S PH N N C A... SEN!
Ự Ẫ
Ộ Ủ
Dù hoa sen có r t nhi u l p ý nghĩa bi u t ng nh : s thanh khi t, thánh thi n, tinh túy, ph n vinh, sinh sôi, d i dào sinh l c, viên ề ớ ể ượ ấ ư ự ế ự ệ ồ ồ
mãn, tĩnh t i…thì hình t ạ ượ ư ậ ng ph bi n c a hoa sen căn b n v n đ p m t cách trìu m n, d u dàng và tao nhã. Sen v n là nh v y, ổ ế ủ ẹ ế ả ẫ ộ ố ị
m m m i uy n chuy n đ y quy n rũ. ề ể ể ế ạ ầ
Đ n vua Đinh Hoa L vào năm Thành Thái th 10 (1898), c u chánh t ng Bá K nh cùng dân làng ti n hành trùng tu l ề ở ự ư ứ ế ế ổ ạ ề i ngôi đ n.
Cùng v i vi c dùng chân t ng nâng cao ngôi đ n thì có m t s h ng m c khác cũng đ c Bái ộ ố ạ ớ ệ ụ ề ả ượ c làm m i nh hai tr bi u tr ư ụ ể ớ ướ
đ ng bao và m t s h ng m c nh khác. ườ ng, h th ng t ệ ố ườ ộ ố ạ ụ ỏ ở ệ ố ạ h th ng chân t ng và c t đá c b ng, các ngh nhân đã ch m ổ ồ ệ ả ộ
kh c t linh, t th i, t ắ ừ các đ án t ồ ứ ứ ờ ứ ữ h u, bát c , ám bát tiên, bát qu … đ n voi, h , phong c nh núi non thuy n bè vô cùng sinh ổ ế ề ả ả ổ
đ ng. Cùng v i h th ng ch m kh c g trên các ván lá gió t th k XVII, XVII đ n vua Lê, hình t ng hoa sen ớ ệ ố ạ ắ ộ ỗ ừ ế ỷ ở ề ượ ở ể qu n th di ầ
tích đ n vua Đinh vua Lê hi n lên v i muôn vàn cung b c. ệ ề ậ ớ
Sen có t lúc m n t cho đ n lúc sen tàn. Có b c ch m n i tô màu mô t sen đ ng thì hây hây chúm chím bên d ừ ơ ơ ứ ế ạ ổ ả ươ ướ i có m y chú ấ
cá rô tinh ngh ch khi n ta ch t d , b m mi ng không dám c ộ ạ ặ ế ệ ị ườ ố i to, đem chuy n t u táo nói gi a ch n tôn nghiêm. Hoa sen v n ệ ế ữ ố
bi u t i – mang yêu t âm. Cá bi u t ng cho sinh th c khí c a nam gi i - mang y u t d ng. ể ượ ng cho sinh th c khí c a n gi ự ữ ớ ủ ố ể ượ ự ủ ớ ế ố ươ
Đ án t h p sen và cá th hi n mong c sinh sôi n y n con đàn cháu đ ng. Cách hi u dân gian c a Trung Qu c và Vi t Nam ồ ổ ợ ể ệ ướ ủ ể ả ở ố ố ệ
ứ x a gi ng nhau, liên ( là hoa sen) d ( là cá) nên liên – d có nghĩa là liên t c d th a. Khác v i cách nhìn h n h u trên các b c ư ư ừ ư ụ ư ậ ố ớ ồ
điêu kh c g th k tr c ( XVII, XVIII) đ n vua Lê hình t ng sen trên các b c ch m đá đ n vua Đinh còn đa d ng các cung ỗ ế ỷ ướ ắ ở ề ượ ứ ề ạ ạ
b c tình c m phong phú cách bi u đ t h n n a. Có b c ch m sen tàn cu i thu qu n mình tr ữ ạ ơ ứ ự ể ạ ặ ả ố ướ c gió, cũng có b c kh c m t khóm ứ ắ ộ
sen trong m t kho nh kh c tĩnh l ng vô cùng đang c a thinh không du i t ng l p cánh m ng manh (11 Theo Nguy n Du Chi trong ỗ ừ ự ễ ả ắ ặ ộ ớ ỏ
cu n Hoa văn Vi t Nam t th i Ti n s đ n n a đ u phong ki n khi kh o sát v đ án hoa sen Ông đã nh c đ n H i Tao Đàn do ố ệ ừ ờ ử ế ề ồ ử ế ế ề ả ắ ầ ộ
vua Lê Thánh Tông lĩnh x ướ ng t ng t ừ ổ ch c v nh v b c tranh v b n tr ng thái c a sen là Phong liên ( sen g p gió), Tình liên ủ ề ứ ẽ ố ứ ạ ặ ị
( sen lúc t nh m a), N n liên ( sen lúc còn non), Lão liên ( sen lúc v già) . Nh ng làm tôi nh mãi là nh ng khóm sen đang chau ư ữ ư ề ạ ộ ớ
mày nh ch c tuôn l r i châu. Sen không còn là sen n a, sen đã hóa qu , nh ng là m t con qu đ y ph n u t. T i sao l ư ự ệ ơ ỷ ầ ữ ư ẫ ấ ạ ộ ỷ ạ ế i th ?
Không tình c , v n cách t o hình này, sen hóa m t qu đ ờ ẫ ỷ ượ ạ ặ c đ p n i trên hai c t bi u l n s ng s ng nhìn xu ng dân làng và ừ ể ớ ữ ắ ổ ộ ố
khách hành h ng. ươ
L n ng i l ch s , năm Bá K nh D ng Đ c Vĩnh cho làm l i đ n th vua Đinh cũng là v a sau khi vua Duy Tân và phong trào ầ c l ượ ạ ị ươ ử ứ ế ạ ề ừ ờ
C n V ng b dìm trong b máu. Đúng nh câu th trong bài Xuân v ng c a Đ Ph : C m thì hoa ti n l ( c m th i hoa c dòng ễ ệ ươ ủ ủ ư ể ả ầ ơ ọ ỗ ị ả ờ ỏ
châu). L thay, đ án sen hóa qu còn th y trên t ng h i bít đ c nhà nghi môn đ n Kim Liên (Hà N i) và m t vài ngôi chùa, ấ ở ạ ồ ỷ ườ ồ ố ở ề ộ ộ
ngôi đ n th i Nguy n khác B c B . N u qu th t d ng đ án sen hóa qu ch xu t hi n trong m thu t th i Nguy n thì đó là ề ễ ờ ở ắ ả ậ ạ ệ ễ ế ấ ậ ộ ồ ờ ỷ ỹ ỉ
m t câu chuy n cũng đáng đ các s gia quan tâm. N c m t, nhà tan, sen v n còn đây g i ni m đau ph n u t t i thiên thu. ấ ớ ướ ử ử ề ệ ể ấ ẫ ẫ ộ
