình huống có vấn đề trong tiết dạy toán để phát huy tính tích
cực của học sinh .
3/ Đối tượng nghiên cứu :
- Một số tình huống có vấn đề trong một số tiết dạy toán ở lớp 9.
- Lớp 9A3 , 9A5 , 9A6 Trường THCS BÀU ĐỒN .
4/ Giới hạn đề tài:
Yêu cầu của giải pháp khoa học là “Tạo ra tình huống có vấn đề
trong tiết dạy Toán” nên tôi chỉ tìm hiểu, nghiên cứu và đưa ra một số biện
pháp thường gặp.
B - NỘI DUNG:
I. THẾ NÀO LÀ TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀ ?
Tình huống có vấn đề là tình huống khó khăn đặt ra để khắc phục nó,
phải tìm tòi suy nghĩ, phải có những tri thức mới, những biện pháp mới, những
cách giải quyết thích hợp.
Tình huống có vấn đề là một tình huống có mâu thuẫn: mâu thuẫn
giữa kiến thức cũ, phương pháp cũ, cách giải quyết cũ và hoàn cảnh mới, yêu
cầu mới đặt ra.
II. PHƯƠNG PHÁP TRUYỀN ĐẠT KIẾN THỨC :
- Trong các tiết giảng , giáo viên cần sử dụng tốt hệ thống câu hỏi
phù hợp với từng đối tượng , đưa ra nhiều tình huống có vấn đề kích thích sự
tìm tòi , sáng tạo của học sinh .
- Giáo viên nêu vấn đề – học sinh giải quyết hoặc nhóm học sinh giải
quyết . Kết hợp tốt các phương pháp chung và phương pháp đặc thù , sử dụng
hiệu quả các p[hương tiện dạy học .
- Rèn cho học sinh tính kiên trì , tự học .
III. CÁC BIỆN PHÁP TẠO RA TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀ
TRONG TIẾT DẠY TOÁN
1- Khai thác phần kiểm tra bài cũ, đặt ra một vấn đề mới đòi hỏi phải
nghiên cứu kiến thức mới
Ví dụ : Đặt vấn đề bài dạy “ Liên hệ giữa cung và dây cung ” , sau
khi kiểm tra phần “ số đo của cung tròn ” tôi đặt câu hỏi : Trong hai đường tròn
bất kì có thể nói hai cung bằng nhau thì căng hai dây bằng nhau không ?
Một tình huống mới được đặt ra , bằng vớ dụ cụ thể học sinh sẽ chỉ ra
được điều đó là sai . Chẳng hạn , xét hai đường tròn đồng taâm O có bán kính
R , Trần , ta thấy được hai cung AB và CD có số đo bằng nhau vì cùng bằng số
đo góc ở taâm , nhưng hai dây không bằng nhau .
Vấn đề đặt ra là hai cung này cần phải thêm những mối liên hệ gì ?
Bài học hôm nay sẽ nghiên cứu sự lieân hệ giữa dây và cung .
2/ Chọn một ứng dụng của kiến thức mới, đặt học sinh trước mâu
thuẫn : với kiến thức cũ, chưa thể giải quyết được bài toán :
Hiệu quả của tình huống đó càng cao nếu đó là vấn đề thông thường
mà học sinh không nghĩ tới, không dễ dàng tìm ra ngay lời giải, còn nếu sử
dụng kiến thức mới thì lại tìm được câu trả lời một cách nhanh chóng.
Ví dụ : Khi dạy bài Góc nội tiếp , tôi đưa ra moät ngôi sao năm cánh
đều và yêu cầu các em tính góc ở đỉnh cánh sao . Các em vẫn thường thấy ngôi
sao trên lá cờ Quốc kì , nhưng máy em nghỉ đến góc ở đỉnh cánh sao bằng bao
nhiêu . Ngôi sao rất quen thuộc , mà xác định góc lại không đơn giản .
Đến đây tôi nói rằng các em có thể dễ dàng tìm được góc ấy nếu xem
nó là một góc nội tiếp trong đường tròn . Các em háo hứng bắt đầu vào việc
nghiên cứu kiến thưực mới để giải quyết vấn đề thầy đặt ra .
GV Hướng dẫn :
- Vẽ đường tròn ngoại tiếp ngôi sao
- Tính cung 1/5 đường tròn bị chia bởi đỉnh sao ( 720 )
- Tính góc nội tiếp chắn cung đó ( 360 )
3 - Đưa một bài toán mà vận dụng kiến thức sắp học sẽ giải quyết
nhanh gọn hơn
Ví dụ : Trước bài Hệ thức Vi-ét . Áp dụng . Tôi cho học sinh làm ở
nhà bài giải phương trình bậc hai :
Sau khi sử dụng công thức nghiệm để giải phương trình bậc hai , học
sinh giải ñöôûc kết quả là :
Đến lớp tôi nói rằng coù thể tính nhẩm được nghiệm của phương
trình bậc hai
Các em ngạc nhiên , biểu thức
Khá phức tạp mà có thể tính nhẩm được !
Các em chờ đợi sự giải quyết của bài học . Cách giải quyết đó là :
Trường hợp nhẩm nghiệm : a – b + c = 0 .
Suy ra :
4 - Đưa ra một ứng dụng thực tế, một hình ảnh thực tế yêu cầu học
sinh giải thích, nhất là những thực tế gần gũi với các em
Ví dụ 1: Khi dạy bài Vị trí tương đối của hai đường tròn , tôi đưa
ra mô hình hai đường tròn có bán kính khác nhau
Yêu cầu học sinh xác định các vị trí có thể xảy ra
5 - Gắn cho các phép tính một nội dung thực tế tạo cho học sinh hứng
thú thực hiện phép tính đó
Trong câu chuyện “ Con người có cần nhiều ruộng đất không ?”
Toxtoi có kể về một nông dân có quyền nhận mảnh ruộng mà anh ta chạy
được một vòng quanh nó trong một ngày . Để coù nhiều ruộng nhất , anh
.0)33(33 2 xx
3
33
;1 21
xx
a
c
x
x
2
11
