Đề tài: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

NC-KH-SP-ƯD: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Đào Văn Chánh

MỤC LỤC

NỘI DUNG ĐỀ TÀI

PHẦN I: TÓM TẮT ĐỀ TÀI ............................................................................................................................... 2

PHẦN II: GIỚI THIỆU ........................................................................................................................................ 2

GIẢI PHÁP THAY THẾ. .............................................................................................................................. 3

PHẦN III: PHƯƠNG PHÁP ................................................................................................................................ 5

PHẦN IV: PHÂN TÍCH VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ ........................................................................................ 9

PHẦN V: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................................... 12

PHẦN VI: TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................... 13

PHẦN VII: PHỤ LỤC ........................................................................................................................................ 13

NC-KH-SP-ƯD: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Đào Văn Chánh

PHẦN I: TÓM TẮT ĐỀ TÀI

Đổi mới phương pháp dạy học là một công cuộc đã được khởi xướng từ lâu, song

cho đến nay, nó hầu như chưa được khởi sắc (Nói như ông Nguyễn Thiện Nhân thời còn

làm Bộ trưởng Bộ giáo dục), và cũng chưa biết đến chừng nào mới khởi sắc ! Phương

pháp dạy học của đa số giáo viên hiện nay gần giống như mấy mươi năm về trước, thời rất

hiếm SGK, cả tổ chỉ có một bộ, chia nhau ra mà học. Thời đó, bài giảng của giáo viên ghi

trên bảng thời đó rất quan trọng, là nội dung chủ yếu và duy nhất để học sinh học tập.

Tiếp cận đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tăng cường Cơ sở vật chất, là

một cách tiếp cận không sai, nhưng tốn khá nhiều tiền của, và thời gian, mà không dễ ngày

một ngày hai có được. Vậy biết chừng nào thì có thể bảo rằng đổi mới phương pháp dạy

học thành công ?

Ngày nay, ai cũng thấy là, gần 100% học sinh ngày nay đều có Sách giáo khoa

(SGK) và gần 100% tiết học đều mang theo chúng. Ý tưởng nghiên cứu là tại sao không

sử dụng bộ SGK này vào việc dạy học, để góp phần đổi mới phương pháp dạy học, qua đó

góp phần nâng cao tính tích cực học tập , cũng như nâng cao kết quả học tập của học sinh

? cách làm này không tốn thêm đồng xu nào, và cũng không tốn thêm phút giây nào cả !

Hai năm học vừa qua, tôi đã áp dụng phương pháp “Sử dụng SGK như là một

phương tiện dạy học tích cực” vào cho tất cả các lớp mà tôi phụ trách. Kết quả bước đầu

rất khả quan. Nó có hai tác dụng:

1) Góp phần đổi mới phương pháp dạy học.

2) Nâng cao kết quả học tập của học sinh, kể cả các lớp yếu kém.

PHẦN II: GIỚI THIỆU

Hiện trạng: Việc sử dụng SGK hiện tại ở tại lớp chỉ dừng lại ở việc đánh dấu bài

tập cần làm, phần quan trọng cần nhớ, đọc bài text, đọc định lý, đọc đoạn

văn,v,v,….Nghĩa là hầu hết các giáo viên chỉ xem SGK như là một tập hợp các tài liệu

phục vụ cho việc học tập của học sinh, chứ không phải là một phương tiện học tập của

học sinh. Các ý đồ về phương pháp dạy học, các thiết kế hoạt động học tập trong SGK

hầu như chỉ phục vụ cho giáo viên trong việc soạn bài giảng, giáo án. Đối với học sinh,

kiến thức quan trọng cần học không nằm trong SGK mà nằm trong bài giảng của giáo viên

(Ít ra là giáo viên muốn vậy: giáo viên đánh giá, kiểm tra học sinh qua nội dung các bài

giảng đó).

Đối với đại đa số giáo viên và học sinh thì phần TRA CỨU THUẬT NGỮ và

HƯỚNG DẪN GIẢI, ĐÁP SÔ CÁC BÀI TẬP trong Sách là THỪA !. Có nhiều giáo viên

trình bày bài học khác hoàn toàn SGK, gần như là cấu trúc một chương trình hoàn toàn

mới. Tuy nhiên đa phần, bài học mà giáo viên trình bày lên Bảng chẳng khác bao nhiêu

với SGK.

NC-KH-SP-ƯD: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Đào Văn Chánh

Nhược điểm: Nếu việc trình bày trên bảng không khác SGK bao nhiêu thì việc

trình bày đó lãng phí ba điểm:

+ Một là lãng phí SGK đang nằm trong cặp của học sinh,

+ Hai là lãng phí sức lực của giáo viên trong việc cố gắng trình bày lại (lựa chọn câu

chữ, thứ tự ,v,v,…) nội dung SGK,

+ Và ba là lãng phí sức lực của học sinh trong việc chép lại nội dung (SGK) mà giáo viên

trình bày trên bảng. Việc chủ động chép ra để nhớ, để học và việc thụ động chép theo

giáo viên (để và nhà học), thực chất là hai công việc khác nhau rất nhiều, trong việc tác

động đến bộ não. Nhiều giáo viên bảo rằng một lần chép là một lần nhớ thêm, cho nên

mới có chuyện học sinh không thuộc phần nào thì bắt chép phạt 20,30,50 lần ,…phần đó.

Đây là một quan điểm giáo dục đã quá lạc hậu, không phù hợp với phương pháp giáo dục

tích cực, cũng như không phù hợp với tâm lý giáo dục hiện đại ngày nay. Nhiều học sinh

đi học thêm chép đầy vở, nhưng trong đầu trống rỗng là một minh chứng rõ ràng cho

sự sai lầm của ý kiến này.

Với cách sử dụng SGK như thế, việc học của học sinh đi một chiều từ giáo viên

đến học sinh. Giáo viên vừa trình bày vừa giảng, học sinh vừa chép vừa tiếp thu kiến thức

mới (Trong SGK). Đó là lối giáo dục truyền thống, không phải là phương pháp dạy học

mới.

Ngược lại, nếu việc trình bày khác SGK (mà theo quan điểm giáo viên là hay hơn, phù

hợp hơn,…) cũng có cái hay của nó, nhưng ẩn chứa nhiều nguy cơ, rủi ro và mạo hiểm.

Do trình độ chuyên môn, nghiệp vụ chưa thật uyên bác, có thể giáo viên sẽ dẫn học sinh đi

sai đường, sai quan điểm, sai chuẩn,v,v,…

Mà thực ra khi có ý định trình bày khác SGK đi chăng nữa (Vì lý do sư phạm, hoặc vì

lý do nào khác mà chúng ta chắc chắn là đúng), thì chúng ta cũng hoàn toàn có thể dựa

vào SGK để làm nổi bật cái phần khác đó, không nhất thiết phải “dẹp” SGK sang một bên

thì mới giảng dạy được.

GIẢI PHÁP THAY THẾ.

Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực, hổ trợ tốt trong việc đổi

mới phương pháp dạy học, nâng cao kết quả học tập của học sinh.

Phương pháp sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực là gì?

Đó là tại lớp, giáo viên không trình bày bài học trên bảng, học sinh không phải

chép bài học (đã có trong SGK). Nhiệm vụ chính của giáo viên và học sinh tại lớp là

nghiên cứu, phân tích SGK, tra cứu SGK các lớp trước, qua việc đặt vấn đề của giáo viên

và học sinh, để hiểu và vận dụng làm bài tập ngay tại lớp.

Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực như thế nào ?

Có thể sử dụng SGK trong mọi thời gian học tập của học sinh:

 Sử dụng SGK tại lớp học:

NC-KH-SP-ƯD: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Đào Văn Chánh

1) Kiểm tra kiến thức cũ: SGK lớp sau thường sử dụng kiến thức đã có từ các

lớp trước. Giáo viên có thể qua đó kiểm tra kiến thức cũ của học sinh.

2) Xây dựng bài học mới:

+ Cho học sinh tiếp cận với SGK trong khoảng thời gian ngắn: Đọc hình vẽ,

sơ đồ,…để tìm hiểu thông tin, kiến thức mới.

+ Cho học sinh tự lực làm việc với sách giáo khoa trong khoảng thời gian

dài: tổng hợp, thu nhận hoặc chế biến các thông tin, kiến thức mới.

3) Củng cố, ôn luyện các kỷ năng đã thu được: Bằng các bài tập có trong SGK

từ dễ tới khó, hoặc các chứng minh, ví dụ trong SGK

4) Ôn tập, hệ thống hoá các kiến thức mà học sinh đã học.

 Sử dụng SGK tại nhà:

+ Tự rèn luyện qua các bài tập trong Sách. Khi làm xong có thể so sánh với

HƯỚNG DẪN GIẢI, ĐÁP SỐ CÁC BÀI TẬP ở cuối Sách.

+ Tự ôn luyện, bổ sung kiến thức qua hệ thống kiến thức được trình bày một

cách khoa học. Có thể sử dụng BẢNG TRA CỨU THUẬT NGỮ ở cuối sách để

tìm nhanh kiến thức cần tìm.

 Đối với giáo viên, SGK ngoài việc cung cấp tài liệu chính để soạn giáo án,

nhiều người còn coi SÁCH GIÁO KHOA CHÍNH LÀ GIÁO ÁN !

Chỉ sử dụng SGK, liệu có đủ kiến thức không?

Đủ ! thậm chí là quá đủ, không cần thêm bất cứ một quyển sách tham khảo nào

khác!

Bộ giáo dục đã nhiều lần khẳng định : Đề thi Cao đẳng, Đại học nằm trong SGK!

Chỉ kiến thức trong SGK thôi, cũng đủ để giải mọi đề thi Đại học, tất nhiên còn tùy

thuộc vào kỹ năng vận dụng các kiến thức đó !

Nhiều học sinh cũng như giáo viên tìm thêm nhiều Sách tham khảo khác để dạy và

học. Tôi thấy rằng có lẽ họ chưa hiểu hết, chưa khai thác hết SGK mà thôi ! Nhiều năm tôi

dạy lớp 12A1 (Là lớp chọn của trường), nhưng nội dung vẫn là SGK. Học sinh chưa làm

được hết các bài tập có trong đó ! Có một năm tôi ra đề thi học sinh giỏi cấp trường, tôi

chỉ chọn toàn là các bài tập trong SGK, rải rác trong các năm học hiện tại và trước đó. Kết

quả: đa số đều điểm thấp. Âu có lẽ là do quan niệm Bụt nhà không thiêng mà thôi.

Hơn nữa, các sách tham khảo trên thị trường mà tôi được biết, cơ bản là nội dung

SGK, có nâng cao thêm một số phần không đáng kể. Sách có thể tham khảo thực sự, thì rất

hiếm, hơn nữa yêu cầu người học phải có một năng khiếu đặc biệt, mà không phải học

sinh (kể cả lớp chọn) cũng có.

NC-KH-SP-ƯD: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Đào Văn Chánh

VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Vấn đề 1: Liệu sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học có góp phần vào việc đổi

mới phương pháp dạy học (Đang là một bài toán khó giải của Ngành giáo dục) ?

Vấn đề 2: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học có nâng cao được kết quả học

tập của học sinh ?

Vấn đề 3: Đa số giáo viên cho rằng việc sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học

tích cực chỉ có tác dụng với các lớp khá giỏi. Vậy vấn đề đặt ra ở đây là phương pháp

này có tác dụng được cho các lớp yếu kém ?

GIẢ THUYẾT

1) Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học có góp phần vào việc đổi mới phương

pháp dạy học.

2) Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực có nâng cao được kết quả

học tập của học sinh nói chung.

3) Phương pháp Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực có thể áp

dụng cho các lớp yếu kém, dĩ nhiên quá trình áp dụng phải phù hợp với trình độ

nhận thức của học sinh các lớp đó.

PHẦN III: PHƯƠNG PHÁP

KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU:

1) Lớp thực nhiệm: Các lớp trực tiếp giảng dạy: 12A1(Lớp Khá giỏi) ,12A6 và 12A7

(các lớp trung bình), 12B3 (Lớp yếu)

Lớp đối chứng: Các lớp 12 còn lại (Trong đó có lớp 12A2 là lớp khá giỏi) .

2) Tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học.

THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU

 Về vấn đề 1, đối chiếu (một cách định tính) với Bảng so sánh giữa phương pháp

dạy học cũ và mới trong cuốn sách MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐỔI MỚI

PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG (Nguyễn

Văn Cường - Bernd Meier -Bộgiáo Dục Và Đào Tạo, Dự án Phát Triển Giáo Dục

Trung Học Phổ Thông (Loan No1979-Vie) Berlin/Hanoi 2010

 Về vấn đề 2, dùng phương pháp định lượng. Lấy dữ liệu kết quả thi tập trung của

khối 12 (năm học 2013-2014) và khối 11(năm học 2012-2013) (Từ nhà trường) để

so sánh kết quả học tập của học sinh.

 Về vấn đề 3, thiết kế nghiên cứu tương tự như vấn đề 2

QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU:

 Mỗi tuần, so sánh đối chiếu phương pháp sử dụng SGK với phương pháp dạy học

Đề tài: Sử dụng SGK như là một phương tiện dạy học tích cực

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi