Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

Nguyễn Đức Sơn

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT

Hà Nội - 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

Nguyễn Đức Sơn

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Mỹ thuật

Mã số: 62 21 01 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT

Người hướng dẫn khoa học:

PGS. NGUYỄN XUÂN THÀNH

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ Tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện

nay là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là

trung thực. Những ý kiến, nhận định khoa học của các tác giả khác được ghi

chú xuất xứ đầy đủ.

Hà Nội, ngày tháng năm 2015

Tác giả luận án

Nguyễn Đức Sơn

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................... 1 MỤC LỤC ................................................................................................. 2 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................... 3 DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................... 4 MỞ ĐẦU ................................................................................................... 5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM ................................................................................................ 24 1.1. Khái lược về tranh kỹ thuật số ............................................................ 24 1.2. Sự hình thành nghệ thuật đa phương tiện và tranh kỹ thuật số ........... 37 Tiểu kết ....................................................................................................... 58

Chương 2: ĐẶC TRƯNG CỦA TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM .......................................................................................................... 60 2.1. Đặc điểm tranh kỹ thuật số ở Việt Nam .............................................. 60 2.2. Khuynh hướng sáng tác tranh kỹ thuật số ở Việt Nam ....................... 73 2.3. Đặc trưng tạo hình trong tranh kỹ thuật số ở Việt Nam ..................... 90 Tiểu kết ....................................................................................................... 97

Chương 3: LUẬN BÀN VỀ PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠI TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................... 99 3.1. Một số vấn đề của tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện nay ................. 99 3.2. Phương thức biểu đạt tranh kỹ thuật số ở Việt Nam ........................... 114 Tiểu kết ....................................................................................................... 128 KẾT LUẬN ............................................................................................... 130

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ...................... 134 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 135 PHỤ LỤC .................................................................................................. 147

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ

B. Bảng

CNTT Công nghệ thông tin

ĐPT đa phương tiện

H. Hình

KTS kỹ thuật số

Nxb Nhà xuất bản

PL. Phụ lục

TP. HCM thành phố Hồ Chí Minh

tr. trang

TLTK Tài liệu tham khảo

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 1: Tính chất của những dạng phương tiện trong nghệ thuật ĐPT ..... 149

Bảng 2: Bảng so sánh quy trình vẽ tranh KTS với vẽ tranh hội họa giá vẽ

truyền thống ................................................................................................ 150

Bảng 3: Bảng hỏi nghiên cứu khảo sát (phỏng vấn trực tiếp, qua điện

thoại hoặc email) ........................................................................................ 151

Bảng 4: Bảng hỏi nghiên cứu khảo sát (thông qua trang web khảo sát

trên internet) .............................................................................................. 152

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế giới ngày nay đã và đang chuyển sang giai đoạn phát triển mới với

một nền văn minh trí tuệ và nền kinh tế tri thức, hội nhập toàn cầu hoá. Các

quốc gia trên thế giới đang có những bước chuyển nhanh và mạnh từ xã hội

công nghiệp sang xã hội thông tin, từ nền kinh tế công nghiệp sang nền kinh

tế tri thức. Chính bởi sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghệ

thông tin (CNTT) đã ảnh hưởng một cách sâu rộng đến mọi lĩnh vực trong đời

sống kinh tế, văn hóa, xã hội... của nhân loại.

Hoà cùng với xu thế phát triển chung cuả thế giới, Việt Nam cũng đã và

đang chuyển mình mạnh mẽ trên con đường công nghiệp hoá và hiện đại hoá

đất nước. Mọi lĩnh vực của đời sống: kinh tế, giáo dục, khoa học kỹ thuật, văn

hóa, nghệ thuật… đều có những bước phát triển đáng kể, cả về chất cũng như

về lượng nhằm thích ứng với điều kiện phát triển mới của đất nước cũng như

xu thế chung của toàn nhân loại khi bước vào thiên niên kỷ mới - kỷ nguyên

kỹ thuật số (KTS).

Trong lĩnh vực nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay, ngày càng có nhiều

nghệ sĩ ứng dụng công nghệ khoa học kỹ thuật tiên tiến vào quá trình sáng tạo

và thực hành nghệ thuật. Điều này đã đem lại nhiều biến đổi về quan niệm

cũng như trong hình thức thể hiện nghệ thuật. Một đội ngũ “hoạ sĩ số” [36,

tr.161] cũng dần hình thành và phát triển ở Việt Nam hiện nay. Họ đã và đang

góp phần xây dựng Việt Nam với một nền nghệ thuật phát triển cao tương

xứng với một “nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc” [9]. Từ thực tế

đó, một dạng thức nghệ thuật đã xuất hiện, hình thành và phát triển ở Việt

Nam thông qua con đường giao lưu văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam với thế

giới đương đại trong xu thế hội nhập toàn cầu hóa. Đó chính là nghệ thuật kỹ

thuật số (KTS).

Quá trình vận động nền nghệ thuật trong nước dẫn đến sự hình thành và

phát triển của hình thức tranh KTS. Do đó ngày càng nhiều họa sĩ sử dụng

máy vi tính với tư cách là một công cụ hỗ trợ sáng tác mỹ thuật, đa phương

tiện (ĐPT), đa chức năng, thể hiện một cách hiệu quả những ý tưởng sáng tạo

và quá trình “sản xuất sản phẩm thẩm mỹ” [30]. Việc khai thác triệt để khả

năng ứng dụng máy vi tính trong lĩnh vực mỹ thuật giúp họa sĩ có thể tạo ra

những tác phẩm nghệ thuật một cách nhanh chóng.

Mặc dù vậy ở Việt Nam hiện nay, khi đề cập đến tranh KTS, rất nhiều

người thậm chí là cả giới nghệ sĩ cũng đều nhìn nhận nó dưới góc độ kỹ thuật.

Lý do chính là sự thiếu cập nhật thông tin đã gây ra những hiểu biết sai lệch

về lĩnh vực này và tạo ra tâm lý “sùng mộ” một cách quá đáng hoặc dè dặt, e

sợ, thậm chí “dị ứng” đối với tranh KTS… Về phương diện lý luận nghệ

thuật, ở Việt Nam hiện nay cũng đã có những tài liệu, bài viết và giáo trình có

nội dung về đồ họa vi tính nhưng lại ít đề cập đến tranh KTS. Rất cần những

công trình nghiên cứu mang tính hệ thống, chuyên sâu, tiếp cận liên ngành về

các vấn đề của tranh KTS. Để từ đó có một cái nhìn toàn diện hơn, sâu sắc

hơn về hình thức của dạng nghệ thuật này. Việc nghiên cứu và xem xét tranh

KTS theo quan điểm: nghệ thuật học, mỹ thuật học, ký hiệu học nghệ thuật,

cấu trúc văn bản nghệ thuật… nhằm đúc kết thành một công trình mang tính

khoa học là rất cần thiết và cấp bách. Thực tế ở Việt Nam vẫn còn thiếu

những nghiên cứu về lĩnh vực tạo hình trong các tác phẩm được thể hiện bằng

cách ứng dụng các phương tiện KTS. Hơn nữa, tranh KTS phát triển ở Việt

Nam hiện nay vẫn mang tính chất manh mún và bộc phát. Cần phải có những

chiến lược phát triển dài lâu nhằm thúc đẩy cũng như tạo điều kiện cho sự

phát triển của nghệ thuật KTS trong xã hội một cách chuyên nghiệp và có

định hướng. Đối với những họa sĩ vẽ tranh KTS cũng chưa thực sự tìm được

những hướng đi vững chắc cho hoạt động nghề nghiệp của mình. Đa số họ chỉ

dừng lại ở mức độ tìm kiếm và thể nghiệm các kỹ thuật vẽ KTS...

Xuất phát từ tình hình thực tiễn nêu trên, tác giả luận án mạnh dạn chọn

đề tài Tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện nay. Thông qua đó, đề tài nghiên

cứu muốn đề cập đến thực trạng, xu hướng phát triển và sự biến đổi của mỹ

thuật Việt Nam trong kỷ nguyên KTS. Đồng thời cũng phân tích, tổng hợp và

lý giải những vấn đề liên quan đến tranh KTS cũng như ngôn ngữ tạo hình

trong tranh KTS ở Việt Nam hiện nay.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề có liên quan đến đề tài

Trên thế giới, việc nghiên cứu về lĩnh vực nghệ thuật ĐPT đã và đang

phát triển mạnh, trải rộng trên mọi khía cạnh của lĩnh vực này như: nghệ thuật

KTS, nghệ thuật đồ họa, hoạt hình, nghệ thuật thực tế ảo, nghệ thuật nhiếp

ảnh, điện ảnh, nghệ thuật truyền thông tương tác...

Công trình nghiên cứu The digital computer as a creative medium (Máy

vi tính KTS với tư cách là một phương tiện sáng tạo) [40] của tác giả A.

Micheal Noll đề cập đến việc sử dụng máy vi tính trong thực hành nghệ thuật

như là một phương tiện sáng tạo nghệ thuật. Ông cố gắng tìm hiểu những khả

năng của máy tính được ứng dụng trong nghệ thuật như là một “môi trường

nghệ thuật”, đồng thời cũng đưa ra một số dự đoán về sự phát triển của nghệ

thuật trong tương lai.

Tác giả Frank Dietrick trong nghiên cứu Visual Intelligence: The first

Decade of Computer Art (1965 - 1975) (Thị giác thông minh: Thập niên đầu

tiên của nghệ thuật máy tính (1965 – 1975)) [62] bàn nhiều về sự phát triển

của nghệ thuật đồ họa vi tính trong những năm thập niên 60 của thế kỷ XX.

Thông qua đó, tác giả cũng phần nào giới thiệu được những hoạt động nghệ

thuật KTS của một số nghệ sĩ được cho là những người tiên phong trong thời

kỳ đầu của nghệ thuật vẽ tranh KTS trên thế giới.

Nổi bật trong hướng nghiên cứu lý luận nghệ thuật ĐPT là Media

Aesthetics - Aesthetics Theory (Lý thuyết thẩm mỹ - Thẩm mỹ của phương

tiện) [69] của tác giả Herber T. Zettl tại Đại học bang San Francisco nghiên

cứu về những ứng dụng thẩm mỹ trên các phương tiện truyền thông. Nghiên

cứu đưa ra những lý thuyết quan trọng (lý thuyết công cụ) nhằm phân tích

tính thẩm mỹ của các tác phẩm nghệ thuật ĐPT một cách phù hợp và đáng tin

cậy. Qua đó, tác giả đã cho thấy các xu hướng về phong cách cũng như các kỹ

thuật cụ thể trong quá trình sáng tạo tác phẩm thẩm mỹ. Đây chính là một

công trình nghiên cứu về một lĩnh vực rộng lớn có liên quan đến những giới

hạn thẩm mỹ của các hiệu ứng tăng cường cho máy vi tính trong sáng tác và

thể hiện tác phẩm.

Herbert W. Franke Leonardo trong nghiên cứu The New Visual Age:

The Influence of Computer Graphics on Art and Society (Kỷ nguyên thị giác

mới: Sự ảnh hưởng của đồ họa vi tính đến nghệ thuật và xã hội) [70] đề cập

đến những ảnh hưởng của đồ họa vi tính trong nghệ thuật và xã hội vào thời

điểm những năm thập niên 80 của thế kỷ XX. Đồng thời tác giả cũng đưa ra

những lập luận về sự phát triển trong lĩnh vực CNTT đã và đang làm cho

nghệ thuật KTS thâm nhập ngày càng sâu rộng hơn vào giới nghệ sĩ chuyên

nghiệp cũng như nghiệp dư trong xã hội.

Công trình nghiên cứu Visual Literacy Theory (Lý thuyết văn hóa thị

giác) [91] của Paul Messaris về hình ảnh thị giác trong nhiều lĩnh vực từ

truyền thông có liên quan đến tâm lý học, giáo dục, thẩm mỹ và thậm chí cả

trong nghiên cứu văn hóa. Qua đó, tác giả khẳng định tầm quan trọng của việc

trình bày, thể hiện, bố cục tác phẩm thông qua hình ảnh đối với các học giả

nghiên cứu về hình ảnh thị giác. Thông qua việc hướng dẫn người xem cách

quan sát và thưởng ngoạn tác phẩm nghệ thuật; lý thuyết về hình ảnh thị giác

có thể là một cơ sở giúp người xem hiểu rõ hơn về sức mạnh của hình ảnh,

đặc biệt là khi chúng được sử dụng trong các phương tiện truyền thông đại

chúng và quảng cáo. Tài liệu này cũng đề cập đến việc sử dụng hình ảnh thị

giác để làm giàu nhận thức của người xem...

Trong lĩnh vực bản quyền tác phẩm. Bài viết Copyright Law in the

Digital Age (Luật bản quyền trong kỷ nguyên KTS) [74] của Jordan M.

Blanke bàn về thực trạng pháp luật nói chung về quyền tác giả đối với các

công trình, tác phẩm nghệ thuật KTS hoặc tác phẩm được số hóa trên các

phương tiện truyền thông khác nhau…

Nghiên cứu của William Vaughan: History of Art in the Digital Age:

Problems and Possibilities (Lịch sử nghệ thuật trong kỷ nguyên KTS: những

vấn đề và khả năng) [98] nhằm mục đích cung cấp một tổng quan về sự tác

động của máy vi tính trong việc nghiên cứu lịch sử nghệ thuật. Tài liệu này

cũng ảnh hưởng đến việc nghiên cứu hình ảnh, xem xét cả những tiềm năng

của hình ảnh KTS làm nảy sinh những hình thức nghiên cứu và phân tích mới

trong lĩnh vực nghiên cứu lịch sử nghệ thuật, cũng như những cơ hội mới nổi

lên thông qua hệ thống mạng toàn cầu internet.

Công trình nghiên cứu của Boden, M. Aesthetics and Interactive Art

(Thẩm mỹ và nghệ thuật tương tác) [48] đưa ra và khẳng định tính mới trong

nghệ thuật tương tác cũng như tầm quan trọng của nó đối với lịch sử nghệ

thuật, bảo trợ và thực hành nghệ thuật. Qua đó là cơ sở để tiếp tục phát triển

một số lý thuyết mở rộng trong nhiều lĩnh vực của nghệ thuật: từ hình thức

nghệ thuật hội họa đến nghệ thuật tương tác.

Bài báo khoa học của Daniel Palmer: Embodying Judgement: New

Media and Art Criticism (Đánh giá tổng quan: Phương tiện truyền thông mới

và phê bình nghệ thuật) [53] là một phần của một dự án lớn nhằm khám phá

ra những tác động của các nghệ sĩ sử dụng công nghệ truyền thông (bao gồm

cả video, nhiếp ảnh và các phương tiện truyền thông KTS) trong tiếp nhận

nghệ thuật.

Bài viết nghiên cứu của Frieder Nake: Behind the Canvas: an

Algorithmic Space Reflections on Digital Art (Phía sau khung tranh: Sự phản

ánh không gian thuật toán trong nghệ thuật KTS) [63] bàn nhiều về không

gian trong hình ảnh và không gian nghệ thuật. Tác giả đã chỉ ra và phân tích

một số điểm tương đồng giữa nghệ thuật “readymade” của Duchamp và nghệ

thuật KTS.

Bằng cách nêu vấn đề, bài viết nghiên cứu của George Mallen On the

relationship of computing to the arts and culture – an evolutionary

perspective (Mối quan hệ giữa máy tính với nghệ thuật và văn hóa – một

hướng tiến hóa) [66] đã đề cập nhiều đến vấn đề nghệ thuật trong kỷ nguyên

KTS. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã làm rõ được mối quan hệ của máy tính với

nghệ thuật và văn hóa trong thế giới hiện đại của nhân loại cũng như với thế

giới bên ngoài. Tác giả lý giải và khẳng định việc tiếp cận, cập nhật những

kiến thức và công nghệ phát triển nhanh chóng sẽ đem lại những thành tựu

đáng kể cho nghệ thuật vi tính.

Tháng 6 năm 1967, Sol LeWitt giới thiệu Paragraphs on Conceptual

Art (Những đoạn văn về nghệ thuật ý niệm) trong Artforum. Bài viết này đã

trở thành một văn bản lý thuyết có ảnh hưởng đến nghệ thuật của thế kỷ XX.

Nó được coi như là một bản “tuyên ngôn” tồn tại gần một thập kỷ. Trong bối

cảnh kỷ nguyên KTS, kể từ khi nghệ thuật máy tính mở đường cho sự xuất

hiện và phát triển của nghệ thuật Ý niệm, Frieder Nake cũng muốn mượn

phong cách đặt tiêu đề cũ của bản “tuyên ngôn” đầu tiên cho bài viết

Paragraphs on Computer art, past and present (Những đoạn văn về nghệ

thuật máy tính, quá khứ và hiện tại) [64] của ông. Kể từ khi triển lãm đầu tiên

về nghệ thuật máy tính KTS năm 1965, bài viết là một tuyên ngôn của Nghệ

thuật KTS. Bài viết của Frieder Nake cũng có thể được coi như là một bản

tuyên ngôn thứ hai về nghệ thuật máy tính.

Bài viết Creating continuity between computer art history and

contemporary art (Sự sáng tạo liên tục giữa lịch sử nghệ thuật máy tính và

nghệ thuật đương đại) [49] của Bruce Wands tìm hiểu phương thức tạo ra sự

liên tục giữa lịch sử nghệ thuật máy tính với các nghệ sĩ thế hệ mới, những

người lao động nghệ thuật trên máy tính một cách tự nhiên nhằm tạo nên nền

nghệ thuật KTS phát triển như hiện nay.

Trong tài liệu nghiên cứu The Computer as a dynamic medium (Máy vi

tính như là một phương tiện động) [88] của Nick Lambert đề cập đến không

gian đại diện trong các màn hình máy tính. Tác giả chỉ ra rằng hình ảnh máy

tính là kết quả của một quá trình hiển thị động. Hiển thị hình ảnh trong nghệ

thuật máy tính rất linh hoạt trong không gian ảo của máy tính.

Báo cáo khoa học Transitioning to a Digital World - Art History, Its

Research Centers, and Digital Scholarship (Chuyển đổi sang một thế giới

KTS - Lịch sử Nghệ thuật, Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử Nghệ thuật, và học

thuật KTS) [58] kết hợp các cuộc phỏng vấn với nghiên cứu các trang web

của trung tâm nghiên cứu đã đưa ra một số chủ đề: vai trò của các trung tâm

nghiên cứu lịch sử nghệ thuật trong việc nghiên cứu lịch sử nghệ thuật KTS;

những thách thức trong giảng dạy lịch sử nghệ thuật, nghiên cứu và học thuật

trong lĩnh vực KTS; truy cập các công cụ KTS, dịch vụ và các nguồn lực cần

thiết cho những nghiên cứu; phương pháp sư phạm KTS trong lịch sử nghệ

thuật; vai trò và giới hạn của xuất bản KTS và những đổi mới trong lĩnh vực

này; vai trò của các tổ chức tài trợ nghệ thuật trong việc hỗ trợ hoạt động

nghiên cứu lịch sử nghệ thuật KTS.

Công trình nghiên cứu của Anna Bentkowska-Kafel, Trish Cashen và

Hazel Gardiner: Digital Art History, A Subject in Transition, Computers and

the History of Art (Lịch sử Nghệ thuật KTS, một chủ đề trong quá trình

chuyển đổi, Máy tính và Lịch sử Nghệ thuật) [42] khẳng định rằng nghệ thuật

KTS không phải là một hoạt động độc lập rời rạc được tách ra từ các loại hình

nghệ thuật khác. Mà nó chính là một phương pháp tiếp cận và có thể liên quan

đến tất cả các phương thức liên kết với các dạng thực hành nghệ thuật khác.

Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam hiện nay, trong nước cũng đã có

những bài viết về lĩnh vực nghệ thuật ĐPT, tuy nhiên nhìn chung còn khá phổ

quát và chưa chuyên sâu trong lĩnh vực mỹ thuật:

Đầu tiên phải kể đến tài liệu của tác giả Đỗ Trung Tuấn Giới thiệu về

Đa phương tiện (Introdution to Multimedia) [34] có bàn về ĐPT

(Multimedia). Tài liệu chủ yếu giới thiệu khái quát về Multimedia, mô tả các

dạng của Multimedia, trong đó đề cập đến các tình huống dùng Multimeida,

những vấn đề liên quan đến bản quyền trong công nghiệp Multimedia. Tuy

nhiên, cuốn sách chỉ dừng lại ở những vấn đề cơ bản chung nhất của lĩnh vực

Multimedia, chưa đề cập về nghệ thuật KTS cũng như những vấn đề liên quan

đến việc ứng dụng ĐPT trong mỹ thuật.

Tài liệu dịch của nhóm tác giả Cao Thụy và Cao Bình về Multimedia và

thế giới ảo [2] giới thiệu khái quát về nghệ thuật truyền thông ĐPT và những

kiến thức cơ bản về thế giới ảo trong công nghệ Games và những ứng dụng

của Multimedia trong giáo dục. Tài liệu là cuốn cẩm nang cho người đọc

tham khảo và bổ sung kiến thức chung về thực tế ảo trong lĩnh vực nghệ thuật

truyền thông ĐPT.

Nhóm tác giả Mai Thanh Long và Nguyễn Thanh Tùng cũng có sách

Ngành mỹ thuật ĐPT [19]. Tài liệu này đề cập và mô tả ngành mỹ thuật ĐPT

ở Việt Nam với mức độ nêu vấn đề, liệt kê và giải thích những kiến thức phổ

thông trong lĩnh vực mỹ thuật ĐPT nhằm hướng nghiệp cho đối tượng là học

sinh phổ thông.

Ở luận văn Thạc sĩ [30] của tác giả luận án (bảo vệ năm 2009), chủ yếu

tập trung vào nghiên cứu những đặc trưng của mỹ thuật ĐPT ở Việt Nam

trong kỷ nguyên KTS. Tác giả tập trung làm rõ sự hình thành và phát triển

của mỹ thuật ĐPT, những đặc trưng cơ bản của mỹ thuật ĐPT trên thế giới và

ở Việt Nam... Ngoài ra, tác giả luận án cũng đóng góp và thực hiện một số bài

viết nghiên cứu về nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam: bài tham luận Thiết kế đồ họa

– Giảng dạy thiết kế đồ họa trong kỷ nguyên KTS [36] đề cập đến thiết kế đồ

họa của Việt Nam khi bước vào thế kỷ XXI. Qua đó dự báo trước được xu

hướng vận động cũng như sự phát triển của đồ họa Việt Nam trong kỷ nguyên

KTS. Bài viết cũng đề xuất những kiến nghị cũng như những giải pháp nhằm

định hướng cho các trường đào tạo thiết kế đồ họa điều chỉnh cách giảng dạy

và học tập thiết kế đồ họa phù hợp với tình hình mới của Việt Nam khi bước

vào thế kỷ XXI. Các bài tham luận Giảng dạy mỹ thuật truyền thông ĐPT ở

Việt Nam trong Kỷ nguyên KTS [5], Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu

quả đào tạo thiết kế mỹ thuật ĐPT ở Việt Nam hiện nay [38], Một số vấn đề

về ứng dụng Công nghệ KTS trong Công nghệ dạy và học thiết kế ở Việt Nam

hiện nay [6] nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề giảng dạy mỹ thuật ĐPT ở Việt

Nam trong kỷ nguyên KTS. Thực trạng và giải pháp để phát triển đội ngũ họa

sĩ mỹ thuật ĐPT ở Việt Nam. Ứng dụng Công nghệ khoa học kỹ thuật, đặc

biệt là CNTT trong giảng dạy và học tập mỹ thuật ĐPT... Bài viết Đặc trưng

mỹ thuật ĐPT đề cập đến những đặc trưng của mỹ thuật ĐPT ở Việt Nam,

những ưu điểm và hạn chế của những đặc trưng này trong xã hội nói chung

cũng như trong nghệ thuật tạo hình nói riêng. Bài viết Ảnh hưởng của mỹ

thuật ĐPT đến nghệ thuật thị giác đề cập đến phần còn thiếu trong hoạt động

lý luận phê bình nghệ thuật Việt Nam khi chưa có nhận định, đánh giá cũng

như sự định hướng cần thiết cho sự phát triển của nghệ thuật thị giác ở Việt

Nam trong kỷ nguyên KTS. Bài viết khẳng định vai trò, đồng thời phân tích

làm rõ sự ảnh hưởng của mỹ thuật ĐPT trong dòng chảy chung của Mỹ thuật

Việt Nam đương đại. Kỷ nguyên KTS đã tạo ra cho nền Nghệ thuật Việt Nam

những thời cơ thuận lợi để phát triển nghệ thuật ĐPT được các nghệ sĩ lĩnh

hội và phát triển nó trở thành một trong những lĩnh vực sôi động nhất trong

nền kinh tế, văn hóa, nghệ thuật hiện nay. Tuy nhiên sự phát triển nghệ thuật

ĐPT ở Việt Nam hiện nay vẫn còn manh mún, bộc phát, chưa có những chiến

lược phát triển dài lâu. Bài viết Ảnh hưởng của mỹ thuật ĐPT đến sự phát

triển của nghệ thuật thị giác Việt Nam trong kỷ nguyên KTS cũng đề cập đến

những giải pháp quản lý vĩ mô với những chiến lược đào tạo dài hạn, bồi

dưỡng và phát triển đội ngũ “họa sĩ số”. Bên cạnh đó cần phải có hành lang

pháp lý bảo vệ, duy trì và phát triển nghệ thuật ĐPT nói riêng và nghệ thuật

thị giác nói chung ở Việt Nam trong kỷ nguyên KTS...

Mặc dù đã có những công trình nghiên cứu về lĩnh vực nghệ thuật ĐPT

trên thế giới cũng như ở Việt Nam, nhưng trên thực tế rất cần có những công

trình nghiên cứu mang tính hệ thống, chuyên sâu, tiếp cận liên ngành để luận

giải và đúc kết những vấn đề về lý luận khoa học và thực tiễn của nghệ thuật

KTS cụ thể là tranh KTS ở Việt Nam hiện nay.

3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục tiêu tổng quát: đề tài nghiên cứu chuyên sâu về ngôn ngữ tạo hình

tranh KTS trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam. Qua đó, đề xuất những

giải pháp trong hoạt động, nghiên cứu và thực hành nghệ thuật KTS, góp

phần phát triển nền Mỹ thuật nói chung và nghệ thuật KTS nói riêng ở Việt

Nam trong kỷ nguyên KTS.

Mục tiêu cụ thể: luận án hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm

nêu lên được những đặc trưng ngôn ngữ tạo hình trong tranh KTS ở Việt

Nam; làm rõ cấu trúc nền tảng mỹ thuật, cơ sở tạo hình, cũng như bố cục và

thủ pháp tạo hình tranh KTS ở Việt Nam; làm rõ bản chất cũng như vai trò

của họa sĩ trong quá trình sáng tác và thể hiện tranh KTS trong thời kỳ công

nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ở Việt Nam.

Bên cạnh đó, luận án cũng luận bàn về phương thức tạo hình tranh KTS

ở Việt Nam trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, nhằm đáp ứng nhu cầu thẩm

mỹ của xã hội và góp phần xây dựng nền mỹ thuật Việt Nam phát triển.

Ngoài ra, trên cơ sở phân tích điều kiện văn hóa, xã hội, nghệ thuật

Việt Nam, luận án dự đoán sự phát triển của tranh KTS ở Việt Nam trên cơ sở

khoa học và khách quan. Tạo cơ sở tiền đề cho những nghiên cứu chuyên sâu

hơn của các nhà nghiên cứu phê bình, lý luận nghệ thuật về lĩnh vực nghệ

thuật ĐPT nói chung và tranh KTS nói riêng ở Việt Nam.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: tranh KTS ở Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu: tranh KTS ở Việt Nam (nghiên cứu trường hợp

ứng dụng phương tiện KTS trong quá trình vẽ tranh).

Giới hạn về thời gian: nghiên cứu từ năm 2000 đến nay (đầu thế kỷ

XXI đến nay).

Giới hạn về không gian: tập trung nghiên cứu ở hai trung tâm lớn về

kinh tế, văn hóa, nghệ thuật của Việt Nam là Hà Nội và TP. HCM.

Tài liệu nghiên cứu: tranh hội họa giá vẽ và tranh KTS ở Việt Nam.

5. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài thuộc chuyên ngành Lý luận và Lịch sử mỹ thuật. Luận án

nghiên cứu dựa trên cơ sở mỹ thuật học, thông qua nghiên cứu đa ngành, liên

ngành như: văn hóa, lịch sử, khoa học, nghệ thuật, mỹ thuật… Quá trình

nghiên cứu thông qua các phương pháp chủ yếu sau:

Nghiên cứu văn bản, tài liệu: tham khảo, phân tích những công trình

nghiên cứu, bài viết, bài tham luận, bài báo khoa học… trong và ngoài nước

về tranh KTS từ đó đưa ra được tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề có liên

quan đến đề tài cũng như cơ sở lý luận chung của luận án. Bên cạnh đó, luận

án nghiên cứu những chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật

của Nhà nước về vấn đề văn hóa nghệ thuật trong bối cảnh hiện nay làm cơ sở

đánh giá và đề xuất giải pháp. Các tác giả, tác phẩm hội họa giá vẽ và tranh

KTS ở Việt Nam cũng như trên thế giới được sử dụng để nghiên cứu, làm dẫn

chứng và phân tích.

Nghiên cứu thực tế và điền dã: Khảo sát các cơ sở đào tạo Mỹ thuật và

nghệ thuật ĐPT có tầm ảnh hưởng lớn đến nghệ thuật thị giác ở Việt Nam;

xưởng vẽ; bảo tàng; phòng triển lãm; công ty, tổ chức hoạt động trong lĩnh

vực mỹ thuật và nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam…

Phân tích và tổng hợp: phân tích tranh KTS thành những những yếu tố

cấu thành đơn giản hơn để nghiên cứu nhằm phát hiện ra từng thuộc tính và

bản chất của chúng. Từ đó giúp hiểu được đối tượng nghiên cứu một cách

mạch lạc hơn, hiểu được cái tổng thể phức tạp thông qua những yếu tố bộ

phận. Bên cạnh đó, từ những kết quả phân tích được, sẽ tổng hợp lại để có

nhận thức đầy đủ, đúng đắn cái chung, tìm ra những đặc trưng tạo hình tranh

KTS ở Việt Nam.

Quy nạp và diễn giải: Những lý thuyết, kinh nghiệm, hiểu biết về ngôn

ngữ tạo hình sẽ được khái quát và quy nạp thành những nguyên lý chung.

Phát hiện ra các quy luật, rút ra từ những kết luận tổng quát nhằm đưa ra các

giả thuyết. Ngoài ra, luận án dùng phương pháp diễn giải đi từ cái bản chất,

nguyên lý đã được thừa nhận trong những tài liệu của các tác giả khác trong

lĩnh vực nghiên cứu nhằm tìm ra các hiện tượng, biểu hiện, những cái trùng

hợp cụ thể trong thực tiễn vận động của nghệ thuật KTS ở Việt Nam.

Phương pháp lịch sử: sự xuất hiện của tranh KTS ở Việt Nam được

biểu hiện trong toàn bộ tính cụ thể của nó và theo một trật tự thời gian nhất

định. Nếu đi theo dấu vết của lịch sử nghệ thuật KTS sẽ có cái nhìn trung thực

về tranh KTS ở Việt Nam. Từ đó sẽ phát hiện ra quy luật phát triển và những

đặc điểm tạo hình trong tranh KTS ở Việt Nam.

Nghiên cứu khảo sát: Khảo sát thông qua phỏng vấn (Trực tiếp các tác

giả hoặc thông qua điện thoại, hoặc email). Khảo sát trên internet (thông qua

các website và diễn đàn nghệ thuật, sử dụng những đường dẫn liên kết người

tham gia khảo sát đến trang web chứa các bảng câu hỏi khảo sát).

Thể nghiệm: Việc vẽ tranh KTS nhằm nghiên cứu những thao tác của

họa sĩ trong điều kiện sáng tác thực tế có thể giúp bổ sung thêm nhận thức về

những phương thức vẽ tranh KTS một cách hoàn thiện hơn. Tác giả luận án

cố gắng tham gia sáng tác tranh KTS (ứng dụng phương tiện KTS trong quá

trình vẽ tranh) nhằm bổ sung thêm những nội dung mang tính thực tiễn cho đề

tài nghiên cứu.

6. Giả thuyết nghiên cứu

Ngày nay, khi họa sĩ sử dụng máy tính như là một phương tiện, công cụ

để hỗ trợ sáng tác nghệ thuật, đã làm nảy sinh vấn đề rằng liệu tranh KTS có

phải là nghệ thuật hay không? Giả thiết rằng nếu tranh KTS cũng được coi là

một dạng nghệ thuật, vậy thì đặc trưng của nó là gì? Hơn thế nữa, CNTT hiện

nay đang phát triển rất nhanh trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Nó đã ảnh

hưởng đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có nghệ thuật. Giả thiết

rằng ở Việt Nam hiện nay có nhiều người vẽ tranh KTS, vậy tranh KTS ở

Việt Nam có những khuynh hướng sáng tác và đặc trưng nào? Những phương

thức vẽ nào có thể làm cho tranh KTS trở nên sống động hơn, hấp dẫn hơn, và

có giá trị nghệ thuật cao? Cần có những định hướng và giải pháp nào nhằm

phát triển tranh KTS ở Việt Nam?

Thông qua nghiên cứu, đề tài luận án sẽ làm sáng tỏ những giả thuyết

và câu hỏi nghiên cứu nêu trên.

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án

Đề tài nghiên cứu đưa ra cách nhìn nhận có hệ thống về đặc trưng tạo

hình và phương thức vẽ tranh KTS ở Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, đề tài

nghiên cứu cũng đề xuất những giải pháp tích cực từ việc phân tích, tổng hợp

trong thực tiễn nghệ thuật ở Việt Nam, góp phần dự báo và định hướng cho sự

phát triển của tranh KTS ở Việt Nam hiện nay cũng như trong tương lai.

Đề tài nghiên cứu là tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn cho các

đối tượng là nhà phê bình, lý luận nghệ thuật, nhà quản lý văn hóa nghệ thuật,

họa sĩ, nhà thiết kế đang hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật KTS;

làm tư liệu tham khảo cho các hoạt động nghiên cứu phê bình, lý luận và lịch

sử mỹ thuật, nghiên cứu và giảng dạy môn cơ sở ngành nghệ thuật ĐPT trong

các cơ sở đào tạo mỹ thuật ở Việt Nam.

8. Một số khái niệm công cụ

Thuật ngữ Hội họa: Theo từ điển Encyclopædia Britannica, hội họa là

sự biểu hiện ý tưởng và cảm xúc nhằm tạo ra giá trị thẩm mỹ nhất định thông

qua ngôn ngữ thị giác trên mặt phẳng hai chiều. Các yếu tố của ngôn ngữ thị

giác gồm: đường nét, hình dạng, màu sắc, kết cấu… Chúng được sử dụng

bằng nhiều cách khác nhau nhằm tạo nên cảm giác về không gian, chuyển

động và ánh sáng trên một bề mặt phẳng. Những yếu tố này được sắp xếp bố

cục trên bề mặt tranh nhằm thể hiện các hiện tượng thực tế hoặc thiên nhiên,

biểu đạt một câu chuyện hoặc có thể tạo ra một bố cục thị giác hoàn toàn trừu

tượng. Họa sĩ sử dụng những phương tiện biểu đạt như màu bột, màu dầu,

màu nước… và lựa chọn một hình thức thể hiện như: tranh tường, tranh giá

vẽ, trang sách, màn ảnh hoặc bất kỳ của một hình thức hiện đại nào để vẽ.

Mỗi nghệ sĩ sẽ có những chọn lựa riêng về phương tiện biểu đạt, hình thức

cũng như kỹ thuật thể hiện nhằm tạo ra những hình ảnh thị giác độc đáo.

Thuật ngữ Hội họa giá vẽ: Theo Từ điển bách khoa Việt Nam, hội họa

giá vẽ là loại tranh thường được tiến hành vẽ trên giá, do đấy thành tên gọi.

Đó là loại hình hội hoạ thịnh hành từ thế kỷ XV ở Châu Âu sau khi thoát li

quan hệ phụ thuộc với kiến trúc, bắt đầu bằng sự thể nghiệm những bố cục

hoàn chỉnh trên bề mặt chữ nhật, hình vuông... và lấy các thành của khung

làm ranh giới không gian trong tranh với thế giới bên ngoài. Tranh giá vẽ

thường là cỡ nhỏ hoặc trung bình, có thể vận chuyển, treo gỡ hay xê dịch tuỳ

theo yêu cầu, tạo thuận tiện cho công việc trưng bày [15].

Thuật ngữ Nghệ thuật đa phương tiện (multimedia art): Theo từ điển

Webster: nghĩa từ điển của “Multimedia” = “Multi” + “media”. Trong đó

Multi-: (tiền tố) mang nghĩa “nhiều”, “đa”. (Nghĩa Latin: Số đông, quần

chúng). Media (danh từ số nhiều): Phương tiện, dụng cụ; hệ thống truyền

thông; (The media) Báo chí. Media trong một số trường hợp có thể có nghĩa

là “Máy điện toán đa phương tiện tiếp nhận và tái tạo văn bản, hình ảnh, âm

thanh… như máy quay video, máy thu âm, sách điện tử…” [1, tr.8].

Cách dùng từ “Media”: Khi nói đến báo chí, media thường được coi là

danh từ số ít, vì nó không phải là số nhiều của “medium”: thuật ngữ này bắt

nguồn từ khái niệm “mass media”, có nghĩa là ngành kinh doanh liên lạc dùng

nhiều phương tiện như: tờ báo, truyền hình, phim, và tạp chí. Ý nghĩa

“medium” này có số nhiều là “media”. Trong các trường hợp khác, “media”

là số nhiều của “medium”, hoặc nói đến chất pha màu trong nghệ thuật,

phương tiện dữ liệu (CD, DVD,...), dụng cụ chơi nhạc…

Như vậy, “Multimedia” có nghĩa là: “đa phương tiện”. Tuy nhiên đó

mới chỉ là nghĩa từ điển (sự kết hợp máy móc của những từ đơn nghĩa). Trong

thực tế khi nói đến Multimedia, tùy theo từng lĩnh vực nghiên cứu, ứng dụng

hoặc tùy theo ngữ cảnh mà Multimedia có nghĩa khác nhau. “Multimedia” là

thuật ngữ để chỉ một ngành khoa học được ứng dụng rộng rãi trong rất nhiều

lĩnh vực, trong đó có nghệ thuật nói chung và nghệ thuật tạo hình nói riêng.

Việc ứng dụng multimedia trong lĩnh vực mỹ thuật đã làm nảy sinh ra khái

niệm “Multimedia art” Nghệ thuật truyền thông đa phương tiện, thường có

thể gọi là Nghệ thuật đa phương tiện. Nó gồm nhiều loại phương tiện (chất

liệu) để biểu đạt tác phẩm nghệ thuật. Tùy trường hợp cụ thể mà nghệ sĩ chọn

lựa phương tiện biểu đạt phù hợp với tác phẩm [PL.1, B.1, tr.149].

Thuật ngữ Đồ họa: Theo Từ điển bách khoa Việt Nam, đồ họa là bộ

môn nghệ thuật tạo hình dùng ngôn ngữ chủ yếu là nét vẽ, nét khắc hoặc

những mảng hình tách bạch, dứt khoát, có hoặc không kết hợp với màu sắc.

Khi cần bổ sung sắc độ trung gian, họa sĩ dùng nhiều cách tạo những chấm

nhỏ, gạch nét li ti ken nhau mau hay thưa, gây hiệu quả những mảng hình

đậm hơn nền giấy nhưng sáng hơn màu mực. Khái niệm đồ họa hình thành

trong mỹ thuật phương Tây, vốn có truyền thống tư duy rạch ròi, duy lí, để

phân biệt với hội hoạ; phương Đông không có sự phân biệt này. Phát triển tại

Châu Âu từ thời trung đại (thế kỷ X - XIII) trên cơ sở hình vẽ khúc chiết, rành

mạch, đồ họa mở đường cho thể loại tranh có sắc thái riêng, khác hẳn với tác

phẩm hội hoạ. Tranh đồ họa thường thực hiện bằng những chất liệu đa dạng

(mực, chì, màu nước...), trong đó đặc biệt phong phú là các dạng tranh in tay,

nhất là tranh khắc (gỗ, đá, đồng, kẽm, cao su, thạch cao). Tranh khắc có nét

đặc thù là được tác giả tự in hoặc tạo ra bản in thủ công, nhân ra với số lượng

hạn chế. Tranh khắc gỗ màu của Nhật Bản và tranh khắc gỗ dân gian của Việt

Nam được coi như những đóng góp xuất sắc vào nghệ thuật đồ họa. Giá trị

nghệ thuật cao của đồ họa đã được khẳng định qua nhiều tác phẩm mới mẻ,

táo bạo của các nghệ sĩ Châu Âu thế kỷ XIX. Đặc biệt từ nửa sau thế kỷ XX,

nghệ thuật đồ họa ảnh hưởng mạnh mẽ trở lại tới hội họa. Các họa sĩ hiện đại

thường dung hợp rất tinh tế, đầy gợi cảm tính đồ họa với tính hội hoạ trong

một tác phẩm. Từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ II, phạm vi sáng tạo của đồ

họa đã được mở rộng sang các loại hình trang trí ứng dụng: áp phích, ấn

phẩm, trang trí hàng dệt, thương nghiệp... và còn phát huy vai trò trong các

loại hình nghệ thuật thị giác khác nhau như sân khấu, nhiếp ảnh, điện ảnh,

video... [15]

Thuật ngữ Ngôn ngữ tạo hình hội họa: là hệ thống các yếu tố thị giác

của nghệ thuật thị giác: điểm chấm, đường nét, hình mảng, khối, không gian,

ánh sáng, màu sắc, họa tiết, chất liệu… và những quy tắc, nguyên lý kết hợp,

sắp xếp, bố cục các yếu tố thị giác này tạo nên một tác phẩm hội họa (văn bản

thẩm mỹ). Nó tạo nên một hệ thống ký hiệu dùng làm phương tiện biểu đạt,

thể hiện nội dung tư tưởng, chủ đề của các tác phẩm hội họa. Nghệ thuật hội

họa biểu thị và truyền đạt những cảm xúc thẩm mĩ của họa sĩ “chuyển tải” đến

người xem thông qua ngôn ngữ tạo hình hội họa.

Trong hội họa, quá trình sáng tạo của họa sĩ chính là quá trình “soạn

thảo văn bản thẩm mỹ” từ những tín hiệu thị giác cơ bản. Họa sĩ tiến hành bố

cục, sắp xếp, chia cắt, chiếm lĩnh không gian của bức tranh bằng những yếu tố

thị giác nhằm “mã hóa” những thông tin và ý tưởng của mình cần truyền tải

đến người xem. Tuy nhiên, đối với người xem thì quá trình xem và cảm nhận

tác phẩm chính là quá trình “giải mã” thông tin. Thông qua đó họ có thể

“hiểu” những thông điệp của họa sĩ dựa trên ngôn ngữ của các yếu tố thị giác

được sắp xếp bố cục theo ý đồ của họa sĩ.

Thuật ngữ Nghệ thuật kỹ thuật số (Digital art): Là một thuật ngữ

chung để chỉ các tác phẩm nghệ thuật có sử dụng công nghệ KTS trong sáng

tạo hoặc trình bày. Hay nói cách khác công nghệ KTS được ứng dụng trong

nghệ thuật hình thành nghệ thuật KTS với các phương thức xử lý ảnh KTS tạo

ra vô số các ảnh ghép, kỹ xảo truyền hình mà tín hiệu tương tự (analog)

không thể làm được [75]. Công nghệ KTS đã đem lại sự tiện lợi và dễ dàng

cho nghệ sĩ trong việc phác họa, sáng tạo hình dáng, màu sắc, bố cục ý tưởng.

Từ những năm 1970, có nhiều tên gọi khác nhau đã được sử dụng để nói đến

nghệ thuật máy tính và nghệ thuật ĐPT. Hiện nay nghệ thuật KTS có nghĩa

rộng hơn để nói đến nghệ thuật truyền thông ĐPT mới. Tác động của công

nghệ KTS đã làm biến đổi hội họa, đồ họa và điêu khắc. Hiện nay, có những

hình thức nghệ thuật KTS mới, chẳng hạn như nghệ thuật internet, nghệ thuật

sắp đặt KTS, thực tế ảo… trở thành những dạng nghệ thuật đã được công

nhận. Trong một ý nghĩa mở rộng, “nghệ thuật KTS” là một thuật ngữ áp

dụng cho nghệ thuật đương đại có sử dụng các phương pháp sản xuất đại

chúng hoặc các phương tiện truyền thông KTS. Ngày nay, nghệ thuật KTS đã

trở nên gần gũi và thân thiết rất nhiều với các nghệ sĩ nhiếp ảnh, họa sĩ, nhà

điêu khắc. Những tác phẩm nghệ thuật truyền thông, quảng cáo, những tác

phẩm nghệ thuật ấn tượng mà ta thường thấy đều có sự can thiệp rất lớn của

công nghệ KTS [78].

Thuật ngữ Họa sĩ kỹ thuật số: Họa sĩ KTS sử dụng công cụ vẽ KTS

cho phép vẽ với độ chính xác và chuyển động giống như một cây cọ vẽ trong

thực tế để thể hiện tác phẩm (hình ảnh) trực tiếp trên màn hình. Bề mặt của

tranh KTS là một màn hình chứa khung tranh hoặc sketchbook (tấm vẽ phác

thảo KTS), họa sĩ sử dụng một con chuột máy tính (mouse) hoặc bút vẽ và

bảng vẽ (tablet) để thể hiện tác phẩm trên màn hình vi tính. Hiệu quả của

tranh KTS có hình thức giống như tranh vẽ bằng những chất liệu trong hội

họa giá vẽ: màu dầu, màu nước, phấn tiên, than, in khắc gỗ... như tác phẩm

[PL.2, H.1], [PL.2, H.120]. Những chương trình phần mềm hỗ trợ vẽ KTS

luôn được cải thiện nhằm tạo ra hiệu ứng gần với việc họa sĩ vẽ bằng những

phương tiện vẽ truyền thống qua nhiều hiệu ứng bề mặt của cọ vẽ và màu vẽ.

9. Cấu trúc của luận án

Luận án có độ dài phần chính văn là 146 trang (kể cả Lời cam đoan,

Danh mục chữ viết tắt, Mục lục, Tài liệu tham khảo và Danh sách các công

trình đã công bố). Để minh họa và hỗ trợ thêm cho nội dung nghiên cứu của

luận án, phần Phụ lục cũng được đánh số trang gồm các bảng: Bảng giải thích

thuật ngữ, Bảng hỏi, Hình ảnh minh họa. Ngoài phần Mở đầu (19 trang), phần

Kết luận (04 trang), phần Tài liệu tham khảo (12 trang) và Phụ lục (70 trang).

Nội dung nghiên cứu của đề tài được cấu trúc gồm có 03 Chương như sau:

Chương 1: Cơ sở lý luận về tranh KTS ở Việt Nam: (36 trang).

Chương 2: Đặc trưng của tranh KTS ở Việt Nam: (39 trang).

Chương 3: Luận bàn về phương thức biểu đạt tranh KTS ở Việt Nam

hiện nay: (31 trang).

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM

1.1. Khái lược về tranh kỹ thuật số

1.1.1. Khái niệm Tranh kỹ thuật số

A. Micheal Noll – một trong những nghệ sĩ KTS đầu tiên trên thế giới

đã khẳng định trong tuyên ngôn của mình về nghệ thuật KTS:

Con người tạo ra máy vi tính không phải là một công cụ vô tri vô

giác mà nó là một “đối tác” giúp tăng cường hoạt động trí tuệ và

sáng tạo của con người. Khi được khai thác tốt, nó có thể được sử

dụng để “sản xuất” ra các loại hình nghệ thuật hoàn toàn mới và có

thể đem tới những kinh nghiệm thẩm mỹ mới [40].

Các nghệ sĩ trên thế giới bắt đầu sử dụng công nghệ để tạo ra nghệ

thuật KTS sớm nhất vào năm 1960. Khoảng nửa sau của thế kỷ XX và đặc

biệt là trong mười năm đầu của thế kỷ XXI, nghệ thuật KTS phát triển rất

nhanh. Công nghệ KTS đã được nhiều nghệ sĩ tận dụng và khai thác tối đa

trong sáng tác nghệ thuật. Để rồi từ đó hình thành nên một dạng thức tranh

phát triển cùng với sự phát triển mạnh mẽ của CNTT trên thế giới. Đó chính

là tranh KTS.

Theo từ điển Encyclopaedia Britannica:

“Digital”: (phương tiện) kỹ thuật số; Digital: (xử lý dữ liệu và lưu trữ

dưới dạng KTS).

“Paint”: (động từ) có nghĩa là hành động “đặt màu” (vẽ màu) trên một

bề mặt phẳng, được xem như là một dạng của nghệ thuật.

Theo từ điển Webster's Unabridged: Painting: (danh từ) là hoạt động vẽ

màu; với nghĩa khác là: nghệ thuật vẽ hình thể một đối tượng nào đó bằng

màu sắc trên bề mặt của tranh hoặc bất kỳ một bề mặt phẳng nào, hoặc tái

hiện nhận thức của con người thông qua những hình thể và màu sắc; là một

tác phẩm minh họa hoặc hình vẽ; Painting cũng có nghĩa khác là: một bức

tranh với những mảng màu đặt cạnh nhau; hoặc nghĩa khác là: vẽ màu hoặc

tái hiện một hình ảnh.

Như vậy, digital painting là hình thức nghệ thuật dùng kỹ thuật vẽ

giống như trong hội họa giá vẽ. Những kỹ thuật này được áp dụng vào việc sử

dụng các công cụ vẽ KTS trên máy vi tính: bảng vẽ KTS, bút vẽ KTS… và

phần mềm hỗ trợ vẽ KTS nhằm tạo ra tác phẩm mỹ thuật một cách trực tiếp

trên máy tính. Tất cả các chương trình phần mềm hỗ trợ vẽ KTS đều cố gắng

“bắt chước” việc sử dụng các phương tiện vẽ trong hội họa giá vẽ truyền

thống bằng nhiều kiểu bút vẽ khác nhau và các hiệu ứng bề mặt màu (chất

liệu) khác nhau. Trong các phần mềm ứng dụng, cọ vẽ được KTS hóa tạo hiệu

quả thị giác giống với hội họa giá vẽ như màu nước, phấn màu, sơn dầu,...

Digital paintings (tranh KTS): là dạng tranh nghệ thuật được tạo ra với

việc sử dụng một số hình thức của công nghệ KTS. Tranh KTS có hình thức

được thể hiện trực tiếp trên máy tính hoặc ghi lại thông qua hệ thống ĐPT.

Hình ảnh ghi lại có thể được lưu trữ dưới dạng băng từ hoặc KTS. Ngày nay,

tranh KTS có thể được tải xuống (download) từ mạng internet và lưu vào thiết

bị lưu trữ cá nhân tùy theo mục đích người sử dụng. Tranh KTS cũng có thể

được sử dụng trong những môi trường thực tế ảo với những hiệu quả đặc biệt.

Nó có thể tồn tại dưới dạng KTS và được truyền thông trên mạng toàn cầu

(internet) và cho phép nhiều người cùng xem và cùng tương tác ở cùng một

thời điểm.

Về mặt kỹ thuật thể hiện, khi vẽ tranh KTS, họa sĩ tạo ra tác phẩm nghệ

thuật KTS một cách trực tiếp trên máy tính thông qua những kỹ thuật vẽ

giống như trong hội họa giá vẽ bằng chính khả năng của mình với sự trợ giúp

của máy tính.

Về công cụ và phương tiện biểu đạt: tất cả các chương trình vẽ KTS

đều cung cấp cho người dùng nhiều kiểu cọ vẽ, màu vẽ và hiệu ứng vẽ khác

nhau. Trong phần mềm hỗ trợ vẽ, nhà sản xuất đã tích hợp sẵn trong đó những

kiểu bút vẽ KTS, hiệu ứng giả lập chất liệu (tương tự trong hội họa giá vẽ)

như: sơn dầu, phấn màu, than, bút phun màu... Ngoài ra, trong hầu hết các

chương trình hỗ trợ vẽ KTS, họa sĩ có thể tự tạo ra và tùy chỉnh (customize)

những kiểu cọ vẽ của mình bằng cách kết hợp các kiểu kết cấu và hình dạng

cọ KTS [PL.2, H.3]. Tính năng quan trọng này góp phần thu hẹp khoảng cách

khác biệt giữa tranh hội họa giá vẽ và tranh KTS. Ngày nay, những phần mềm

hỗ trợ vẽ KTS như Corel Painter, Adobe Photoshop, ArtRage, GIMP, Krita,

openCanvas… đã cung cấp cho nghệ sĩ một môi trường sáng tác “thân thiện”

[PL.2, H.124], [PL.2, H.125] (tương tự như trong hội họa giá vẽ) chẳng hạn

như: không gian của tác phẩm, bộ công cụ vẽ, bảng màu gồm mười sáu triệu

màu và họa sĩ có thể pha trộn màu KTS với nhau cũng giống như khi họa sĩ

vẽ tranh hội họa giá vẽ.

Về chất lượng và nội dung của tác phẩm: tương tự như tranh hội họa

giá vẽ, giá trị nghệ thuật của tác phẩm mới thực sự là quan trọng. Cho dù là

vẽ bằng chất liệu nào hoặc bằng KTS thì điều quan trọng nhất đối với họa sĩ

là họ luôn phải làm chủ được các yếu tố thị giác (đường nét, hình mảng, màu

sắc…) cũng như những nguyên lý bố cục. Thực tế là họa sĩ vẽ tranh dựa trên

ý tưởng của mình. Công nghệ KTS cung cấp những công cụ để họa sĩ có thể

chọn lựa kỹ thuật nào, công cụ nào phù hợp nhất với quan điểm thẩm mỹ và

tư tưởng chủ đề của tác phẩm [71]. Mục tiêu của họa sĩ là tạo ra tác phẩm có

giá trị nghệ thuật dựa trên những ý tưởng của họ.

Về bản chất, có thể nói tranh KTS cũng là một dạng nghệ thuật. Trên

thế giới, nhiều nghệ sĩ đã thừa nhận phương tiện KTS trong sáng tác, họ áp

dụng các kỹ thuật vẽ chất liệu: màu nước, màu dầu... thông qua các phần mềm

trong máy tính. Vẽ tranh KTS có thể sử dụng công nghệ KTS trong bất kỳ

giai đoạn nào của quá trình thể hiện. Những tác phẩm KTS sau khi được họa

sĩ vẽ hoàn tất, nó có thể được in ra để công chúng có thể thưởng ngoạn hoặc

có thể được hiển thị trên các màn hình vi tính...

Về mặt cảm thụ và thưởng ngoạn: trên thực tế, tranh KTS thường được

xem thông qua một màn hình máy tính. Để cố gắng duy trì đúng nghĩa tác

phẩm là một hình thức nghệ thuật, tranh KTS được in ra trên một chất liệu

nào đó như: giấy hoặc vải. Họa sĩ cũng có thể xử lý thêm bằng cách kết hợp

với những chất liệu khác... Đây là công đoạn cuối cùng trong quy trình vẽ.

Tranh KTS bao gồm các yếu tố thị giác: ánh sáng, màu sắc, độ bão hòa màu,

độ tương phản,... thông qua hình thức chuyển động của đường nét, màu sắc,

hình mảng,… truyền tải cảm xúc cũng như ý tưởng của họa sĩ đến người xem.

Ngày nay, phần lớn họa sĩ kết hợp nhiều kỹ thuật vẽ chất liệu (màu dầu,

màu nước…) trong tranh KTS của họ. Điều này đã và đang hình thành nên

một dạng nghệ thuật tổng hợp: Tradigital Arts. Theo từ điển Computer

Desktop Encyclopedia: “Tradigital” = “Traditional” + “Digital”. Thuật ngữ

này được giảng viên nghệ thuật Judith Moncrieff đưa ra đầu những năm 1990

của thế kỷ XX. Trong tradigital arts, các kỹ thuật trong hội họa giá vẽ được

ứng dụng và nâng cao triệt để thông qua sự trợ giúp của các công cụ thể hiện

trên máy tính [PL.2, H.4]. Chính vì vậy mà trong một số trường hợp, rất khó

có thể phân định rõ ràng ranh giới giữa tranh KTS và tranh hội họa giá vẽ

trong một tác phẩm nghệ thuật Tradigital.

1.1.2. Đặc trưng của tranh kỹ thuật số

Trong kỷ nguyên KTS, sự phát triển của khoa học công nghệ giúp con

người có thể tiến hành KTS hóa thế giới tự nhiên. Trong lĩnh vực mỹ thuật,

ngôn ngữ tạo hình hội họa cũng đã và đang được KTS hóa một cách mạnh mẽ

và ngày càng hoàn thiện hơn. Điều này phần nào cũng đã được thể hiện ở

hình thức tranh KTS. Xét về phương tiện và công cụ vẽ: họa sĩ dùng bút KTS

thao tác trên máy tính để tạo ra tác phẩm mỹ thuật. Xét về mặt thị giác, tranh

KTS không khác biệt nhiều với các hình thức tranh hội họa giá vẽ. Nó chỉ là

một phần mở rộng của hội họa giá vẽ sang chất liệu KTS. Tuy nhiên, tranh

KTS cũng có một số đặc trưng như sau:

1.1.2.1. Đặc trưng về hình thức và truyền thông tác phẩm

Tranh KTS với đặc trưng về nguyên lý “biến đổi” [86] rất quan trọng vì

nó có thể cho phép tác phẩm mỹ thuật tồn tại ở nhiều biến thể khác nhau.

Tranh KTS có thể được xem và cảm thụ với định dạng KTS trên màn hình

hoặc nó có thể được in ra trên các chất liệu khác nhau để trở thành những biến

thể khác nhau của tác phẩm và của hình ảnh ban đầu.

“Chuyển mã” [86] cũng là một trong những nguyên lý đặc trưng quan

trọng nếu xét về mặt kỹ thuật. Nguyên lý này đề cập đến sự chuyển dịch của

một tác phẩm sang một định dạng khác. Hình ảnh được tạo ra trong một

chương trình phần mềm hỗ trợ vẽ đơn cử như Adobe Photoshop có thể cần

phải được chuyển đổi chế độ màu (color mode) và được lưu thành một định

dạng nhất định khác để có thể xem được trên các phương tiện truyền thông

khác nhau. Đối với những tác phẩm hội họa giá vẽ truyền thống sau khi được

KTS hóa (scan) cũng có thể được xem ở dạng KTS trên màn hình máy tính.

Khi tác phẩm KTS được tạo ra bằng chương trình phần mềm hỗ trợ vẽ

như Adobe Photoshop, hoặc Corel Painter,… chúng phải được lưu với một

định dạng cụ thể tùy thuộc vào phương thức tác phẩm sẽ được xem. Tranh

KTS được giới thiệu với thế giới nghệ thuật như là một phương tiện, trong đó

tác phẩm không chỉ được biểu đạt trên giấy hoặc vải theo cách truyền thống

nữa, mà chúng có thể được xem trên một màn hình máy tính ở khắp mọi nơi

trên thế giới, trong các bảo tàng hoặc trên máy tính cá nhân… Hơn thế nữa,

tranh KTS cũng có thể được in, sao chép và sản xuất hàng loạt nhằm nhân

rộng và chuyển tới công chúng một cách nhanh chóng và hiệu quả thông qua

nhiều kênh truyền thông như: truyền hình, internet, CD tương tác, ấn phẩm…

Phương tiện nghệ thuật KTS rất thuận lợi cho nghệ sĩ cũng như công

chúng thưởng thức nghệ thuật. Thông qua Internet, người xem không cần tới

bảo tàng hoặc phòng triển lãm tranh cũng có thể thưởng thức tác phẩm của

họa sĩ. Thậm chí, họa sĩ sau khi hoàn thiện tác phẩm có thể đăng ngay lập tức

hình ảnh các tác phẩm nghệ thuật của mình lên internet. Có thể coi internet là

một môi trường rộng lớn giúp truyền thông tác phẩm. Nó cho phép tác phẩm

có thể “hiện diện” ở mọi nơi trên khắp thế giới. Triển lãm ảo chính là một

trong những phương thức giúp nghệ sĩ KTS đưa tác phẩm của họ đến với

công chúng, mà ở đó người xem không cần phải tới một địa điểm thực tế nào

như bảo tàng, phòng triển lãm... Thay vào đó là những bộ sưu tập tác phẩm

trong những bảo tàng KTS ảo và trực tuyến (thông qua internet).

Ngoài ra, sự linh hoạt của nghệ thuật KTS là một trong những lý do

khiến nhiều họa sĩ chuyển sang thể nghiệm sáng tác tranh KTS. Tác phẩm

KTS có thể được sử dụng trong các phương tiện khác nhau với những mục

đích khác nhau. Nó có thể được in kết xuất ra với nhiều kích thước lớn nhỏ

khác nhau. Họa sĩ cũng có thể dễ dàng điều chỉnh kích thước của tác phẩm

trong quá trình sáng tác nhằm phù hợp với nhiều phương tiện truyền thông

khác nhau…

1.1.2.2. Đặc trưng về quy trình vẽ và sáng tạo

Quá trình vẽ tranh KTS về cơ bản gần giống với vẽ tranh giá vẽ [PL.1,

B.2, tr.150]. Họa sĩ vẽ tranh giá vẽ phải bắt đầu từ đầu, quá trình này đòi hỏi

độ chính xác cao, kỹ năng xử lý chất liệu điêu luyện, thời gian và cả sự kiên

nhẫn. Đối với họa sĩ vẽ tranh KTS, họ vẽ với sự trợ giúp của công nghệ KTS

(các thiết bị phần cứng và phần mềm) trên máy tính một cách nhanh chóng.

Một bức tranh KTS không chỉ là một hình ảnh cuối cùng, mà còn là

công nghệ KTS trợ giúp họa sĩ trong quá trình vẽ. Bề mặt ảo của tranh tồn tại

bên trong của máy tính, theo nhiều nhà lý luận thì phương tiện truyền thông

KTS đóng một vai trò quan trọng trong thẩm mỹ của một tác phẩm KTS [60].

Tuy nhiên, họa sĩ KTS cho rằng công nghệ KTS chỉ là một phương tiện để vẽ,

cũng giống như các họa sĩ hội họa giá vẽ sử dụng cọ vẽ trên khung vải toan.

Màn hình máy tính có vai trò như một bề mặt tranh (giống như một loại

vải) để họa sĩ vẽ lên. Chất liệu “vải” mới này có thể hiển thị hình ảnh cuối

cùng cho người xem ở nhiều dạng. Họa sĩ KTS kết hợp các kỹ năng vẽ trong

hội họa giá vẽ truyền thống với kỹ năng sử dụng công nghệ KTS trong quá

trình thể hiện tác phẩm [PL.2, H.11].

Về phương diện sáng tạo, sáng tác tranh KTS đòi hỏi người nghệ sĩ

phải có kiến thức, kỹ năng, sự nỗ lực làm chủ công nghệ và thường xuyên

phải cập nhật công nghệ KTS mới. Các họa sĩ KTS sử dụng một bảng màu

với mười sáu triệu màu, vô số các kích cỡ cọ vẽ, kích cỡ khung hình, bộ lọc

hiệu ứng đặc biệt khác nhau… ảnh hưởng đến độ sáng, độ tương phản, độ mờ

đục, độ đậm… [PL.2, H.123] và nhiều cách để xem hình ảnh cuối cùng theo ý

của họa sĩ. Hơn thế nữa, những lựa chọn sẵn có trong phần mềm giúp họa sĩ

KTS có thể tham khảo những gợi ý bố cục tạo hình trong quá trình vẽ. Đơn cử

như trong Corel Painter, họa sĩ có thể sử dụng những công cụ với chức năng

hỗ trợ bố cục tranh [PL.2, H.12].

1.1.2.3. Đặc trưng về phương thức tạo hình tác phẩm

Đặc trưng của tranh hội họa giá vẽ chính là tính độc bản. Trong hội họa

giá vẽ, hầu hết tác phẩm được vẽ bằng sơn dầu, lụa, chì, màu nước… đều là

độc bản (những tranh chép lại chỉ là phiên bản). Ngoài ra, thuật ngữ “độc

bản” thường dùng để chỉ tranh đồ họa in được một bản duy nhất. Tranh in độc

bản thường hay sử dụng mặt đá, kính, kẽm phẳng… như một bề mặt chế bản.

Họa sĩ vẽ lên các bề mặt phẳng và phối hợp nhiều chất liệu, nhiều thủ pháp kỹ

thuật khác nhau sẽ cho ra một bản in duy nhất. Vẻ đẹp tự thân và chất lượng

nghệ thuật của tranh in độc bản còn được bộc lộ rõ trong tính tự do, ngẫu

hững của đường nét, mảng màu cũng như sự tổng hòa các đặc tính của hội

họa và đồ họa. Tranh in độc bản là kết quả tổng hợp của trò chơi ngẫu hứng

màu sắc của mực in và giấy, qua đó tạo ra bề mặt in ấn của tranh hết sức độc

đáo [26]. Những nét vẽ thể hiện những tâm trạng, xúc cảm ở một khoảnh khắc

thăng hoa của người nghệ sĩ được lưu lại trên bề mặt tranh. Chính vì lẽ đó mà

hội họa giá vẽ truyền thống thường tạo ra tranh độc bản và chúng thường

được coi là dạng quý hiếm.

Tranh KTS không có tính chất độc bản, nó chỉ có thể được xem như là

một điển hình về công nghệ “nhẹ nhàng” [70]. Ngày càng nhiều nghệ sĩ tham

gia sáng tác, khám phá tiềm năng của nó. Khi vẽ tranh KTS, họa sĩ không cần

phải tiếp xúc với những mùi độc hại và nồng nặc của sơn dầu, họ cũng không

cần phải bận tâm về hàng tá cọ vẽ, bay vẽ, bút chì, hộp màu… Họ chỉ cần một

chiếc máy vi tính với những thiết bị hỗ trợ vẽ và chiếc máy in chất lượng cao

[90]. Đó chính là không gian sáng tác của một họa sĩ KTS.

Ưu điểm của vẽ tranh KTS là quá trình sáng tác đỡ tốn kém, linh động,

thay đổi bố cục nhanh, dễ hình dung ra kết quả của tác phẩm và dễ sửa chữa

thông qua những lệnh vẽ chỉ có trong môi trường vi tính (lệnh Undo, Revert,

Rollback). Mặc dù vậy, nghệ thuật vẫn quan trọng nhất là ý tưởng, là ngôn

ngữ nghệ thuật. Chất liệu, máy tính hay đôi tay, cọ vẽ hay chuột vi tính cũng

chỉ là công cụ giúp thể hiện ý tưởng của nghệ sĩ. Những bức ảnh thực được

họa sĩ bố cục, kết hợp với nhau, biên tập và biến đổi thành tác phẩm KTS.

Quá trình diễn tả bằng KTS trên màn hình máy vi tính làm cho hình ảnh KTS

có vẻ hấp dẫn và lạ hơn hình ảnh ngoài thực tế. Những tiện ích của công nghệ

được họa sĩ ứng dụng trong quá trình vẽ tranh KTS có thể làm tăng thêm hiệu

quả thị giác đối với người xem thông qua những hiệu ứng đặc biệt thể hiện

trên màn hình.

Công nghệ được ứng dụng trong vẽ KTS, chẳng hạn như máy tính màn

hình cảm ứng (tablet) và bút vẽ KTS (stylus), hoặc phần mềm vẽ KTS như

Photoshop, Corel Painter… góp phần không nhỏ tạo nên chất lượng thẩm mỹ

của hình ảnh cuối cùng. Họa sĩ KTS sử dụng công nghệ trong thực hành nghệ

thuật, chủ động xử lý các yếu tố thị giác trong mọi giai đoạn của quá trình

sáng tạo. Mặc dù vậy, họ cũng không cần phải có bất kỳ kiến thức nào về

ngôn ngữ máy tính cần thiết để có thể vẽ một bầu trời trong xanh hoặc những

lá cây úa vàng lặng lẽ rơi bên thềm ngập tràn nắng. Những phần mềm này đều

đã được trang bị hầu như tất cả những gì mà họa sĩ cần để có thể vẽ và thể

hiện ý tưởng tác phẩm của mình mà không cần phải biết thuật toán hay ngôn

ngữ máy tính. Đơn giản là họ chỉ cần áp dụng các tổ hợp bàn phím cần thiết,

kết hợp với thao tác vẽ bút KTS nhằm đạt được kết quả mong muốn.

Về phương thức tạo hình: hầu hết phần mềm hỗ trợ vẽ KTS liên quan

đến việc tạo ra một hình ảnh gồm nhiều lớp. Mỗi lớp có thể được thao tác

bằng cách áp dụng bộ lọc trong chương trình phần mềm, thay đổi các thuộc

tính của hình ảnh như: độ sáng, độ tương phản và độ bão hòa màu... Mỗi lớp

hình ảnh luôn có sự độc lập tương đối của nó so với các lớp khác, nhưng đồng

thời chúng cũng phụ thuộc vào các lớp khác để hiển thị một hình ảnh hoàn

chỉnh. Trong khi thể hiện tác phẩm, họa sĩ có thể lưu tiến trình vẽ của mình

thành từng bước bằng cách lưu chúng lại như là một phần của tác phẩm và

họa sĩ có thể quay trở lại sau để vẽ hoàn tất tác phẩm.

Thực tế trong quá trình vẽ tranh bằng các chất liệu trong hội họa giá vẽ,

đôi khi họa sĩ cần phải chỉnh sửa lại một số vùng hình ảnh cho đẹp hơn. Thậm

chí họ có thể phải bỏ cả tác phẩm của mình để vẽ lại nếu như phải sửa quá

nhiều chỗ. Tuy nhiên, trong quá trình vẽ tranh KTS, họa sĩ có thể kiểm tra lại

lịch sử các bước tiến trình thao tác mà họ đã thực hiện trong khi vẽ. Từ đó có

thể điều chỉnh bức vẽ theo ý muốn. Ngoài ra, quá trình vẽ tranh KTS cũng

cho phép họa sĩ thay đổi hình dạng, màu sắc, đường nét, độ nghiêng,... của

các đối trượng trong tranh một cách dễ dàng và nhanh chóng.

1.1.2.4. Đặc trưng về ngôn ngữ tạo hình các yếu tố thị giác

Tỷ lệ của không gian thao tác trong tranh KTS: Trong một vài thể loại,

họa sĩ phải thể hiện thế giới bao la trong một “không gian chính xác của màn

hình máy vi tính, màn hình TV...” [67, tr.10]. Trong hội họa giá vẽ, họa sĩ có

thể kéo dãn khung tranh ra theo phương thẳng đứng hoặc nằm ngang để phù

hợp với nội dung mà đề tài và ý tưởng yêu cầu. Tuy nhiên, trong một số

trường hợp khi vẽ tranh KTS họa sĩ phải làm việc bên trong một không gian

có tỷ lệ các cạnh cố định [47]. Hiện nay, đa số màn hình chuẩn có tỷ lệ các

cạnh là 4 x 3. Đối với truyền hình số (DTV - truyền hình KTS) màn ảnh và

phim có độ rộng hơn tiêu chuẩn TV và những màn ảnh phim cổ điển, với

những tỷ lệ các cạnh là 16 x 9, hoặc 5.3 x 3 cho DTV và thậm chí còn rộng

hơn (5.6 x 3).

Ánh sáng và màu sắc KTS: Trong hội họa giá vẽ, màu sắc được sử

dụng dựa trên nguyên lý pha màu của Prang và Prewster [16]. Tuy nhiên,

tranh KTS có màu sắc rất đa dạng và phong phú khi được hiển thị trên màn

hình. Trên phương diện lý thuyết, màu KTS có hai hệ màu chính: màu ánh

sáng và màu mực in. Ngoài ra, tùy thuộc vào mục đích hiển thị mà họa sĩ có

thể sử dụng những hệ màu KTS khác như: La*b*, HSB, Grayscale... [24]

Về phương diện kỹ thuật của yếu tố thị giác điểm chấm: Trong tranh

KTS khi thể hiện trên màn hình, mỗi điểm chấm chỉ là một pixel (điểm ảnh)

có dạng hình học là hình vuông. Trên màn hình máy tính, một điểm là một vị

trí vùng nhớ màn hình để lưu trữ thông tin độ sáng của điểm tương ứng đó

[39, tr.3]. Nếu tác phẩm được đem kết xuất (in ra) điểm chấm sẽ được hiển thị

là một điểm (point) có dạng hình học là hình tròn. Như vậy, tùy thuộc vào

môi trường hiển thị mà hình thức thể hiện của hình ảnh có sự thay đổi khác

nhau. Tranh KTS khi được xem trên màn hình máy tính có thể điều chỉnh ở

độ phân giải màn hình khác nhau, ảnh hưởng đến màu sắc và độ nét của ảnh.

Về bố cục: trong lĩnh vực nghệ thuật KTS, họa sĩ thường dùng hệ thống

lưới (grid) để bố cục. Bởi lẽ, hình ảnh được hiển thị trên màn hình bằng

những điểm ảnh (pixel) theo dạng ma trận cột và dòng (tùy thuộc vào độ phân

giải của thiết bị hiển thị màn hình). Phương thức bố cục dạng lưới thường

được phần mềm hỗ trợ một cách mạnh mẽ thông qua chức năng bắt dính

(snap) vào những đường thẳng đứng, nằm ngang hoặc bắt dính vào các điểm

đặc biệt trong bố cục... Điều này làm nổi bật tính cấu trúc của bố cục. Tuy

nhiên, chức năng bắt dính (snap) này cũng có thể làm giả đi sự uyển chuyển

và linh hoạt trong quá trình tạo hình.

Về không gian, thời gian: trong tác phẩm KTS, ngoài yếu tố về không

gian truyền thống (chiều dài, rộng, sâu) còn có chiều thứ tư – chiều thời gian:

Chiều thời gian chính là đặc trưng tạo nên hiệu quả chuyển động (biến đổi đối

tượng theo thời gian). Nhờ khái niệm thời gian mà những tác phẩm nghệ thuật

KTS trở nên sống động và đa dạng hơn [87]. Chiếc lá cuối thu vàng úa cũng

có thể chuyển màu dần sang xanh biếc trong quá trình hiển thị trên màn hình,

giúp họa sĩ diễn đạt sự hồi sinh trong tác phẩm của mình. Có thể nói, cách

diễn đạt các yếu tố thị giác trong bố cục được biến đổi theo thời gian thực

(realtime) [88] là một trong những đặc trưng của nghệ thuật KTS khi tác

phẩm được hiển thị trên màn hình máy vi tính.

Về định dạng và độ phân giải của tác phẩm KTS: khi họa sĩ lưu trữ

hình ảnh trên máy tính có rất nhiều lựa chọn định dạng khác nhau: .jpg, .gif,

.tiff... Trên thực tế, tùy từng mục đích của tác phẩm mà họa sĩ có thể chọn lựa

đinh dạng hình ảnh cho phù hợp. Chẳng hạn như tập tin định dạng .jpg là lựa

chọn tốt nhất cho hình ảnh trên web vì hình ảnh sẽ được nén ở mức độ cao khi

được lưu trữ ở định dạng này - có nghĩa là nó sẽ đưa hình ảnh vào một tập tin

có thể dễ dàng “lưu thông” trên internet. Họa sĩ cần xác định độ phân giải của

tác phẩm KTS để có thể kiểm soát được những chi tiết đẹp khi kết xuất in ấn,

hoặc có thể giảm kích thước tập tin cho những trường hợp muốn tải tác phẩm

lên internet hoặc tải xuống từ internet một cách nhanh chóng.

Về bản chất của hình ảnh KTS: Hình ảnh sử dụng trong tranh KTS rất

đa dạng và phong phú. Tuy nhiên nếu xét về mặt bản chất, chúng chỉ tồn tại

dưới hai dạng cơ bản: hình ảnh vector và hình ảnh bitmap. Hình ảnh vector

được xây dựng dựa trên những hàm toán học và việc xử lý hình ảnh cũng

được xây dựng dựa trên những thuật toán nào đó. Chính vì vậy mà hình ảnh

vector thể hiện tính đồ họa rất cao, sắc nét và rõ ràng. Trong khi đó, hình ảnh

bitmap xây dựng trên lý thuyết điểm ảnh (pixel). Mỗi điểm ảnh chứa đựng

những thông tin về vị trí, màu sắc, độ tương phản, độ bão hòa màu... [84].

Hình ảnh bitmap rất mềm mại và uyển chuyển do cách thức chuyển màu, sắc

độ, độ tương phản tương đồng với lý thuyết nguyên lý thị giác trong hội họa

giá vẽ truyền thống.

Ngoài những đặc trưng về ngôn ngữ tạo hình kể trên, tranh KTS còn có

những đặc trưng khác liên quan đến kỹ thuật và công nghệ: chất lượng của tác

phẩm KTS phụ thuộc vào thiết bị kết xuất; thiết bị hiển thị màn hình; độ phân

giải màn hình; độ phân giải hình ảnh; độ phân giải kết xuất; định dạng hình

ảnh; mô hình màu để xây dựng tác phẩm; thiết lập tùy biến trên thiết bị phần

cứng của người sử dụng...

1.1.2.5. Đặc trưng về sự tương tác giữa họa sĩ và máy tính

Sự khác nhau chủ yếu giữa vẽ tranh KTS và vẽ tranh trong hội họa giá

vẽ chính là “sự giao tiếp” [56, tr.128] giữa họa sĩ và tác phẩm của mình. Họa

sĩ KTS có nhiều tùy chọn sử dụng công cụ vẽ. Đó là: bảng mẫu màu gồm 16

triệu màu; không gian của tác phẩm KTS có thể thay đổi to nhỏ tùy ý. Khả

năng biên tập các yếu tố thị giác trên bố cục tranh cũng rất đa dạng và phong

phú; nhiều hiệu ứng hai chiều, ba chiều được xây dựng sẵn trong các phần

mềm hỗ trợ vẽ KTS. Chúng có khả năng kết hợp với nhau, biến đổi nhiều tổ

hợp các thông số kỹ thuật để tạo nên những hiệu ứng mới một cách nhanh

chóng, hiệu quả và đa dạng.

Hình thức giao tiếp giữa họa sĩ và tác phẩm thông qua các thiết bị trung

gian như giao diện màn hình, thiết bị nhập và xuất KTS. Đây cũng chính là

một trong những đặc trưng của nghệ thuật KTS. “Hình thức giao tiếp giữa họa

sĩ và máy vi tính là một quá trình tương tác hai chiều” [56, tr.127] qua lại

trong quá trình sáng tạo:

Chiều tương tác từ máy vi tính tới họa sĩ: thông tin, dữ liệu vẽ của họa

sĩ được thiết bị KTS biến đổi những tín hiệu thị giác như điểm chấm, đường

nét, màu sắc, hình mảng.. thành những tín hiệu KTS. Các tín hiệu này sẽ được

hiển thị trên màn hình máy tính. Đây chính là quá trình số hóa.

Chiều tương tác từ họa sĩ tới máy vi tính: đa dạng và phong phú, tùy

thuộc vào sự phát triển của khoa học công nghệ và mức độ ứng dụng của họa

sĩ. Một số dạng cơ bản như: joysticks (thiết bị nhập dùng để điều khiển máy

vi tính, có chức năng giống như chuột), bảng vẽ đồ họa (graphics tablets),

găng tay dữ liệu (data gloves) và thậm chí là cả những thiết bị mặc vào người

để thể hiện những chuyển động trong mô hình thực tế ảo [80] nhằm diễn đạt

một cách tốt nhất ý tưởng của họa sĩ.

Ngoài ra, khi thưởng thức tranh KTS còn có sự tương tác qua lại giữa

người xem (công chúng) với tác phẩm. Người xem tham gia vào tác phẩm, có

quyền thay đổi dòng chảy mạch ý tưởng của tác phẩm [56,tr.129]. Với chiều

tương tác này, tác phẩm KTS trở nên sống động, lôi cuốn và đa dạng.

Xét về mối quan hệ giữa nghệ sĩ và tác phẩm: dù là hội họa giá vẽ hay

là tranh KTS, suy cho cùng thì mục tiêu của họa sĩ là tạo ra một tác phẩm đẹp

chia sẻ cho người xem [92]. Mục tiêu của họ là có thể truyền đạt ý tưởng của

mình mà không phụ thuộc vào kỹ thuật. Mối quan hệ giữa nghệ sĩ và tác

phẩm nghệ thuật được hình thành bất kể tác phẩm đó được tạo ra như thế nào.

Trong tranh KTS, do đặc trưng của công nghệ KTS nên khó cảm nhận được

chất liệu sơn hay nét cọ vẽ. Hơn thế nữa, bản thân công nghệ tồn tại ở một

hình thức trừu tượng khiến cho việc nắm bắt các yếu tố bên trong tác phẩm

KTS của họa sĩ trở nên khó khăn hơn.

1.2. Sự hình thành nghệ thuật đa phương tiện và tranh kỹ thuật số

Nghệ thuật trên thế giới biến đổi và phát triển rất nhanh theo quy luật

của sự vận động. Khi xã hội phát triển, kinh tế, khoa học kỹ thuật, trình độ

học vấn và nhu cầu hưởng thụ thẩm mỹ của người dân cũng dần được nâng

cao và trở nên rất đa dạng. Trong lĩnh vực mỹ thuật tạo hình cũng có sự thay

đổi về chất, đa dạng hóa về nội dung và chất liệu biểu đạt cũng như những

phương thức truyền thông nhằm đưa tác phẩm nghệ thuật đến với công chúng.

Để đáp ứng được những biến đổi do sự phát triển của xã hội, cùng với sự phát

triển của CNTT, ở Việt Nam đã “du nhập” một hình thức mới của nghệ thuật

và phát triển rất nhanh với sự trợ giúp của CNTT và truyền thông. Đó chính là

nghệ thuật ĐPT.

1.2.1. Lược sử tranh kỹ thuật số trên thế giới

1.2.1.1. Sự xuất hiện của nghệ thuật đa phương tiện trên thế giới

Do sự vận động và phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật trên

thế giới, ngày càng nhiều nghệ sĩ khám phá ra sức mạnh của máy tính trong

lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật. Họ nhìn nhận khả năng biểu đạt nghệ thuật của

máy tính như là một “môi trường nghệ thuật” [40] thông qua những ứng dụng

đa phương tiện (Multimedia). Multimedia được ứng dụng trong lĩnh vực mỹ

thuật đã làm nảy sinh ra nghệ thuật ĐPT (multimedia art). Trong đó vẽ tranh

KTS là một trong số những ứng dụng phổ biến của multimedia trong lĩnh vực

nghệ thuật.

Năm 1965 thuật ngữ “Multimedia” được sử dụng lần đầu tiên trên thế

giới để nói về một loại hình nghệ thuật tổng hợp [70]. Trong đó có kết hợp

nhạc rock, phim ảnh, ánh sáng và nghệ thuật trình diễn (performance art).

Giai đoạn đầu của Multimedia chủ yếu là sự phát triển của công nghệ kỹ thuật

số và phần cứng được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau trong đó có

nghệ thuật. Tới thập niên 1990 của thế kỷ XX, thế giới mới có khái niệm về

multimedia một cách đầy đủ như ngày nay thường dùng. Có thể khái lược sự

phát triển của Multimedia art theo những mốc thời gian sau:

Từ những năm 1950 đến 1960: Thiết bị đồ họa đầu tiên là màn hình

xuất hiện tại Đức (1959); SAGE (Semi-Automatic Ground Environment

System) xuất hiện bút sáng (light pen) thao tác với màn hình (1960); William

Fetter (nhà khoa học người Mỹ) nghiên cứu xây dựng mô hình buồng lái máy

bay cho hãng Boeing của Mỹ. Ông đã dựa trên hình ảnh ba chiều của mô hình

phi công trong buồng lái máy bay để xây dựng một mô hình tối ưu cho buồng

lái. Phương pháp này cho phép các nhà thiết kế quan sát một cách trực quan

vị trí của người lái trong khoang lái. Ông đặt tên cho phương pháp này là đồ

hoạ vi tính (Computer Graphics - 1960); Màn hình là thiết bị thông dụng nhất

trong hệ thống đồ họa, các thao tác trên màn hình dựa trên thiết kế ống tia âm

cực CRT (Cathode ray tube).

Từ 1960 đến 1970: 1963 Ivan Sutherland (Hội nghị Fall Joint Computer

- lần đầu tiên có khả năng tạo mới, hiển thị và thay đổi được những thực hiện

trong thời gian thực trên màn CRT). Hệ thống này được dùng để thiết kế

mạch điện: CRT, LightPen, computer. Người dùng có thể vẽ trực tiếp lên màn

hình thông qua bút sáng.

Từ 1970 đến 1980: Raster Graphics (đồ hoạ điểm). Bắt đầu sử dụng

chuẩn đồ hoạ như: GKS (Graphics Kernel System): trở thành chuẩn ISO 2D

của Châu Âu.

Từ 1980 đến 1990: Có sự phát triển mạnh về phần cứng, thiết bị hình

học đồ hoạ Silicon. Xuất hiện các chuẩn công nghiệp: PHIGS (Programmers

Hierarchical Interactive Graphics Standard) xác định các phương pháp chuẩn

cho các mô hình thời gian thực và lập trình hướng đối tượng; Giao diện người

dùng và máy (Human Computer Interface).

Từ 1990 đến 2000: OpenGL API (Application Program Interface – giao

diện chương trình ứng dụng); Completely computer - sinh ra ngành điện ảnh

phim truyện (Toy Story) rất thành công; Các triển vọng phần cứng mới:

Texture mapping (dán ảnh của cảnh thật lên bề mặt của đối tượng), blending

(trộn màu)…

Từ năm 2000 đến hiện nay: thế giới chứng kiến sự xuất hiện và phát

triển vượt bậc của ảnh hiện thực với card đồ hoạ cho máy vi tính, game box

và game player. Công nghiệp phim ảnh nhờ vào đồ hoạ vi tính: Maya (thế

giới vật chất có thể tri giác được)… [1, tr.4].

Ngày nay, nhiều nghệ sĩ trong tất cả các lĩnh vực - nhiếp ảnh, hội họa,

nghệ thuật ĐPT – đều sử dụng phần mềm ứng dụng vẽ KTS. Họ kết hợp

chúng một cách nhuần nhuyễn trong công việc và quá trình sáng tạo của

mình. Để phù hợp với nhu cầu của các nghệ sĩ KTS, các nhà phát triển phần

cứng cũng đã tạo ra những thiết bị vẽ KTS (tablet), bắt chước chức năng của

các phương tiện biểu đạt như trong hội họa giá vẽ, cung cấp cách vẽ chính xác

hơn, kiểm soát và vẽ được chi tiết hơn so với việc sử dụng thiết bị chuột

(mouse). Hầu hết các chương trình phần mềm vẽ KTS không yêu cầu họa sĩ

phải vẽ trên máy tính bảng. Tuy nhiên, máy tính bảng hiện nay, đã tích hợp

rất nhiều chương trình với những tiềm năng mở rộng các chương trình phục

vụ cho sáng tạo nghệ thuật. Một số phần mềm hỗ trợ vẽ tranh KTS - trong số

đó Corel Painter và Adobe Photoshop đóng vai trò chủ đạo - tiếp tục phát

triển ngày càng đa dạng và hoàn thiện cùng với phần cứng máy tính.

1.2.1.2. Những sự kiện trong lĩnh vực nghệ thuật đa phương tiện làm

nền tảng cho sự xuất hiện của nghệ thuật kỹ thuật số

Giữa những năm 1960, trên thế giới xuất hiện nhiều nghệ sĩ quan tâm

đến những hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực giao thoa giữa nghệ thuật và

công nghệ. Kết quả là đã hình thành nên một loại hình nghệ thuật mới: nghệ

thuật vi tính [62, tr.1]. Hai cuộc triển lãm đầu tiên về nghệ thuật vi tính do các

nhà khoa học tổ chức ở phòng triển lãm tranh Wise ở NewYork và Stuttgart

Đức vào năm 1965. Mặc dù họ không phải là những nghệ sĩ thực thụ, các “tác

phẩm” triển lãm nếu xét về giá trị nghệ thuật và tạo hình vẫn chưa đặc sắc

[PL.2, H.2] nhưng đó chính là sự kiện lịch sử quan trọng, đặt nền tảng đầu

tiên để nhiều thế hệ họa sĩ KTS tiếp tục phát triển nghệ thuật vi tính.

Năm 1967, Kluver và Robert Rauschenberg kêu gọi một số nghệ sĩ và

kỹ sư công nghệ để thành lập một hiệp hội “Hợp tác – Phát triển giữa nghệ sĩ

và kỹ sư”. Tổ chức này đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu và thể

nghiệm những giao thoa giữa nghệ thuật và vi tính. Điều này tạo nên một môi

trường khích lệ sáng tác nghệ thuật trong lĩnh vực công nghệ. Tổ chức này

gồm những nghệ sĩ tên tuổi như Kluver, Andy Warhol, Rauschenberg...

Một trong những cuộc triển lãm sớm nhất về nghệ thuật vi tính và sắp

đặt KTS được tổ chức năm 1968 tại Viện nghệ thuật Đương đại Lodon do

Jasia Reichart tổ chức. Triển lãm này bao gồm hầu hết những người có đóng

góp quan trọng trong lĩnh vực nghệ thuật KTS lúc bấy giờ như: Charles Csuri,

Michael Noll, June Nam Paik, Frieder Nake, John Whitney… Mặc dầu không

phải là cuộc triển lãm nghệ thuật vi tính đầu tiên, nhưng nó cũng được xem

như là một cột mốc quan trọng trong sự hình thành môi trường sáng tạo mới

của thế giới nghệ thuật. Triển lãm kéo dài trong hai tháng và có nhiều tác

phẩm trưng bày của 325 người tham gia trên khắp thế giới. Triển lãm trưng

bày những tác phẩm đồ họa vi tính được xem là mới nhất lúc bấy giờ.

1.2.1.3. Một số nghệ sĩ tiên phong trong lĩnh vực nghệ thuật kỹ thuật số

Vera Molnar sinh năm 1924 tại Budapest, Hungary. Học tại Viện hàn

lâm Budapest, tốt nghiệp năm 1947 ngành Lịch sử và Mỹ học Nghệ thuật. Tác

phẩm của bà chủ yếu xoay quanh những bức tranh hình học và trừu

tượng. Molnar cũng là thành viên đồng sáng lập của nhóm Art et Informatique

(Nghệ thuật và máy tính). Năm 1968, bà đã khám phá ra những ưu việt của vi

tính trong sáng tạo nghệ thuật. Khởi đầu, bà làm biến dạng hình học những

đối tượng như hình vuông, xóa tất cả hoặc vài bộ phận của chúng, hoặc thay

thế phần cơ bản với những phần hình học khác. Bà thường lặp lại những hình

học nguyên thủy trong quá trình “bẻ gãy” chúng. Sau đó bà in tác phẩm cuối

cùng ra [PL.2, H.5].

Manfred Mohr sinh năm 1938 ở Pforzheim (Đức). Ông học thuật in đá

tại trường Mỹ thuật Ecole des Paris. Ông chuyển từ hội họa giá vẽ sang vẽ

trên vi tính vào năm 1969 để thể nghiệm những dạng thức nghệ thuật cấu trúc.

Ông chỉ vẽ bằng “màu” trắng và đen, mãi cho đến năm 1998 mới sử dụng

nhiều màu trong tác phẩm của mình. Tác phẩm của ông thường được in ra.

Mohr dùng vi tính bắt đầu vẽ bằng một hình khối lập phương và thay đổi nó

bằng những biến dạng và góc quay. Từ 1973, ông tập trung vào việc nghiên

cứu phá vỡ sự đối xứng của một hình khối lập phương. Những hình rối loạn

và tan rã của cấu trúc đối xứng đã phát sinh ra những hình mới [PL.2, H.6].

Larry Cuba được xem như là một trong những người mở đường cho

việc sử dụng vi tính trong nghệ thuật hoạt cảnh. Tác phẩm hoạt cảnh vi tính

đầu tiên của ông vào 1974. [PL.2, H.7].

Lillian Schwartz được biết đến như là một người đi tiên phong trong

việc sử dụng vi tính tạo ra “Nghệ thuật phát sinh” và dùng vi tính để phân tích

nghệ thuật, kể cả đồ họa, phim, video, hoạt cảnh cũng như tạo ra những hiệu

ứng đặc biệt. Schwartz bắt đầu nghề nghiệp nghệ thuật vi tính của mình bằng

việc kết hợp giữa nghệ thuật và công nghệ. Đỉnh cao nghệ thuật vi tính trong

sự nghiệp của ông là những tác phẩm khắc chạm. Đánh dấu một kỷ nguyên

mới cho triển lãm nghệ thuật bằng máy vi tính [PL.2, H.8].

Peter Mc Lane là một họa sĩ KTS người Pháp là một trong những người

tiên phong của nghệ thuật KTS. Mc Lane được đào tạo chính quy như một

họa sĩ hội họa giá vẽ. Ông bắt đầu vẽ tranh KTS bằng cách sử dụng một máy

tính bảng và bút vẽ vào thời điểm đầu những năm 1980 của thế kỷ XX. Ông

sử dụng bút stylus như một cây cọ truyền thống. Thông qua phần mềm hỗ trợ

vẽ, màu được ông lựa chọn từ bảng màu ảo trên màn hình vi tính khi vẽ. Tất

cả tranh của Mc Lane được vẽ trên một khung hình trống cũng giống như vẽ

tranh trong hội họa giá vẽ [PL.2, H.9]. Ông tự coi mình là một họa sĩ siêu

thực, ảnh hưởng của Ernst, Tanguy, Dali và Bosch.

Một số những nghệ sĩ KTS tiên phong khác: Herbert Franke, Frieder

Nake và George Nees (Đức), và Harold Cohen, Duane Palyka, Darcy

Gerbarg, Và Colette và Charles Bangert (Mỹ)… là những người đã góp phần

đáng kể cho sự phát triển nghệ thuật vi tính.

Trong thế kỷ XXI, nhân loại đang chứng kiến một sự phục hưng mới

trong nghệ thuật thông qua thế giới internet. Mỹ thuật tạo hình đang tiếp tục

phát triển không chỉ trong từng thể loại riêng biệt của nghệ thuật. Các thể loại

còn được pha trộn với nhau để tạo ra những thể loại mới, những chân trời mới

thú vị và đặc sắc cùng với sự trợ giúp của khoa học công nghệ tiên tiến.

1.2.2. Sự xuất hiện của nghệ thuật đa phương tiện dẫn đến sự hình

thành và phát triển tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

1.2.2.1. Sự xuất hiện của nghệ thuật đa phương tiện ở Việt Nam

Cùng với xu thế phát triển hội họa thế giới trong kỷ nguyên KTS, nghệ

thuật Việt Nam cũng đang chuyển mình trên con đường phát triển và dần hình

thành một đội ngũ “hoạ sĩ số”. Lĩnh vực nghệ thuật ĐPT cũng bắt đầu được

xã hội chú ý, đặc biệt là đối với đội ngũ họa sĩ, nhà thiết kế trẻ Việt Nam hiện

nay. Nghệ thuật ĐPT dần đóng vai trò then chốt trong ngành “công nghiệp

nội dung số” đang bùng nổ phát triển trên thế giới và được định hướng phát

triển ở Việt Nam từ cuối năm 2005. Có thể nói tương lai của nghệ thuật ĐPT

đang được chuyển hướng vào nền “công nghiệp nội dung số” [3]. Nghệ thuật

ĐPT cũng đã góp một phần nhỏ làm cho hoạt động nghệ thuật trong nước sôi

động hơn. Mỹ thuật ứng dụng và nghệ thuật KTS phát triển nhờ chính sách

phát triển công nghiệp nội dung số. Doanh thu trong công nghiệp nội dung số

tăng trưởng bình quân 25% mỗi năm, tổng số lao động trong lĩnh vực công

nghiệp nội dung số là 60200 người. Doanh thu bình quân trong lĩnh vực Công

nghiệp nội dung số 19325 (USD/người/năm), mức lương bình quân trong lĩnh

vực công nghiệp nội dung số 5267 (USD/người/năm) [14].

Hiện nay, nhiều công ty gia công quảng cáo, 3D, kỹ xảo của nước

ngoài xuất hiện ngày càng nhiều tại Việt Nam như: GlassEgg, Punch

Entertainment, Brigade 3D, EA partner – Curious, Gameloft... cũng đang tạo

ra sự cạnh tranh lớn về nguồn nhân lực. Tuy nhiên, đa số các Công ty quảng

cáo Việt Nam với mô hình còn nhỏ nên ít có sự đầu tư cho nhân lực làm kỹ

thuật và công nghệ. Một nguyên nhân nữa tạo ra sự khan hiếm về nhân lực

cho ngành nghệ thuật ĐPT là do trước đây ngành giáo dục của Việt Nam đã

chưa dự đoán được nhu cầu phát triển nguồn nhân lực họa sĩ KTS, thiếu cơ sở

đào tạo và chương trình đào tạo cũng như đội ngũ giảng viên giảng dạy trong

lĩnh vực nghệ thuật ĐPT.

Trước tình hình nhu cầu thị trường phát triển nghệ thuật ĐPT ngày

càng cao và cấp thiết cho nền kinh tế tri thức ở Việt Nam, sự ra đời của nhiều

cơ sở đào tạo nghệ thuật ĐPT trong nước là kết quả tất yếu của sự vận động

và phát triển nguồn lực nghệ thuật KTS nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường

nghệ thuật ĐPT trong nước:

Năm 2002, trường Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí Đồng Nai, thành lập

khoa thiết kế Mỹ thuật truyền thông ĐPT. Đây là trường công lập đầu tiên tại

Việt Nam trong hệ thống các trường Cao đẳng, Đại học của Việt Nam tiến

hành giảng dạy và đào tạo nghệ thuật ĐPT. Mỗi năm đào tạo từ 80 đến 100 cử

nhân nghệ thuật ĐPT cả ba hệ: chính quy, tại chức và trung cấp (kỹ thuật

viên). Chương trình đào tạo nghệ thuật ĐPT là kết quả nghiên cứu học hỏi và

trao đổi giao lưu chương trình giảng dạy của Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí

Đồng Nai với các trường cao đẳng, đại học chuyên sâu về multimedia art

(nghệ thuật ĐPT) của các nước tiên tiến có nền nghệ thuật ĐPT phát triển

như: Mỹ, Úc, Canada, Nhật, Singapore… Chương trình gồm các môn học

chuyên sâu trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT: Thiết kế tương tác (Thiết kế

website tương tác, CD tương tác); Thiết kế sản phẩm truyền thông phim ảnh

(Phim ngắn, phim Quảng cáo); Thiết kế hoạt hình (Hoạt hình 2D và 3D)…

Chủ yếu đi vào hướng đào tạo mỹ thuật ứng dụng. Trường đã xây dựng

chương trình nghệ thuật ĐPT chuẩn quốc gia và hoàn thành trong năm 2009.

Đây là chương trình đào tạo thiết kế mỹ thuật truyền thông ĐPT hệ cao đẳng

của Bộ Giáo dục – Đào tạo dạy ở tất cả các trường Cao đẳng, Đại học đào tạo

nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam.

CNTT phát triển, kéo theo sự phát triển của các công nghệ truyền thông

mới, chúng không những tạo ra các ngành học mới, những mối quan tâm

nghiên cứu mới, mà chúng còn tạo ra những thay đổi trong cách thức học hỏi

của xã hội [29]. Trong xu hướng phát triển chung của mỹ thuật ứng dụng hiện

nay trên thế giới cũng như ở Việt Nam, tất cả các ngành đào tạo của Trường

cũng đã từng bước KTS hóa các học phần của chương trình đào tạo. Môn học

vẽ hình họa KTS (Digital Drawing) cũng đã được đưa vào giảng dạy cho sinh

viên từ năm 2009. Thông qua đó, sinh viên vừa có thể nghiên cứu và vẽ hình

họa theo hướng của hội họa giá vẽ nhưng vừa có thể có cơ hội trao dồi kỹ

năng vẽ hình họa bằng phương tiện KTS. Hiện nay, hình ảnh sinh viên vẽ

hình họa trong phòng máy vi tính (computer lab) đã dần thay thế các lớp học

vẽ hình họa truyền thống ở trường Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí Đồng Nai.

Tuy nhiên, do cơ chế hiện nay của giáo dục Việt Nam, trong hệ thống công

lập vẫn chưa có trường đại học nào của Việt Nam mở đào tạo nghệ thuật ĐPT

bậc đại học nên sinh viên tốt nghiệp bậc cao đẳng vẫn chưa có điều kiện học

liên thông lên bậc học cao hơn nhằm nâng cao trình độ chuyên môn về nghệ

thuật ĐPT. Đây chính là điểm yếu của hệ thống đào tạo nghệ thuật ĐPT trong

hệ thống các trường công lập ở Việt Nam hiện nay.

Ở Hà Nội - trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của cả nước cũng đã và

đang hình thành đội ngũ nghệ sĩ KTS xuất thân từ Đại học Mỹ thuật Việt

Nam – trung tâm đào tạo mỹ thuật uy tín nhất trong cả nước. Nhà trường đã

có sự kết hợp giữa đồ họa tạo hình và đồ họa ứng dụng trong sự giao thoa và

cộng hưởng của nghệ thuật tạo hình và thiết kế. Cả hai lĩnh vực này đều được

trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam quy hoạch trong một khoa (quản lý về mặt

hành chính), nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên có cơ hội vừa thiết kế

sáng tạo vừa thực hành nghệ thuật trong cả hai lĩnh vực mỹ thuật ứng dụng và

mỹ thuật tạo hình. Nền tảng tạo hình của sinh viên được đào tạo rất bài bản.

Kiến thức vững chắc kết hợp với những kỹ năng thực hành và thể hiện với sự

hỗ trợ của công nghệ KTS. Khoảng 5 năm trở lại đây, do nhu cầu của “thị

trường” về nguồn nhân lực trong lĩnh vực đồ họa, đã làm gia tăng số lượng

sinh viên của nhà trường. Sự say mê nghệ thuật đồ họa của sinh viên, ứng

dụng những công nghệ KTS hiện đại của thế giới đã khiến ngành đồ họa của

Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam có những bước phát triển mạnh mẽ. Tác

phẩm của sinh viên được thực hiện với nhiều ý tưởng sáng tạo độc đáo và kỹ

thuật tốt. Hiện nay, trung bình mỗi năm Trường có khoảng 20 sinh viên tốt

nghiệp ngành đồ họa. Đây chính là “nguồn nhân lực” chất lượng cao trong

ngành nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam. Sinh viên sau khi tốt nghiệp sẽ trở thành

những nghệ sĩ KTS nòng cốt của Việt Nam trong tương lai gần.

Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh cũng đã và đang mở ra một hướng

mới trong đào tạo nghệ thuật ĐPT bằng cách kết hợp giữa đồ họa tạo hình và

đồ họa ứng dụng khi đưa những học phần minh họa KTS vào giảng dạy trong

chương trình của khoa Đồ họa và Mỹ thuật ứng dụng. Với phương châm đào

tạo ra đội ngũ họa sĩ có trình độ chuyên môn về thiết kế hai chiều, có khả

năng tư duy thị giác, phát triển ý tưởng, sử dụng ngôn ngữ thị giác trên cơ sở

nắm vững những nguyên lý thị giác để thực hành sáng tạo các sản phẩm về đồ

họa ứng dụng truyền thông hai chiều. Sinh viên được đào tạo, am hiểu và thực

hành tốt việc thiết kế các sản phẩm truyền thông thị giác trong hệ thống đồ

họa nhận diện thương hiệu và tất cả các sản phẩm đồ họa ứng dụng… Trường

Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh đã đào tạo cho xã hội một số lượng không

nhỏ họa sĩ nghệ thuật ĐPT. Họ là những họa sĩ vừa có thể lao động sáng tạo

trong lĩnh vực nghệ thuật tạo hình nhưng cũng đồng thời thích ứng tốt với

sáng tạo nghệ thuật trong môi trường số hóa và mỹ thuật ứng dụng. Điều này

phù hợp với tình hình và xu thế phát triển chung của đất nước. Các môn học

có liên quan về sáng tạo và thiết kế KTS như: digital painting (vẽ tranh KTS),

media designing (thiết kế phương tiện truyền thông)… cũng đang được quan

tâm triển khai mạnh mẽ. Trong tương lai gần, Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí

Minh sẽ mở chuyên ngành đào tạo nghệ thuật ĐPT. Đây là cơ sở để nghệ

thuật ĐPT chính thức được thừa nhận như là một chuyên ngành nghệ thuật

trong đào tạo nghệ thuật hàn lâm ở Việt Nam.

Ngoài ra, ở Việt Nam cũng có một số cơ sở đào tạo ngành mỹ thuật và

mỹ thuật công nghiệp như: Đại học Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội, Đại học

Nghệ thuật Huế, Đại học Kiến trúc TP. HCM... Đây cũng là những cơ sở đào

tạo có uy tín trong cả nước. Các cơ sở đào tạo nghệ thuật này cũng đã và đang

có những hướng tiếp cận mới trong việc dạy và học mỹ thuật theo hướng ứng

dụng ĐPT. Việc ứng dụng công nghệ KTS trong giảng dạy, sáng tác, và thực

hành nghệ thuật đã ngày càng trở nên phổ biến. Điều này tạo điều kiện cho

nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam, trong đó tranh KTS cũng phát triển mạnh mẽ và

đa dạng hơn.

Bên cạnh hệ thống các cơ sở đào tạo công lập, ở Việt Nam hiện nay còn

có hệ thống các cơ sở đào tạo dân lập và liên kết với nước ngoài. Trong quá

trình hội nhập quốc tế, chính sách xã hội hóa giáo dục của Đảng và Nhà nước

ta đã mở ra nhiều cơ hội cạnh tranh hơn giữa các trường trong cùng khối văn

hóa nghệ thuật, giữa các trường trong và ngoài công lập. Nhiều cơ sở đào tạo

nghệ thuật ĐPT được thành lập dưới dạng tự chủ hoặc liên kết với trường

nước ngoài, tạo nên một “thị trường” đào tạo nghệ thuật ĐPT sôi động chưa

từng thấy ở Việt Nam từ trước tới nay:

Đại học Công Nghệ Hoàng Gia Melbourne (RMIT), là một trong những

đại học lớn nhất Úc với tám cơ sở tại Melbourne và Việt Nam với hơn 62.000

sinh viên. Năm 1998, Đại học RMIT, trụ sở tại Úc, được chính phủ Việt Nam

mời hợp tác để xây dựng trường đại học 100% vốn nước ngoài tại Việt Nam.

Năm 2000, RMIT Việt Nam được Bộ Kế hoạch và Đầu tư cấp giấy phép

giảng dạy các chương trình giáo dục đại học, trên đại học, đào tạo và nghiên

cứu tại Việt Nam. Bắt đầu đi vào hoạt động tại Thành phố Hồ Chí Minh năm

2001 và Hà Nội năm 2004, RMIT Việt Nam đã thu hút được hơn 3.800 sinh

viên trong đó có nhiều sinh viên quốc tế đến từ khắp nơi trên thế giới như Úc,

Trung Quốc, Pháp, Đức, Nga, Malaysia, Singapore, Nam Phi, Anh, Mỹ và

nhiều nước khác. Sinh viên được tạo điều kiện phát triển toàn diện thông qua

chương trình giáo dục thực tiễn, trang thiết bị hiện đại. RMIT Việt Nam tạo

cơ hội cho sinh viên gặp gỡ trực tiếp với giới doanh nghiệp thông qua các

cuộc hội đàm, thảo luận và nhất là chương trình thực tập thực tiễn. Chương

trình này đào tạo kết hợp giữa lĩnh vực thiết kế, truyền thông, công nghệ

thông tin và thương mại. Chương trình cân bằng việc tiếp cận thực tế và phát

triển các kỹ năng bằng việc đào tạo một nền tảng vững chắc giữa lý thuyết và

thực tế. Sử dụng trang thiết bị chuyên dụng hiện đại, sinh viên học tập qua các

dự án cụ thể trong môi trường tương tác, dựa trên các dự án và liên quan đến

ngành. Đội ngũ giảng viên là người ngoại quốc, có kinh nghiệm trong các lĩnh

vực truyền thông KTS, thiết kế, quảng cáo, sáng tạo nội dung và phát triển ý

tưởng. Sinh viên tốt nghiệp từ chương trình Cử nhân Thiết kế mỹ thuật ĐPT

có thể làm trong nhiều lĩnh vực như: thiết kế web và phát triển ứng dụng

Internet; sản xuất quảng cáo (in ấn, trực tuyến và truyền hình); sản xuất hậu

kỳ các chương trình âm thanh và hình ảnh; mô hình ba chiều và hoạt hình;

thiết kế chuyển động và hiệu ứng đặc biệt; thương mại điện tử, giao tiếp kinh

doanh và tiếp thị; kiến trúc thông tin; phát triển phần mềm (thiết kế giao diện

và tương tác); phát triển game tương tác… Tuy nhiên, với mô hình đào tạo

này RMIT sẽ cho ra đời những họa sĩ thiết kế chỉ giỏi và thành thạo máy tính,

công nghệ tiên tiến, họ có khả năng làm việc tốt trong môi trường có áp lực

cao, làm việc theo nhóm tốt nhưng lại thiếu đi tính nghệ thuật, những kiến

thức nền tảng tối thiểu cho một người nghệ sĩ. Bởi lẽ chương trình đào tạo

hoàn toàn bằng tiếng Anh và chỉ tập trung vào phát triển kỹ năng thiết kế,

ngoài ra, những khái niệm về văn hóa Việt Nam, đường lối phát triển văn hoá

văn nghệ, những vấn đề về nghệ thuật dân tộc, lịch sử mỹ thuật Việt Nam, lý

luận mỹ thuật, nghệ thuật học, mỹ thuật học… không được giới thiệu trong

chương trình đào tạo. Kết quả là sẽ tạo ra một thế hệ “thợ” mỹ thuật ĐPT lành

nghề đủ để đáp ứng cho nhu cầu phát triển của thị trường quảng cáo trong

tương lai. Để trở thành những nghệ sĩ thực thụ, họ cần phải được đào tạo với

một chương trình đào tạo nghệ thuật ĐPT hoàn thiện hơn. Đó là chương trình

cung cấp tương đối đầy đủ kiến thức nền tảng về nghệ thuật cho học viên.

Năm 2004, trên cơ sở của mô hình đào tạo lập trình viên quốc tế, FPT

và APTECH quyết định đưa vào thị trường Việt Nam chương trình đào tạo

mỹ thuật ĐPT (multimedia) theo tiêu chuẩn quốc tế. Hai trung tâm đầu tiên đã

được thành lập tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. ARENA là một phân nhánh

của tập đoàn “APTECH world wide” chuyên về đào tạo mỹ thuật ĐPT.

ARENA mới thành lập năm 1996 nhưng đã phát triển nhanh chóng ra nhiều

nước châu Á với trên 260 trung tâm và có khoảng 70.000 học viên đã và đang

theo học. FPT ARENA là ngôi trường hoạt động dựa trên sự hợp tác giữa Đại

học FPT và tập đoàn Aptech Ấn Độ. Sau 10 năm hoạt động, trường có 4 cơ sở

(2 ở Hà Nội và 2 ở TP.HCM). Hiện trường đã phát triển hơn 1500 mối quan

hệ với các nhà tuyển dụng uy tín như VC Corp, Vatgia, VTV, VTC, KOIE,

Punch Entertainment, VNG, AVG… Các nhà tuyển dụng này đều đánh giá

cao khả năng đào tạo của đơn vị này, và xem đây như nguồn cung cấp nhân

lực đồ họa chủ lực và uy tín. Để đảm bảo chương trình đào tạo luôn cập nhật

và theo kịp xu thế phát triển của nghệ thuật ĐPT trên thế giới, ARENA đã

hợp tác với nhiều công ty như: Adobe, Macromedia, Discreet, Toon Boom,

Alias Wavefront và Cambrigde Animation... Chương trình đào tạo mỹ thuật

ĐPT của ARENA có tên gọi AMSP (ARENA Multimedia Specialist

Program) cung cấp cho học viên các kiến thức tổng hợp (lý thuyết - thực hành

và phương pháp xây dựng ứng dụng), sau hai năm học, học viên có thể đảm

nhận hầu hết các công việc ứng dụng nghệ thuật ĐPT như: thiết kế đồ họa,

quảng cáo, in ấn, xuất bản (ấn phẩm và CD), làm phim hoạt hình, thiêt kế và

xử lý hình ba chiều, thiết kế website, xây dựng trò chơi... Phần lớn thời lượng

của chương trình sẽ dành cho thực hành hoặc lý thuyết phục vụ thực hành.

Mỗi học kỳ sẽ có hai đến ba môn học thuần túy lý thuyết liên quan đến chủ đề

chính của học kỳ đó: kỳ I sẽ có hai môn thuần túy lý thuyết là Concepts of

Graphics (Ý niệm về Đồ họa) và Concepts of Advertising (Ý niệm về Quảng

cáo). Như vậy thời lượng lý thuyết thuần túy sẽ không nhiều như các chuyên

ngành tương đương của các trường đại học. Mục tiêu của mô hình đào tạo

ARENA không phải là đào tạo các chuyên gia lý thuyết mà là các chuyên gia

thực hành, được trang bị các kỹ năng đầy đủ để có thể làm việc được ngay.

Hiện nay, ARENA Việt Nam đang đào tạo gần một nghìn học viên tại các

trung tâm trên toàn quốc. Tuy nhiên, ARENA cũng chỉ dừng lại ở việc cung

cấp cho học viên những kiến thức về kỹ năng phần mềm, thao tác và xử lý các

công cụ mỹ thuật ứng dụng multimedia, việc đi sâu vào nghệ thuật ĐPT vẫn

còn bị hạn chế. Cũng như RMIT, ARENA chỉ đào tạo ra những người “thợ

mỹ thuật” ĐPT lành nghề. Chương trình đào tạo được rút ngắn tối đa (hai

năm), học viên tốt nghiệp được trang bị những kiến thức xã hội tối thiểu cho

công việc làm nghệ thuật sau khi ra trường. Có thể nói ARENA không phải là

một trung tâm đào tạo nghệ thuật hàn lâm, mà là cơ sở dạy nghề mỹ thuật

ĐPT và cấp chứng chỉ quốc tế.

Sự xuất hiện của Raffles LaSalle (Singapore) cũng tham gia vào thị

phần giáo dục nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam nhờ chính sách mở cửa hội nhập

quốc tế WTO và giáo dục của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Với triết lý là

cung cấp cho sinh viên cơ hội nghiên cứu những xu hướng và các vấn đề của

ngành Thiết kế truyền thông KTS trong xã hội và tạo ra một bộ những giải

pháp thiết kế trong các lĩnh vực khác nhau. Sự tương tác các yếu tố về văn

hóa, kinh tế và xã hội sẽ hình thành nên nền tảng cho lĩnh vực chính yếu mà

các sinh viên cần phát triển những giải pháp cho ngành Thiết kế truyền thông

KTS. Trường Cao đẳng Quốc tế Raffles TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội là

trường 100% vốn đấu tư nước ngoài cung cấp những chương trình đào tạo

chất lượng cao hoàn toàn bằng tiếng Anh với bằng cấp được Singapore và Úc

cấp được công nhận trên toàn thế giới. Phần lớn sinh viên ngành công nghệ

thông tin tốt nghiệp đều bị hạn chế về kỹ năng thực hành và kiến thức công

nghệ mới. Sau khi ra trường nhiều sinh viên cũng đã tìm đến các trung tâm

đào tạo multimedia, nhưng đa số mới chỉ đào tạo về mặt sử dụng công cụ như

Adobe Photoshop, Corel Draw... nên việc sử dụng công nghệ này dừng lại ở

những ứng dụng cơ bản như in ấn và thiết kế quảng cáo. Sinh viên tốt nghiệp

hai năm có thể học chuyển tiếp để lấy bằng cử nhân chuyên ngành này ở một

Đại học nước ngoài. Đội ngũ giảng viên quốc tế đến từ nhiều quốc gia như

Mỹ, Anh, Úc, Canada, Pháp, Nhật Bản, Italy, Singapore, Hungary, Brazil,

Philippines, Costa Rica… Khi xem xét chương trình của Raffles, có thể thấy

được rõ hướng đào tạo của Raffles LaSalle: chương trình đào tạo mỹ thuật

ĐPT nhưng nghiêng về CNTT và đào tạo cử nhân CNTT có hiểu biết về thiết

kế mỹ thuật. Họ chính là những kỹ sư CNTT làm trong lĩnh vực thiết kế mỹ

thuật ĐPT chứ không phải là những họa sĩ mỹ thuật ĐPT thực thụ.

Gần đây, Học viện Kent (Sydney) cũng đào tạo chương trình Diploma

và Advanced Diploma (cử nhân cao đẳng) ngành CNTT đã được đăng ký với

Bộ Giáo dục và chính phủ Úc. Chương trình giáo dục Diploma ngành Công

nghệ Thông tin, chuyên ngành: mỹ thuật ĐPT của Trường Cao đẳng Quốc Tế

Kent được xây dựng gồm 19 môn học, trong đó có: năm môn học cơ sở ngành

Công nghệ Thông tin; bốn môn học chuyên ngành Lập trình phát triển ứng

dụng trên Website; ba môn học ngành thiết kế đồ họa; ba môn học chuyên

ngành Thiết kế web; hai môn học chuyên ngành cơ bản đa truyền thông;

hai môn học hướng dẫn thiết kế đồ án tốt nghiệp đa truyền thông. Chương

trình học cung cấp ý tưởng thiết kế, giải pháp trình bày dàn trang đến các

phần mềm để xây dựng hoàn thiện ứng dụng tương tác truyền thông đa

phương tiện gây ấn tượng đối với khách hàng. Sinh viên được học các phần

mềm và ngôn ngữ lập trình tiên tiến nhất hiện nay: Adobe Photoshop, Adobe

Illustrator, Adobe ImageReady, Adobe Flash, Ulead Media Studio Pro, Adobe

After Effects, Swift 3D, Adobe Dreamwaever, ASP.NET. Để tạo các chuyển

động gây ấn tượng, sinh viên tiếp cận với phương pháp xây dựng kịch bản

chuyển động, dựng phim, biên tập âm thanh, thiết kế mô hình 3D, lập trình

với Flash Action... Như vậy, có thể nói rằng cũng giống như Raffles của

Singapore tại Việt Nam, Kent của Úc tại Việt Nam cũng vẫn sử dụng chương

trình đào tạo CNTT và thêm vào đó những môn học về nghệ thuật ĐPT. Kết

quả là sinh viên tốt nghiệp ở Kent ra chính là những kỹ sư CNTT làm việc

trong lĩnh vực mỹ thuật ĐPT vì họ được học qua những kiến thức cơ bản về

thiết kế mỹ thuật.

Nhìn chung, sự nở rộ ngày càng nhiều các cơ sở đào tạo nghệ thuật

ĐPT trong nước đã đặt nền tảng và tạo đà cho những hoạt động nghệ thuật

KTS Việt Nam phát triển ngày càng đa dạng và phong phú. Thông qua đó, nó

góp phần nâng cao thị hiếu thẩm mỹ của người dân, đem mỹ thuật đến với

công chúng, góp phần làm cho hoạt động nghệ thuật trong nước sôi động hơn,

làm đa dạng hóa nền văn hóa nghệ thuật của Việt Nam...

1.2.2.2. Những hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật KTS thúc đẩy sử

phát triển của tranh KTS ở Việt Nam

Kể từ khi xuất hiện ở Việt Nam với tư cách là những công cụ hỗ trợ vẽ,

thiết kế và thể hiện tác phẩm nghệ thuật, những phần mềm ứng dụng mỹ thuật

đã trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho họa sĩ. Trước kia, họa sĩ phải mất

nhiều thời gian để làm phác thảo (từ phác thảo ý tưởng đến những bản phác

thảo màu chi tiết…) để có hiệu quả gần với tác phẩm sẽ hoàn thành. Vẽ tranh

KTS là một trong những giải pháp tốt cho sự thể nghiệm và tìm tòi đó [PL.2,

H.13]. Tranh KTS cũng chính là “món khoái khẩu” của nhiều sinh viên mỹ

thuật nói chung và nghệ thuật ĐPT nói riêng. Nó đã và đang trở thành phương

tiện đáp ứng được những thể nghiệm và sáng tạo của nhiều họa sĩ trẻ Việt

Nam hiện nay. Trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT, tranh KTS đang mở ra khả

năng đa dạng hóa trong chất liệu sáng tác, gần gũi với công chúng và thích

hợp với xu hướng xã hội hoá mỹ thuật, nghệ thuật… nhờ vào môi trường

mạng internet.

Việc tiếp cận thông tin trong các lĩnh vực liên quan đến nghệ thuật và

hoạt động nghệ thuật trên thế giới thông qua mạng internet cũng đã giúp cho

hoạ sĩ trong nước có được những kiến thức khá đầy đủ về hoạt động mỹ thuật

trong và ngoài nước. Hoạt động trao đổi kinh nghiệm, thảo luận, hội thảo,

triển lãm mỹ thuật trên mạng cũng là một khía cạnh hết sức quan trọng. Qua

khảo sát thống kê, ở Việt Nam hiện nay có trên 27 diễn đàn lớn (có trên 2000

thành viên) là những website chuyên về nghệ thuật ở mọi thể loại khác nhau

của nghệ thuật thị giác. Nếu một họa sĩ có một ý tưởng hấp dẫn hoặc một đề

tài ưa thích thì có thể gia nhập vào một nhóm trên internet và chia xẻ quan

điểm, ý tưởng của mình với những người khác. Hoặc thậm chí có thể theo học

một khóa học lớp mỹ thuật ngắn hạn trên mạng internet từ một trường đào tạo

nghệ thuật trên toàn thế giới. Internet cũng đã tạo nên một thị trường mua bán

tranh rất năng động: một số phòng triển lãm ảo và trang web cá nhân cuả các

họa sĩ trên mạng đã hình thành, thực hiện giao dịch 24/7. Việc trao đổi văn

hóa và kinh nghiệm nghề nghiệp đã trở nên rộng mở. Họa sĩ có thể tiếp cận

với các trào lưu nghệ thuật của thế giới một cách trực tiếp và chủ động. Đây

chính là những thuận lợi lớn cho việc phát triển nền nghệ thuật của Việt Nam.

Ngày nay thông qua internet, các tác phẩm có thể trực tiếp đến với công

chúng mà không cần phải qua bất kỳ một đối tượng trung gian nào (giới thiệu,

phê bình, kiểm duyệt). Điểm ưu việt này cũng có những mặt trái của nó. Ngày

nay, các thiết bị kỹ thuật số xuất hiện khắp nơi lại càng khiến cho tình trạng vi

phạm tác quyền trở nên khó giải quyết. Không ai có thể xác minh được một

cách chính xác sự hợp pháp của các tác phẩm KTS nếu các cơ quan chức

năng không quản lý tốt các tác phẩm KTS này trong quá trình lưu thông trên

“thị trường”. Nhiều website hiện nay cho phép người dùng tải xuống

(download) những tác phẩm KTS. Họ không quan tâm đến chuyện tác quyền

dù biết hành vi ấy là vi phạm pháp luật. Việt Nam sau khi tham gia công ước

Berne (ngày 26 tháng 10 năm 2004) đã có những biện pháp nhằm ngăn chặn

vấn nạn về bản quyền tác phẩm văn học nghệ thuật, bảo vệ quyền lợi chính

đáng của người nghệ sĩ sáng tạo… Năm 2006 nhà nước ban hành luật chuyên

ngành về Sở hữu trí tuệ đầu tiên ở Việt Nam. Đây chính là mốc quan trọng,

đánh dấu bước ngoặt mới trong hệ thống pháp luật Sở hữu trí tuệ ở nước ta.

Theo đó, vi phạm bản quyền tác giả có thể hiểu như là những hành vi: sao

chép lại; thể hiện lại; truyền bá; trích dẫn; dịch lại và suy diễn tác phẩm mà

không được sự cho phép hoặc thoả thuận với tác giả [27]. Đến nay luật Sở

hữu trí tuệ đã hạn chế được những vi phạm bản quyền tác phẩm.

Quản lý nhà nước về hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật KTS: trong

những năm gần đây, hoạt động nghệ thuật trong nước sôi động hẳn lên. Theo

tổng kết của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch: Năm 2013 là năm hoạt động

rất sôi nổi của Hội Mỹ thuật Việt Nam, riêng về triển lãm của nhà nước (trung

ương) đã có 80 cuộc, trong đó có tới 50 cuộc triển lãm mỹ thuật; 30 cuộc triển

lãm thuộc lĩnh vực nhiếp ảnh; 6 cuộc triển lãm của Việt Nam ở nước ngoài…

Ở 40/63 tỉnh thành có 383 cuộc triển lãm mỹ thuật; 357 triển lãm nhiếp ảnh.

Riêng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có đến 206 triển lãm và 82 trại sáng

tác và tập huấn mỹ thuật, nhiếp ảnh… [7]. Tuy nhiên vẫn chưa có thống kê về

các cuộc triển lãm KTS. Điều này cho thấy hoạt động nghệ thuật KTS ở Việt

Nam hiện nay vẫn chưa có sự quản lý và quan tâm đúng mức của các cơ quan

chức năng. Trong khi đó, ở Việt Nam hiện nay đã và đang xuất hiện nhiều xu

hướng nghệ thuật và khó có thể phân biệt đâu là hội họa, đâu là đồ họa. Một

số họa sĩ hiện nay thường sử dụng đồ họa vi tính như là một phương thức biểu

đạt mới của tác phẩm. Họ tích cực vẽ và tự tổ chức triển lãm cá nhân, hoặc

nhóm… Hoạt động triển lãm nghệ thuật ĐPT diễn ra thường xuyên và đa

dạng hơn. Tuy nhiên số lượng triển lãm tranh KTS hàng năm không nhiều.

Sau đây là một số cuộc triển lãm nghệ thuật KTS đáng chú ý và có ý nghĩa

đối với sự hình thành và phát triển nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam:

Triển lãm Nghệ thuật số tại Trung tâm mỹ thuật Việt (Việt Art) 42A

Yết Kiêu, Hà Nội do ARENA tổ chức. Khác với một triển lãm hội họa hay

triển lãm mỹ thuật ứng dụng, Cứ làm đi là triển lãm kết hợp được tính hiện

đại, tương tác của công nghệ KTS, tính cô đọng của nghệ thuật đồ họa, tính

linh hoạt của minh họa. Triển lãm là nơi quy tụ các tác phẩm nghệ thuật ĐPT

trên các lĩnh vực truyền thông và giải trí được sáng tạo nhờ các ứng dụng

công nghệ số như ảnh số, các phần mềm đồ họa,… Các tác phẩm thể hiện

cuộc sống, ý tưởng và cái nhìn của thế hệ nghệ sĩ số trẻ của Việt Nam. Đơn

cử như tác phẩm Lay động của Lê Thanh Tùng thể hiện khá rõ đặc trưng của

một tác phẩm mỹ thuật ĐPT, đó là kết hợp sử dụng ảnh chụp KTS với hình vẽ

bằng sự trợ giúp của máy vi tính và kỹ xảo xử lý hình ảnh, biên tập ghép nối

hình ảnh… Tác phẩm Bỏ rơi [PL.2, H.18] của Nguyễn Trung Trực mang

phong cách đồ họa cao. Tác phẩm bố cục tích hợp nhiều nguồn như: ảnh

KTS, nghệ thuật chữ và kỹ xảo vi tính một cách nhuần nhuyễn và sáng tạo, để

lại những ấn tượng tốt cho người xem. Triển lãnm “Cứ làm đi” được tổ chức

thường niên tạo nên một “sân chơi” dành cho những người trẻ, năng động,

sáng tạo và đam mê nghệ thuật KTS. Nó đã gây được nhiều ảnh hưởng tốt đối

với công chúng quan tâm đến nghệ thuật KTS. Tiếc rằng sau 5 năm duy trì Cứ

làm đi được tổ chức luân phiên tại Hà Nội và TP. HCM, cho đến nay thì Cứ

làm đi đã không còn được duy trì tổ chức hàng năm nữa.

Triển lãm Digital Art: Unreal 49,9% (Ngày 20/10 đến 21/10 /2007 tại

phòng triển lãm Mai số 16 Nguyễn Huệ, Q.1, TP. HCM). Kết hợp giữa kỹ

năng và sự sáng tạo, tác phẩm của các nghệ sĩ số mang chủ đề “Ảo giác”

49,9% là nhật ký hành trình của những giấc mơ trong cuộc sống của mỗi

người. Nơi cuộc sống hiện tại và một thế giới mới lạ được xây dựng trên nền

tảng là những cây bút chì, những nét vẽ, những mảng màu, và những giấc

mơ… Nổi bật trong số tác phẩm tại triển lãm là loạt tác phẩm KTS của tác giả

Phan Vũ Linh (Marooned) với tác phẩm Tôn Ngộ Không [PL.2, H.17], Trọng

Thủy [PL.2, H.16]…

Triển lãm Mộng du và Huyền thoại được sự giúp đỡ từ các đơn vị tài

trợ Red Brand Builders, GameLoft, Thế giới Số. Triển lãm khai mạc tại

Phòng triển lãm Van Art, Quận 1, TP. HCM. Những ký ức về cội nguồn,

huyền thoại, lịch sử, những câu chuyện thần tiên, những mộng mị trong trí

tưởng tượng về một thế giới siêu nhiên... Mộng du và Huyền thoại đưa người

xem lạc vào thế giới hư hư, thực thực của lịch sử và thế giới ảo, mông lung và

huyền bí. Các tác phẩm cũng thể hiện những cảm xúc và “nỗi ám ảnh” của

những tác giả trẻ thuộc nhóm nghệ sĩ KTS Unreal 49,9%.

Triển lãm tranh vẽ trên máy vi tính do Câu lạc bộ họa sĩ trẻ thuộc Hội

Mỹ thuật Việt Nam với chủ đề Nghệ thuật thị giác KTS. Triển lãm được tổ

chức tại Viện Goethe, Hà Nội. Bảy tác giả trẻ Phạm Bình Chương, Ngô Bá

Hoàng, Nguyễn Quang Huy, Lê Quý Tông, Nguyễn Thị Yên Trang, Ngô Đức

Trí và Trần Lưu Tuấn đã giới thiệu cho các người xem những bức tranh vẽ

bằng máy vi tính với những bố cục lạ và ấn tượng. Điển hình như tác phẩm

Cá vàng [PL.2, H.19] của Phạm Đình Chương. Với sự trợ giúp của máy vi

tính thông qua kỹ xảo biên tập hình ảnh KTS, tác giả đã thể hiện một thế giới

siêu thực, ước mơ với những chú cá vàng bơi trong một môi trường trong

sạch, thay vì bị nhốt quanh quẩn trong những bọc nylon nước tù túng… Mặc

dù còn bị một số hạn chế về kỹ thuật, kỹ xảo thể hiện nhưng tác phẩm Sống

giữa xã hội nhân bản vô tính của Ngô Bá Hoàng [PL.2, H.109], đã thể hiện

phần nào những suy tư của tác giả về một hiện thực xã hội nhân loại thời hiện

đại: “xã hội nhân bản vô tính”.

Hội Mỹ thuật TP. HCM cũng tổ chức được một số triển lãm về digital

art của các họa sĩ Phạm Đỗ Đồng, Phan Phương, Lê Kinh Tài. Triển lãm gồm

50 tác phẩm nghệ thuật KTS của 13 sinh viên khoa Mỹ thuật ứng dụng trường

Đại học Mỹ thuật TP. HCM tại 218A Pasteur, Quận 3, TP. HCM. Cuộc triển

lãm của nhóm vừa có ý nghĩa chào mừng 95 năm thành lập trường Đại học

Mỹ thuật TP. HCM (1913-2008), vừa có ý nghĩa giới thiệu những gương mặt

họa sĩ thiết kế mới của khoa mỹ thuật ứng dụng. Ngoài ra, các tác giả tham

gia triển lãm cũng đi tìm kiếm cái riêng, cái mới để khẳng định tài năng thông

qua hình tượng nghệ thuật phong phú từ những câu chuyện lịch sử, tác phẩm

văn học Việt Nam. Đó cũng là quan niệm của những nghệ sĩ trẻ trong kỷ

nguyên KTS này.

Triển lãm “Không gian ảo” (tháng 8 năm 2009) đánh dấu sự ra đời của

một câu lạc bộ Nghệ thuật KTS (Digital Art) đầu tiên ở Việt Nam (Điêu khắc

gia Phan Phương làm Chủ nhiệm, Họa sĩ Lê Kinh Tài làm Phó Chủ nhiệm câu

lạc bộ). Câu lạc bộ Digital Art ra đời là động lực thúc đẩy các họa sĩ tìm tòi

chất liệu mới, trong đó lấy chất liệu KTS là chủ yếu để sáng tạo nghệ thuật.

Sự ra đời Câu lạc bộ Digital Art sẽ khích lệ nhiều họa sĩ yêu thích sáng tác

trên nền KTS mạnh dạn tham gia, góp phần làm đa dạng chất liệu sáng tạo

trong nghệ thuật tạo hình ở Việt Nam… Thông qua triển lãm cho thấy sự sáng

tạo nghiêm túc và niềm đam mê nghệ thuật KTS của các họa sĩ ở TP. HCM.

Tranh KTS trong triển lãm này là cuộc sống được cô đọng lại qua sự sáng tạo

của các tác giả. Điển hình như tác phẩm Rừng xưa đã khép [PL.2,H.20] theo

khuynh hướng minh họa của tác giả Hoàng Tuấn. Bên cạnh đó cũng có những

tranh theo khuynh hướng trừu tượng của các tác giả Lâm Huỳnh Lân [PL.2,

H.25], Bão biển của Phạm Đỗ Đồng [PL.2, H.24]...

Triển lãm Không gian ảo được duy trì tổ chức thường niên tại Hội Mỹ

thuật TP. HCM, tạo ra một “sân chơi” nghệ thuật KTS của câu lạc bộ Digital

Art. Gần đây nhất là triển lãm Không gian ảo 5. Mặc dù số lượng tác phẩm

triển lãm chưa nhiều (chỉ 26 tác phẩm của 16 tác giả) nhưng triển lãm cũng đã

tạo được dấu ấn riêng và mỗi tác giả đều thể hiện rất rõ ý thức sáng tạo và

quan niệm về nghệ thuật trong lĩnh vực nghệ thuật KTS. Các tác phẩm tham

gia triển lãm đều được in trên nhiều loại chất liệu khác nhau: giấy, vải bố,

nhôm, vóc sơn mài… Đề tài sáng tác thể hiện khá phong phú và đa dạng: lãnh

tụ với tác phẩm Bác cháu ta cùng nhau giữ lấy nước của Uyên Huy; chân

dung Giấc mơ [PL.2, H.15] của Hoài Anh, Cô gái đến từ thế giới ảo của

Minh Tuyết; cảm xúc trừu tượng qua tác phẩm Trừu tượng 1 [PL.2, H.27] của

Phan Phương; cuộc sống mưu sinh nơi đô thị qua tác phẩm Ngược xuôi [PL.2,

H.23] của Hoàng Tuấn; chủ đề thiên nhiên hay môi trường [PL.2, H.15]…

Tranh KTS nói riêng và lĩnh vực nghệ thuật ĐPT nói chung ở Việt Nam

đang trong giai đoạn hình thành và phát triển. Mặc dù nó chưa có được sự

quan tâm đúng mức của xã hội nhưng nghệ thuật ĐPT – nghệ thuật KTS đã

và đang đóng góp một phần nhỏ cho sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam.

Tiểu kết

Nghệ thuật ĐPT là một trong những ngành mới, xuất hiện trên thế giới

vào nửa cuối của thế kỷ XX. Tranh KTS cũng được hình thành và phát triển

cùng với phong trào nghiên cứu và ứng dụng ĐPT trong sáng tạo nghệ thuật

trên thế giới. Khi vẽ tranh KTS, họa sĩ dùng kỹ thuật vẽ giống như trong hội

họa giá vẽ. Họ sử dụng các công cụ vẽ KTS nhằm tạo ra tác phẩm một cách

trực tiếp trên máy vi tính. Tất cả các phần mềm hỗ trợ vẽ KTS đều cố gắng

“bắt chước” hội họa giá vẽ thông qua nhiều kiểu cọ vẽ và hiệu ứng chất liệu

khác nhau nhằm tạo ra những hiệu quả thị giác tương tự với hội họa giá vẽ

như sơn dầu, màu nước, than chì... Ngoài những nền tảng tạo hình của nghệ

thuật thị giác, tranh KTS cũng có những đặc trưng riêng. Đó là quá trình số

hóa tất cả những yếu tố thị giác của nghệ thuật thị giác: màu KTS; hình ảnh

KTS; không gian thể hiện của tác phẩm; hình thức tương tác của nghệ sĩ với

tác phẩm và những phương tiện biểu đạt tác phẩm KTS...

Thế giới biết đến nghệ thuật KTS thông qua những cuộc triển lãm nghệ

thuật KTS đầu tiên trên thế giới của những nghệ sĩ: Vera Molnar, Manfred

Mohr, Larry Cuba, Lillian Schwartz, Charles Csuri, Michael Noll, June Nam

Paik, Frieder Nake, John Whitney, Herbert Franke, George Nees từ Đức;

Harold Cohen, Duane Palyka, Darcy Gerbarg, Colette và Charles Bangert…

Họ là những người tiên phong trong lĩnh vực nghệ thuật KTS góp phần đáng

kể cho sự phát triển cuả nghệ thuật KTS thuở mới hình thành.

Thực tiễn nghệ thuật ở Việt Nam cũng tiếp thu nghệ thuật KTS trên thế

giới. Sự xuất hiện của nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam chủ yếu được đánh dấu

bằng sự ra đời các trường cao đẳng, đại học đào tạo nghệ thuật ĐPT và những

cơ sở liên kết đào tạo với nước ngoài thông qua chính sách xã hội hóa giáo

dục và hội nhập đổi mới giáo dục ở Việt Nam. Ở các trường cao đẳng, đại học

công lập: Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí Đồng Nai, Đại học Mỹ thuật Việt

Nam, Đại học Mỹ thuật TP. Hồ Chí Minh... Đối với các trường ngoài công

lập hoặc liên kết đào tạo với nước ngoài: RMIT, ARENA, Raffles LaSalle và

Kent… Mặc dù chưa chuyên về nghệ thuật ĐPT, những cơ sở liên kết đào tạo

với nước ngoài cũng đã cho “ra lò” hàng trăm kỹ sư thiết kế nghệ thuật ĐPT

mỗi năm, góp phần làm đa dạng hóa đội ngũ họa sĩ KTS. Trên con đường đổi

mới, công nghiệp hoá và hiện đại hóa đất nước đã hình thành một thế hệ họa

sĩ KTS mới năng động và tự tin. Họ sẽ là những sứ giả của nghệ thuật Việt

Nam tạo được những dấu ấn trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT thế giới.

Chương 2

ĐẶC TRƯNG CỦA TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM

2.1. Đặc điểm tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

2.1.1. Khái quát nghệ thuật KTS ở Việt Nam và một số nước trong

khu vực

Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hoạt động nghệ

thuật nói chung và triển lãm ở Việt Nam trong những năm gần đây đã bắt đầu

có sự phát triển mạnh mẽ. Xuất hiện nhiều triển lãm hơn, đơn cử như năm

2012 cả nước có 220 cuộc triển lãm mỹ thuật, năm 2013 cả nước có 419 cuộc

triển lãm mỹ thuật [7]. Hoạt động nghệ thuật cũng vì thế mà trở nên sôi động

và có phần nhộn nhịp hơn, với nhiều thể loại tác phẩm phong phú, hấp dẫn,

nhiều khuynh hướng sáng tác và cách tân nghệ thuật. Tuy nhiên, riêng trong

lĩnh vực nghệ thuật KTS thì thực tế cho thấy rằng việc phát triển nghệ thuật

KTS ở Việt Nam hiện nay vẫn còn manh mún, bộc phát chưa có những chiến

lược phát triển dài lâu. Về định hướng phát triển nguồn nhân lực nghệ thuật

KTS: khảo sát 10 trường trung cấp, cao đẳng, đại học trực thuộc Bộ Văn hóa,

Thể thao và Du lịch có đào tạo các ngành có liên quan đến nghệ thuật KTS

nhưng vẫn chưa có sự thống nhất và liên thông về chương trình, giáo trình

cũng như định hướng phát triển nghệ thuật KTS khi người học tốt nghiệp. Về

định hướng sáng tác nghệ thuật KTS: qua khảo sát 100 tranh KTS tại các triển

lãm KTS trong nước như: triển lãm Cứ làm đi, Unreal 49,9%, Mộng du và

Huyền thoại… thì có đến 93% tranh vẽ theo lối tạo hình phương Tây (hình

thức thể hiện theo các họa phái như: Ấn tượng, Siêu thực, Lập thể, Trừu

tượng…). Mặc dù vậy, phương pháp sáng tác của các nghệ sĩ KTS ở Việt

Nam hiện nay vẫn chưa có định hướng một cách rõ nét. Đa số chỉ là những

thể nghiệm theo nhiều khuynh hướng nghệ thuật khác nhau. Hơn nữa, rất cần

có một cơ chế, hệ thống chính sách, chiến lược cho sự phát triển của nghệ

thuật KTS nhằm tạo môi trường thuận lợi để phát triển nghệ thuật KTS trong

nước và hội nhập cùng với các nước trong khu vực như: Thái Lan, Malaysia,

Philippine, Indonesia, Singapore…

Indonesia với 300 nhóm dân tộc được phản ánh rõ nét thông qua sự đa

dạng của các hình thức nghệ thuật và thủ công mỹ nghệ truyền thống. Mặc dù

vậy, tranh KTS ở Indonesia tương đối ít và bị lu mờ do thế giới nghệ thuật chỉ

tập trung vào những nước giàu truyền thống nghệ thuật như Trung Quốc, Ấn

Độ và các nước đang nổi như Hàn Quốc, Nhật Bản. Tuy nhiên gần đây,

phương Tây bắt đầu quan tâm đến Indonesia. Nghệ thuật của quốc gia Hồi

giáo đông dân nhất thế giới này đang trỗi dậy và dần khởi sắc. Kể từ khi nền

dân chủ ra đời (năm 1998) ở Indonesia sau nhiều thập kỷ dưới chế độ quân sự

Suharto, gần đây mới bắt đầu có tự do thể hiện nghệ thuật [61] điển hình như

tác phẩm The Stylist của Dhanank Pambayun [PL.2, H.46], Milf Hunter của

Mateusz Michalski [PL2, H.51], tác phẩm Gorgeous women của Mario

Wibisono [PL.2, H.52]. Theo đó, trong lĩnh vực tranh KTS cũng xuất hiện

những chủ đề về biến đổi chính trị - xã hội được đề cập nhiều, cùng với sự hội

nhập văn hóa của quá trình toàn cầu hóa như tác phẩm Digital Era của Teddy

Soegiarto [PL.2, H.47], tác phẩm Road trip Anyone của Cindy Handoyo

[PL.2, H.43]. Hiện nay, nghệ thuật đương đại nói chung và tranh KTS của

Indonesia nói riêng vẫn giữ được bản sắc bản địa một cách mạnh mẽ [99] như

trong tác phẩm Mystery and mystical blinks của Lidya Adventa [PL.2, H.49],

tác phẩm Ramayana battle của Bimanurin [PL.2, H.50]. Hiện nay, tranh của

những họa sĩ Indonesia nổi tiếng có giá khá cao trên thị trường quốc tế và tại

các cuộc đấu giá ở Jakarta và Singapore.

Đối với Singapore, nghệ thuật Singapore bao trùm nhiều lĩnh vực mang

tính đa khía cạnh. Do sự hấp thụ nhiều nền văn hóa tạo nên xã hội, hình thức

nghệ thuật phát triển theo hướng đa văn hóa. Sự hòa trộn của văn hóa nghệ

thuật châu Âu với châu Á làm cho nghệ thuật Singapore trở nên khá đặc biệt

chẳng hạn như tác phẩm Dragon and giant eagles của Sandara [PL.2, H.31].

Tuy nhiên tranh KTS của Singapore vẫn bị ảnh hưởng của văn hóa nghệ thuật

Trung Quốc nhiều như tác phẩm Landscape của Derrick Song [PL.2, H.30],

Fishing của Sandra [PL.2, H.32]. Tranh KTS ở Singapore cũng vì thế mà

không phát triển theo một hướng cụ thể [93]. Theo thống kê của Singapore

Department of Statistics (Bộ Thống kê), triển lãm mỹ thuật ở Singapore đang

có chiều hướng giảm (năm 2009 có 915, đến năm 2012 có 675 và năm 2013

chỉ còn 559 cuộc triển lãm mỹ thuật) [96]. Có thể nói rằng mặc dù Singapore

là một trong những nước có CNTT và cơ sở hạ tầng công nghệ phát triển vào

bậc nhất Đông Nam Á nhưng tranh KTS không phát triển mạnh bằng các

nước lân cận như Malaysia.

Hội họa Malaysia đã và đang hình thành những thay đổi trong cách tiếp

cận mới. Thông qua đó, thế giới biết đến Malaysia dưới góc nhìn tổng quan

về sự phát triển. Thời gian gần đây, những làn sóng chính trị diễn ra nhiều

trong nước và do đó các họa sĩ đương đại lại tập trung vào việc phát triển và

mở rộng các hình thức hội họa. Họ đã dần chuyển sang khám phá những môi

trường ở mức độ thử nghiệm nhiều hơn, tìm kiếm những hình thức mới đặc

biệt là trong các lĩnh vực văn hóa, thẩm mỹ, lịch sử và xã hội [93]. Tranh

KTS của Malaysia, thường thể hiện những băn khoăn về văn hóa và lịch sử

thông qua khả năng của người nghệ sĩ để tạo thành một cảm giác thẩm mỹ

hoài niệm về những kỷ niệm đẹp của đất nước. Một trong những nghệ sĩ KTS

Malaysia theo khuynh hướng này là tác giả Chong Fei Giap với chùm tác

phẩm về hoài niệm như tác phẩm Floating village girl [PL.2, H.44]. Đôi khi,

tư tưởng biểu hiệu trong tác phẩm cũng gợi lên hoặc tái khẳng định bản sắc

chủng tộc... như trong tác phẩm Comic fiesta [PL.2, H.45]. Họ sử dụng nghệ

thuật như là một mô hình biểu cảm cho những ý tưởng gây tranh cãi hơn là

khám phá khả năng vận động chính trị trong cấu trúc và hình thức của một

môi trường nhất định.

Nghệ thuật tạo hình Thái Lan chủ yếu chịu ảnh hưởng của những tác

phẩm mỹ thuật tôn giáo, những bức bích họa bên trong đền thờ và cung điện

của Phật giáo. Những chủ đề thường được mô tả là những nhân vật liên quan

đến Phật giáo, chẳng hạn như câu chuyện cuộc đời của Đức Phật, những câu

chuyện của ba thế giới (trời, trái đất và địa ngục), và cũng có những người

liên quan đến phong tục tập quán của quốc gia này [45]. Các tác phẩm phản

ánh mục đích khác nhau: để làm đẹp và đề cao các nơi thờ phượng, để thúc

đẩy Phật giáo và để giáo dục mọi người thông qua hình ảnh. Nghệ thuật Thái

Lan được biêt đến nhiều qua thế hệ Nghệ sĩ Thái trưởng thành từ những năm

1950 đến 1960 của thế kỷ XX và được quốc tế hoan nghênh, ghi nhận qua

nhiều tác phẩm đẹp. Họ đã thành công trong việc ghi dấu ấn của mình trong

nghệ thuật đương đại Thái Lan [76]. Hiện nay, các sử gia nghệ thuật, các nhà

phê bình và các giám tuyển đang tập trung nhiều vào các nghệ sĩ trẻ, những

người sinh ra trong thập niên 1970 và thập niên 1980, đang hình thành xu

hướng mới tách ra từ những kinh nghiệm của các nghệ sĩ thế hệ trước. Bên

cạnh những tác phẩm hội họa, cũng đã xuất hiện những tác phẩm truyền thông

mới (dựa trên nền tảng KTS). Các nghệ sĩ Thái trẻ tiếp xúc ứng dụng rộng rãi

với những tiến bộ công nghệ như Facebook, Twitter và các thiết bị thông

minh đã tạo điều kiện thuận lợi và khuyến khích sử dụng công nghệ trong

thực hành nghệ thuật của họ [76]. Tranh KTS ở Thái Lan hiện nay cũng có

nhiều khuynh hướng của phương Tây như trong tác phẩm To the waterfall của

Wanchana Intrasombat [PL.2, H.36]. Bên cạnh đó, cũng có những tranh KTS

mang âm hưởng Thái, chẳng hạn như trong tác phẩm Dinner của Aekkarat

Sumutchaya [PL.2, H.33], hay trong Phaya Naga Daegom của Jaturong Asdj

[PL.2, H.35]. Cùng với xu hướng dân tộc, đó là sự pha tạp của nhiều trường

phái nghệ thuật. Nội dung và đề tài của tranh cũng đa dạng và phong phú, như

trong Chaotic scenery of the Bangkok của Patipat Asavasena [PL.2, H.34]…

Philippines có một cộng đồng nghệ thuật lớn và mạnh mẽ nhất Đông

Nam Á khác bởi lẽ nó bắt nguồn từ bốn di sản văn hóa lớn của châu Á, châu

Âu, Mexico và Mỹ [51]. Kể từ những năm 1980 của thế kỷ XX, đây là

khoảng thời gian đặc trưng cho sự phục hưng nghệ thuật truyền thống và nghệ

thuật dân tộc. Các tác phẩm KTS của Philippines cho thấy sự phát triển nghệ

thuật KTS của họ với sự trợ giúp của công nghệ kỹ thuật số. Tất cả họa sĩ

tham gia sáng tác nghệ thuật KTS đều cho thấy sự tích hợp của công nghệ và

phương tiện truyền thông phong phú. Những nghệ sĩ trẻ tuổi có thể ảnh hưởng

đến văn hóa bằng cách sử dụng các giá trị tích cực của truyền thống trong quá

trình vận động và phát triển của mình [41]. Những thế hệ họa sĩ mới thể hiện

cảm xúc cá nhân của họ do sự ảnh hưởng của những phong trào nghệ thuật

lớn tại châu Âu và châu Mỹ chẳng hạn như tác phẩm Confused của Walter

Aquino Narvasa [PL.2, H.37]. Những phong trào này đã ăn sâu vào tâm thức

của các nghệ sĩ và hình thành nên bản sắc riêng trong tranh KTS của

Philippines như Intergalactic Extravaganza [PL.2, H.40] hay From Hell

[PL.2, H.41] của Reynan Sanchez. Bên cạnh những vấn đề xã hội, khuynh

hướng sáng tác hướng về thiên nhiên, môi trường và cuộc sống đô thị… cũng

thường được các nghệ sĩ KTS Philippines thể hiện. Michael Vincent Manalo

là một trong những nghệ sĩ theo đuổi khuynh hướng này với những tác phẩm

The Old Cloud [PL.2, H.39], The Tales From Lost Autumn Days [PL.2, H.42]

hay tác phẩm The remembrances of the Soul [PL.2, H.38]…

2.1.2. Về thể loại tranh KTS ở Việt Nam

CNTT ngày nay dường như đã xóa nhòa khoảng cách địa lý, biên giới,

tạo nên những mối liên kết thông tin, kinh tế, văn hóa… tác động lẫn nhau

dẫn đến sự hình thành những loại hình nghệ thuật mới ở Việt Nam. Sự phát

triển đa dạng của thực tiễn nhiều khi vượt ra khỏi những nhận thức vốn có đã

lỗi thời, cũng như những chính sách quản lý văn hóa thụ động, thay đổi chậm,

không có khả năng tự đổi mới thích ứng với thời đại [37]. Nhà Phê bình mỹ

thuật Nguyễn Quân nhận định:

... Nó không cần trường phái như một khuynh hướng thẩm mỹ, tinh

thần nhất quán, xóa bỏ sự thống nhất và tính kết cấu của ngôn ngữ

nghệ thuật, tính ‘vĩnh cửu’ của giá trị và cái đẹp. Nó bất chấp phong

cách cá nhân dù rất đề cao tính ‘địa chỉ’ độc nhất vô nhị của tác

phẩm – sự kiện. Xã hội thông tin, toàn cầu hóa và truyền thông hóa

làm cho các ngành nghệ thuật tách biệt nhau đan hòa vào nhau, tính

đại chúng và tính cộng đồng, sức mạnh của ý niệm, ý tưởng được

đặt trước tính thẩm mỹ... [37, tr.95].

Trong đời sống mỹ thuật Việt Nam hiện nay đang phát triển dạng nghệ

thuật vẽ trên máy tính. Do đặc trưng của nghệ thuật ĐPT, tranh KTS có thể

tồn tại ở nhiều hình thức khác nhau: in KTS; hoặc được kết hợp với các chất

liệu khác (trong nghệ thuật tradigital); hoặc được hiển thị dạng KTS trên các

màn hình (thuận tiện cho việc truyền thông tác phẩm trên các phương tiện như

truyền hình, internet…). Hơn nữa, nếu xét về hình thức biểu đạt bằng chất

liệu KTS cũng có nhiều dạng: Algorithmic (nghệ sĩ sử dụng những giải thuật

toán học để tạo ra tác phẩm); Artscene (tác phẩm được sáng tác dựa vào

những mẫu dạng vi mạng trên nền vi tính); Computer graphics (Đồ họa máy

tính), Digital illustration (tác phẩm minh họa KTS là những hình vẽ đồ họa

được máy vi tính tạo ra thông qua tài năng của họa sĩ); Tradigital (họa sĩ kết

hợp những kỹ thuật của hội họa giá vẽ truyền thống với sử dụng máy vi tính

để tạo ra tác phẩm)… Tuy nhiên, nếu xét về thể loại tranh, họa sĩ KTS Việt

Nam thường khai thác trong sáng tạo nghệ thuật hiện nay tập trung vào một

số thể loại sau:

Một là, tranh nghệ thuật tạo hình. Hòa cùng với không khí đổi mới

trong nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế, văn hóa… ở nước ta, mỹ thuật tạo

hình cũng đang chuyển mình phát triển với nhiều phương thức biểu đạt ngày

càng đa dạng và phong phú. Hơn nữa, do tính quốc tế hóa của nghệ thuật nên

trong quá trình hội nhập quốc tế, ở Việt Nam đã xuất hiện nhiều họa sĩ vẽ

tranh KTS, tìm kiếm những thử nghiệm chất liệu KTS trong lĩnh vực nghệ

thuật tạo hình. Nhiều cách tiếp cận và phản ánh cuộc sống theo cách nhìn,

cách tư duy, cách cảm và cách vẽ khác nhau với nhiều phong cách, nhiều

khuynh hướng sáng tác khác nhau: Trừu tượng, Siêu thực, Lập thể… Bên

cạnh những tranh vẽ theo lối tả thực như Vô thoại của tác giả Phan Hùng

Phước [PL.2, H.79], cũng có nhiều tranh KTS với khuynh hướng sáng tác và

nội dung đa dạng, phong phú, chẳng hạn như Đảo bay của Đỗ Cường Quý

[PL.2, H.106], Random subconscious của Lê Vương [PL.2, H.105], Đêm

trung thu của Nguyễn Quang Huy [PL.2, H.54]…

Hai là, tranh minh họa. Thực chất tranh minh họa là những tác phẩm

minh họa cho các truyện ngắn, thơ, tản văn, bài báo đăng trên báo, ấn phẩm

hay các phương tiện truyền thông khác. Ở Việt Nam, tranh minh họa cũng rất

đa dạng về phong cách, chất liệu, phương tiện biểu đạt… Tuy nhiên, chúng

đều là những tác phẩm đồ họa trên các phương tiện truyền thông, có sự gắn

kết cảm xúc với những bài thơ, tản văn, truyện ngắn… Nhưng nếu đứng độc

lập, chúng đều mang đầy đủ giá trị giống như một tác phẩm mỹ thuật. Tranh

minh họa ở Việt Nam cũng thường sử dụng hình ảnh cung cấp những thông

tin thị giác cho khán giả khi thưởng ngoạn những tác phẩm văn học thuộc

nghệ thuật ngôn từ. Điển hình như trong tác phẩm Sơn tinh – Thủy tinh của

Phan Vũ Linh [PL.2, H.100], tác giả sử dụng ngôn ngữ của hình ảnh (nghệ

thuật thị giác), miêu tả, khắc họa nhân vật Sơn tinh trong truyện Sơn tinh –

Thủy tinh (nghệ thuật ngôn từ). Chỉ với một khung hình tĩnh bố cục đã cho

người xem thấy được sự ác liệt của cuộc giao chiến sinh tử giữa Sơn tinh với

Thủy tinh. Giữa một bên là cái thiện, một bên là cái ác, tác giả Phan Vũ Linh

đã thành công trong cách minh họa của mình. Toàn bộ nội dung và cốt truyện

được lột tả rất sinh động. Qua nét bút tả thực điêu luyện của họa sĩ, cuộc giao

chiến hiện lên sinh động [PL.2, H.101], [PL.2, H.102]. Tranh minh họa cũng

được các họa sĩ KTS Việt Nam thể hiện theo nhiều khuynh hướng nghệ thuật

đa dạng như: Bóng bay của Đào Duy Tùng [PL.2, H.66], Lý tưởng về một thế

giới không có thật của Nguyễn Duy Bảo [PL.2, H.69], Mặt nạ của Nguyễn

Giang Anh [PL.2, H.94], Minh họa cũa Nguyễn Thanh Nhàn [PL.2, H.112]...

Có thể nói, bằng tài năng và tâm huyết của mình, các họa sĩ KTS Việt Nam đã

thể hiện nhiều tranh minh họa KTS thành những tác phẩm mỹ thuật thực thụ.

Ba là, tranh nghệ thuật màn hình. Đây là những tác phẩm được sáng tác

trên máy tính. Nó chủ yếu được sử dụng để hiển thị và trang trí trên màn hình

máy tính, phục vụ cho lĩnh vực truyền thông phim ảnh. Nghệ thuật màn hình

chủ yếu kết hợp với các kỹ năng sản xuất phân tích, sáng tạo và thực tiễn cần

thiết trong ngành công nghiệp điện ảnh và truyền hình. Cùng với sự phát triển

của các phương tiện truyền thông đại chúng, ở Việt Nam hiện nay, hình thức

của tranh nghệ thuật màn hình thường là Trừu tượng như tác phẩm Lễ Hội

[PL.2, H.74] và Tái sinh của tác giả Phạm Đạt [PL.2, H.134], chỉ đơn giản là

dùng những hiệu ứng chuyển động của đường nét và những mảng màu đan

xen, quyện lẫn vào nhau, chuyển động mãnh liệt trên toàn bộ tác phẩm, tạo

nên nhịp điệu, gây thích thú về mặt thị giác cho người xem. Hay trong tác

phẩm Ảo giác của tác giả Vĩnh Phúc [PL.2, H.136] cũng với những đường nét

màu sắc chuyển động xen kẽ nhau, ánh sáng giao thoa trong sự tương phản

của tiền cảnh và hậu cảnh. Qua đó tạo nên sự thích thú cho người xem về mặt

thị giác. Ngoài ra, tranh nghệ thuật màn hình cũng được các họa sĩ KTS Việt

Nam thể hiện ý niệm của mình thông qua một nội dung cụ thể, trực quan và

thường được bố cục trong khung hình nằm ngang để thuận tiện hiển thị trên

màn hình (thường có tỷ lệ 4x3 hoặc 16x9), đơn cử như tác phẩm Đêm trung

thu của Nguyễn Quang Huy [PL.2, H.54].

Bốn là, Truyện tranh và biếm họa. Đã từ lâu trên thế giới, tranh truyện

đã được coi như một công cụ biểu đạt nghệ thuật đặc sắc. Nó có thể phát huy

được thế mạnh về khả năng tạo hình và tư duy sáng tạo của họa sĩ trong lĩnh

vực nghệ thuật, đặc biệt là đồ hoạ. Truyện tranh là một thứ ngôn ngữ dễ xem,

dễ hiểu, một ngôn ngữ mang tính toàn cầu bằng hình ảnh. Trong những năm

gần đây, “nền công nghiệp” truyện tranh cũng đã và đang hình thành ở Việt

Nam nhờ sự phát triển nhanh của công nghệ, truyền thông, KTS và giao lưu

văn hóa nghệ thuật với thế giới. Đơn cử như bộ truyện tranh Long Thần

Tướng của Phong Dương Comic. Đây là bộ truyện tranh không chỉ dừng lại ở

hình thức giải trí mà còn là công cụ truyền tải những kiến thức về văn hóa,

lịch sử... của dân tộc đến công chúng trong và ngoài nước. Các triển lãm về

truyện tranh cũng thường xuyên giới thiệu các họa sĩ trẻ, nhiệt huyết và tài

năng của lĩnh vực truyện tranh ở Việt Nam.

Biếm họa cũng là một loại hình mỹ thuật - báo chí, thường xuyên có

mặt trên các báo và tạp chí. Những năm gần đây, đội ngũ vẽ tranh biếm hoạ

đã phát triển mạnh về số lượng (Hội Mỹ thuật Việt Nam có 19 hội viên

chuyên vẽ tranh biếm hoạ), đã xuất hiện một đội ngũ họa sĩ trẻ. Một số tạp chí

chuyên về biếm hoạ như Tuổi trẻ cười… đã xuất bản thường xuyên. Báo Thể

thao Văn hoá đã tổ chức cuộc thi vẽ tranh biếm họa toàn quốc 2 năm một

lần… Nội dung các tranh biếm hoạ chủ yếu là những vấn đề ở trong nước, rất

ít tác giả vẽ về những vấn đề quốc tế. Đơn cử như tác phẩm Mr. Santa quậy ở

Việt Nam [PL.2, H.117], tác giả Vũ Huy Anh mô tả nhân vật ông già Noel

Santa khi đến Việt Nam, trải qua những “dịch vụ” tại một khu phố “văn hóa”.

Với cách xây dựng hình tượng nhân vật một cách dí dỏm và hài hước, họa sĩ

cũng đã cho người xem một chút thư giãn với góc nhìn trào lộng.

Năm là, tranh đồ họa ứng dụng. Phát triển mạnh mẽ trên các lĩnh vực

như đồ hoạ công thương nghiệp, đồ hoạ ấn loát. Đội ngũ sáng tác có tính

chuyên nghiệp cao và chất lượng, tập trung chủ yếu vào các họa sĩ trẻ, góp

phần quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội. Mặc dù đội

ngũ này ngày càng đông đảo nhưng các sáng tác còn phụ thuộc vào thẩm mỹ

của người đặt hàng, đặc biệt là trong lĩnh vực đồ hoạ công - thương nghiệp

nên chưa phát huy hết được khả năng sáng tạo của họa sĩ và tên tuổi tác giả ít

được biết đến. Hình thức khai thác KTS trong mỹ thuật ứng dụng quảng cáo

cũng được sử dụng rất nhiều như tác phẩm Quảng cáo Coca-Cola [PL.2,

H.95], tác phẩm có sự kết hợp của hình ảnh từ nhiều nguồn khác nhau, hình

chụp, hình vẽ, nghệ thuật chữ… để thiết kế quảng cáo. Tác giả sử dụng kỹ

xảo vi tính để cắt và ghép hình ảnh quả mận mọng nước đã được ăn một phần

với hình ảnh lon nước Coca-Cola “mọng nước”, tạo cảm giác tươi mát và hấp

dẫn cho sản phẩm, đem lại ấn tượng thị giác tốt cho khách hàng.

Xu hướng đồ họa ứng dụng phát triển rất nhanh và có triển vọng nhất

cho thị trường quảng cáo ở Việt Nam. Đồ họa vi tính đã được ứng dụng vào

thiết kế mẫu, xử lý ảnh, và được áp dụng rộng rãi trong công nghệ in offset

bốn màu. Trình bày báo chí, ảnh quảng cáo, dàn trang... đều được thực hiện

nhờ sự trợ giúp của máy vi tính. Thông qua đó, đồ họa vi tính đã khẳng định

vị trí của mình trong lĩnh vực in ấn và dàn trang. Với công nghệ in ấn tiên

tiến, mọi công đoạn trước đây phải làm thủ công nay đã được tự động hóa

hoàn toàn. Ngay cả với công nghệ còn lạc hậu ở Việt Nam, máy tính cũng đã

thay thế con người trong một số giai đoạn, nhất là giai đoạn thiết kế, xử lý và

tách màu… Tranh ảnh, ấn bản đồ họa ngày càng được cải thiện đẹp hơn, hấp

dẫn hơn. Sự thiết thực và hữu dụng cuả Đồ họa vi tính đã lấp đầy những lỗ

hổng là điểm yếu của mỹ thuật ứng dụng Việt Nam trong quá khứ. Những

mảng đề tài, thể loại tranh truyện, tranh minh hoạ sách báo, hoạt hình... ở Việt

Nam trước kia còn nghèo và đơn điệu. Sản phẩm sách báo, tạp chí được in

trên giấy tái chế và còn bị khống chế về màu sắc trong công nghệ in tipo.

Nhưng giờ đây, thị trường sách báo, tạp chí đã ứng dụng công nghệ in offset

nhiều màu rất sống động… Có thể cảm nhận thấy được sự phát triển nhanh

chóng của thị trường sách báo văn hoá phẩm hiện nay.

Sáu là, tranh cổ động. Những năm gần đây, tranh cổ động đã phát triển

mạnh mẽ với các cuộc phát động thi sáng tác về các sự kiện quan trọng và kỷ

niệm các ngày lễ lớn hàng năm. Các cuộc thi của Hội Mỹ thuật Việt Nam và

của Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm cùng với việc tổ chức thi sáng tác

tranh cổ động toàn quốc. Ở các thành phố lớn và các địa phương đã thu hút

được đông đảo các họa sĩ tham gia sáng tác loại hình này.

Ngôn ngữ tranh cổ động đã có những thay đổi theo hướng cô đọng và

hiện đại hơn [PL.2, H.98]. Bên cạnh các sáng tác tranh cổ động vẽ tay, kỹ

thuật đồ hoạ vi tính đã góp phần giúp các họa sĩ vẽ tranh cổ động sáng tác

được nhanh chóng và tinh tế hơn [PL.2, H.97]. Tuy nhiên, hiện nay một số tác

giả tranh cổ động đã sử dụng ảnh quá nhiều, một số trường hợp vi phạm bản

quyền về hình ảnh. Một số tác giả còn theo lối mòn từ ngôn ngữ cho đến hình

tượng nghệ thuật… Bên cạnh những điểm nổi bật trong tranh cổ động, nhiều

tranh KTS gần đây có phương thức thể hiện vẫn chưa thực sự phong phú và

đa dạng. Hầu hết những tranh này thường sử dụng kỹ thuật in offset trên giấy

hoặc in KTS (digital printing) trên các chất liệu. Trong khi đó, các họa sĩ KTS

trên thế giới thường kết hợp KTS với nhiều chất liệu khác nhau trong tranh

nghệ thuật tradigital, thậm chí là họ còn kết hợp cả với âm thanh và hình ảnh

động nhằm đem lại hiệu quả cao về mặt truyền thông cho tác phẩm.

2.1.3. Về xây dựng hình tượng nghệ thuật và đề tài sáng tác

Trong Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 về “tiếp tục xây dựng

và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”, Đảng ta đã nhận định

khái quát về hoạt động văn học nghệ thuật nói chung của Việt Nam như sau:

… Trong một số trường hợp, có biểu hiện cực đoan, chỉ tập trung tô

đậm mặt đen tối, tiêu cực của cuộc sống hiện tại, thậm chí xuyên

tạc, bóp méo lịch sử hoặc bị các thế lực thù địch lôi kéo, đã sáng tác

và truyền bá các tác phẩm độc hại, đi ngược lại với lợi ích của nhân

dân và đất nước... Tình trạng nghiệp dư hoá các hoạt động văn học,

nghệ thuật chuyên nghiệp có chiều hướng tăng lên. [12]

Hình thức tranh KTS ở Việt Nam thường bị ảnh hưởng bởi những

khuynh hướng nghệ thuật thế giới. Tuy nhiên, sự lai tạp phong cách hiện nay

mới là điều đáng lo ngại. Nguyên nhân chính là do internet đã xoá nhòa đi

ranh giới giữa các quốc gia và lãnh thổ. Họa sĩ KTS ở Việt Nam có thể tham

gia bất kỳ một trào lưu, trường phái hay chọn một phong cách nào mà họ ưa

thích trên thế giới thông qua môi trường internet, chia sẻ thông tin và tác

phẩm ở nhiều diễn đàn trên toàn thế giới. Nhưng trong qua trình giao lưu văn

hóa nghệ thuật, nếu họa sĩ không có bản lĩnh và tay nghề vững chắc, việc lắp

ghép và lai tạo nhiều phong cách trong một tác phẩm là điều khó tránh khỏi.

Tranh KTS ở Việt Nam hiện nay có nội dung đa dạng và phong phú

nhưng chưa thực sự đặc sắc. Chủ yếu tập trung vào thể loại Nghệ thuật Ý

niệm (Concept arts). Ở thể loại này, họa sĩ KTS thỏa sức bay bổng với thế

giới của trí tưởng tượng phong phú… Họa sĩ xây dựng nhân vật không có thật

như trong tranh Chuồn chuồn vàng của Ngụy Thùy Ngân [PL.2, H.60], hoặc

nhân vật trong văn học như Lão Hạc của Đào Quang Huy [PL.2, H.121]; cảnh

vật như tác phẩm Fantasy của Trương Huyền Đức [PL.2, H.28], Bóng bay

của Đào Duy Tùng [PL.2, H.66]; quái vật như trong tranh Ký sinh trùng của

Đặng Mỹ Linh [PL.2, H.116]... Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có những đề tài

mang tính thời sự được một số ít các họa sĩ KTS thể hiện: sự kiện chính trị, xã

hội, thể thao, hoặc những vấn đề liên quan đến môi trường… Đơn cử, trong

tranh Cái chết trắng do tác giả luận án thể hiện [PL.2, H.97], muốn cảnh báo

về “cái chết trắng” cho những ai sử dụng ma túy. Tác phẩm được bố cục đơn

giản bằng những hình ảnh gần gũi và quen thuộc với người xem: điếu thuốc,

khói thuốc, sọ người, bóng ma… mong tạo nên hiệu quả tốt về mặt thị giác

đồng thời cũng mang ý nghĩa giáo dục. Trong một tác phẩm khác về đề tài

môi trường Thảm họa nhân loại [PL.2, H.98]. Toàn bộ tác phẩm là sự cách

điệu hình tượng trái đất đang trong tình trạng “cháy” rừng kết hợp với nghệ

thuật chữ, tương phản về màu và sắc độ: nóng đỏ của lửa, xanh của rừng, tối

đen của sự chết chóc, trắng sáng của sự sống… cũng để lại những ấn tượng

mạnh về mặt thị giác và mang ý nghĩa cảnh báo cho xã hội…

Những đề tài mang tính triết lý nhân sinh, tranh sinh hoạt cũng được

họa sĩ KTS Việt Nam bước đầu chú ý khai thác sáng tác. Trong tác phẩm Nỗi

ám ảnh của mình [PL.2, H.68], tác giả muốn bày tỏ nỗi trăn trở, suy tư về

những vấn đề của môi trường, thiên tai… đang diễn ra. Với kiểu bố cục tự do,

tác giả sắp xếp những mảng màu trầm tối ngang dọc trên toàn bộ mặt tranh

tạo nên hiệu ứng đan xen, chồng chéo và dai dẳng. Mỗi màng màu lại ẩn chứa

những hình ảnh của thiên tai, của những vấn đề về môi trường sống, năng

lượng… mà nhân loại đang phải chịu đựng. Nỗi suy tư đó cứ day dứt và trở

thành nỗi ám ảnh, không phải của riêng tác giả mà là nỗi lo của toàn xã hội.

Tác phẩm Múa Lân của Hoàng Anh Tuấn [PL.2, H.93] lại thể hiện cách nhìn

lạc quan hơn. Tác phẩm thể hiện cảnh sinh hoạt vui tươi ngày tết của một gia

đình. Các nhân vật trong tranh được bố cục ở những “đường mạnh” và “điểm

mạnh” tạo cảm giác ổn định cho tác phẩm. Không khí vui tươi của cảnh sinh

hoạt thể hiện rõ qua gam màu nóng ấm và đường nét chuyển động nhịp nhàng

của những động tác múa lân. Tác phẩm gợi cho người xem cảm giác về một

xã hội thái bình, sung túc, an vui và hạnh phúc…

Những mảng đề tài lấy cảm hứng từ truyền thuyết, lịch sử dân tộc,

truyện cổ tích văn chương Việt Nam chưa được chú trọng nhiều. Nguyên

nhân chính của vấn đề là việc đa số họa sĩ KTS ở Việt Nam hiện nay đều làm

việc cho các công ty nước ngoài, họ vẽ và gia công những sản phẩm thẩm mỹ

cho các công ty đa quốc gia trong lĩnh vực quảng cáo, truyền thông đại chúng,

phim hoạt hình, môi trường thực tế ảo… Chính vì thế mà đề tài bị chi phối

mạnh mẽ bởi đơn đặt hàng và nhu cầu của công chúng trên toàn thế giới. Tuy

nhiên, một số ít họa sĩ KTS gần đây cũng đã bắt đầu để ý đến việc tìm kiếm

cái riêng, cái mới để khẳng định tài năng từ những câu chuyện lịch sử, tác

phẩm văn học Việt Nam: truyền thuyết lịch sử dân tộc, truyện cổ tích, văn

chương cổ điển Việt Nam... Điển hình như tác phẩm Phù Đổng Thiên Vương

của Phan Vũ Linh [PL.2, H.104], xây dựng hình tượng Thánh Gióng từ truyền

thuyết lịch sử. Tác phẩm miêu tả cảnh Thánh Gióng ngồi trên lưng ngựa sắt,

nhổ bụi tre đánh giặc Ân. Bằng lối vẽ tả thực, kết hợp với những hiệu ứng vẽ

lửa do máy tính hỗ trợ, tác giả đã thể hiện thành công trận chiến oanh liệt và

hào hùng của vị “Thánh” nhỏ tuổi Việt Nam. Tác phẩm Từ Hải [PL2,H.103]

đặc tả nhân vật anh hùng trong Truyện Kiều của Nguyễn Du. Với cách vẽ tả

thực, lối bố cục “dồn tâm” chắc chắn đồng thời hướng sự chú ý của thị giác

người xem vào trọng tâm của tác phẩm; khả năng thể hiện chi tiết và công

phu, họa sĩ đã cho người xem thấy được cái bi hùng trong tranh.

2.2. Khuynh hướng sáng tác tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

Thế giới ngày nay đã và đang diễn ra cuộc cách mạng công nghệ lần

thứ năm lớn nhất trong lịch sử của loài người. Sự phát minh ra hàng loạt kiểu

vi tính ngày càng hoàn thiện hơn, tinh vi hơn và có tốc độ xử lý ngày càng

nhanh. Hơn thế nữa, những máy vi tính này được kết nối với nhau thành hệ

thống Internet đã làm thay đổi nhanh chóng cuộc sống của người dân

[25,tr.23-26]. Có thể nói, internet vừa với tư cách một phương tiện kết nối

mỗi cá nhân với thế giới, vừa là một phương tiện truyền thông mới đóng vai

trò quan trọng trong đời sống văn hóa và nghệ thuật đương đại. Trên thực tế,

nghệ thuật trên internet đang dần làm thay đổi những quan niệm truyền thống

về sáng tác và phương thức truyền thông cũng như việc tiếp nhận tác phẩm

nghệ thuật. Các trang web nghệ thuật trong và ngoài nước thường xuyên cập

nhật, đăng tải các thông tin văn hóa nghệ thuật trên toàn thế giới. Đa số các

thông tin này đều được các trang web cho phép công chúng tham gia bình

luận, nhận xét, phát biểu ý kiến của mình. Qua đó đã hình thành nên những

diễn đàn giao lưu, trao đổi hàng ngày, hàng giờ của những người đam mê yêu

thích và hoạt động nghệ thuật. Qua khảo sát thống kê, ở Việt Nam hiện nay có

trên 27 diễn đàn lớn (có trên 2000 thành viên) chuyên về nghệ thuật ở mọi thể

loại khác nhau của nghệ thuật thị giác. Rất nhiều cuộc bàn luận và tranh luận

về nghệ thuật cũng như các sáng tác thể nghiệm của nghệ sĩ KTS đã được tải

lên internet. Ngoài ra, sự phát triển nhanh của các phương tiện truyền thông

hiện đại khác như điện thoại di động, truyền hình với các tính năng kết nối rất

thuận tiện. Trong điều kiện đó, tất cả các khuynh hướng nghệ thuật trên thế

giới đều có thể gây ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động nghệ thuật trong nước.

Thực tiễn nghệ thuật đang diễn ra rất sôi động với nhiều tác phẩm phong phú,

đa dạng, nhiều khuynh hướng và những cách tân nghệ thuật mới mẻ. Họa sĩ

được tự do lựa chọn phương thức thể hiện, lựa chọn thủ pháp, ngôn ngữ biểu

đạt... Trong lĩnh vực nghệ thuật KTS, quá trình tiếp thu này đã tích hợp được

những cái hay, cái tốt đẹp của nền nghệ thuật Việt Nam với hội nghệ thuật thế

giới. Nhà nghiên cứu mỹ thuật Đức Hòa nhận định:

Nhiều sinh viên và các họa sỹ trẻ đã biết tận dụng lợi thế về ngoại

ngữ, vi tính, nhanh nhạy giao tiếp, nắm bắt thông tin thời sự nhà

nghề cộng với bản tính thích sáng tạo cực đoan của tuổi trẻ để đi

tiên phong theo các trường phái nghệ thuật đương đại phương Tây.

Thường thì các trường phái này vì quá mới, quá lạ, chưa kịp Việt

hóa nên bị đa số công chúng và phái già phản ứng, thậm chí bị gây

khó khăn [37, tr.167].

Tranh KTS ở Việt Nam hiện nay có nhiều hướng cách tân nghệ thuật.

Nó vừa tiếp thu nghệ thuật trên thế giới, vừa tích hợp với các hình thức sẵn có

trong hội họa giá vẽ truyền thống. Qua đó làm xuất hiện các khuynh hướng

sáng tác và tìm tòi thử nghiệm của họa sĩ KTS ở Việt Nam hiện nay như:

Hiện thực; Ấn tượng; Lập thể; Siêu thực; Trừu tượng, Pop art…

2.2.1. Khuynh hướng Hiện thực

Sự ra đời của thời đại KTS trên thế giới đã thúc đẩy sự hồi sinh của chủ

nghĩa hiện thực. Trong lĩnh vực nghệ thuật KTS, khuynh hướng hiện thực

phát triển trở lại kể từ khi nghệ thuật chụp ảnh được xem là một phần của

nghệ thuật thị giác. Với sự trợ giúp của công nghệ truyền thông, các loại hình

nghệ thuật trên thế giới có khuynh hướng hợp nhất lại với nhau trong một loại

hình nghệ thuật tổng hợp: nghệ thuật ĐPT. Thừa hưởng sự phát triển nhanh

và vượt bậc của CNTT đặc biệt trong lĩnh vực ảnh KTS, khuynh hướng hiện

thực trong tranh KTS ngày càng phát triển.

Trên thế giới, tranh KTS khuynh hướng hiện thực thường chú ý đến

những đối tượng có thật, tồn tại thật trong đời sống. Họa sĩ sử dụng hình ảnh

thật như là những chất liệu nghệ thuật trong quá trình sáng tạo xây dựng nhân

vật, tính cách, hoặc những hiện tượng tâm lý... đơn cử như trong tác phẩm

Milf Hunter của Mateusz Michalski [PL.2, H.51]. Sự sáng tạo này bằng nghệ

thuật khái quát, điển hình hoá cao và nghệ thuật phân tích tư tưởng, tâm lí

một cách sâu sắc.

Họa sĩ KTS ở Việt Nam theo đuổi khuynh hướng nghệ thuật lấy hiện

thực xã hội và những vấn đề có thực của con người làm đối tượng sáng tác

nhằm cung cấp cho công chúng thưởng thức những bức tranh chân thực, sống

động, quen thuộc về cuộc sống, về môi trường xã hội xung quanh [PL.2,

H.78], [PL.2, H.93]. Đa số họa sĩ theo khuynh hướng này đều có tinh thần dân

tộc. Nhiều người đã sáng tạo được những nhân vật điển hình mang dấu ấn rất

đậm của xã hội và đương thời [PL.2, H.121]. Một số họa sĩ có khuynh hướng

phê phán các biểu hiện xấu xa, tiêu cực trong đời sống xã hội… Đó là những

vấn đề nóng bỏng của cuộc sống ở các thời đại, chứa đựng những hi vọng và

ước mơ của người dân về cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc, diễn tả một

cách chân thật hiện thực khách quan của cuộc sống. Khi bàn về hội họa Việt

Nam đương đại, nhà phê bình mỹ thuật Bùi Như Hương nhận định:

Các thực hành nghệ thuật đương đại ở Việt Nam đã chạm tới những

vấn đề phức tạp như: tự do và giới tính, con người và bản năng, triết

lý nhân sinh, ô nhiễm môi trường, chiến tranh bạo lực, đạo đức xã

hội..., là những vấn đề trước đây không dễ nhìn thấy ở nghệ thuật

hiện đại, cũng như không dễ gì thể hiện bằng ngôn ngữ hội họa,

điêu khắc thuần túy. Các thực hành này mang màu sắc văn hóa xã

hội riêng của Việt Nam [37, tr.63-64].

Tranh KTS theo khuynh hướng Hiện thực ở Việt Nam thường linh hoạt,

nó có thể kết hợp với một phần của cổ điển, đương đại, hình ảnh thực tế, hoặc

độc lập như một phong cách độc đáo riêng biệt như trong tác phẩm

Slumscraper của Trương Huyền Đức [PL.2, H.55]. Thực tế, các họa sĩ KTS ở

Việt Nam thường kết hợp hiện thực với các phương pháp sáng tác khác. Có

những tác phẩm sử dụng yếu tố lãng mạn, kì ảo như tác phẩm Dance of the

month của Đăng Khoa [PL.2, H.56]. Ngược lại, có những tác giả sử dụng

những biện pháp sáng tác dựa vào cái kì ảo và kinh dị nhưng tác phẩm lại

mang xu hướng hiện thực… như tác phẩm Ông già Bán nước ở phố Mai Xuân

Thưởng của tác giả Đặng Hồng Quân [PL.2, H.57], Chuồn chuồn vàng của tác

giả Ngụy Thùy Ngân [PL.2, H.60].

Tranh KTS theo khuynh hướng Hiện thực hoà lẫn với những nét biểu

trưng huyền thoại hoặc lãng mạn rất tinh tế, làm cho các tác phẩm mỹ thuật

KTS rất gần gũi với thiên nhiên, con người, thời đại, đồng thời làm nổi lên

được chất triết lí và niềm khát vọng của người dân như tác phẩm Bờ kênh của

Nguyễn Hoàng Tuấn [PL.2, H.61]… Bên cạnh đó, cũng có một số tác giả xây

dựng những tác phẩm về đời sống nông thôn với hình ảnh của người nông dân

quen thuộc và gần gũi, vẽ tranh phong cảnh, sinh hoạt, tranh chân dung và

tranh tĩnh vật... chẳng hạn như tác phẩm Chân dung ông nội của Đào Quang

Huy [PL.2, H.58], Chân dung của Nguyễn Thanh Nhàn [PL.2, H.111]…

Hiện nay, sáng tác theo khuynh hướng Hiện thực ngày càng phát triển

khi nhiều họa sĩ KTS ở Việt Nam theo xu hướng “phóng sự”, sử dụng hình

ảnh chụp kết hợp với hội họa theo hướng hiện thực, đưa hình tượng con người

vào trung tâm cuộc sống, đơn cử như các tác phẩm Thoát của Lê Quang Dũng

[PL.2, H.59]…

2.2.2. Khuynh hướng Ấn tượng

Trong lối vẽ phong cảnh theo khuynh hướng Ấn tượng, có thể thấy các

họa sĩ dùng các nét vẽ ngắn, quệt màu đa dạng để nắm bắt cái cảnh quan toàn

diện của cảnh vật. Họ thường cũng không chú ý nhiều đến chi tiết của từng

đối tượng được thể hiện trên tranh. Họa sĩ Ấn tượng đánh giá rất cao việc vẽ

ngoài trời và họ hoàn tất bức tranh ngay tại chỗ trước khi điều kiện ánh sáng

thay đổi [20]. Đa số giới họa sĩ Ấn Tượng vẽ bằng sự tương phản của màu sắc

như trong tác phẩm Market của Henk Dowson [PL.2, H.64]. Trên thế giới,

tranh KTS theo khuynh hướng Ấn tượng thường tập trung vào việc dùng màu

sắc để diễn tả ánh sáng như trong tác phẩm Beach của Henk Dowson

[PL.2,H.10]. Hơn nữa, các họa sĩ Ấn Tượng cũng từ bỏ luôn truyền thống cổ

điển trong cấu trúc tác phẩm.

Với sự hỗ trợ của các phần mềm, họa sĩ KTS Việt Nam khi sáng tác có

thể tạo ra những bảng màu tươi sáng không hạn chế giữa các màu với nhau

nhằm tập trung vào sự thay đổi độ sáng trong tranh theo trường phái Ấn

tượng. Do đặc điểm của họa phái Ấn tượng, các tác phẩm mỹ thuật KTS được

họa sĩ Việt Nam vẽ rất nhanh nhằm ghi lại một cách tổng quan khung cảnh

hoặc nhân vật cần diễn đạt và nó được thể hiện một góc nhìn mới, rất ít chi

tiết. Phương pháp sáng tác này hoàn toàn khác với khuynh hướng hội họa

hiện thực, tuy các họa sĩ thường chọn chủ đề về cuộc sống đương thời. Yếu tố

ánh sáng và khung cảnh ngoài trời luôn được họa sĩ vẽ với tông màu sáng dịu

và tinh khiết, chẳng hạn như trong tác phẩm Sân vườn của Trương Huyền

Đức [PL.2, H.62]… Về kỹ thuật thể hiện, họa sĩ KTS ở Việt Nam theo đuổi

khuynh hướng Ấn tượng thường rất đa dạng trong phong cách và kỹ thuật thể

hiện. Họa sĩ vẽ những nét cọ ngắn thể hiện những mảng màu trên toàn bộ bề

mặt tranh, tạo ra một cảm giác chuyển động và chiều sâu của tác phẩm.

2.2.3. Khuynh hướng lập thể

Trên thế giới, họa sĩ theo khuynh hướng Lập thể đã gạt bỏ tư tưởng coi

nghệ thuật là sự mô phỏng thiên nhiên (tư tưởng đã từng chi phối hội họa và

điêu khắc châu Âu thời Phục hưng) [20]. Họ không nhìn sự vật từ một góc

nhìn duy nhất, họ phủ nhận cách biểu hiện đối tượng một cách cụ thể. Họ

luôn đề cao tư duy lí trí và cách nhìn chủ quan, nhấn mạnh vẻ đẹp của đối

tượng với lối diễn tả nhấn mạnh vào những hình khối hình học, như trong tác

phẩm The new Empires của Ty Wilkins [PL.2, H.67] hay trong tác phẩm We

and The color của Nady Azhry [PL.2, H.48]. Trong tác phẩm Lập thể, các đối

tượng được chia nhỏ, phân tích và tái lắp ráp lại một hình thức khác, thay vì

đối tượng miêu tả từ một điểm, các nghệ sĩ mô tả chủ đề từ vô số các góc nhìn

khác nhau, đại diện cho chủ đề trong một bối cảnh lớn hơn, các bề mặt cắt

nhau tại các góc dường như ngẫu nhiên, loại bỏ mọi cảm giác gắn kết của

chiều sâu. Không gian và đối tượng xuyên thấu qua nhau để tạo ra các không

gian phẳng, mơ hồ như trong tác phẩm Picasso Meets Photoshop của Maru

Reside [PL.2, H.65].

Theo khuynh hướng Lập thể trên thế giới, tranh KTS ở Việt Nam cũng

được các họa sĩ vẽ các nhân vật và đối tượng trong tác phẩm là những thành

phần hình học. Đơn cử khảo sát tranh Phong cảnh Hà Nội của Nguyễn Đức

Lợi [PL.2, H.129] các đối tượng trong tác phẩm là khái niệm thay vì là nhận

thức thực tế. Họa sĩ bóp méo và làm biến dạng các đối tượng trong thế giới tự

nhiên. Trong tranh theo khuynh hướng Lập thể, các đối tượng cũng được bố

cục chồng chéo, đan xen nhau trong một không gian nhất định của tác phẩm;

không gian của tác phẩm được diễn đạt đồng hiện ở nhiều thời điểm khác

nhau với nhiều góc nhìn khác nhau như trong tranh Nỗi ám ảnh [PL.2, H.68]

hay Đồng quê [PL.2, H.73]…

2.2.4. Khuynh hướng Siêu thực

Nếu khuynh hướng Hiện thực chủ yếu mô tả và biểu đạt các đối tượng

từ thế giới xung quanh và khuynh hướng Trừu tượng diễn đạt thế giới tinh

thần mà không cần dùng đến các đối tượng cụ thể, thì các họa sĩ theo khuynh

hướng Siêu thực lại muốn kết nối giữa thế giới trừu tượng của tinh thần với

thế giới hiện thực của các đối tượng cụ thể. Thông qua thế giới tự nhiên, họ

gửi gắm những ẩn ý sâu thẳm của người nghệ sĩ. Có thể nói rằng Siêu thực là

khuynh hướng nghệ thuật đặt “phi lý tính” lên trên “lý tính”. Khuynh hướng

này chủ trương giải phóng con người khỏi những “ràng buộc” của xã hội, thể

hiện nội tâm và tư duy tự nhiên, không bị gò bó bởi lý trí, lôgic, luân lý, mỹ

học, kinh tế và tôn giáo... chẳng hạn như trong loạt tác phẩm Tales From Lost

Autumn Days [PL.2, H.42], The remembrances of the Soul [PL.2, H.38] và

The Old Cloud [PL.2, H.39] của tác giả Michael Vincent Manalo. Đa số các

tác phẩm của họa sĩ Siêu thực ghi chép tất cả những trạng thái tâm lý luôn

chuyển biến trong tiềm thức, không phân biệt thực hay mộng, đúng hay sai

như trong tác phẩm Time picture của Gediminas Pranckevicius Imperioli

[PL.2, H.70], hay Comic fiesta của Chong Fei Giap [PL.2, H.45].

Họa sĩ Siêu thực ở Việt Nam cố gắng diễn tả tiềm thức bằng cách biểu

đạt các vật thể, sự vật và hiện tượng diễn ra như thể chúng được thấy trong

những giấc mơ. Đôi khi nó được mô tả theo phong cách vẽ có rất nhiều chi

tiết, trong đó họa sĩ cố gắng vẽ tác phẩm thành bức ảnh thật chi tiết như trong

tác phẩm Ngày mưa của tác giả Nguyễn Hoàng Gia [PL.2, H.86], Ký sinh

trùng của tác giá Đặng Mỹ Linh [PL.2, H.116]… Ngoài ra, họa sĩ Việt Nam

khi sáng tác theo khuynh hướng hội họa này thường tạo ra những chủ thể rất

bình dị được đặt trong một bối cảnh bí ẩn, hoặc hùng vĩ, khiến cho bức tranh

mang một sức sống mới, ý nghĩa mới, như tồn tại trong mơ cùng những sự vật

hiện thực trong trạng thái không thực, đơn cử như trong tác phẩm Lý tưởng về

một thế giới không có thật của Duy Bảo [PL.2, H.69]…

2.2.5. Khuynh hướng Trừu tượng

Tranh theo khuynh hướng trừu tượng thường được họa sĩ giản lược tối

đa các hình tượng quen thuộc của thế giới hiện thực xung quanh. Nếu như

trường phái Hiện thực, Lập thể hay Siêu thực đều dùng cách diễn đạt hình thể

của thế giới hiện thực xung quanh để biểu đạt cảm xúc thì Trừu tượng lại bắt

đầu từ cảm xúc của người nghệ sĩ, sau đó được họa sĩ biểu đạt những cảm xúc

đó thông qua ngôn ngữ “phi hình thể” của nghệ thuật thị giác. Trên thế giới,

họa sĩ khi vẽ hội họa trừu tượng không nhìn sự vật từ một góc nhìn duy nhất,

đồng thời cũng không biểu hiện đối tượng một cách cụ thể. Khuynh hướng

Trừu tượng đề cao cách nhìn chủ quan của người nghệ sĩ. Vẻ đẹp của đối

tượng được họa sĩ diễn tả bằng những hình khối hình học, thậm chí chúng bị

bóp méo hoặc được cường điệu lên. Đa số các tác phẩm trừu tượng chỉ là:

những mảng màu sắc; hình dạng, nét vẽ đậm nhạt, gãy cong rất đa dạng...

Trong nghệ thuật tạo hình, trừu tượng là sự phát huy yếu tố biểu đạt của

đường nét, hình khối, màu sắc để thể hiện ý tưởng hay cảm xúc, hoặc họa sĩ

có thể khai thác tối đa những tác dụng về mặt tâm lý của các yếu tố thị giác:

đường nét, hình mảng, khối, màu sắc, chất liệu... như trong tác phẩm

Fragment của họa sĩ Tim Henderson [PL.2, H.99], hay tranh Bão biển của

Phạm Đỗ Đồng [PL.2, H.24].

Một số họa sĩ Việt Nam vẽ tranh KTS khuynh hướng Trừu tượng cũng

thường sử dụng ngôn ngữ nội hàm của các yếu tố thị giác nhằm gợi lên những

cảm nhận của họa sĩ trước một đối tượng cụ thể, đơn cử như tác phẩm Trừu

tượng 1 của Phan Phương [PL.2, H.27]. Thưởng thức các tác phẩm trừu

tượng, có thể cảm nhận được những rung cảm nội tâm của họa sĩ, như trong

tác phẩm Trừu tượng của Lâm Huỳnh Lân [PL.2, H.25], Trừu tượng của

Nguyễn Xuân Thành [PL.2, H.14] hay tác phẩm Không đề của tác giả luận án

[PL.2, H.115]...

2.2.6. Khuynh hướng Pop Art

Pop art (viết tắt của chữ popular art: nghệ thuật đại chúng) là trào lưu

mỹ thuật xuất phát từ nghệ thuật đại chúng của thời đại công nghiệp. Nó ra

đời vào giữa thập niên 50 của thế kỷ XX và gắn liền với các đô thị lớn, đặc

biệt với những hình thức thông tin mới như truyền hình, điện ảnh, quảng cáo,

truyện tranh…

… Pop Art tìm về với đời sống hiện thực, đưa những gì tầm thường

hàng ngày nhất vào nghệ thuật, qua đó thông tục hóa, bình dân hóa,

kể cả phi thẩm mỹ hóa nghệ thuật. Châm biếm, giễu nhại, chiết

trung, chắp vá, đùa cợt, khiêu khích là những thái độ Pop Art

thường áp dụng để phản tỉnh người xem [37, tr.56].

Họa sĩ theo khuynh hướng Pop Art thường sử dụng những hình ảnh và

ý tưởng chọn lọc từ văn hóa đại chúng - như phim ảnh, truyện tranh, quảng

cáo và đặc biệt là truyền hình... Họ thường sử dụng màu sắc đậm tươi sáng và

phong cách đơn giản [50].

Một số họa sĩ KTS ở Việt Nam theo khuynh hướng Pop cũng thường

kết hợp các đối tượng bình thường hàng ngày tạo ra một phong cách trẻ trung

và thú vị. Nó được tạo ra để có thể tiếp cận được đến tất cả mọi người trong

xã hội, hấp dẫn đại bộ phận công chúng trẻ, làm cho tranh KTS ở Việt Nam

dễ tiếp cận hơn. Pop art được thể hiện nhiều thông qua nghệ thuật vector, cắt

dán kỹ thuật số, trang trí, chỉnh sửa hình ảnh, quảng cáo đồ họa ứng dụng,

truyện tranh, graffiti... chẳng hạn như Lonely của Nguyễn Huyền Trang [PL.2,

H.53] hay Tiếng ồn của Đỗ Thái Thanh [PL.2, H.108]. Họa sĩ sử dụng màu

sắc tươi sáng, đường nét đậm [PL.2, H.77], nghệ thuật chữ, và nhiều mặt hàng

hằng ngày để tạo ra những mảng miếng mang tính biểu tượng và đáng nhớ

của nghệ thuật. Mỉa mai, châm biếm và sự chế nhạo là những khía cạnh nổi

bật của phong trào nghệ thuật Pop art ở Việt Nam. Có thể nói khuynh hướng

Pop art gần gũi công chúng Việt Nam hơn so với khuynh hướng Siêu thực và

Lập thể.

2.2.7. Khuynh hướng Hiện thực huyền ảo

Tranh KTS khuynh hướng hiện thực huyền ảo ở Việt Nam thường có

những yếu tố ảo cấu thành bộ phận tự nhiên của môi trường hiện thực thế tục

chẳng hạn như tác phẩm Giấc mơ trưa [PL.2, H.72]. Tác phẩm Hiện thực

huyền ảo thường sử dụng những vật thể được mô tả một cách siêu thực. Họa

sĩ thường hư cấu đề tài và chủ đề như trong tác phẩm Swarm của Phạm Thiên

Bảo [PL.2, H.76]. Trong tranh luôn tồn tại một cái gì đó xa xăm, không

tưởng, giống như một loại giấc mơ nào đó như tác phẩm Giấc mơ biển [PL.2,

H.71]. Đặc điểm của tranh KTS thể loại này ở Việt Nam thường là sự pha

trộn, cái có thật với cái tưởng tượng được đặt cạnh nhau như trong tranh Giấc

mơ bất động sản [PL.2, H.96]…

Ngoài ra họa sĩ KTS Việt Nam theo khuynh hướng này còn thể hiện

những giấc mơ hỗn hợp, chuyện thần tiên và thần thoại, sự diễn tả siêu thực

và biểu hiện, những kiến thức thần bí, yếu tố tạo sự ngạc nghiên, gây sốc đột

ngột, sự khủng khiếp như trong tranh Perishing Smile của Trần Minh Kiên

[PL.2, H.75].

2.2.8. Những khuynh hướng khác

2.2.8.1. Mỉa mai, châm biếm

Tranh KTS ở Việt Nam thường sử dụng tính châm biếm để tạo ra một

hiệu ứng dí dỏm trong truyện tranh hoặc cũng có thể được kết hợp với biếm

họa như trong tác phẩm Mr. Santa quậy ở Việt Nam của tác giả Vũ Huy Anh

[PL.2, H.117], nhân vật Santa được tác giả miêu tả châm biếm với một phối

cảnh bất ngờ tạo ra tính chất hài hước cho tác phẩm.

Họa sĩ KTS Việt Nam cũng thường xuyên sử dụng tính hài hước như là

một thủ pháp trong sáng tác tạo hình. Họ thường sử dụng cách miêu tả cường

điệu để nhấn mạnh ý nghĩa nào đó. Chẳng hạn như trong tác phẩm Mona Lisa

[PL.2, H.113] tác giả sử dụng hình ảnh của nàng Mona Lisa (nhân vật nổi

tiếng trong tranh La Joconde của Leonardo da Vinci), với cánh diễn tả bóp

méo hình ảnh và làm biến dạng đôi mắt được cho là bí ẩn của Mona Lisa

nhằm tạo nên sự bất ngờ và tương phản với ý niệm của người xem về vẻ đẹp

của Mona Lisa. Điều này đã tạo cho người xem một bất ngờ thú vị thông qua

bút pháp châm biếm của tác giả.

Bên cạnh cách tạo hình châm biếm, tác giả có thể sử dụng những góc

nhìn khác để châm biếm mang tính chất đùa cợt và khôi hài. Như trong tác

phẩm Mr. Santa quậy ở Việt Nam [PL.2, H.117] tác giả “kể” cho người xem

về một phần cuộc hành trình của ông già Noel (Mr. Santa) khi ở Việt Nam

bằng cách bố cục khá đơn giản, bút pháp nhẹ nhàng mang phong cách truyện

tranh. Thông qua đó, tác giả cũng đã phản ánh được những tệ nạn thường thấy

ở Việt Nam qua góc nhìn hài hước và châm biếm.

2.2.8.2. Cóp nhặt

Khi sáng tác theo khuynh hướng Cóp nhặt, tác giả kết hợp hoặc “cắt

dán” nhiều yếu tố vào nhau. Cóp nhặt có thể biểu hiện cho sự hỗn độn, tính đa

khía cạnh thông tin của xã hội hiện đại hiện nay [54]. Họa sĩ có thể kết hợp

nhiều thể loại với nhau nhằm tạo ra một bố cục về một sự vật, hiện tượng như

trong tác phẩm Phong cảnh Hà Nội của Nguyễn Đức Lợi [PL.2, H.129] cắt

hình phố Hà Nội từ tranh của danh họa Bùi Xuân Phái để bố cục theo một

cách khác mang chủ đề và ý tưởng khác. Ở Việt Nam hiện nay, các tác giả

cũng có khuynh hướng sử dụng những hư cấu, thần tiên, tưởng tượng, cóp

nhặt để sáng tạo tác phẩm khoa học viễn tưởng... Ngoài những tác phẩm được

sáng tác theo khuynh hướng “cóp nhặt” ở Việt Nam hiện nay, họa sĩ KTS

thường hay pha trộn đa dạng thể loại với nhiều yếu tố khác nhau. Nhiều chi

tiết được pha trộn, tương tác giữa các nhân vật có thật trong lịch sử với những

nhân vật hư cấu như trong tác phẩm God is a girl của Ngụy Thùy Ngân

[PL.2, H.84]…

2.2.8.3. Bóp méo thời gian

Thể hiện bằng sự phân mảnh và cách diễn đạt thời gian phi tuyến tính.

Chẳng hạn như trong tác phẩm Phong cảnh Hà Nội của Nguyễn Đức Lợi

[PL.2, H.129], tác giả đã khéo léo lắp ghép những hình ảnh những ngôi nhà

ngói cổ trong tranh của danh họa Bùi Xuân Phái theo một trật tự mới, những

hình mảng phẳng đan xen nhau ngả nghiêng dưới đường tầm mắt. Chúng

được kết hợp với những nét thẳng đứng mạnh bạo phía bên trên gợi cho người

xem một khung cảnh phố Hà Nội vừa như rất cổ kính nhưng lại vừa như rất

hiện đại. Công chúng không thể xác định được hình ảnh Hà Nội trong tác

phẩm ở khoảng thời gian nào. Khảo sát tranh Giấc mơ trưa của tác giả luận án

[PL.2, H.72], tác giả sử dụng những mảng hình ảnh rời rạc, ghép với nhau tạo

không gian nửa thực nửa ảo. Người xem không thể phân biệt rõ ràng đâu là

trời, là đất, là mây, là nước và lúa… Không gian và thời gian, thực và ảo, mơ

và tỉnh hòa quyện với nhau tạo nên chủ đề cho tác phẩm.

2.2.8.4. Tối giản luận

Khuynh hướng Tối giản luận (Minimalism) thể hiện sự tập trung vào

việc mô tả bề mặt [95]. Nó chỉ đại diện cho cái cơ bản nhất, thiết yếu nhất với

những hình mảng cần thiết, thể hiện cụ thể, rõ ràng qua sự tiết giản đến mức

tối đa những tín hiệu thị giác. Những yếu tố tối giản đã kích thích trí tưởng

tượng của người xem trong quá trình cảm nhận tác phẩm, như trong tác phẩm

The Great Escape của Raduluchian [PL.2, H.80]. Khuynh hướng này ở Việt

Nam chịu ảnh hưởng bởi những họa sĩ thiết kế mỹ thuật công nghiệp, với chủ

trương “Less is more” (ít hơn có nghĩa là nhiều hơn) trong những bản thiết kế

đồ họa hiện đại. Đi ngược lại các chuẩn mực truyền thống về việc làm phong

phú không gian tranh, phong cách này hướng đến việc loại bỏ tối đa các yếu

tố thừa nhằm giữ lại một không gian trống như trong tác phẩm Minimal của

Jon Grasty [PL.2, H.81].

Một số họa sĩ Việt Nam khi sáng tác theo khuynh hướng này thường

phải tuân thủ theo nguyên tắc chủ đạo được gói gọn trong hai chữ “hạn chế”.

Hạn chế trong trang trí, hạn chế bố trí các yếu tố thị giác, chỉ giữ lại thành

phần nào thật sự cần thiết và đáp ứng được yêu cầu về thẩm mỹ cũng như

công năng của tác phẩm. Họa sĩ sử dụng hạn chế về màu sắc trong bố cục là

đặc trưng của khuynh hướng này. Thông thường tranh có không quá ba màu

nhằm hướng sự chú ý của người xem vào những điểm nhấn quan trọng của

tác phẩm. Có thể thấy rõ điều này trong bức tranh Tay của tác giả Vương

Mạnh Hải [PL.2, H.82].

2.2.8.5. Tối đa luận

Khuynh hướng Tối đa luận (Maximalism) chứa mọi nhân tố của thuật

ngữ đa mục đích như chủ nghĩa biểu hiện (expressionism), chẳng hạn như tác

phẩm nghệ thuật tradigital art Centralized Division [PL.2, H.119] của tác giả

Ema Harris Sintamarian. Tối đa luận thường đối lập với khuynh hướng Tối

giản luận (Minimalism). Ở Việt Nam hiện nay, họa sĩ vẽ tranh KTS theo

khuynh hướng này thường miêu tả tính chất dư thừa trong hiển thị chẳng hạn

như trong tranh Chân dung của Hoàng Mạnh Duy [PL.2, H.83]. Bên cạnh đó,

họa sĩ cũng có thể ám chỉ tất cả những gì gọi là phức tạp, phô trương quá mức

như trong tranh Lonely của Nguyễn Huyền Trang [PL.2, H.53]…

2.2.8.6. Nghệ thuật Ý niệm

Nghệ thuật Ý niệm (Conceptual art), là nghệ thuật trong đó các Ý niệm

hoặc ý tưởng tham gia vào tác phẩm. Trong đó, ý tưởng được ưu tiên hơn tính

thẩm mỹ và chất liệu truyền thống. Đôi khi tác phẩm nghệ thuật Ý niệm được

gọi là sắp đặt KTS [PL.2, H.85]. Nhà Phê bình Mỹ thuật Nguyễn Quân nhận

định về nghệ thuật đương đại ở Việt Nam hiện nay như sau: “Xã hội thông

tin, toàn cầu hóa và truyền thông hóa làm cho các ngành nghệ thuật tách biệt

nhau đan hòa vào nhau, tính đại chúng và tính cộng đồng, sức mạnh của ý

niệm, ý tưởng được đặt trước tính thẩm mỹ” [37, tr.95].

Trong nghệ thuật Ý niệm, chất lượng nghệ thuật và kỹ thuật thường

mâu thuẫn lẫn nhau. Mục đích của các nghệ sĩ Ý niệm là nhanh chóng khám

phá những ý tưởng và để truyền đạt ý tưởng một cách hiệu quả nhất. Do đó,

nghệ thuật Ý niệm là một phần của quá trình sản xuất lớn. Thông thường, các

dự án sẽ thuê họa riêng biệt để tạo ra một số ý niệm nghệ thuật cho quảng cáo

và tiếp thị sử dụng.

Ở Việt Nam, nghệ thuật Ý niệm được coi như là một hình thức minh

họa nhằm truyền đạt những ý tưởng của họa sĩ, nhà thiết kế trong những chiến

dịch quảng cáo sản phẩm, trong những phim, hoạt hình hoặc truyện tranh...

đơn cử như tranh Cloudy của Vương Lê [PL.2, H.92]. Nói cách khác, nó

nhằm mục đích thị giác hóa, định hình những “sản phẩm thẩm mỹ” dự định

trong tương lai. Hầu hết các nỗ lực sáng tạo đòi hỏi sự hỗ trợ của nhiều người,

chính vì vậy mà nó ít mang tính sáng tạo cá nhân như trong tranh Ngày mưa

của Nguyễn Hoàng Gia [PL.2, H.86].

2.2.8.7. Khuynh hướng “Faction”

Những họa sĩ KTS Việt Nam sáng tác theo khuynh hướng này thường

dùng chủ đề tác phẩm dựa trên sự kiện có thật. Người vẽ có xu hướng làm mờ

ranh giới giữa thực tế và hư cấu đến mức độ gần như không thể biết sự khác

biệt giữa chúng. Như trong tranh Hàng Chiếu của nhóm 3D Hà Nội [PL.2,

H.88], Bạn bè [PL.2, H.90], Trần Hưng Đạo của Phan Vũ Linh [PL.2, H.89]

và God is a girl của Ngụy Thùy Ngân [PL.2, H.84].

2.2.8.8. Khuynh hướng điều khiển học

Thông qua sự tích hợp với công nghệ, một sinh vật “lạ” được tăng

cường khả năng của nó trở thành những nhân vật siêu nhiên như trong tranh

Corrosion của Vương Lê [PL.2, H.127] hay tác phẩm Ký sinh trùng của Đặng

Mỹ Linh [PL.2, H.116]. Cái gọi là “người máy” cũng là một tính năng phổ

biến của khoa học viễn tưởng [46]. Trong một số tranh KTS ở Việt Nam hiện

nay, họa sĩ cũng tích hợp hình ảnh con người với công nghệ với nhau. Do đó,

máy móc và thiết bị đang trở nên phổ biến hơn trong quá trình sáng tạo nghệ

thuật. Hiện nay, đa số tác phẩm theo khuynh hướng Điều khiển học đều chủ

yếu gia công cho các công ty quảng cáo hoặc hoạt hình của nước ngoài…

2.2.8.9. Khuynh hướng Viễn tưởng

Khuynh hướng này là một thể loại khoa học về tương lai gần và thường

được thiết lập trong xã hội hậu công nghiệp. Trọng tâm của tác phẩm theo

khuynh hướng này được mô tả là “công nghệ cao và cuộc sống thấp”. Nó

thường liên quan đến hacker, trí tuệ nhân tạo, và các tập đoàn lớn. Chủ đề

viễn tưởng có thể thấy phổ biến trong hoạt hình anime và manga Nhật Bản. Ở

Việt Nam, khuynh hướng này đang phát triển mạnh bởi lẽ nó rất gần với

những đề tài trong nghệ thuật Ý niệm (Concept art), khảo sát trong tranh

Fantasy của tác giả Trương Huyền Đức [PL.2, H.28] hay Ngày mưa của tác

giả Nguyễn Hoàng Gia [PL.2, H.86], chúng ta thấy được một không gian

hoàn toàn được giả lập thông qua phần mềm vi tính. Không gian nền là cả

một thành phố với những tòa nhà cao ốc chọc trời hiện lên một cách mờ nhạt

và tương phản với phần tiền cảnh là hình ảnh một phi thuyền với cấu trúc siêu

tối tân…

2.2.8.10. Phân mảnh

Đó là dạng phối kết ghép nối hỗn hợp phong cách “truyền thống” và

“hiện đại” với nhau để tạo nên một cấu trúc nhất định. Nó chuyển tải một

thông điệp ẩn thay cho những thông điệp rõ ràng tới người xem. Từ những

mảnh vỡ lắp ghép một thực tại giống như tấm kính vạn hoa mang đầy tính

chắp vá. Một phương thức khác để sáng tạo là phá vỡ cấu trúc tác phẩm thành

những mảnh nhỏ, phân chia bằng những khoảng trống, những hình ảnh hoặc

biểu tượng. Một số tác giả còn đi xa hơn nữa khi phân mảnh cả chính chất

liệu của tác phẩm với những hình vẽ, kiểu chữ, hoặc những phương tiện biểu

đạt hỗn hợp. Trong những khoảng trống (khoảng nghỉ mắt - nơi không vẽ gì),

họ có thể đưa ra những chất liệu hoàn toàn không liên quan gì đến nội dung

tác phẩm. Fredric Jameson chú giải trong bài viết Postmodernism and

Consumer Society (Chủ nghĩa Hậu hiện đại và xã hội tiêu dùng) có đề cập:

“nghệ sĩ thời nay sẽ không còn khả năng phát minh ra những phong cách

mới… họ chỉ có thể thực hiện được một số có giới hạn những cách kết hợp

mới; những cách độc đáo nhất cũng đã được nghĩ ra rồi” (Fredric Jameson,

1983). Một số họa sĩ KTS ở Việt Nam cũng thường có khuynh hướng tổng

hợp từ những phong cách, trường phái đang hiện hữu đan xen nhau trong lịch

sử nghệ thuật, và kết hợp chúng lại với nhau bằng những kỹ thuật và thủ pháp

khéo léo nhằm tạo ra một tác phẩm hoàn chỉnh.

Họa sĩ sử dụng những mảnh vụn rời rạc của hình ảnh và của cấu trúc

nhân vật để bố cục trên tranh tiếp nối, đan xen nhau. Sự phân mảnh có thể

xuất hiện trong cấu trúc của bố cục và hình ảnh. Với lối vẽ sử dụng “phân

mảnh”, phần lớn tác giả sử dụng những mảnh hình ảnh có sẵn, đôi khi bố cục

một cách rối loạn và méo mó không theo một quy tắc chuẩn mực của bố cục

chẳng hạn như trong tranh Lonely [PL.2, H.53] tác giả Nguyễn Huyền Trang

đem yếu tố ngẫu nhiên vào tiến trình xây dựng tác phẩm. Ngoài ra, họa sĩ

cũng có thể sử dụng nghệ thuật cắt dán ảnh tạo nên tính “phân mảnh” cho tác

phẩm của mình đơn cử như trong tác phẩm Nỗi ám ảnh [PL.2, H.68],...

2.2.8.11. Hoang tưởng

Thuật ngữ này được dùng để miêu tả một loại bệnh tâm thần. “Hoang

tưởng” là quá trình suy nghĩ bị ảnh hưởng nặng do sự lo âu, sợ hãi. Chẳng hạn

như trong tác phẩm Nỗi ám ảnh [PL.2, H.68] tác giả đã sử dụng đan xen

những mảng màu đỏ - đen, sáng - tối tạo cảm giác sâu thẳm, kết hợp với

những đường nét chuyển động quay cuồng mạnh mẽ, hình ảnh lúc ẩn lúc

hiện, lúc sáng lúc tối, hòa quyện với nhau tạo cho người xem cảm giác lo âu,

sợ hãi. Cũng theo khuynh hướng này là một số tác phẩm khác như Giấc mơ

trưa [PL.2, H.72], Nỗi ám ảnh của sự sợ hãi [PL.2, H.87], hoặc sự ám ảnh

được thể hiện một cách nhẹ nhàng hơn như trong tác phẩm Nature Boy của

Thiên Bảo [PL.2, H.126]…

Tại Việt Nam hiện nay xuất hiện ngày càng nhiều những thử nghiệm

sáng tạo, tìm kiếm ngôn ngữ tranh KTS mới, vừa phù hợp với sự phát triển

chung của dân tộc và thời đại đồng thời vừa thể hiện được tài năng của nhiều

họa sĩ Việt Nam. Thông qua khảo sát một số khuynh hướng sáng tác của hội

họa KTS ở Việt Nam, dễ dàng nhận thấy rằng đề tài, nội dung của các tác

phẩm là những vấn đề tương đồng với hội họa giá vẽ ở Việt Nam. Tuy nhiên,

họa sĩ KTS lại cách tân tác phẩm của mình bằng phương thức mới, được lồng

ghép nhiều ý nghĩa về nhân sinh quan. Sự đa dạng trong lối thể hiện với cách

tạo hình khác nhau khiến cho tranh KTS trở nên sinh động hơn, thu hút.

Những đề tài về hạnh phúc gia đình, đời sống xã hội, chân dung, phong cảnh,

tĩnh vật… hoặc là những tác phẩm về truyền thống, cái thiện, cái ác, môi

trường sống… được các họa sĩ KTS thể hiện bằng cái nhìn nhân văn, hóm

hỉnh và trẻ trung qua nhiều thể loại: hội họa, đồ họa, biếm họa, minh họa...

2.3. Đặc trưng tạo hình trong tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

Ngôn ngữ tạo hình trong tranh KTS chính là ngôn ngữ tạo hình nghệ

thuật thị giác. Đó chính là tạo hình bằng các yếu tố thị giác như: chấm điểm,

đường nét, hình mảng, màu sắc… Mục tiêu của họa sĩ KTS khi vẽ tranh là

làm sao thể hiện được điều mình muốn nói bằng ngôn ngữ tạo hình của nghệ

thuật thị giác. Qua đó, người xem có thể “đọc” được, “hiểu” được và “cảm

nhận” được, những ý tưởng, cảm xúc mà tác giả muốn đem đến. Tuy nhiên,

Karl Marx và Friedrich Engels đã chứng minh rằng tồn tại xã hội sẽ quyết

định ý thức xã hội, đời sống tinh thần của xã hội hình thành và phát triển trên

cơ sở đời sống vật chất. Công việc tạo hình trong tranh KTS nảy sinh từ trong

lòng xã hội và do đó cũng tuân theo những quy tắc của xã hội. Có những đặc

điểm giống nhau, mang tính quy luật đối với những tác phẩm được sáng tác

trong những thời điểm nhất định vào một giai đoạn lịch sử cụ thể của xã hội.

Tranh KTS ở Việt Nam cũng ẩn chứa đằng sau nó những đặc trưng ngôn ngữ

tạo hình của họa sĩ Việt và được thể hiện ra bên ngoài thông qua tác phẩm

bằng sự trợ giúp của công nghệ KTS tiên tiến. Sau đây là một số đặc điểm của

tạo hình trong tranh KTS ở Việt Nam hiện nay:

Một là, ngôn ngữ tạo hình trong tranh KTS ở Việt Nam được vẽ với lối

tạo hình cách điệu nhẹ nhàng, thuận mắt, cách “nói” ẩn ý, tế nhị và pha chút

thâm sâu cho dù tác phẩm được thể hiện dưới hình thức đồ họa trang trí. Có

thể thấy rõ điều này khi khảo sát tranh Khoảng lặng của Ngọc Hạnh [PL.2,

H.29], tác giả đã khéo sử dụng những mảng màu phẳng và đường nét chuyển

động tạo sự nhẹ nhàng, uyển chuyển (động) dẫn dắt mắt của người xem

hướng vào nhân vật chính (tĩnh) của tranh. Toàn bộ tranh được tiết giản về

màu sắc (chỉ dùng các mảng phẳng) với sắc độ sáng và đậm. Những chùm

quả tròn xanh được tạo hình nhỏ vừa đủ để tạo nên hiệu quả nhấp nháy, nhịp

điệu như những nốt nhạc vương trên khuôn nhạc. Chúng tạo nên cảm giác

vừa nhẹ nhàng, vừa tinh tế nhưng lại vẫn tạo ra nhịp điệu cho tranh. Toàn bộ

tranh gợi cho người xem cảm giác nhẹ nhàng bởi tính đồ họa trang trí của nó.

Bên cạnh lối vẽ nhẹ nhàng, uyển chuyển, tranh KTS Việt Nam thường

có cấu trúc bố cục âm dương. Đơn cử tính âm dương thể hiện rõ trong tranh

Tay của tác giả Vương Mạnh Hải [PL.2, H.82]. Chỉ với hai mảng màu chính

(nóng và lạnh), kết hợp với họa tiết tạo hình đơn giản của hai bàn tay được bố

cục theo kiểu đăng đối âm - dương, đã tạo cho tranh sự mạch lạc, súc tích.

Tính chất âm dương thể hiện rõ ở cách sử dụng tương phản nóng - lạnh của

màu nền, âm dương của hướng tay từ trên xuống - dưới lên, âm dương của

bàn tay nắm - tay xòe và âm dương của bàn tay nam - tay nữ… Trong tác

phẩm Bỏ rơi của Nguyễn Trung Trực [PL.2, H.18], cũng với thủ pháp “chơi

chữ”: dùng nghệ thuật chữ (typography) kết hợp với kiểu bố cục âm dương

tương phản về hình thức và cấu trúc của không gian nền (phần trên và dưới),

cũng như việc xử lý giữa phần tĩnh - động trong tranh, tác giả đã thể hiện tốt

nội dung của tác phẩm. Các nhân vật trong tranh mặc dù ở các góc xa nhau

nhưng vẫn có được sự liên hệ với nhau thông qua hướng và động tác của họ

(ngồi, đứng, rơi…)

Hai là, bố cục tạo hình các yếu tố thị giác trong tranh KTS ở Việt Nam

chủ yếu dàn hình và mảng trên mặt tranh, ít phô diễn nhiều ảo giác ánh sáng

và bóng tối. Cách biểu hiện vừa nhẹ nhàng, vừa tạo nên sự tập trung thị giác

vào nhân vật, điểm chính của bố cục để rồi người xem tưởng tượng thêm

những gì có thể có và cần thiết của bối cảnh xung quanh. Chính điều này sẽ

khuyến thích người xem cùng sáng tạo với họa sĩ. Khảo sát tranh Song ngư

của tác giả Phan Thị Sao Mai [PL.2, H.63] ta thấy các hình mảng phẳng đan

nhau chỗ dày chỗ thưa, chỗ trắng chỗ đen, chỗ to chỗ nhỏ tạo cho người xem

cảm thấy hình ảnh rất chi tiết nhưng thực tế lại không chi tiết, bởi chân dung

nhân vật chính được thể hiện rất đơn giản bằng những nét thanh mảnh khúc

chiết trên mảng phẳng.

Một trong những đặc trưng của tranh KTS ở Việt Nam là mặc dù chịu

ảnh hưởng từ nhiều khuynh hướng sáng tác khác nhau nhưng lối bố cục trong

tranh KTS của các họa sĩ Việt Nam thường có không gian nhỏ, hẹp và khép

kín. Đơn cử như phần không gian nhỏ hẹp khép kín trong tranh Tương lai của

Lê Thanh Tùng [PL.2, H.110]. Tranh thể hiện bào thai trong bụng người mẹ

thông qua cách vẽ trang trí bằng nét, trọng tâm được nhấn bằng những mảng

đường nét màu mạnh. Tác phẩm mang tính trừu tượng để nói lên ý nghĩa sâu

xa về tương lai của những phôi thai trong bụng mẹ mà phía bên ngoài là mạng

lưới dày đặc những đường nét màu xám vô sắc, không gian bên ngoài được

xử lý hoàn toàn dày đặc và quá đơn điệu thể hiện ý tưởng. Tác giả Lê Thanh

Tùng đã khéo sử dụng chủ yếu là những đường nét thanh mảnh ghép xít chặt

với nhau tạo nên các mảng phẳng. Chúng được bố cục dàn đều trên toàn bộ bề

mặt tranh, tạo cảm giác chiều sâu rất ít nhưng lại đem lại tính đa nghĩa của

hình. Điều này giúp cho tác phẩm thêm phần sâu sắc và ý nghĩa. Toàn bộ

trọng tâm của tác phẩm được gói gọn trong không gian của tranh, tạo cảm

giác khép kín, không gian dường như bị bó nhỏ lại, hẹp lại. Tương tự với lối

tạo hình này, ở tranh Rừng xưa đã khép của tác giả Nguyễn Hoàng Tuấn

[PL.2, H.20] người vẽ sử dụng đường nét vòng xoáy có quỹ đạo chuyển động

hướng tâm, nhân vật chính được bố cục ở giữa tranh tạo cảm giác dồn nén về

tâm và khép kín về mặt thị giác. Trong tác phẩm Tôn Ngộ Không của Phan

Vũ Linh [PL.2, H.17], họa sĩ sử dụng những đường nét chuyển động tròn tiếp

nối nhau xoay quanh trọng tâm theo chiều xoắn ốc. Nhìn từ trên xuống là

nhân vật chính Tôn Ngộ Không đang bị vòng lửa bủa vây, khép kín tạo cảm

giác không gian xung quanh bị bó hẹp lại, thể hiện rất rõ ý đồ của tác giả khi

miêu tả cảnh Tôn Ngộ Không bị nhốt trong lò Bát quái.

Trong nhiều tranh KTS ở Việt Nam, dù là theo lối tả thực hay cách điệu

thì phần hậu cảnh của chúng cũng thường được giản lược hóa. Họa sĩ khi vẽ

tranh ít quan tâm đến chiều thứ ba – chiều sâu. Khảo sát tranh Trừu tượng của

tác giả Nguyễn Xuân Thành [PL.2, H.14]. Họa sĩ đã khéo sử dụng nền trắng

(hầu như ít được chăm chút) nhưng vẫn làm nổi bật được đường nét và mảng

màu đậm (cũng chính là trọng tâm của chủ đề). Chính vì nền được để trắng

mà tác giả đã gợi cho người xem cảm nhận được tính chất nhẹ nhàng và thanh

thoát của tác phẩm. Trong tranh Chân dung của Hoàng Mạnh Duy [PL.2,

H.83], không gian nền được tác giả giản lược thành những mảng màu phẳng,

ít có cảm giác chiều sâu nhiều nhưng lại mang tính trang trí cao. Tất cả các

chân dung có sắc độ sáng được bố cục trôi nổi trên toàn bộ mặt tranh tạo

thành một lớp họa tiết phía trên (tiền cảnh), đẩy những mảng màu nền đã

được tiết giản tối đa ra phía xa để tạo cảm giác chiều sâu cho tranh. Chỉ tiếc

rằng tác giả Hoàng Mạnh Duy đã lạm dụng những font chữ có sẵn trên máy vi

tính, sắp xếp tùy tiện trên những ô vuông không gian nền của tranh. Kết quả

là làm cho tác phẩm bị “vỡ vụn” ra, các hình mảng trong tranh không gắn kết

được với nhau, tạo cho người xem cảm giác rời rạc và khô khan, máy móc.

Ba là, nhiều tranh KTS ở Việt Nam thường kết hợp ngôn ngữ của hội

họa với đồ họa. Kết quả là họa sĩ đã làm mềm hóa ranh giới giữa mỹ thuật và

nghệ thuật trang trí. Nguyên nhân chính là do nhiều họa sĩ KTS ở Việt Nam

hiện nay đang hoạt động trong lĩnh vực thiết kế. Họ đã đem tạo hình mỹ thuật

đến gần với nghệ thuật trang trí và thiết kế. Thông qua việc kết hợp ngôn ngữ

của hội họa giá vẽ với ngôn ngữ thiết kế, nhiều họa sĩ đã tạo ra vẻ đẹp mang

tính đại chúng trong các tranh đương đại [32]... Đối với nghệ thuật đương đại

Việt hiện nay, rất khó có thể phân chia rõ giữa hội họa và trang trí. Đơn cử

như tranh Skateboard Graphics của tác giả Lâm Việt Đức Anh [PL.2, H.118]

hay tranh Lễ hội của tác giả Phạm Đạt [PL.2, H.74], A beautiful mind của

Khoa Lê [PL.2, H.133]...

Xét về mặt thị giác, không ít họa sĩ KTS ở Việt Nam hiện nay sử dụng

ngôn ngữ tổng hợp và chất liệu tổng hợp để vẽ tranh. Thực tế là, tác phẩm

hoàn thiện luôn cần có giá trị nghệ thuật và mang tính thẩm mỹ cao cho dù

họa sĩ kết hợp nhiều ngôn ngữ, thể loại (hội họa - đồ hoạ - điêu khắc - trang

trí...) với nhau khi vẽ. Tác phẩm luôn phải có chủ đề tư tưởng, có hình tượng

nhân vật và phải được chuyển tải sang ngôn ngữ thị giác qua bàn tay điêu

luyện đầy xúc cảm của người nghệ sĩ đem lại vẻ đẹp cho tác phẩm… Trong

lịch sử phát triển nghệ thuật thị giác, nghệ thuật thiết kế luôn hướng tới ngôn

ngữ hình ảnh, hướng tới sự cách tân mới mẻ và những đột phá độc đáo về

phong cách nghệ thuật. Trong xu hướng toàn cầu hóa với nhiều khuynh

hướng sáng tác như hiện nay, họa sĩ KTS Việt Nam kết hợp ngôn ngữ của hội

họa với ngôn ngữ trang trí. Đây cũng là một khuynh hướng sáng tác. Điều này

được thể hiện rõ trong tranh Khoảng lặng của Ngọc Hạnh [PL.2, H.29], hay

Chân dung của Hoàng Mạnh Duy [PL.2, H.83], Birds [PL.2, H.132] và

Commission leah [PL.2, H.21] của Khoa Lê. Nó đã phần nào đáp ứng được

những thị hiếu thị giác của số đông công chúng ở Việt Nam. Trong quá khứ,

sự giao thoa của hội họa và đồ họa thế giới là kết quả sự ảnh hưởng của Pop

Art vào thập niên 60 và 70 của thế kỷ XX đến nghệ thuật trang trí. Hơn thế

nữa, đó là do sự giao thoa và cộng hưởng giữa nghệ thuật tạo hình với thiết kế

mỹ thuật ứng dụng. Nhiều họa sĩ KTS trẻ Việt Nam đã xóa mờ ranh giới giữa

nghệ thuật tạo hình và thiết kế trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, đơn cử như

tranh áp phích về môi trường của tác giả Phan Thị Sao Mai [PL.2, H.26].

Bốn là, mức độ cách điệu, cường điệu trong tạo hình tranh KTS ở Việt

Nam còn thấp, dè dặt và lệ thuộc nhiều vào cái thực. Qua khảo sát tranh Thoát

của tác giả Lê Quang Dũng [PL.2, H.59] cho thấy nhân vật được vẽ vẫn còn

quá gần với hình ảnh chụp, ít thấy bộc lộ cá tính của hình tượng nhân vật

trong tranh, nên chưa gây được những ấn tượng mạnh mẽ. Cách tạo hình nhân

vật chính nổi bật ở phía tiền cảnh với nụ cười vô hồn, không có sự “đối thoại”

giữa nhân vật trong tranh với người xem. Các đối tượng trong tác phẩm trở

nên khiên cưỡng khi được sắp xếp bố cục trong tranh. Điều này gợi cho người

xem cảm giác tác giả đang muốn dấu đi sự vụng về và sự yếu kém trong cách

xử lý tạo hình nhân vật. Hoặc khi xem tranh God is a girl của tác giả Ngụy

Thùy Ngân [PL.2, H.84], người xem nhận thấy hình tượng chính là cô gái.

Tuy nhiên, người vẽ lại cố ghép với những hình cánh tay được cắt ra từ nhiều

nguồn hình ảnh khác và cũng chưa được xử lý cho hợp với đối tượng chính và

phong cách của tranh. Chân dung thiếu nữ được tả quá thật và có phần sai giải

phẫu tạo hình. Chính vì thế mà hình tượng nhân vật trong tranh cũng bị hạn

chế sức sống, trở nên rất gượng gạo và khiên cưỡng. Người vẽ cũng đã không

thể xử lý tương quan giữa hình và nền, những lúng túng trong bố cục làm cho

người xem tranh cảm giác thấy rất “khô cứng” và rời rạc, không gắn kết được

với nhau, không tạo được một tổng thể thống nhất mang phong cách ổn định.

Trong sáng tác, việc tạo hình cường điệu phụ thuộc không ít vào thể

loại tác phẩm, vào đề tài và nội dung cần biểu đạt. Tuy nhiên, nếu đem so

sánh với những tác phẩm KTS của các nước thì ta thấy hình tượng nhân vật

trong tranh KTS ở Việt Nam vẫn còn ở mức chung chung và bị ảnh hưởng

nhiều bởi lối tạo hình lai tạo, ghép nhặt từ nhiều nơi. Đặc điểm nhân vật vẫn

chưa nổi bật và chưa có cá tính. Chẳng hạn như tác phẩm Walking in the sun

[PL.2, H.91] của tác giả Hoàng Anh Tuấn, thể hiện một nhóm thanh niên học

sinh Việt đang vui đùa đi trong nắng, nhưng người xem lại cảm nhận được cái

gì đó mang âm hưởng của phong cách anime Nhật Bản. Cá tính của mỗi nhân

vật bộc lộ trong tác phẩm chưa thực sự biểu hiện được cái hồn của tuổi trẻ

Việt Nam, mặc dù tác giả đã cố khoác lên nhân vật những trang phục truyền

thống của người Việt (những tà áo dài trắng)…

Năm là, mức độ ứng dụng công nghệ KTS trong tạo hình một số tranh

KTS còn thấp và chưa chuyên nghiệp: một số họa sĩ KTS ở Việt Nam thường

hay lạm dụng những lệnh vẽ đã được xây dựng sẵn và tích hợp vào phần mềm

xử lý ảnh nên thường tạo nên những hình ảnh chuyển động ngẫu nhiên được

máy tính sinh ra và chúng múa may với những ảo giác của nét và màu như

trong tranh Tái sinh của Phạm Đạt [PL.2, H.134], mặc dù tranh trông có vẻ

được bố cục chặt chẽ và thuận mắt bởi những đường nét chuyển động trên

toàn bộ tranh nhưng tác phẩm lại được bố cục, sắp xếp đầy những sự phức

tạp, tổng hợp hiệu ứng kỹ xảo và đòi hỏi phải gia công nhiều hiệu ứng đặc

biệt, với một mạng lưới chồng chéo chằng chịt của các hình ảnh phức tạp hỗn

hợp. Tác phẩm cũng chỉ là sự diễn xuất ngẫu nhiên của máy tính trên cơ sở

những hàm và lệnh đã được dựng sẵn. Yếu tố sáng tạo của họa sĩ ở đây đơn

giản chỉ là ở khâu đặt tên cho thật hay, cho thật “kêu” từ những hiệu ứng ngẫu

nhiên có được từ máy vi tính.

Màu sắc và đường nét của một số tranh KTS ở Việt Nam chưa thực sự

tiết giản cần thiết cho tác phẩm trở nên súc tích. Tác phẩm thường sử dụng

màu để xử lý không gian. Nhiều bề mặt chói loà ánh sáng và màu sắc, những

đường thẳng không hoàn thiện, những hình khối đan xen lẫn nhau… như

trong tác phẩm An ancient predator của Phan Nguyễn Khánh Đan [PL.2,

H.107] đường nét chuyển động trong tác phẩm được tác giả sử dụng một cách

tùy tiện mà không có sự tính toán, tiết giản trước khi đưa vào tác phẩm.

Phong cách, bút pháp cũng chưa thống nhất trong toàn bộ tác phẩm. Điều này

làm cho các đối tượng thị giác trong tranh không kết nối được với nhau mặc

dù người vẽ đã sử dụng rất nhiều màu sắc và hiệu ứng ánh sáng trong tranh.

Đôi khi tác phẩm được thể hiện bằng cách kết hợp nhiều thể loại: ký

họa, hình ảnh, tranh vẽ… Sau đó họa sĩ vẽ lại bằng tay, thể hiện và in ra bằng

máy in hoặc máy vẽ KTS... Những “cấu trúc lai tạo” thường được một số họa

sĩ KTS Việt Nam sử dụng. Trong tác phẩm Thoát của Lê Quang Dũng [PL.2,

H.59], tác giả sử dụng nhiều dạng hình ảnh và hiệu ứng: hình ảnh chụp được

scan vào máy kết hợp với đường nét họa tiết vẽ trực tiếp trên máy tính và

những hiệu ứng ánh sáng từ bộ lọc (filter) của phần mềm đồ họa. Hay trong

tranh Sống giữa xã hội nhân bản vô tính của Ngô Bá Hoàng [PL.2, H.109],

tác giả chủ yếu kết hợp giữa những hình ảnh chụp, nét vẽ phác trên máy tính,

những hình mảng có được từ những hỗ trợ vi tính thông qua các kỹ xảo làm

mềm đường biên, làm mờ hình ảnh… Nếu không có sự khéo léo kết hợp các

phương tiện này sẽ dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong phong cách thể hiện và

bộc lộ vô cảm, tính máy móc trong bố cục.

Tiểu kết

Nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam, kể từ khi hình thành đã mang trong nó

những đặc trưng riêng thể hiện ở ngôn ngữ tạo hình; thể loại và phương thức

thể hiện tác phẩm; nội dung và đề tài sáng tác; đội ngũ sáng tác và hoạt động

nghệ thuật. Bên cạnh đó, nghệ thuật ĐPT đã và đang đem lại những ảnh

hưởng không nhỏ đến nền nghệ thuật trong nước: đa dạng hóa loại hình nghệ

thuật trong nước; thúc đẩy sự phát triển của công nghệ truyền thông KTS; tạo

điều kiện cho mỹ thuật ứng dụng phát triển nhanh và hiệu quả, đáp ứng được

nhu cầu quảng cáo truyền thông của xã hội hiện đại; nâng cao vai trò và sự

ảnh hưởng của nghệ thuật trong nền văn hóa đối với xã hội trong nước và

giao lưu quốc tế... Qua đó đã thúc đẩy nghệ thuật ở Việt Nam phát triển rất

sôi động, phong phú, đa dạng, nhiều khuynh hướng và những cách tân nghệ

thuật mới mẻ. Họa sĩ tự do lựa chọn phương thức thể hiện, thủ pháp cũng như

ngôn ngữ biểu đạt tác phẩm... Ngôn ngữ tạo hình trong tranh KTS ở Việt

Nam được vẽ với lối tạo hình cách điệu nhẹ nhàng, thuận mắt, cách “nói” ẩn

ý, tế nhị và pha chút thâm sâu cho dù tác phẩm được thể hiện dưới hình thức

đồ họa trang trí. Lối bố cục hình mảng chặt chẽ, không gian nhỏ hẹp và khép

kín. Tuy nhiên, tranh KTS ở Việt Nam có mức độ cách điệu trong tạo hình

còn thấp, dè dặt và còn phụ thuộc nhiều vào cái thực. Hình tượng nhân vật

vẫn còn chung chung và chịu ảnh hưởng nhiều của lối tạo hình lai tạo, ghép

nhặt từ nhiều nơi. Màu sắc và đường nét cũng chưa thực sự tiết giản cần thiết

cho tác phẩm trở nên súc tích… mức độ ứng dụng công nghệ KTS trong tạo

hình một số tranh KTS còn thấp và chưa chuyên nghiệp. Thực tế việc phát

triển nghệ thuật KTS ở Việt Nam hiện nay vẫn còn manh mún, bộc phát chưa

có những chiến lược phát triển dài lâu. Cần phải có những giải pháp quản lý

từ vĩ mô cho đến những chiến lược dài hạn đầu tư nhân lực và vật lực cho

việc đào tạo, bồi dưỡng và phát triển thế hệ họa sĩ KTS trẻ. Bên cạnh đó cần

có một cơ chế, hệ thống chính sách, chiến lược cho sự phát triển của nghệ

thuật KTS nhằm tạo môi trường thuận lợi để phát triển nghệ thuật KTS.

Chương 3

LUẬN BÀN VỀ PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. Một số vấn đề của tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện nay

3.1.1. Nhận thức về tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

Một là, về vai trò của công nghệ và chất liệu KTS trong tranh KTS ở

Việt Nam: Quá trình “số hoá” hiện nay đang đặt ra một vấn đề lớn trong việc

dần thay đổi quan niệm nghệ thuật cũng như thói quen sáng tạo của họa sĩ

KTS Việt Nam. Qua khảo sát 197 người gồm: họa sĩ, nhà thiết kế mỹ thuật,

sinh viên các trường mỹ thuật và những người làm việc trong lĩnh vực nghệ

thuật ĐPT cho thấy chỉ có 16 người (8,12%) cho rằng phần mềm sử dụng để

vẽ đóng vai trò quan trọng trong một tác phẩm KTS. Đa số họa sĩ KTS cho

rằng nguyên lý hoạt động bên trong của công nghệ KTS có thể được xem như

tương đương với một loại bề mặt vải toan để họa sĩ vẽ trên đó. Chắc chắn

máy tính đóng một vai trò rất lớn trong quá trình vẽ tranh KTS, tuy nhiên,

mục tiêu cuối cùng của họa sĩ KTS là tạo ra những tác phẩm có tính thẩm mỹ

cao bằng chất liệu mới (digital). Họ cố gắng sử dụng công nghệ mới để đem

lại hiệu quả thẩm mỹ cho tác phẩm, chứ không phải là sử dụng phần mềm vẽ

KTS để tạo sự khác biệt với công cụ vẽ hội họa giá vẽ truyền thống. Trên

thực tế, yếu tố thẩm mỹ của tranh KTS nằm ở hình ảnh cuối cùng và các công

nghệ KTS được sử dụng để tạo ra hình ảnh chỉ đơn giản là một công cụ trợ

giúp trong quá trình vẽ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số họa sĩ KTS đều nhận định rằng sáng

tác tranh KTS là việc sử dụng máy tính như là một công cụ vẽ tranh nhằm đạt

được hiệu quả thị giác như mong muốn. Họa sĩ không sử dụng các phần mềm

hỗ trợ vẽ KTS để thay thế cho các phương tiện truyền thống. Họ chỉ sử dụng

công cụ KTS nhằm bổ sung cho phương thức biểu đạt tác phẩm. Hay nói một

100

cách khác, vẽ tranh KTS sẽ không bao giờ thay thế cho hội họa giá vẽ. Nó chỉ

là một phương thức khác, một phương tiện khác để biểu đạt ngôn ngữ tạo

hình trong tác phẩm mỹ thuật. Chắc chắn rằng kỹ năng và kiến thức về công

nghệ KTS là cần thiết để thể hiện tác phẩm KTS, nhưng đó không phải là trở

ngại lớn cho họa sĩ thể hiện tác phẩm của mình. Họ luôn tìm cách khắc phục

những hạn chế của quá trình sáng tạo nghệ thuật. Đồng thời họ cũng tích hợp

công nghệ KTS vào quá trình sáng tạo theo cách thức riêng của mình nhằm

đem lại những thể nghiệm mới trong phương thức biểu đạt tác phẩm.

Hai là, về công chúng và cách tiếp nhận tranh KTS ở Việt Nam: Tranh

KTS được giới thiệu đến công chúng theo những cách thức mới. Đối với tranh

KTS, họ có thể thưởng thức thông qua Internet hoặc các phương tiện truyền

thông đại chúng. Trong một số trường hợp, người xem tranh KTS có thể kiểm

soát được cách thức thưởng thức tác phẩm. Về mặt kỹ thuật, khi một tác phẩm

KTS được xem trên một máy tính cá nhân, người xem có khả năng thay đổi

kích thước của nó, điều chỉnh ánh sáng trong phòng, chỉnh độ sáng, độ tương

phản của màn hình, chọn khoảng cách ngồi so với màn hình...

Cách thức xem các tác phẩm ở bảo tàng trực tuyến hoặc trong các

phòng triển lãm hiện nay cũng có phần khác nhau. Tác phẩm cũng có thể

được dùng máy chiếu để chiếu hình ảnh lên một màn ảnh trên tường (tương tự

như chiếu phim trong rạp) hoặc công chúng có thể xem tác phẩm trên các

thiết bị di động khác nhau như điện thoại di động hoặc máy tính xách tay…

Một mảng tường đơn giản để treo tác phẩm sẽ cần có hệ thống điều khiển và

chiếu sáng, sự tiếp cận với công nghệ nhất định và khoảng cách vật lý giữa

người xem và tác phẩm KTS cần được quan tâm. Bảo tàng và phòng triển lãm

cũng cần có sự thay đổi cùng với sự phát triển công nghệ của thế kỷ XXI

bằng cách thay đổi không gian trưng bày và cách thức mới để kết nối với

công chúng. Bên cạnh đó, các bảo tàng cũng cần tổ chức những triển lãm trực

101

tuyến trên trang web của bảo tàng như là một triển lãm song hành với các bảo

tàng và phòng trưng bày ảo.

Ngày nay, do đặc trưng của tranh KTS đã làm nảy sinh những cách

thức tổ chức triển lãm mới. Bảo tàng trực tuyến, phòng triển lãm trực tuyến,

các trang web của nghệ sĩ, blog cá nhân và các trang mạng xã hội như

Facebook… đã trở thành “địa điểm” dành cho họa sĩ KTS “triển lãm” tác

phẩm của họ. Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại là nhiều trang web có thể

hiển thị tác phẩm nghệ thuật KTS, nhưng ít có “phòng trưng bày trực tuyến”

(online gallery) nào tôn trọng thế giới nghệ thuật KTS. Các bộ sưu tập ảo trên

internet thường không cung cấp thông tin của nghệ sĩ cùng với thông tin chính

xác về tác phẩm KTS của họ.

Ba là, về họa sĩ KTS ở Việt Nam: các họa sĩ KTS đã và đang chuyển

sang sáng tác với cả chất liệu thực và chất liệu “ảo” - KTS. Điều này đòi hỏi

họa sĩ KTS phải giỏi cả về kỹ thuật và mỹ thuật. Bởi lẽ, nghệ thuật KTS bao

gồm hai yếu tố chính là mỹ thuật và ứng dụng công nghệ. Do nhu cầu đặc

trưng của quá trình sáng tác tranh KTS, bên cạnh các kiến thức căn bản về mỹ

thuật, họa sĩ KTS phải làm chủ các phần mềm ứng dụng. Phải có đủ cả năng

khiếu, tư duy thẩm mỹ tạo hình lẫn cả khả năng sáng tạo... Như vậy, có thể

nói rằng tố chất cần thiết của họa sĩ để có thể phát triển trong lĩnh vực nghệ

thuật KTS là: tư duy thẩm mỹ và năng khiếu tạo hình; khả năng sáng tạo; khả

năng thích ứng với sự biến đổi của công nghệ; tác phong làm việc một cách

khoa học và chuyên nghiệp; khả năng tiếp cận với các công nghệ mới trong

lĩnh vực CNTT và truyền thông; khả năng tốt về ngoại ngữ...

Trên thế giới, họa sĩ KTS là những người được đào tạo hội họa giá vẽ

truyền thống và chấp nhận sử dụng công nghệ KTS trong quá trình biểu đạt

tác phẩm của mình. Khảo sát chương trình đào tạo của năm trường đào tạo

nghệ thuật KTS nổi tiếng (DePaul University, Drexel University, New York

102

University, Ohio University, Savannah College of Art and Design), tỷ lệ các

môn cơ bản nền tảng về mỹ thuật chiếm khoảng 30%, các môn nghiên cứu

sáng tạo và lý luận chuyên ngành chiếm 40%, các môn liên quan đến công

nghệ chiếm 25%, còn lại là các môn tự chọn. Ở Việt Nam, họa sĩ KTS cũng

cần phải được đào tạo một cách bài bản, nhằm tránh tình trạng như hiện nay.

Ai cũng có thể tự xưng là họa sĩ KTS. Họa sĩ KTS sáng tác tranh không giống

như một đứa trẻ biết sử dụng máy tính chỉ cần mở Photoshop và “chơi” với

các phần mềm trong một đêm sẽ “đẻ” ra được tác phẩm KTS. Thực tế, họa sĩ

KTS phải hiểu biết về nghệ thuật, lịch sử nghệ thuật, những nguyên lý sáng

tạo nghệ thuật và tầm quan trọng của ý tưởng cũng như nội dung trong một

tác phẩm… Họ phải có khả năng truyền đạt ý tưởng của mình trong không

gian KTS để có thể tạo ra những tác phẩm KTS có giá trị cả về nội dung và

hình thức.

Ở Việt Nam hiện nay, người ta có thể dễ dàng tìm kiếm những vấn đề

liên quan đến nghệ thuật KTS trực tuyến bằng cách sử dụng “Google” với từ

khóa “họa sĩ KTS”. Kết quả trả về là những liên kết đến rất nhiều người đang

sử dụng phần mềm vẽ KTS như là một công cụ để làm việc. Tuy nhiên, đa số

họ đều không thể được coi là một nghệ sĩ KTS thực thụ. Thay vào đó họ là

những người thành thạo sử dụng phần mềm vẽ KTS và có thể tư vấn cho

người khác về mặt kỹ thuật thể hiện tác phẩm. Để tìm họa sĩ KTS vừa thông

thạo các phần mềm vẽ KTS vừa có cảm nhận nghệ thuật dựa trên tính thẩm

mỹ, người ta phải xem xét tác phẩm KTS đó dưới lăng kính chuẩn mực của

mỹ thuật học và nghệ thuật học.

Hơn thế nữa, ở Việt Nam hiện nay cũng đang có nguy cơ hình thành

nên một thế hệ họa sĩ thiết kế bị KTS hoá, với những tác phẩm khô khan,

thiếu xúc cảm, dùng những hiệu ứng của các phần mềm ứng dụng để khỏa lấp

những hạn chế sáng tạo của người nghệ sĩ… Kết quả là đã tạo ra những “sản

103

phẩm” nghệ thuật kém chất lượng, gây ra một tâm lý dè dặt khi phải tiếp xúc

và ứng dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào trong quá trình vẽ và thiết kế

sáng tạo.

Để quản lý và định hướng tốt lực lượng họa sĩ KTS trong tương lai, nhà

nước cần mở rộng mạng lưới hoạt động nghệ thuật và đưa nghệ thuật ĐPT

đến từng cơ sở địa phương. Chú trọng đến việc phát triển đội ngũ họa sĩ trẻ

hiện nay, những người có khả năng và tâm huyết với nghệ thuật KTS. Cần

tăng cường kết nạp vào Hội mỹ thuật trung ương và đa dạng hóa thành phần

của họa sĩ hội viên Hội mỹ thuật trung ương và địa phương. Hội mỹ thuật

trung ương hàng năm có tổ chức triển lãm mỹ thuật cho hội viên của Hội

nhưng cũng đồng thời cũng phải có những triển lãm dành cho những họa sĩ

trẻ, không phải là hội viên. Cần có những định hướng sáng tác nhằm tránh

tình trạng để họ tự vẽ, tự tổ chức triển lãm như hiện nay. Nghệ sĩ sáng tác

trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT có thể là những người không tốt nghiệp từ

những trường đào tạo nghệ thuật hàn lâm. Cần nhìn nhận, đánh giá đúng vai

trò và khả năng của họ, kết nạp họ vào Hội mỹ thuật trung ương dựa trên

những tác phẩm mà họ đã đóng góp cho sự nghiệp phát triển văn hóa nghệ

thuật nước nhà.

3.1.2. Về định hình phong cách sáng tác tranh KTS

Hiện nay, những tác phẩm KTS của Việt Nam có nội dung và hình thức

biểu đạt rất đa dạng và phong phú. Những phong cách quốc tế cũng đã ảnh

hưởng ít nhiều đến tác phẩm sáng tác. Trong một thế giới phẳng như hiện nay

thì internet đã xoá nhòa đi ranh giới giữa các quốc gia và lãnh thổ (Họa sĩ ở

Việt Nam có thể tham gia bất kỳ một trào lưu, trường phái hay chọn một

phong cách nào mà họ ưa thích trên thế giới thông qua môi trường internet,

chia sẻ thông tin và tác phẩm ở nhiều diễn đàn trên toàn thế giới). Nhà nghiên

cứu phê bình nghệ thuật Đức Hòa có nhận định:

104

Việc hướng ngoại của các họa sĩ trẻ Việt Nam còn được thúc đẩy

nhanh hơn khi họ cảm thấy con đường cũ đã chật hẹp, cách sáng tác

cũ, dù tạo ra những tác phẩm trông đẹp nhưng đã nhàm, quanh đi

quẩn lại chỉ có vậy. Và quan trọng nhất là con đường và cách vẽ cũ

đã lỗi thời trong điều kiện mới [37, trang 167].

Tuy nhiên, một vấn đề đáng lo ngại hiện nay là việc đa số họa sĩ KTS

Việt Nam làm cho các công ty nước ngoài, họ vẽ và gia công những “sản

phẩm thẩm mỹ” cho các công ty đa quốc gia trong các lĩnh vực như phim hoạt

hình, môi trường thực tế ảo, minh họa ấn phẩm, truyền thông… Chính vì vậy

mà tranh của họ ít nhiều bị chi phối bởi những dự án đa quốc gia. Qua khảo

sát (100 tranh KTS ở Việt Nam hiện nay) đa phần (62 tranh) là sự thể nghiệm

trong những đề tài huyền thoại, kinh dị như các tác phẩm Perishing Smile

[PL.2, H.75]. Tuy nhiên, cũng có những đề tài mang tính thời sự được một số

ít các họa sĩ thể hiện: sự kiện chính trị, xã hội như tác phẩm Giấc mơ Bất

động sản [PL.2, H.96], Giấc mơ biển [PL.2, H.71], Cái chết trắng [PL.2,

H.97]; hoặc những vấn đề liên quan đến môi trường sống như tác phẩm Bạn

bè [PL.2, H.90], Đồng quê [PL.2, H.73], Nỗi ám ảnh [PL.2, H.68], Thảm họa

nhân loại [PL.2, H.98]… Những mảng đề tài lấy cảm hứng từ truyền thuyết,

lịch sử dân tộc, truyện cổ tích văn chương Việt Nam chưa được chú trọng

nhiều. Những đề tài mang tính triết lý nhân sinh, tranh sinh hoạt cũng được

họa sĩ KTS khai thác như tác phẩm Phố cổ Hà Nội [PL.2, H.129], Giấc mơ

trưa [PL.2, H.72]... Gần đây, một số ít họa sĩ KTS cũng đã bắt đầu để ý đến

việc tìm kiếm cái riêng, cái mới để khẳng định tài năng từ những câu chuyện

lịch sử, tác phẩm văn học của Việt Nam và thế giới: truyền thuyết lịch sử dân

tộc, truyện cổ tích… điển hình là tác giả Phan Vũ Linh với các tác phẩm

Thạch Sanh giết đại bàng [PL.2, H.22], Trần Hưng Đạo [PL.2, H.89] hay Phù

Đổng Thiên Vương [PL.2, H.104]...

105

Kết quả khảo sát ở 200 người đang hoạt động trong lĩnh vực thiết kế và

hội họa KTS thì trong đó chỉ có 26,42% người theo phong cách sở trường của

mình, 7,55% người theo một phong cách, xu hướng đang thịnh hành, 62,26%

người phụ thuộc vào ý tưởng của từng tác phẩm hoặc đồ án, 3,78% số người

vẽ tranh KTS mà không thể tạo riêng cho mình một phong cách. Trong số đó,

có người thì “lười” sáng tạo, có người lại không có khả năng tạo dựng một

phong cách riêng cho mình nên đã chọn cách đơn giản nhất, đó là mượn

phong cách của người khác, sửa đổi đôi chút và đưa lên tranh của mình. Cũng

không ít người cố gắng học đòi xây dựng phong cách của các họa sĩ nổi tiếng

khác nhưng vẫn không thể tạo ra được phong cách riêng. Họ dùng màu sắc

một cách nhộn nhạo cùng với sự lạm dụng kỹ xảo và hiệu ứng KTS nhưng

vẫn không thể khỏa lấp được sự yếu kém về “tay nghề”. Cái yếu nhất của

phần lớn họa sĩ trẻ bây giờ là họ thiếu một nền tảng vững chắc về nghệ thuật.

Thông qua khảo sát 100 tác phẩm trên internet của họa sĩ, nhà thiết kế Việt

Nam thì có đến 92% tác phẩm không thể xác định được phong cách cá nhân

của tác giả. Tác phẩm của họ chỉ là sự sắp xếp bố cục những mảng màu rời

rạc, đường nét nhộn nhạo với mục đích lấp đầy không gian trống của mặt

tranh. Thực tế cho thấy, những người say mê thực hành vẽ tranh KTS mà

không có kiến thức nền tảng vể nghệ thuật cũng như không định hình cho

mình một phong cách riêng thì chẳng khác gì một thủy thủ chèo lái con tàu

của mình lang thang trên đại dương mênh mông rộng lớn mà không có la bàn.

Anh ta cũng sẽ chẳng bao giờ có bất kỳ sự chắc chắn nào về đích đến của

mình. Thực hành nghệ thuật phải luôn được dựa trên một kiến thức nền tảng

của lý thuyết nghệ thuật và phương pháp sáng tác trong đó có tư tưởng chủ đề

hướng dẫn định hướng nghệ sĩ đạt đến mục tiêu cuối cùng của tác phẩm. Nếu

không có nó, họa sĩ sẽ không thể tạo ra được những tác phẩm có giá trị nội

dung và hình thức.

106

Điều quan trọng đối với nhiều họa sĩ KTS Việt Nam là cần có một kiến

thức nền tảng vững chắc về nghệ thuật: giải phẫu học, màu sắc, ánh sáng và

các yếu tố thị giác… Bên cạnh đó họ cũng cần phải có kỹ năng vẽ bằng tay

thuần thục và chắc chắn. Các phần mềm chẳng hạn như Corel Painter,

Photoshop đã hỗ trợ nhiều kiểu cọ vẽ, màu sắc, cách thức vẽ... và có thể “bắt

chước” nhiều phương tiện của hội họa giá vẽ truyền thống, nhưng tất cả

những công cụ này sẽ trở nên vô ích đối với những người không biết phải làm

gì khi đối diện với những công cụ tiên tiến này trong quá trình sáng tạo. Đối

với một số người, sáng tác tranh KTS có vẻ như dễ dàng hơn sáng tác tranh

hội họa giá vẽ, nhưng thực tế không phải như vậy. Điều đáng nói là nếu

không có kiến thức và kỹ năng thì cho dù anh ta có áp dụng công nghệ tiên

tiến đến đâu cũng không thể biến một thợ vẽ đơn thuần trở thành một nghệ sĩ

thực thụ.

3.1.3. Về nguồn nhân lực – đội ngũ họa sĩ kỹ thuật số

Sự giao thoa mạnh mẽ giữa các loại hình nghệ thuật diễn ra như hiện

nay là điều tất yếu trong kỷ nguyên KTS và xu hướng toàn cầu hoá. Họa sĩ

tạo hình cũng kiêm luôn nhà thiết kế mỹ thuật. Họ làm việc như là những nhà

thiết kế được đào tạo chuyên sâu về mỹ thuật ứng dụng. Ở phía Nam, đặc biệt

là tập trung ở TP. HCM, những trung tâm đào tạo nghệ thuật ĐPT có từ rất

sớm, có thể nói là sớm nhất cả nước. Các trường đại học, cao đẳng công lập,

dân lập, hoặc liên doanh với các nước tiên tiến khác như Úc, Mỹ, Singapore,

Ấn Độ… là những nước rất mạnh trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT. Một đội

ngũ họa sĩ trẻ được đào tạo bài bản, du học từ nước ngoài trở về, họ là những

nhân tố tích cực trong việc thúc đẩy giúp đổi mới phương thức làm việc cũng

như khuynh hướng sáng tạo nghệ thuật KTS cuả họa sĩ trong nước…

Kỷ nguyên KTS đòi hỏi hoạ sĩ Việt Nam phải có khả năng làm việc ở

bất kỳ một lĩnh vực nào của hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Ngoài việc chuyên

107

tâm vẽ tranh, họ cũng cần phải thiết kế ra sản phẩm thẩm mỹ cho xã hội như:

thiết kế đồ họa, quảng cáo, thiết kế thời trang, thiết kế tạo dáng sản phẩm,

thiết kế nội thất, thậm chí cả thiết kế kiến trúc... Họ luôn phải năng động, sáng

tạo, tự học hỏi, rèn luyện để trở thành những người tiên phong trong lĩnh vực

sáng tạo; phải có nền tảng kiến thức khoa học kỹ thuật cũng như phải biết ứng

dụng chúng vào trong quá trình thực hành nghệ thuật của mình. Nếu không có

sự biến đổi cho phù hợp với tình hình mới, nhu cầu mới thì việc tụt hậu là tất

yếu khó tránh khỏi.

Một số họa sĩ KTS trẻ có điều kiện tiếp xúc với đồ họa vi tính, có khả

năng tiếp cận và làm chủ lĩnh vực nghệ thuật ĐPT. Họ dần trở thành những

họa sĩ KTS tiên phong trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam. Bên cạnh

đó còn một số những họa sĩ KTS trung niên - cao tuổi, họ vẽ tranh KTS như

một thú vui tiêu khiển, phục vụ cho một số nhiệm vụ cụ thể trong quá trình

sáng tác như: làm phác thảo, bố cục tranh, biên tập hình ảnh và hiệu chỉnh

màu sắc, hoặc truyền thông tác phẩm trên internet... Tuy nhiên, họ có kinh

nghiệm, tay nghề, có phương pháp sáng tạo, phương pháp quản lý nghệ

thuật... giúp họ khẳng định được giá trị của mình…

Đa số họa sĩ làm việc trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam hiện

nay đều là những họa sĩ trẻ. Họ đến từ rất nhiều lĩnh vực khác nhau: mỹ thuật

tạo hình, mỹ thuật ứng dụng, mỹ thuật công nghiệp, mỹ thuật ĐPT… Thành

phần tham gia cũng rất đa dạng: họa sĩ, kỹ sư thiết kế, kiến trúc sư, sinh viên,

học sinh hoặc cả những người đam mê nghệ thuật ĐPT... Nhìn chung có thể

phân chia thành hai nhóm chính:

Đầu tiên, phải kể đến nhóm họa sĩ chính thống xuất thân từ hội họa, mỹ

thuật tạo hình: là những họa sĩ thực thụ đúng như những gì mà họ đã thể hiện.

Họ vẽ tranh KTS như là những thể nghiệm nghệ thuật. Hội họa giá vẽ truyền

thống và chất liệu KTS được kết hợp rất nhuần nhuyễn đã tạo nên không ít tác

108

phẩm đẹp và có giá trị. Họ luôn mong muốn tìm kiếm và đưa ra một hướng đi

mới, một cách làm việc mới, một chất liệu mới trong lòng hội họa đương đại.

Bên cạnh đó, cũng đã xuất hiện nhóm xuất thân từ những ngành có liên

quan đến nghệ thuật: thiết kế, mỹ thuật công nghiệp, kiến trúc… Mặc dù

không chính danh là họa sĩ, nghệ sĩ, nhưng họ lại là những “chuyên gia” thực

thụ về nghệ thuật ĐPT. Tuy nhiên, một số hạn chế đối với nhóm này là những

tác phẩm của họ thường mang nặng tính kỹ thuật, đôi khi còn sa vào tình

trạng lạm dụng kỹ thuật sử dụng hiệu ứng một cách tùy tiện và ý tưởng sáng

tạo cũng chưa được đề cao. Nguyên nhân chính là ở những trường đại học có

đào tạo mỹ thuật ở nước ta hiện nay lại chưa chính thức giảng dạy những kỹ

năng, phương pháp sáng tác tranh KTS.

Thực trạng, đội ngũ họa sĩ KTS của Việt Nam cũng chưa thật chuyên

nghiệp. Những người giỏi về mỹ thuật thì lại chưa điêu luyện về kỹ thuật và

khả năng kiểm soát công cụ vẽ KTS. Những người giỏi về kỹ thuật vi tính lại

chưa giỏi về nghệ thuật (bởi lẽ đa số họ không phải là những người được đào

tạo trong những trường hội họa mang tính hàn lâm). Đây cũng chính là yếu

điểm chung của nghệ thuật KTS ở Việt Nam. Cần phải có một chiến lược đào

tạo ra những họa sĩ KTS, sáng tạo một cách chuyên nghiệp trong một môi

trường chuyên nghiệp với sự trợ giúp của công nghệ tiên tiến…

Một trong những nguyên nhân khác nữa cũng đã và đang là một trở

ngại lớn. Đó chính là trình độ ngoại ngữ (đặc biệt là tiếng Anh) của họa sĩ

Việt Nam. Nó làm chậm lại quá trình tiếp thu, giao lưu trao đổi kinh nghiệm...

của họa sĩ Việt Nam với thế giới. Việc chậm tiếp thu những thông tin mới,

công nghệ mới, ứng dụng mới của nghệ thuật ĐPT thế giới đã và đang trở

thành một rào cản đối với họa sĩ KTS Việt Nam. Điều này đã tạo ra những

khoảng cách số ở nước ta trước hết là do trình độ tiếp cận đối với công nghệ

thông tin và khả năng ngoại ngữ [29]. Bên cạnh đó, sự chậm trễ trong việc

109

cập nhật theo sự phát triển rất nhanh của nghệ thuật KTS trên thế giới cũng

gây ra những hiểu biết sai lệch về tranh KTS. Một số người thì sùng mộ quá

đáng, hoặc một số khác thì lại mang tâm lý e ngại, thậm chí có không ít người

dị ứng đối với tranh KTS. Điều này càng khiến cho sự ngộ nhận trên càng trở

nên trầm trọng. Kết quả là sự ngộ nhận ấy sẽ trói buộc óc sáng tạo của các

họa sĩ KTS tương lai. Thực chất, tác phẩm KTS không nhất thiết phải là

những hình ảnh với các kỹ xảo lạ lùng như nhiều người đã và đang ngộ nhận.

KTS chỉ là một công nghệ, một phương tiện thể hiện nghệ thuật. Hình ảnh

hiện thực hay phi hiện thực, chân phương hay phức tạp, thì đó chỉ là các thủ

pháp sáng tạo của tác giả. Với sự trợ giúp của công nghệ KTS, họa sĩ có khả

năng biên tập, điều chỉnh, ghép nối tinh vi, những hiệu ứng đặc biệt khó thực

hiện bằng tay theo cách vẽ truyền thống... góp phần nâng cao chất lượng kỹ

thuật cũng như nghệ thuật của hình ảnh. Dù sao đi nữa thì thế kỷ mới cũng sẽ

là thế kỷ bùng nổ của hình ảnh KTS. Các thế hệ họa sĩ KTS Việt Nam cần

biết tiếp thu và ứng dụng những thành tựu công nghệ thông tin đã, đang và sẽ

mang lại cho nghệ thuật và cũng chính là cho nền mỹ thuật nước nhà.

3.1.4. Về đào tạo họa sĩ kỹ thuật số

Theo đánh giá chung của Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện trong

Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 về “tiếp tục xây dựng và phát triển

văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới” cho thấy rằng thực tế công tác đào tạo

nghệ thuật ở Việt Nam hiện nay còn rất nhiều vấn đề cần quan tâm:

Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ văn nghệ sĩ còn nhiều bất cập,

yếu kém, chương trình, nội dung lạc hậu; chất lượng đào tạo toàn

diện về chính trị, tư tưởng, chuyên môn, đạo đức, thể chất không

bảo đảm, chưa chú trọng đúng mức tính đặc thù, chuyên biệt và yêu

cầu đào tạo tài năng; không quan tâm gửi giảng viên và sinh viên

các ngành nghệ thuật đào tạo ở nước ngoài, đội ngũ giáo viên đầu

110

đàn có trình độ chuyên môn cao bị thiếu hụt ngày càng nhiều; điều

kiện và phương tiện phục vụ dạy và học vẫn còn nghèo nàn, lạc

hậu. Đội ngũ lý luận, phê bình vừa thiếu, vừa bị hụt hẫng thế hệ kế

cận, phân bố không đều ở các ngành nghệ thuật… [12].

Tuy nhiên, điều đáng phấn khởi là Đảng và Nhà nước ta cũng đã có

những chủ trương, chính sách phù hợp về vấn đề xây dựng xã hội học tập

nhằm chấn hưng nền giáo dục trong nước. Ý tưởng này đã được đưa vào văn

kiện Đại hội X của Đảng:

Chuyển dần mô hình giáo dục hiện nay sang mô hình giáo dục mở -

mô hình xã hội học tập với hệ thống giáo dục suốt đời, đào tạo liên

tục, liên thông giữa các bậc học, ngành học; xây dựng và phát triển

hệ thống học tập cho mọi người và những hình thức học tập, thực

hành linh hoạt, đáp ứng nhu cầu học tập thường xuyên, tạo nhiều

khả năng, cơ hội khác nhau cho mọi người học, bảo đảm sự công

bằng xã hội trong giáo dục [11].

Mặc dù vậy, đa số các trường đào tạo mỹ thuật hiện nay đều đang có

nhu cầu mở ngành đào tạo về nghệ thuật ĐPT hệ đại học, nhưng do cơ chế

của Bộ Giáo dục và Đào tạo nên không thể mở được ngành này. Hệ quả là nó

đã để lại một khoảng trống rất lớn cho “thị trường” đào tạo nghệ thuật ĐPT

của Việt Nam. Để đáp ứng một phần nhu cầu của thị trường, các trường đào

tạo đồ họa ứng dụng (điển hình như Đại học Mỹ thuật Việt Nam, Đại học Mỹ

thuật TP.HCM…) có khuynh hướng cải tiến chương trình đào tạo thiết kế đồ

họa của mình thành dạng phù hợp hơn với nhu cầu xã hội và sự phát triển

biến đổi không ngừng của công nghệ. Các học phần về mỹ thuật cơ bản, cơ sở

ngành đồ họa làm nền tảng để duy trì chất lượng nghệ thuật đồng thời tích

hợp thêm những học phần liên quan đến nghệ thuật ĐPT như Phim quảng

cáo, xuất bản điện tử, thiết kế hai chiều (2D), ba chiều (3D)… bổ sung những

111

kỹ năng sử dụng phần mềm ứng dụng đồ họa như Corel Painter, Adobe

Photoshop, Illustrator, Flash… Suy cho cùng, đó cũng chỉ là những giải pháp

tình thế nhằm giải quyết những vấn đề cấp bách về thị trường nhân lực ở Việt

Nam như đã bàn trên. Để giải quyết vấn đề này một cách toàn diện, nhà nước

cần có những chiến lược phát triển nguồn nhân lực nghệ thuật ĐPT dài hạn

trong tương lai.

Chiến lược, giải pháp đào tạo và bồi dưỡng giảng viên chuyên ngành

trong lĩnh vực nghệ thuật KTS cũng chưa được chú trọng. Hiện nay, giải pháp

chính ở các trường cao đẳng, đại học vẫn là “dịch chuyển” đội ngũ giảng viên

là họa sĩ sang giảng dạy nghệ thuật ĐPT. Chính vì lẽ đó mà đội ngũ giảng

viên bị hạn chế về năng lực chuyên môn là khó tránh khỏi. Các cơ sở đào tạo

vẫn chưa xác định được vai trò và tầm quan trọng của giảng viên ngành nghệ

thuật ĐPT. Họ không chỉ là những người phải thật giỏi về hội họa trong lĩnh

vực mỹ thuật mà còn phải có kiến thức về công nghệ (cụ thể là CNTT) và khả

năng tự nghiên cứu, tự cập nhật thông tin, tự trau dồi kỹ năng, kỹ xảo, thao

tác thực hành cũng như phương pháp giảng dạy và đổi mới bài giảng… Bởi

lẽ, công việc sáng tạo nghệ thuật KTS mang tính rất đặc thù: vừa mang tính

nghệ thuật vừa mang tính kỹ thuật cao. Trong trường hợp này thì tri thức trở

nên không hoàn toàn đồng nghĩa với kinh nghiệm và tuổi tác [29].

Một vấn đề khác nữa đó là hiện nay chương trình đào tạo (mỹ thuật)

của từng trường trong cả nước cũng khác nhau cả về chương trình cũng như

giáo trình… Mỗi trường đều có một chương trình khác biệt nhau, không có

một chương trình liên thông thống nhất để kết nối giữa các trường với nhau

và giữa các ngành học, bậc học của các trường với nhau trong cả nước. Điều

này gây cản trở cho việc nâng cao trình độ học thuật của người học. Những

sinh viên tốt nghiệp trình độ cao đẳng ở trường này, muốn học nâng cao lên

trình độ đại học thì phải học lại từ đầu chương trình đại học của một đại học

112

khác. Đây là điều bất cập của hệ thống giáo dục nghệ thuật ở Việt Nam. Nhà

nước cần mau chóng xây dựng hệ thống chương trình đào tạo nghệ thuật KTS

chuẩn và liên thông được mọi cấp học, trong cả nước. Tiến tới xây dựng

chương trình đạt “chuẩn quốc tế”, để người học sau khi tốt nghiệp có thể học

liên thông với các trường nghệ thuật khác trong khu vực và quốc tế. Khi xây

dựng chương trình nghệ thuật KTS điều cần nhất là phải dựa trên nhu cầu thị

trường. Chương trình phải có cấu trúc uyển chuyển và mềm dẻo một số nội

dung để có thể thay đổi hoặc bổ sung cho phù hợp với nhu cầu của xã hội, xu

thế của thời đại và sự phát triển rất nhanh của khoa học kỹ thuật. Trong nội

dung chương trình nghệ thuật ĐPT, những môn học cơ sở ngành phải được

xem trọng. Cần đa dạng hoá chương trình đào tạo, nới lỏng điều kiện nhập

học có xu hướng đồng hóa giữa các hệ thống đào tạo trên thế giới.

Ở Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 10.000 chỉ tiêu đào tạo các

ngành liên quan đến mỹ thuật: hội họa, mỹ thuật ứng dụng, sư phạm mỹ

thuật… của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép các cơ sở đào tạo tuyển sinh

trong cả nước [8]. Đây là nguồn nhân lực tiềm năng rất lớn để thúc đẩy sự

phát triển của nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay trong hệ thống

giáo dục của Việt Nam vẫn chưa có riêng một mã ngành nghệ thuật ĐPT. Để

đáp ứng được nhu cầu của xã hội, các cơ sở đào tạo nghệ thuật đang có hai

giải pháp chính cho việc đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ họa sĩ nghệ thuật ĐPT:

Một là, hướng đào tạo hàn lâm: đào tạo từ khâu tuyển sinh, trải qua giai

đoạn học mỹ thuật đại cương và sau đó phân khoa thành những chuyên ngành

riêng biệt trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT như: thiết kế và phương tiện (design

and media), thực tế ảo (virtual reality), hoạt hình trên máy tính (computer

animation), nghệ thuật trên màn hình (Screen art), minh họa trên máy tính

(computer Illustration)… Hướng đào tạo này sẽ đào tạo ra được “nguồn nhân

lực” có chất lượng cao và chuyên sâu. Tuy nhiên hiện nay cũng gặp phải một

113

số trở ngại chẳng hạn như không có hệ thống chương trình và giáo trình

chuẩn cũng như thiếu đội ngũ, chuyên gia và giảng viên…

Hai là, hướng đào tạo bồi dưỡng họa sĩ tạo hình trở thành những họa sĩ

chuyên về nghệ thuật KTS: đối với những họa sĩ đam mê công nghệ, họ có lợi

thế lớn về kiến thức mỹ thuật nền tảng, những đặc trưng nghệ thuật KTS cũng

chính là những đặc trưng nghệ thuật tạo hình. Họ chỉ cần được trang bị thêm

kiến thức về kỹ thuật sử dụng công cụ KTS và những phần mềm liên quan

trong từng ngành hẹp cuả nghệ thuật KTS. Tuy nhiên, trên thực tế những họa

sĩ chuyên nghiệp gắn bó với hội họa giá vẽ nay chuyển sang nghiên cứu và

giảng dạy nghệ thuật KTS gặp nhiều khó khăn trong việc thay đổi thói quen

và sở trường của mình để tiếp cận công nghệ kỹ thuật, ngoại ngữ…

Đối với công tác đào tạo nghệ thuật ĐPT luôn đòi hỏi phải nâng cao

chất lượng của việc thực hành, thực tập, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo... Trong

công tác giảng dạy và học tập nghệ thuật ĐPT cần phải có sự trang bị đúng

mức về trang thiết bị phục vụ phương tiện dạy học như: máy vi tính, thiết bị

nhập, thiết bị xuất, thiết bị chuyển đổi định dạng đầu ra… Bởi lẽ, ngoài ý

tưởng tốt thì chất lượng của tác phẩm nghệ thuật KTS cũng có thể còn phải

phụ thuộc vào công cụ thể hiện và thiết bị hiển thị. Cùng với việc đầu tư máy

móc trang thiết bị hiện đại phục vụ cho giảng dạy và học tập, các cơ sở đào

tạo mỹ thuật ở Việt Nam hiện nay cũng chưa thực sự đầu tư cho nhân lực

giảng dạy và sử dụng để khai thác một cách có hiệu quả các máy móc, thiết

bị,… dẫn đến tình trạng lãng phí tài sản một cách vô ích. Việc đầu tư, cập

nhật và mở rộng các chuyên ngành đào tạo, “cởi mở” về quan điểm, định

hướng, cách nhìn, cập nhật nâng cao kiến thức chuyên môn, quan niệm nghệ

thuật… không chỉ dành riêng cho sinh viên, giới đào tạo, nghệ sĩ mà còn cho

cả những nhà quản lý, nhà thẩm định nghệ thuật; đặc biệt là những người có

trách nhiệm và quyền hạn tham gia hoạch định chiến lược cải cách mỹ thuật,

114

giáo dục nghệ thuật ở Việt Nam nói chung và nghệ thuật KTS nói riêng.

3.2. Phương thức biểu đạt tranh kỹ thuật số ở Việt Nam

3.2.1. Sử dụng Internet như là một công cụ hỗ trợ sáng tác tranh kỹ

thuật số

Trong lĩnh vực kinh tế, văn hóa đã và đang diễn ra quá trình toàn cầu

hóa nhanh chóng và qui mô ngày càng rộng lớn. Trong những năm 1960, nhà

phân tích truyền thông Marshall McLuhan đã đưa ra một thuật ngữ nổi tiếng

“làng toàn cầu” để mô tả chuyển biến sâu sắc về văn hóa trong một thế giới

nơi sóng phát thanh đã kết nối tất cả khu vực trên thế giới: “Thế giới được san

bằng có nghĩa là chúng ta đang kết nối tất cả các trung tâm tri thức trên hành

tinh thành một mạng lưới toàn cầu duy nhất, mạng lưới toàn cầu đó có thể mở

ra một kỷ nguyên mới cho sự thịnh vượng và sáng tạo…” [80].

Toàn cầu hoá đã tạo cơ hội để các dân tộc có thể gần gũi và hiểu biết

nhau hơn. Mọi dân tộc có thể học tập, tiếp thu những giá trị, tinh hoa của dân

tộc khác để làm phong phú cho nền văn hoá của chính dân tộc mình. Trong

bối cảnh ấy, nghệ thuật có thể được coi là một trong những lĩnh vực năng

động trong nền văn hóa. Tận dụng những lợi ích do giao lưu văn hóa đem lại,

nền nghệ thuật Việt Nam đang tiếp thu những thành tựu văn hóa – nghệ thuật

của thế giới để làm phong phú cho chính mình; đồng thời cũng có nhiều cơ

hội giới thiệu những thành tựu nghệ thuật nước nhà với thế giới.

Thực tế là ở Việt Nam hiện nay, một số cơ sở đào tạo mỹ thuật chưa

khuyến khích sinh viên hướng đến sáng tác tranh KTS. Nếu không có những

diễn đàn nghệ thuật và cộng đồng nghệ sĩ KTS trên mạng Internet trong

những năm qua, họa sĩ KTS ở Việt Nam sẽ khó có thể tiếp cận và phát triển

nghệ thuật KTS của mình được. Chính Internet đã dẫn dắt họ đến với tác

phẩm của vô số các nghệ sĩ khác trên toàn thế giới ở mọi lĩnh vực của nghệ

thuật thị giác nói chung và nghệ thuật KTS nói riêng, bất kể là nghệ thuật tạo

115

hình nay ứng dụng. Một số trang web diễn đàn về nghệ thuật trong nước điển

hình như: vietnamfineart.com.vn; vietdesigner.net; mythuatvietnam.info;

dohoafx.com; idesign.vn; tapchidesign.vn; facebook.com/VietNamDigitalArt;

zidean.com; facebook.com/DesignerVietnam;… Thông qua đó, đã quy tụ và

hình thành nên một cộng đồng nghệ sĩ KTS rộng khắp toàn quốc. Kết nối họa

sĩ KTS trong nước và quốc tế. Cộng đồng họa sĩ KTS này đã giúp đỡ nhau,

vận động nhau tham gia các cuộc thi từ cộng đồng. Thông qua đó, họ nhận

được những lời đóng góp ý kiến rất hữu ích mà họ có thể không nhận được từ

giảng viên hoặc bạn học trong trường. Có thể nói, đa số họa sĩ KTS trao đổi

và học hỏi kinh nghiệm từ môi trường internet. Thông tin phản hồi từ các

nghệ sĩ khác là vô cùng hữu ích, và thông qua những phê bình nhận xét đã

giúp họ rất nhiều từ vấn đề kỹ thuật nhỏ đến các vấn đề có phạm vi rộng lớn

hơn. Điều đó chứng tỏ rằng, nếu một họa sĩ KTS muốn tác phẩm của mình

được nhận xét và góp ý cho tốt hơn sẽ cần phải tham gia một diễn đàn nghệ

thuật có uy tín nào đó. Chẳng hạn như ConceptArt.org với hơn 430.000 thành

viên và số lượng thành viên vẫn tăng lên hàng ngày, hàng giờ, gồm hơn 3,5

triệu bài viết trao đổi kinh nghiệm và học thuật, diễn ra trên 230.000 chủ đề

của diễn đàn),... Việc giao lưu, tiếp xúc và lưu giữ quá trình theo dõi đánh giá

nhận xét của các nghệ sĩ khác trong các diễn đàn nghệ thuật là rất tốt nhưng

trong một số trường hợp, họa sĩ KTS chỉ xem nó như là một cuốn lưu bút

khổng lồ cho từng cá nhân.

Trong quá trình phát triển nghề nghiệp, nhiều họa sĩ KTS có thể làm

thất lạc hình ảnh tác phẩm của mình theo thời gian. Một số họa sĩ thường sử

dụng internet như là một kho lưu trữ thân thiện trong hoạt động nghệ thuật

của mình. Họ có thể sử dụng những trang diễn đàn nghệ thuật, đơn cử như

deviantART… Qua đó, họa sĩ có thể rất dễ dàng tìm thấy tranh của mình trực

tuyến trên internet. Cách tốt nhất là mỗi họa sĩ KTS cần tạo của riêng cho

116

mình một tài khoản trên một diễn đàn nghệ thuật KTS uy tín nào đó. Hiện

nay, DeviantART là một trong những cộng đồng trực tuyến và nó phục vụ

cho tất cả mọi người kể cả những người không chuyên nghiệp. Đa số họa sĩ

KTS nghiệp dư có thể hiển thị những tác phẩm của họ với một số tên nghệ

danh (nickname) nào đó. Các trang trưng bày tác phẩm (trên web) có thể hiển

thị với nhiều phong cách nghệ thuật rất đa dạng trong mọi lĩnh vực của nghệ

thuật ĐPT. Bên cạnh đó, nó cũng giúp tìm kiếm tác giả, tác phẩm rất nhanh

và hiệu quả. Trên toàn bộ trang web, họa sĩ có thể tìm thấy nhiều thông tin

phản hồi đóng góp ý kiến xây dựng cho mình rất hữu ích. Trên thực tế, một

họa sĩ KTS có rất ít bạn bè trong cuộc sống có thể chia sẻ sự nhiệt tình của họ

dành cho những tác phẩm KTS. Trên internet, sự tích cực và hỗ trợ từ cộng

đồng này đã tạo điều kiện cho các họa sĩ không chuyên có thể học hỏi kinh

nghiệm và phát triển kỹ năng của mình cũng như tiếp cận được với những

trào lưu hội họa thế giới.

Hiện nay, do một số cơ sở đào tạo mỹ thuật ở Việt Nam chưa trang bị

cho sinh viên của mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết cho việc sử

dụng internet như là một công cụ để học tập và sáng tạo. 100% chương trình

đào tạo của các trường nghệ thuật không có môn học về khai thác và ứng

dụng internet trong sáng tạo và thiết kế nghệ thuật trực tuyến. Do đó, sinh

viên tự tiếp cận các trang diễn đàn nghệ thuật này mang tính chủ quan và

không có sự định hướng của giảng viên chuyên môn. Điều này có thể dẫn đến

trường hợp sinh viên mất phương hướng sáng tác, có cái nhìn lệch lạc về nghệ

thuật. Những tác phẩm của họ vẽ ra thường không theo một trường phái nào,

lắp ghép, chắp vá rất gượng gạo. Nguyên nhân là do gần đây các phương tiện

truyền thông chia sẻ trang web mạng xã hội hoặc lưu trữ trực tuyến “sa lầy”

với quá nhiều nội dung chất lượng thấp. Nội dung đăng tải một cách vội vã

không có sự kiểm duyệt và định hướng. Bất kỳ ai muốn “sáng tác” tranh cũng

117

có thể dễ dàng sử dụng công nghệ để tạo ra nghệ thuật và đưa tác phẩm hiển

thị trực tuyến trên internet. Số lượng “tranh” này có thể gây cho người xem sự

choáng ngợp bởi hằng hà sa số tác phẩm với nhiều nội dung rất đa dạng sẽ

được “bày ra” trước mặt họ. Trong nghệ thuật, tác phẩm nghệ thuật cần có

thời gian để đánh giá, và cảm thụ. Tốc độ nhanh chóng của các công nghệ

mới trong nghệ thuật thường bất chấp nguyên tắc cốt lõi này, nó dẫn đến một

số lượng lớn nội dung có chất lượng đã thấp nay lại càng thấp hơn.

Một vấn đề nữa tưởng chừng như đơn giản nhưng lại trở nên rất phức

tạp và khó khăn trong thế giới nghệ thuật KTS hiện nay, đó là vấn đề bản

quyền tác giả KTS. Những kiến thức số hóa về những thông tin bản quyền tác

giả cần phải được họa sĩ hội họa KTS hiểu biết và tôn trọng khi đưa tác phẩm

của mình vào thị trường hoặc “lưu thông” trong môi trường kỹ thuật số

internet. Nếu mọi người tôn trọng và tuân theo sẽ làm cho nghệ sĩ tự tin hơn

khi sử dụng internet để sáng tác, công bố tác phẩm và quản lý các tác phẩm

của mình. Họa sĩ sở hữu bản quyền tác phẩm. Họ cần sử dụng mật khẩu hoặc

các hình thức mã hóa thông tin để ngăn chặn việc tác phẩm của mình bị sao

chép bất hợp pháp trên mạng Internet. Sử dụng chữ ký điện tử và “nhúng”

(water embed) những thông tin cá nhân về tác phẩm kỹ thuật số khi đưa

những tác phẩm này lên internet. Công cụ chủ yếu hiện nay là dùng bộ lọc

“water embed” trong Adobe Photoshop.

Hiện nay, ngành giáo dục là nơi có nhu cầu sử dụng internet rất lớn và

nhu cầu tìm kiếm thông tin, sử dụng tác phẩm, công trình nghiên cứu khoa

học của các tác giả khác trên internet rất nhiều. Vì vậy nếu thực thi không

nghiêm túc luật bản quyền sẽ gây ra những ảnh hưởng không nhỏ đối với sự

phát triển của xã hội nói chung và của nghệ thuật KTS nói riêng. Đa số sinh

viên chưa ý thức về mức độ nghiêm trọng của việc tự do sao chép các sản

phẩm có đăng ký bản quyền. Sinh viên, học sinh và đặc biệt là những người

118

làm công tác nghiên cứu nghệ thuật cần hiểu biết và nắm được luật bản quyền

đối với những tác phẩm số hóa. Đưa môn học luật bản quyền vào giảng dạy ở

tất cả các trường nghệ thuật. Mỗi cơ sở đào tạo phải tự có những biện pháp

cứng rắn hơn để thiết lập thói quen và hành vi đúng đắn về vấn đề bản quyền

cho người học. Các cơ sở đào tạo cần phải cài đặt những phần mềm có chức

năng ghi lại, kiểm tra và theo dõi nội dung dữ liệu được truyền tải.

Nhà nước cần hỗ trợ người chủ sở hữu bản quyền tác phẩm số bằng

cách loại bỏ bất cứ những nội dung vi phạm bản quyền hoặc gỡ bỏ những

đường link (mục liên kết siêu văn bản giữa các trang web hoặc phần nội dung

trên internet) liên quan ra khỏi trang web khi người chủ sở hữu bản quyền của

tác phẩm kỹ thuật số đó có kiến nghị chính thức bằng văn bản. Cần phải có

luật cấm upload (tải lên internet) và download (tải từ internet xuống) những

dữ liệu khi không được phép của người chủ sở hữu bản quyền hợp pháp. Để

làm được việc này, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cần phải có sự liên kết

với Bộ Thông tin Truyền thông nhằm có chính sách quản lý hiệu quả dữ liệu

truyền tải thông qua internet. Các doanh nghiệp và cá nhân phải có ý thức

không được xoá bỏ hoặc sửa chữa thông tin đã được số hóa trong tác phẩm

của người chủ sở hữu bản quyền trên các sản phẩm của họ nếu không có sự

cho phép. Ngoài ra Nhà nước cần đầu tư hơn nữa để phát triển cơ sở hạ tầng

công nghệ thông tin, điện tử hóa quá trình quản lý văn hóa, nghệ thuật nhằm

giảm tối đa những vi phạm quyền tác giả đối với những tác phẩm số hóa.

3.2.2. Ứng dụng phần mềm trong tạo hình tranh kỹ thuật số

Máy móc không thể thay thế con người, nhưng nó là công cụ đắc lực

giúp cho họa sĩ, nhà thiết kế mỹ thuật ở Việt Nam thể hiện những ý tưởng

nghệ thuật của mình một cách nhanh chóng, tiện lợi. Thông qua sự hỗ trợ của

những phần mềm đồ họa, họ thoả mãn sự thể nghiệm của mình trên chất liệu

KTS nhằm tạo hiệu quả thị giác đa dạng, đồng thời cũng có thể đem lại tính

119

thẩm mỹ cho tác phẩm. Nhà phê bình mỹ thuật Phạm Trung nhận định:

Trong khi đại bộ phận công chúng lứa tuổi trung niên trở lên, duy

trì thói quen hưởng thụ thị giác và lối sống theo kiểu truyền thống,

thì cũng có một số lượng lớn công chúng trẻ, ngày càng đông đảo,

đam mê cái mới, hướng tới những tiêu chí và hình ảnh của xã hội

thông tin và những ứng dụng High-tech… [37.tr.146].

Nếu xét về nghệ thuật, tranh KTS cần phải đạt yêu cầu về tính thẩm

mỹ, phải thể hiện được tài năng của họa sĩ và rất cần sự kiên nhẫn, thời gian,

và đôi khi tiền bạc của họa sĩ. Vẽ tranh KTS cũng chính là sở thích cá nhân,

sự đam mê nghệ thuật của họa sĩ. Cần có thái độ tôn trọng tất cả các dạng chất

liệu và phương thức biểu đạt tác phẩm. Nếu một họa sĩ chọn lựa phương tiện

nào đó cho phép họ có thể biểu đạt được tác phẩm, thể hiện được những cảm

xúc và sự sáng tạo trong tâm hồn của người nghệ sĩ đối với thế giới, bất kể là

chất liệu truyền thống hay KTS… thì chắc chắn đó là điều cần được khuyến

khích và phát huy. Chính vì lẽ đó mà vẽ tranh KTS cũng chỉ là một lựa chọn

để thể hiện tác phẩm mà thôi. Mục tiêu cuối cùng của họa sĩ là có thể tạo ra

những tác phẩm có giá trị về nội dung và nghệ thuật. Nếu họa sĩ có một nền

tảng cơ bản về hội họa vững chắc và biết cách ứng dụng KTS trong quá trình

sáng tạo, có thể tạo ra những tác phẩm mỹ thuật có giá trị thẩm mỹ cao. Đối

với những họa sĩ không chuyên thì phần mềm ứng dụng sẽ hỗ trợ cho phép

những người có óc thẩm mỹ và một chút kiến thức về hội họa có thể vẽ được

những tác phẩm mỹ thuật. Có thể nói rằng họa sĩ sử dụng chất liệu KTS hoặc

thể nghiệm chất liệu KTS để phát triển ý tưởng cho tác phẩm của mình. Có

nhiều điều hữu ích mà họa sĩ có thể thực hành vẽ tranh KTS để bổ sung và

tăng cường cho các sáng tác của họ, ngay cả khi họ là họa sĩ KTS nghiệp dư

chưa bao giờ vẽ một tác phẩm KTS nào.

Khi nghiên cứu các kỹ thuật vẽ KTS, điều quan trọng chính là hầu như

120

tất cả các kỹ thuật thể hiện công cụ KTS đều xây dựng trên những lý thuyết

và nền tảng của hội họa giá vẽ truyền thống, chẳng hạn như: kỹ thuật sử dụng

cọ vẽ, bay vẽ…; kỹ thuật vẽ màu nước, màu dầu, phấn màu, than chì... Qua

đó cho thấy rằng tất cả các kỹ thuật trong hội họa giá vẽ đều có một vị trí

quan trọng trong quá trình thể hiện tác phẩm KTS. Nếu những kỹ thuật của

hội họa giá vẽ được giảng dạy trong nghệ thuật KTS, chúng sẽ cung cấp cho

người học phương thức phát huy tới mức tối ưu những hiệu ứng và họa sĩ có

thể chọn lựa kết cấu bề mặt chất liệu tốt nhất cho tác phẩm của mình. Kỹ

thuật trong hội họa giá vẽ có thể giúp tăng cường hiệu quả thị giác của hình

ảnh và tạo ra một mối liên hệ giữa các kỹ thuật thể hiện bằng KTS với chất

liệu truyền thống trong quá trình vẽ.

Bất kỳ nghệ sĩ KTS nào cũng cần phải nắm vững những kiến thức của

nghệ thuật thị giác: điểm chấm, đường nét, hình khối, ánh sáng, màu sắc, chất

liệu… cũng như của hội họa giá vẽ truyền thống: giải phẫu, luật xa gần,…

Các quy tắc và nguyên lý hội họa này sẽ giúp họ dễ dàng hơn trong việc

truyền đạt tác phẩm, nó tạo thành những phương tiện biểu hiện bắt đầu từ cái

mà mỗi nghệ sĩ dệt nên tác phẩm của chính họ, trên tấm toan hoàn toàn của

riêng họ [4]. Nếu không nắm vững và thực hành thuần thục những nguyên lý

cơ bản thì tác phẩm sáng tác ra sẽ không thể đạt được tính thẩm mỹ (một

trong những điều kiện cần tối thiểu cho một tác phẩm mỹ thuật). Họa sĩ cần

nhiều thời gian và nỗ lực có thể sáng tác bằng chất liệu KTS, cũng giống như

dành thời gian và nỗ lực cho một tác phẩm hội họa giá vẽ. Để đạt được hiệu

quả thẩm mỹ tốt cho tác phẩm KTS của mình, họa sĩ KTS không thể không áp

dụng những kỹ năng và phương pháp thể hiện tác phẩm hội họa giá vẽ [77].

Thông qua nghiên cứu khảo sát thực tế 15 lớp học thiết kế đồ họa, hội

họa KTS với 223 sinh viên (năm thứ ba và năm thứ tư)… kết quả cho thấy

193 sinh viên (86,54%) trong quá trình sáng tác và thiết kế KTS thường phải

121

kết hợp nhiều phần mềm hỗ trợ vẽ và thiết kế KTS với nhau (Adobe

Illustrator, Adobe Photoshop, Corel Draw, Corel Painter). Chẳng hạn như kết

hợp Corel Painter và Adobe Photoshop. Khởi đầu, họ sử dụng Photoshop để

vẽ tốc họa tìm ý tưởng và lên hình tổng thể, sau đó dùng Corel Painter để vẽ

chi tiết. Quá trình vẽ hoàn thiện tác phẩm chủ yếu làm trong Painter và sau đó

chuyển sang Photoshop để điều chỉnh mức độ bão hòa màu, ánh sáng và phối

màu… Đa số họa sĩ thường tạo mẫu kết cấu chất liệu trong Photoshop, nhưng

họ cũng thường sử dụng các kết cấu bề mặt giấy trong Painter để thêm một số

hiệu ứng gồ ghề giống bề mặt tranh hội họa truyền thống. Trong hội họa KTS,

phần mềm hỗ trợ như Corel Painter, Photoshop… đóng một vai trò cơ bản

trong việc sáng tác của họa sĩ. Đôi khi chúng cũng chỉ là phụ trợ góp phần

vào việc thể hiện tác phẩm. Điều này phụ thuộc vào nhiệm vụ của từng giai

đoạn trong quy trình sáng tác hội họa. Phần mềm ứng dụng thường giúp họa

sĩ phát triển và tinh chỉnh màu, xác định gam màu chung của tác phẩm thông

qua lệnh hiệu chỉnh màu và độ tương phản màu… Bởi lẽ, bất kể tác phẩm

được vẽ bằng chất liệu nào: màu nước, bột màu, sơn dầu, hay KTS thì họa sĩ

đều bắt đầu công việc sáng tạo của mình như nhau: đầu tiên phải trải qua giai

đoạn vẽ bản phác thảo nhanh chóng (có thể sử dụng Corel Painter). Sau đó,

đẩy sâu vào vẽ bản phác thảo chi tiết hơn với màu sắc. Cuối cùng, khi hài

lòng với kết quả phác thảo, họ sẽ phát triển các phác thảo thành ý tưởng cho

tác phẩm hoàn thiện (có thể là quá trình chuyển đổi qua lại giữa các phần

mềm hỗ trợ tùy thuộc vào từng giai đoạn thể hiện tác phẩm).

Corel Painter và Adobe Photoshop thường được sử dụng tích hợp với

nhau, luôn có sự chuyển đổi qua lại giữa các chương trình đồ họa trong quá

trình thể hiện các tác phẩm KTS. Chúng bổ sung cho nhau rất tốt. Photoshop

thường được sử dụng nhiều hơn để xử lý di chuyển bố cục các đối tượng và

các tùy chọn xếp lớp hình ảnh (layer). Sau đó, sử dụng Corel Painter khi hoàn

122

thành tác phẩm; các layer sẽ được ép phẳng nhập lại với nhau. Họa sĩ dùng

Corel Painter để làm mềm cạnh và tạo ra các dải màu chuyển sắc. Điều này

làm cho tác phẩm trở nên mềm mại hơn, không có cảm giác giả tạo. Quá trình

chuyển đổi qua lại giữa Corel Painter và Photoshop diễn ra thường xuyên cho

đến khi hoàn thành tác phẩm. Việc sử dụng nhiều phần mềm cùng lúc sẽ cho

phép họa sĩ khai thác tối đa sức mạnh của từng phần mềm ứng dụng. Sức

mạnh của Photoshop chính là thao tác và biên tập hình ảnh, trong khi đó

Corel Painter rất giỏi “bắt chước” các phương tiện trong hội họa giá vẽ truyền

thống. Họa sĩ có thể bắt đầu vẽ một tác phẩm trong Photoshop và sau đó là có

thể chuyển sang sử dụng Painter để làm cho tác phẩm có cảm giác tự nhiên và

gần với hội họa truyền thống hơn (về mặt hiệu quả thị giác).

Hiện nay có 2 khuynh hướng ứng dụng phần mềm hỗ trợ vẽ tranh KTS:

Một là, họ thường sử dụng Corel Painter để tìm ý tưởng trên máy tính,

chủ yếu để thực hiện nghệ thuật ý niệm. Với khả năng của một sinh viên bình

thường không thể vẽ nhanh bằng tốc độ sử dụng cọ vẽ và pha trộn màu trong

Painter. Bảng màu KTS cho phép họ chọn một cách tốt hơn lựa chọn màu sắc

so với trong hội họa giá vẽ.

Hai là, ứng dụng tính năng nhân bản (stamp clone) giúp họa sĩ có thể

đẩy nhanh quá trình vẽ dựa trên những hình ảnh thực tế. Khi phát triển phác

thảo, phần mềm hỗ trợ rất nhiều công cụ giúp biên tập và xử lý hình ảnh. Một

số hiệu ứng như xoay lớp hình ảnh để tác phẩm dễ dàng hơn hoặc thêm kết

cấu bề mặt (mache) cho tác phẩm… Đối với sinh viên mỹ thuật, đôi khi vật

liệu vẽ đối với họ quá đắt đỏ. Giải pháp hữu hiệu nhất là sử dụng phần mềm

hỗ trợ vẽ trong việc làm phác thảo hoặc thể hiện ý tưởng của mình (concept

art). Đó là một cách hiệu quả, tiết kiệm thời gian và có môi trường làm việc

thân thiện nhất. Đôi khi, họ có thể chụp ảnh tác phẩm của mình khi đang vẽ,

và nhập hình ảnh vào máy tính, sau đó có thể thử nghiệm với nhiều giải pháp

123

khác nhau trên máy tính...

Trên thực tế, theo khảo sát thì có đến 78 người trong 123 người (chiếm

63,4%) chọn những hướng khác nhau để thể hiện tác phẩm tùy thuộc vào ý

tưởng và mục đích của tranh mà họ sẽ vẽ. Nếu là tranh vẽ theo dạng hội họa

giá vẽ thì chọn lựa tối ưu của họa sĩ KTS chính là những phần mềm vẽ được

xây dựng trên cơ sở hình ảnh bitmap như Adobe Photoshop hoặc Corel

Painter. Nếu là dạng tranh đồ họa hoặc đồ họa ứng dụng thì việc chọn lựa

những phần mềm vẽ vector như Adobe Illustrator hay Corel Draw sẽ giúp họa

sĩ dễ dàng thể hiện tác phẩm KTS của mình.

Đối với tranh vẽ bằng những phần mềm vẽ hình bitmap như Corel

Painter hoặc Adobe Photoshop, họa sĩ KTS phải trải qua rất nhiều bước cho

đến khi hoàn thiện tác phẩm của mình. Chẳng hạn như quá trình vẽ tranh KTS

theo họa phái Ấn tượng của tác giả Marta Nael [PL.2, H.130]. Họa sĩ thường

bắt đầu với một nền màu (để tạo gam màu chung cho tác phẩm). Sau đó vẽ

bằng cách dùng các loại cọ có sẵn trong chương trình hoặc có thể tạo ra

những kiểu cọ đặc biệt của mình dành cho những vùng hình ảnh đặc biệt trên

tác phẩm như phần tóc, da, chất liệu vải, kim loại… Quá trình vẽ được thực

hiện trên nhiều lớp (layer) hình ảnh nhằm đem lại hiệu quả như mong muốn.

Họa sĩ có thể tự tạo cho mình bảng màu riêng cho từng tác phẩm. Họ cũng có

thể thêm vào những lớp hiệu chỉnh màu, sắc độ và hiệu ứng đặc biệt...

Đối với tranh vẽ bằng phần mềm vẽ hình vector như Corel Draw hoặc

Adobe Illustrator, họa sĩ KTS cũng có thể bắt đầu bằng quá trình vẽ bằng một

nền màu hoặc một hình ảnh để tham khảo. Hiện nay ở Việt Nam, nhiều người

vẽ tranh KTS bằng cách sử dụng một hình ảnh để tham khảo. Đây là cách vẽ

tranh đồ họa KTS phổ biến ở Việt Nam và trên thế giới hiện nay như trong

cách vẽ của tác giả Wedha Abdul Rasyid [PL.2, H.131]. Những phần mềm vẽ

hình vector sẽ giúp họa sĩ KTS phát huy tối đa tính chất đồ họa của tác phẩm.

124

Ở Việt Nam hiện nay, một họa sĩ vì công việc của mình có thể làm việc

như là một nhà thiết kế đồ họa. Họ cần phải tìm hiểu các thể loại nghệ thuật

KTS và sử dụng nó cho mục đích công việc. Việc chuyển đổi từ vẽ tranh hội

họa giá vẽ sang vẽ tranh KTS đòi hỏi sự điều chỉnh không nhiều. Đơn giản là

chỉ cần học thêm cách sử dụng phần mềm đồ họa như Adobe Photoshop,

Corel Painter... Thời gian để một họa sĩ học cách sáng tác bằng chất liệu KTS

sẽ không quá sáu tháng. Qua khảo sát kinh nghiệm của nhiều họa sĩ KTS hiện

nay, học vẽ KTS khá dễ dàng đối với một họa sĩ giàu kinh nghiệm tạo hình

hội họa. Họ đã biết những nguyên lý cơ bản của nghệ thuật và cách xử lý bố

cục về mặt thị giác để có một tác phẩm đẹp. Đối với một số chương trình học

hiện nay, người học vừa học vẽ tranh giá vẽ vừa học vẽ tranh KTS là cách

hiệu quả nhất. Chỉ có 42,31% gặp khó khăn về công nghệ trong việc sáng tác

và thể hiện tác phẩm KTS.

Tuy nhiên, một xu thế cũng rất đáng lo ngại hiện nay là sự lạm dụng

máy vi tính dẫn đến tình trạng kỹ thuật hóa nghệ thuật. Họa sĩ sáng tác phụ

thuộc quá nhiều vào máy móc và phương tiện hiện đại. Thực tế, những tác

phẩm được thiết kế hoặc sáng tác trên máy vi tính rất dễ dẫn đến sự khô khan,

máy móc, vô cảm, thiếu vắng những rung cảm của con người. Ở Việt Nam

hiện nay không ít nghệ sĩ có tâm huyết với nghệ thuật thị giác cảm thấy băn

khoăn lo lắng khi thấy những nét bút trực cảm và xuất thần qua bàn tay điêu

luyện của người nghệ sĩ đang dần nhường chỗ cho những hình ảnh chụp với

nhiều hiệu ứng vi tính đã được lập trình sẵn đang góp mặt trên “thị trường”.

Họ băn khoăn bởi cái đẹp đôi khi thường được “thị trường” hiểu như là những

thứ phức tạp, tinh vi cuả hiệu ứng vi tính. Chính vì thế mà trên con đường

hiện đại hóa nền nghệ thuật Việt Nam, nghệ sĩ KTS cần phải vận dụng những

kiến thức về nguyên lý thị giác, nguyên lý sáng tạo, kiến thức về nghệ thuật

học… đồng thời kết hợp tốt giữa kỹ năng kỹ xảo bằng tay với sự trợ giúp của

125

máy tính, để tránh được tính khô khan vô cảm, mang tính máy móc trong

những tác phẩm KTS.

3.2.3. Tạo hình nghệ thuật Tradigital bằng chất liệu tổng hợp

Trong nghệ thuật, dù là tranh hội họa giá vẽ truyền thống hay là tranh

KTS thì đều bình đẳng với nhau về phương diện nghệ thuật. Bởi lẽ công việc

của một họa sĩ KTS cũng chính là “vẽ”, mặc dù nó được thực hiện trên cơ sở

của môi trường KTS. Sự sáng tạo và quy trình thể hiện tranh KTS cũng giống

như một tác phẩm hội họa giá vẽ. Thông qua khảo sát 197 người về việc sử

dụng máy vi tính trong sáng tạo và thiết kế, 7,41% sử dụng máy vi tính trong

giai đoạn tìm ý tưởng, 5,56% trong giai đoạn phác thảo, 27,78% trong giai

đoạn thể hiện tác phẩm, 1,85% trong giai đoạn xuất bản và truyền thông, có

57,41% sử dụng máy tính cho tất cả các giai đoạn của quá trình sáng tác

tranh. Qua đó có thể thấy còn có nhiều người quan niệm cho rằng máy tính và

các chương trình phần mềm của nó không thể cung cấp tất cả khả năng biên

tập và hiệu ứng khi thể hiện tác phẩm. Nhiều người khi vẽ tranh KTS đều cảm

nhận rằng phần mềm không thể sáng tạo bằng các phương tiện truyền thống.

Họ có xu hướng sử dụng phần mềm một cách máy móc và hạn chế. Họ không

muốn thể nghiệm ngoài những gì phần mềm cung cấp để làm cho tranh tốt

hơn về kết cấu hoặc kết hợp màu sắc độc đáo với nhiều hiệu ứng khác nhau.

Xu hướng sáng tác hiện nay là họa sĩ kết hợp cả chất liệu KTS với chất

liệu của hội họa truyền thống trong tác phẩm của mình. Đây chính là hình

thức sáng tác hội họa theo hướng sử dụng nghệ thuật Tradigital. Đối với nghệ

thuật Tradigital, tác phẩm không phải là một hình ảnh hoàn toàn do máy tính

tạo ra. Nhưng nó cũng không phải là một một tác phẩm cắt dán tổng hợp. Nó

là một dạng của hội họa giá vẽ nhưng có chất liệu tổng hợp. Trong một số

trường hợp, nó thậm chí không tồn tại trong thế giới thực cho đến khi nó được

kết xuất in ra trên một bề mặt chất liệu nhất định. Trong nghệ thuật tradigital,

126

họa sĩ thường kết hợp sử dụng những chất liệu trong hội họa giá vẽ truyền

thống với KTS để tạo ra một hình ảnh mới. Máy tính đóng vai trò quan trọng

trong nghệ thuật Tradigital không chỉ là một trong những công cụ mà còn là

nền tảng. Họa sĩ KTS Merrill Kazanjian [PL.2, H.122] chia sẻ kinh nghiệm và

quy trình vẽ tradigital arts vẽ tranh tradigital trên trang merrillk.com như sau:

“Họa sĩ bắt đầu bằng cách quét (scan) một hình ảnh vẽ bằng than chì hoặc bút

marker. Sau đó tô màu từng phần trong Adobe Photoshop, sử dụng kết hợp

với các kỹ thuật kỹ thuật số khác để “cắt dán kỹ thuật số” [M. Kazanjian,

merrillk.com].

Quy trình vẽ tranh KTS, họa sĩ có thể tạo ra những hiệu ứng giống như

trong hội họa giá vẽ như màu nước, vẽ phấn màu, hoặc thậm chí chụp ảnh...

Tuy nhiên họ cũng có thể đảo ngược quy trình này bằng cách quét (scan) bất

kỳ tranh in kỹ thuật truyền thống nào và rồi dùng KTS để biên tập ghép

những hình ảnh này lại với nhau. Hiện nay, đa phần họa sĩ sử dụng hình ảnh

trong tranh KTS bằng hai cách:

Cách thứ nhất là sử dụng hình ảnh như là một tài liệu tham khảo [52].

Đôi khi đó là bức ảnh thực tế cuộc sống để có thể truyền cảm hứng cho họa sĩ

trong quá trình sáng tác. Bởi lẽ cái đẹp nằm trong cuộc sống, là hiện thân của

thực tế cuộc sống. Người nghệ sĩ phải đi tìm cái đẹp trong thực tế cuộc sống

để khám phá, để sáng tạo. Để có một tác phẩm nghệ thuật, người nghệ sĩ phải

trở về với cuộc sống. Cuộc sống ấy vừa là cảm hứng, vừa là đối tượng sáng

tạo của nghệ thuật. Bất kỳ một nghệ thuật chân chính nào từ trước đến nay

cũng đều bắt nguồn từ hiện thực đời sống, phản ánh và phục vụ đời sống…

Cách thứ hai là có thể tích hợp hình ảnh vào tác phẩm. Tuy nhiên,

trường hợp này họa sĩ thường thực hiện với thể loại tốc họa (digital speed

painting) với mục đích là tìm ý tưởng cho tác phẩm của mình hoặc tạo nên

những chất liệu thật cho tác phẩm. Khi sáng tác tranh, sự tưởng tượng của họa

127

sĩ dựa trên những hình ảnh thực tế. Hay nói một cách khác, họa sĩ kết hợp

hình ảnh thực tế với trí tưởng tượng của mình sẽ đạt được kết quả tốt hơn và

rút ngắn được thời gian hơn trong sáng tác. Đơn cử như tác phẩm Rocks của

Hà Dũng Hiệp [PL.2, H.128]. Bằng sự hỗ trợ của những phần mềm, họa sĩ có

thể tạo ra tác phẩm trong tưởng tượng về cuộc sống trên cơ sở của sự kết hợp

và gợi ý của hình ảnh thật sử dụng trong tác phẩm.

Trong nghệ thuật tradigital, họa sĩ làm việc với các phương tiện hội họa

giá vẽ truyền thống để thu thập các kết cấu bề mặt các chất liệu thông qua

hình ảnh được vẽ từ các phần mềm, chụp ảnh, và quét (scan) ảnh. Màu sắc

KTS và các bề mặt chất liệu trong tranh có thể gợi lên tâm trạng và cảm xúc

giống như trong hội họa giá vẽ truyền thống. Tùy theo ý tưởng và mục đích

của từng giai đoạn sáng tác, một số công việc của họa sĩ KTS trên máy vi tính

với sự trợ giúp của các phần mềm như Corel Painter, Photoshop… xây dựng

trên nền của những hình ảnh chụp. Với sự trợ giúp đắc lực của máy tính, họa

sĩ có thể “sắp xếp lại” các yếu tố thị giác cho thích hợp với những tính toán về

khuôn hình và bố cục trên cơ sở của một “tập hợp các quy tắc sắp đặt có liên

quan đến sự cấu tạo hình thể” [4]. Máy tính có thể liên kết tất cả các phương

tiện với nhau và trở thành một phương tiện tăng cường hiệu quả thị giác.

Một trong những điều nổi bật là các phần mềm hỗ trợ vẽ có khả năng

kết hợp phương tiện và kết cấu khác nhau trong một tác phẩm, vì vậy họa sĩ

có thể vẽ thêm một lớp dầu mỏng trên bề mặt tranh. Tất nhiên, điều này có thể

khó khăn hơn khi họa sĩ bắt đầu vẽ bằng sơn trên vải. Tuy nhiên trong một số

trường hợp, nó có thể làm nảy sinh những giải pháp bất ngờ. Thay vì dành

thời gian để vẽ những kết cấu bề mặt chất liệu, họa sĩ có thể chụp ảnh một kết

cấu chất liệu thật nào đó sẽ không phải mất thời gian để vẽ lại bằng tay. Kết

hợp các chất liệu trong tác phẩm bằng cách sử dụng một máy ảnh KTS hay

máy quét làm phong phú thêm các chất liệu KTS. Như vậy, họa sĩ chỉ cần

128

dành một khoảng thời gian vẽ một số bản phác thảo trắng đen trên máy tính.

Có thể thay đổi các giá trị màu sắc và chất liệu khác nhau. Cuối cùng, họ sử

dụng cọ vẽ để tạo ra những phiên bản màu sắc với mức độ chi tiết hơn. Tác

phẩm KTS hoàn thiện có thể được xem trực tiếp trên màn hình vi tính hoặc có

thể được kết xuất bằng những thiết bị in hoặc máy vẽ…

Một trong những dự án sử dụng nghệ thuật tradigital ở Việt Nam hiện

nay là bộ truyện tranh Long Thần Tướng (Phong Dương Comics, 2014). Dự

án này đang dần khẳng định được tay nghề cũng như khả năng của họa sĩ Việt

trong lĩnh vực truyện tranh. Long Thần Tướng [PL.2, H.135] với lối vẽ duyên

dáng và mang âm hưởng của tính chất “thuần” Việt… Một trong những điểm

nổi bật so với phiên bản Long Thần Tướng cũ (xuất bản năm 2004) chính là ở

kỹ thuật thể hiện. Trong phiên bản lần này, tác giả đã sử dụng sự kết hợp

nhuần nhuyễn giữa việc thể hiện phác thảo và vẽ đồ họa nét trên máy tính.

Sau đó tranh được tô màu, hiệu chỉnh sắc độ và hiệu ứng bằng chất liệu “hội

họa giá vẽ” (màu nước) và cuối cùng tranh lại được số hóa lần nữa để thực

hiện các công đoạn hậu kỳ trên máy vi tính trước khi xuất bản. Cách chế tác

bằng tradigital art đã tạo cho Long Thần Tướng (2014) có một “diện mạo”

cảm xúc hơn, tinh tế hơn…

Tiểu kết

Hội họa trên thế giới luôn vận động để thích nghi với những tiến bộ

mới trong văn hóa, xã hội, kinh tế, chính trị và công nghệ. Quá trình “số hoá”

diễn ra nhanh và mạnh trên toàn thế giới đã và đang đặt ra một vấn đề lớn

trong việc dần thay đổi quan niệm nghệ thuật cũng như thói quen sáng tạo của

họa sĩ KTS Việt Nam hiện nay. Rất nhiều người đang sử dụng phần mềm vẽ

KTS như là một công cụ để làm việc và sáng tạo. Tuy nhiên, một số người vẽ

tranh KTS ở Việt Nam hiện nay không thể tạo riêng cho mình một phong

cách. Cái yếu nhất của phần lớn họa sĩ KTS trẻ là họ thiếu một nền tảng vững

129

chắc về nghệ thuật. Do không có bản lĩnh và tài năng nghệ thuật nên họ dễ bị

hòa tan trong dòng chảy của quá trình hội nhập. Tuy nhiên, quá trình hội nhập

qua internet cũng góp phần làm phát triển nghệ thuật KTS ở Việt Nam. Thông

qua các trang web nghệ thuật, họa sĩ có thể phát triển nghệ thuật KTS của

mình. Đây là nơi mà mọi người có thể trao đổi kinh nghiệm, xem xét và chia

sẻ tác phẩm nghệ thuật với rất nhiều nghệ sĩ tài năng khác trên thế giới. Tất cả

đều giúp nhau phát triển và trở nên chuyên nghiệp hơn. Internet cho phép họa

sĩ chia sẻ tác phẩm của mình với những người khác và có thể nhận được

những lời bình xét đánh giá mang tính xây dựng cho tác phẩm trở nên tốt hơn.

Kỷ nguyên KTS giờ đây đã tạo cho nền mỹ thuật Việt Nam nói chung

và lĩnh vực nghệ thuật ĐPT nói riêng những thời cơ hết sức thuận lợi để phát

triển và thể hiện vai trò của mình. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra những thách thức

mới. Họa sĩ vừa phải trau dồi kỹ năng, khả năng sáng tạo của mình đồng thời

cũng phải liên tục cập nhật những thông tin khoa học, kỹ thuật mới nhằm tạo

ra những “sản phẩm thẩm mỹ” phù hợp với sự vận động chung của nhu cầu

thưởng thức nghệ thuật của người dân. Tự động hoá và vi tính hoá là một

trong những xu thế mới trong kỷ nguyên KTS, giúp giải phóng con người nói

chung và nghệ sĩ nói riêng. Nó giúp nghệ sĩ rất nhiều trong mọi khâu của tiến

trình sáng tạo và thiết kế: từ phác thảo tìm ý, tìm kiếm thông tin liên quan đến

con người, xã hội… đến việc thể hiện tác phẩm, trưng bày, triển lãm… đều ít

nhiều có sự trợ giúp của vi tính. Ngày nay, quá trình hội nhập quốc tế vẫn

diễn ra nhanh, mạnh và ngày càng sâu rộng trong mọi lĩnh vực của đời sống

xã hội Việt Nam. Việc tiếp thu có chọn lọc và phát triển những lý thuyết và

kỹ thuật trong nghệ thuật là cần thiết và là động lực để những họa sĩ trẻ Việt

Nam tự tin trên con đường nghệ thuật KTS của mình, góp phần vào nền văn

hóa nghệ thuật của Việt Nam nói riêng và của nhân loại nói chung.

130

KẾT LUẬN

Thông qua nghiên cứu chuyên sâu về tranh KTS ở Việt Nam hiện nay,

có thể đúc rút lại một số những luận điểm cơ bản như sau:

Một là, đề tài nghiên cứu đưa ra cách nhìn nhận có hệ thống từ lý luận

cho đến hoạt động thực tiễn nghệ thuật về đặc trưng ngôn ngữ tạo hình cũng

như những phương tiện biểu đạt tranh KTS ở Việt Nam hiện nay. Mặc dù đã

có những công trình nghiên cứu về lĩnh vực nghệ thuật ĐPT trên thế giới

cũng như ở Việt Nam, nhưng trên thực tế vẫn chưa có những công trình

nghiên cứu mang tính hệ thống, chuyên sâu, tiếp cận liên ngành để đưa ra vấn

đề về lý luận và thực tiễn của tranh KTS ở Việt Nam hiện nay. Điểm mới của

đề tài chính là đã phân tích và lý giải những vấn đề thực tiễn dựa trên cơ sở

mỹ thuật học, thông qua nghiên cứu đa ngành, liên ngành như: văn hóa, lịch

sử, khoa học, nghệ thuật, mỹ thuật… nêu lên được những đặc trưng ngôn ngữ

tạo hình trong tranh KTS ở Việt Nam; làm rõ cấu trúc nền tảng mỹ thuật và

cơ sở tạo hình, cũng như bố cục và thủ pháp tạo hình tranh KTS ở Việt Nam;

làm rõ bản chất cũng như vai trò của họa sĩ trong quá trình sáng tác và vẽ

tranh KTS trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ở

Việt Nam. Đề tài nghiên cứu cũng đã đề xuất những giải pháp tích cực từ việc

phân tích, tổng hợp trong thực tiễn nghệ thuật ở Việt Nam. Qua đó góp phần

dự báo và định hướng cho sự phát triển của nghệ thuật KTS ở Việt Nam hiện

nay cũng như trong tương lai.

Hai là, đề tài nghiên cứu làm rõ sự xuất hiện, hình thành và phát triển

của nghệ thuật KTS ở Việt Nam hiện nay. Tranh KTS xuất hiện ở Việt Nam

cùng với sự hình thành và phát triển của nghệ thuật ĐPT. Với sự phát triển

của khoa học, kỹ thuật và CNTT, đặc biệt là sự xuất hiện của mạng thông tin

toàn cầu, thế giới như bị thu nhỏ lại, ranh giới giữa các quốc gia cũng ngày

càng trở nên mỏng manh hơn và chỉ mang tính tương đối. Các thế hệ họa sĩ

131

Việt Nam đã và đang hội nhập được với mỹ thuật toàn cầu, hoà nhập với các

trào lưu hội họa đương đại trên thế giới… Nghệ thuật ĐPT xuất hiện như là

một tất yếu của quá trình hội nhập quốc tế. Sự xuất hiện của nghệ thuật ĐPT

ở Việt Nam chủ yếu được đánh dấu bằng sự chuyển chuyển hướng đào tạo

của hàng loạt những trường cao đẳng, đại học đào tạo về mỹ thuật để dần hình

thành nghệ thuật ĐPT, nghệ thuật KTS. Bên cạnh đó còn có những cơ sở liên

kết đào tạo với nước ngoài thông qua chính sách xã hội hóa giáo dục và hội

nhập đổi mới giáo dục ở Việt Nam để đào tạo nghệ thuật ĐPT. Sự xuất hiện

của nghệ thuật ĐPT đã và đang ảnh hưởng không nhỏ đến nền nghệ thuật

trong nước trên nhiều phương diện: quan niệm nghệ thuật, phương thức

truyền thông thị giác, thị trường nghệ thuật, phương tiện biểu đạt nghệ thuật,

trào lưu sáng tác…

Ba là, trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn nghệ thuật KTS ở Việt Nam, đề

tài nghiên cứu đã phân tích và kiến giải những đặc trưng của tranh KTS ở

Việt Nam hiện nay:

Đặc trưng về ngôn ngữ tạo hình trong tranh KTS: tranh KTS ở Việt

Nam được vẽ với lối tạo hình cách điệu nhẹ nhàng; bố cục chủ yếu dàn hình

và mảng trên mặt tranh, thường có không gian nhỏ, hẹp và khép kín, phần hậu

cảnh cũng thường được giản lược hóa. Tranh KTS ở Việt Nam ảnh hưởng từ

nhiều khuynh hướng sáng tác khác nhau và thường kết hợp ngôn ngữ của hội

họa với đồ họa; mức độ cách điệu, cường điệu còn thấp, lệ thuộc nhiều vào

cái thực; khả năng ứng dụng công nghệ KTS trong tạo hình tranh KTS chưa

cao và chưa chuyên nghiệp.

Đặc trưng về thể loại và phương thức thể hiện tranh KTS: một số

những dạng thức mà họa sĩ KTS ở Việt Nam thường khai thác để sáng tác

hiện nay là: nghệ thuật tạo hình, nghệ thuật minh họa, nghệ thuật màn hình,

hoạt hình, thiết kế không gian ảo 3 chiều, mỹ thuật ứng dụng…

132

Đặc trưng về nội dung và đề tài sáng tác tranh TKS: nội dung đa dạng

và phong phú nhưng chưa thực sự đặc sắc. Chủ yếu bị ảnh hưởng của những

phong cách quốc tế. Một số ít họa sĩ KTS đã bắt đầu tìm ra con đường riêng

của mình trong những mảng đề tài mang tính thời sự, sinh hoạt, triết lý nhân

sinh, truyền thuyết lịch sử, văn học…

Đặc trưng về đội ngũ họa sĩ KTS: đa số họa sĩ làm việc trong lĩnh vực

nghệ thuật ĐPT đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau: mỹ thuật tạo hình, mỹ thuật

ứng dụng,… Thành phần tham gia cũng rất đa dạng: họa sĩ, nhà thiết kế, kiến

trúc sư, sinh viên… hoặc cả những người đam mê nghệ thuật KTS.

Đặc trưng trong hoạt động nghệ thuật KTS: số lượng triển lãm nghệ

thuật KTS hàng năm rất ít. Điều này có thể thấy được thông qua thực trạng

họat động nghệ thuật KTS ở Việt Nam.

Bốn là, thông qua đề tài nghiên cứu có thể thấy rằng mặc dù tranh KTS

ở Việt Nam hiện nay đang phát triển nhanh nhưng vẫn còn tồn tại trong nó

nhiều hạn chế, bộc lộ tính chất chưa chuyên nghiệp. Hơn thế nữa, hiện nay

việc phát triển tranh KTS trong lĩnh vực nghệ thuật ĐPT ở Việt Nam vẫn còn

mang tính bộc phát, cần có những chiến lược phát triển dài lâu:

Để nâng cao tính thẩm mỹ của tác phẩm, họa sĩ cần biết và ứng dụng

tốt các kỹ thuật tạo hình ứng dụng KTS trong ngôn ngữ thể hiện tác phẩm mỹ

thuật. Trong quá trình sáng tác và thực hành nghệ thuật, nếu họa sĩ biết khéo

kết hợp nhuần nhuyễn giữa các kỹ năng tạo hình của nghệ thuật thị giác, cộng

hưởng với những thủ pháp tạo hình KTS sẽ làm cho tác phẩm trở nên sống

động hơn, hấp dẫn hơn và có giá trị nghệ thuật cao.

Để có được nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại

hoá đất nước và từng bước phát triển kinh tế tri thức thì việc đầu tiên là cần

phải chuẩn bị điều kiện đáp ứng con người cho lĩnh vực này. Cần phổ cập

CNTT, ngoại ngữ (nhất là tiếng Anh) từ cấp tiểu học. Bên cạnh đó, cần đẩy

133

mạnh việc phổ cập mỹ thuật phổ thông qua quá trình đào tạo nghề ngắn hạn

hoặc dài hạn. Đẩy mạnh hơn nữa việc ứng dụng CNTT trong việc giảng dạy

nghệ thuật. Tăng cường trang thiết bị hiện đại để người học có thể nghiên cứu

và tiếp cận trực tiếp với những công nghệ tiên tiến và những trào lưu nghệ

thuật số mới trên thế giới.

Để kiện toàn công tác đào tạo trong các trường đào tạo mỹ thuật, cũng

cần nâng cao chất lượng đào tạo nghệ thuật KTS và đội ngũ họa sĩ KTS. Xây

dựng chương trình đào tạo mỹ thuật đầy đủ và chuẩn mực để tạo nên một nền

hội họa Việt Nam đa dạng về mặt hình thức. Cần hạn chế và khắc phục những

thành kiến cũ, những cách nhìn hạn hẹp trong lĩnh vực nghệ thuật…

Để đẩy mạnh và phát triển hệ thống truyền thông tác phẩm cần chú

trọng đến hệ thống bảo tàng, nhà triển lãm… Bên cạnh những bảo tàng nghệ

thuật đã có sẵn, cần xây dựng bảo tàng nghệ thuật số hóa. Tuy nhiên cũng cần

phải xây dựng đội ngũ quản trị bảo tàng số hoá này cho phù hợp với năng lực

và vị trí mà họ đảm trách.

Bên cạnh đó, cần mở rộng và đa dạng hóa nghệ thuật trong nước: cần

tạo điều kiện cho các hoạt động nghệ thuật đa dạng, đặc biệt là của từng bộ

môn nghệ thuật đặc thù. Cần hình thành thị trường nghệ thuật KTS ở các

cấp độ khác nhau và cần được hoàn thiện cả nội dung lẫn hình thức hoạt

động, hướng đến sự chuyên nghiệp trong các hoạt động nghệ thuật số...

Có thể nói, trong kỷ nguyên KTS, với những “công cụ” mới, “phương

tiện” mới, “chất liệu” mới, người nghệ sĩ có thể hiện thực hóa được những ý

tưởng của mình trong một “không gian” mới tồn tại bên trong máy tính.

Tranh KTS ở Việt Nam vẫn đang phát triển rất nhanh theo quy luật của sự

vận động để cùng hòa nhịp cùng với sự phát triển của nghệ thuật KTS trên thế

giới. Thực tiễn nghệ thuật KTS ở Việt Nam vẫn luôn nảy sinh những vấn đề

mới rất cần phải được nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện.

134

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ

ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1. Nguyễn Đức Sơn (2013), “Ảnh hưởng của Mỹ thuật đa phương tiện đến

sự phát triển của nghệ thuật thị giác Việt Nam trong kỷ nguyên KTS”, Tạp chí

Lý luận Phê bình văn học, nghệ thuật, Số 11, tháng 7, tr.45-50.

2. Nguyễn Đức Sơn (2014), “Hội họa KTS trong mối quan hệ với hội họa

truyền thống”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, Số 365, tháng 11, tr.58-60.

3. Nguyễn Đức Sơn (2014), “Internet trong đào tạo hội họa kỹ thuật số ở

Việt Nam”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, Số 366, tháng 12, tr.127-129.

135

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt Nam

1. Trịnh Thị Vân Anh (2006), Kỹ thuật Đồ họa, Học viện Công nghệ bưu

chính viễn thông, Hà Nội.

2. Andreas Schmenk, Arno Wetjen, Multimedia và thế giới ảo, Cao Thụy và

Cao Bình dịch 2000, Nxb Trẻ, TP. HCM.

3. Ban chỉ đạo quốc gia về công nghệ thông tin (2012), Công nghệ thông tin

và truyền thông Việt Nam, Nxb Thông tin và Truyền thông, Hà Nội.

4. Bernard Ducourant (1992), Nghệ thuật bố cục và khuôn hình dành cho

Hội họa, Nhiếp ảnh, Tranh truyện và Quảng cáo, Đức Hòa dịch,

Nxb Fleurus.

5. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2009), Kỷ yếu Hội thảo khoa học khối

các trường Cao đẳng, tháng 10 năm 2009.

6. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2013), Kỷ yếu Hội thảo khoa học ứng

dụng CNTT trong giảng dạy nghệ thuật, tháng 9 năm 2013.

7. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2014), Kỷ yếu Hội nghị triển khai công

tác Văn hóa, Thể thao và Du lịch năm 2014, Hà Nội.

8. Nguyễn Tiến Cường và Nghiêm Đình Thắng (2014), Những điều cần biết

về tuyển sinh đại học, cao đẳng năm 2014, Nxb Giáo dục Việt

Nam, Hà Nội.

9. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội Đảng VIII, Hà Nội.

10. Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Nghị Quyết Trung ương 5 (khóa VIII),

Hà Nội.

11. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội Đảng X, Hà Nội.

12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2008), Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày

16/6/2008 về “tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật

trong thời kỳ mới”, Hà Nội.

136

13. David Piper (1997), Thưởng ngoại hội họa, Lê Thanh Lộc dịch, Nxb Văn

hóa Thông tin, Hà Nội.

14. Hội Mỹ thuật Việt Nam (2013), Hội thảo Mỹ thuật Sài Gòn – Thành Phố

Hồ Chí Minh lần thứ Nhất, Liên hiệp Văn học Nghệ thuật

TP.HCM.

15. Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam (2002),

Từ điển bách khoa Việt Nam, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội.

16. Uyên Huy (2005), Màu sắc và phương pháp sử dụng, Nxb Thống Kê, TP.

Hồ Chí Minh

17. Uyên Huy (2013), Phương pháp tư duy và thực hành bố cục mỹ thuật,

Nxb Mỹ thuật, TP. HCM.

18. Đỗ Văn Khang (2004), Nghệ thuật học, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,

Hà Nội.

19. Mai Thanh Long, Nguyễn Thanh Tùng (2007), Ngành mỹ thuật Đa

phương tiện, Nxb Kim Đồng, Hà Nội.

20. Lê Thanh Lộc (1998), Từ điển mỹ thuật, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội.

21. Vương Hoằng Lực, 1990, Nguyên lý Hội họa Trắng Đen, Dịch từ tiếng

Trung Quốc, Võ Mai Lý dịch, Nxb Mỹ thuật, TP. Hồ Chí Minh.

22. M.F.Ốp-Xi-An-Nhi-Cốp (2001), Mỹ học cơ bản – Nâng cao, Phạm Văn

Bích dịch, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội.

23. Maria Carla Prette và Alfonso De Giorgie (2005), Nghệ thuật là gì? Làm

thế nào để hiểu tranh và ảnh?, Đặng Thị Bích Ngân dịch, Nxb Văn

hoá Thông tin, Hà Nội.

24. Đỗ Toàn Năng, Phạm Việt Bình (2007), Xử lý ảnh, Đại học Thái Nguyên.

25. Nguyễn Phúc (2004), Văn hóa và văn hóa học trong thời đại toàn cầu

hóa, Nxb Tổng hợp TP.HCM, TP. HCM.

26. Nguyễn Nghĩa Phương (2013), “Tranh in độc bản”, Tạp chí Mỹ thuật

137

Nhiếp ảnh, Số 10, tháng 10.

27. Quốc Hội nước CHXHCN Việt Nam (2006), Luật sở hữu trí tuệ, Nxb

Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, TP. HCM.

28. Bùi Hoài Sơn (2006), Ảnh hưởng của Internet đối với thanh niên Hà Nội,

Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.

29. Bùi Hoài Sơn (2008), Phương tiện truyền thông mới và những thay đổi

văn hóa xã hội ở Việt Nam, Viện Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam,

Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.

30. Tác giả luận án (2009), mỹ thuật ĐPT ở Việt Nam trong kỷ nguyên KTS

(Nghiên cứu về lĩnh vực ngôn ngữ tạo hình), Luận văn Thạc sĩ, Lý

luận và Lịch sử mỹ thuật, ĐH. Mỹ thuật TP. HCM.

31. Ngô Kim Tạo (2009), Ngôn ngữ tạo hình Điện ảnh trong sự phát triển

của kỹ thuật điện ảnh, Đại học Sân khấu điện ảnh Hà Nội, Nxb Sân

khấu, Hà Nội.

32. Lê Thân (2013), “Cái đẹp của hội họa hiện đại trong Design”, tạp chí Mỹ

thuật - Nhiếp ảnh, Số 05, tr.37-41, Hà Nội.

33. Phạm Thị Ngọc Trầm (1999), “Cách mạng thông tin – công nghệ và nền

văn minh”, Tạp chí Triết học, Số 6, tr. 23-26.

34. Đỗ Trung Tuấn (2001), Giới thiệu về đa phương tiện (Introduction to

Multimedia), Trung tâm thông tin thư viện Đại học quốc gia Hà

Nội, Hà Nội.

35. Lê Huy Văn, Trần Từ Thành (2006), Cơ sở tạo hình, Nxb Mỹ thuật, Hà

Nội.

36. Viện Mỹ thuật (2002), Hội thảo Mỹ thuật ứng dụng toàn quốc lần II, Đại

học Mỹ thuật Việt Nam, tháng 10 năm 2002.

37. Viện Mỹ thuật (2008), Nghệ thuật Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hoá,

Đại học Mỹ thuật Việt Nam, Nxb Mỹ thuật, Hà Nội.

138

38. Viện Mỹ thuật (2012), Hội thảo Khoa học về Thiết kế Đồ họa quảng cáo

Việt Nam sau đổi mới (2012), Đại học Mỹ thuật Việt Nam, tháng 12

năm 2012.

39. Trịnh Thị Xuân (2007), Đồ họa vi tính, Trung tâm Tin học và Ngoại ngữ

Trí Đức, TP. HCM.

Tiếng nước ngoài

40. A. Micheal Noll (1967), The digital computer as a creative medium, (Máy

vi tính KTS với tư cách là một phương tiện sáng tạo), IEEE

spectrum. Vol.4, No, October 1967, pp. 89 – 95.

41. Alvero, Jane Stangl (2002), Folk Influence on Modern Philippine Art,

(Dân tộc ảnh hưởng đến Nghệ thuật hiện đại Philippne), Peso Book

Foundation, Cubao, Quezon City, Philippines.

42. Anna Bentkowska-Kafel, Trish Cashen and Hazel Gardiner (2005),

Digital Art History, A Subject in Transition, Computers and the

History of Art, (Lịch sử nghệ thuật KTS, một chủ đề trong quá trình

chuyển đổi, Máy tính và Lịch sử Nghệ thuật), Intellect Ltd, ISBN 1-

84150-910-8.

43. Anne Morgan Spalter (1999), The Computer in the Visual Arts, (Máy tính

trong nghệ thuật thị giác), Addison Wesley Longman. Inc, US.

44. Antonio Criminisi, Martin Kemp and Andrew Zisserman, Bringing

Pictorial Space to Life: Computer Techniques for the Analysis of

Paintings, Digital Art History, A Subject in Transition, Computers

and the History of Art, (Đưa không gian ảnh vào cuộc sống: Kỹ

thuật máy tính để phân tích tác phẩm, Lịch sử nghệ thuật KTS, Chủ

đề trong quá trình chuyển đổi, Máy tính và Lịch sử Nghệ thuật),

Intellect Ltd, ISBN 1-84150-910-8. pp.77 – 96.

45. Apinan Poshyananda (1992), Modern Art in Thailand, (Nghệ thuật hiện

139

đại Thái Lan), Oxford University Press, Singapore.

46. Best, S. and Kellner, D. (1991), Postmodern Theory: Critical

Interrogations, (Lý thuyết Hậu hiện đại: truy vấn phê phán),

Guiford Press, New York.

47. Bonnie Mitchell (2010), “The immersive artistic experience and the

exploitation of space”, (Trải nghiệm nghệ thuật và sự khai thác

không gian), CAT 2010: Ideas before their time, ISBN 978-1-

906124-64-9.

48. Boden, M. (2005), Aesthetics and Interactive Art, proceedings of the fifth

conference on Creativity and Cognition, (Thẩm mỹ và nghệ thuật

tương tác, trích kỷ yếu hội nghị thứ năm về sáng tạo và nhận thức),

ACM (Association for Computing Machinery), New York.

49. Bruce Wands (2010), Creating continuity between computer art history

and contemporary art, (Sáng tạo liên tục giữa lịch sử nghệ thuật

máy tính và nghệ thuật đương đại), CAT 2010: Ideas before their

time, ISBN 978-1-906124-64-9.

50. Charles Harriso (1998), Art in Theory 1900 - 2000: An Anthology of

Changing Ideas, (Lý thuyết Nghệ thuật 1900 - 2000: Bộ sưu tập

những biến đổi ý tưởng), Wiley-Blackwell, ISBN: 978 -

0631200666.

51. Clark, J. (1993), Modernity in Asian Art, (Tính hiện đại trong nghệ thuật

châu Á), University of Sydney East Asian Studies no.7. Wild

Peony, Canberra.

52. Craig Denton (2005), Examining Documentary Photography Using the

Creative Method, (Nghiên cứu Nhiếp ảnh tư liệu bằng phương pháp

sáng tạo), University of Utah.

53. Daniel Palmer (2005), Embodying Judgement: New Media and Art

140

Criticism, (Phê bình tiêu biểu: Phương tiện mới và Phê bình Nghệ

thuật), Monash University, Australia.

54. David Adams (2010), The Postmodern Revolution and anthroposophical

Art, (Cuộc cách mạng Hậu hiện đại và nghệ thuật nhân trí),

Research Issue, the Lucas Community.

55. David Poole (2011), Digital Transitions and the Impact of New

Technology On the Arts, (Quá trình chuyển đổi sang kỹ thuật số và ảnh

hưởng của Công nghệ mới đến nghệ thuật), Canadian Public Arts

Funders (CPAF).

56. Demetri Terzopoulos, Artificial Life for Graphics, Animation,

Multimedia, and Virtual Reality, (Cuộc sống nhân tạo cho Đồ họa,

Hoạt hình, Đa phương tiện, và Thực tế ảo), Department of

ComputerScience, University of Toronto & Intel Corporation.

57. Dew Harrison and Suzette Worden (2005), Digital Arts On the Line,

Digital Art History, A Subject in Transition, Computers and the

History of Art, (Dòng chảy Nghệ thuật KTS, Lịch sử nghệ thuật

KTS, chủ đề trong quá trình chuyển đổi, Máy tính và Lịch sử Nghệ

thuật), Intellect Ltd, ISBN 1-84150-910-8. pp.65 – 75.

58. Diane M. Zorich (2012), Transitioning to a Digital World - Art History,

Its Research Centers, and Digital Scholarship, (Chuyển đổi sang

một thế giới KTS - Lịch sử Nghệ thuật, Trung tâm Nghiên cứu Lịch

sử Nghệ thuật, và học thuật KTS), Samuel H. Kress Foundation and

Roy Rosenzweig Center for History and New Media, George

Mason University.

59. Editors PC Magazine, "Definition of: tablet computer" (Định nghĩa: máy

tính bảng),

computer/>, PC Magazine, Retrieved April 17, 2010.

141

60. Elizabeth Burch (2005), Media Literacy, Aesthetics, and Culture,

(Phương tiện truyền thông Văn chương, Mỹ học, và Văn hóa),

Sonoma State, US.

61. Fischer, J. (1990), Modern Indonesian Art, three generations of tradition

and change 1945-1990, (Nghệ thuật Indonesia hiện đại, ba thế hệ

truyền thống và thay đổi 1945-1990), University of Washington,

US.

62. Frank Dietrick (1985), Visual Intelligence: The first Decade of Computer

Art (1965 - 1975), (Hình ảnh thông minh: Thập kỷ đầu tiên của

nghệ thuật máy tính (1965 - 1975)), the IEEE Computer Society,

pp.33-45.

63. Frieder Nake (2008), Behind the Canvas: an Algorithmic Space

Reflections on Digital Art, (Đằng sau khung tranh: một thuật toán

không gian phản ánh về nghệ thuật kỹ thuật số), Vision and

Perception in a Digital Culture CHArt TWENTY-FOURTH

ANNUAL CONFERENCE, Informatik University of Bremen,

Germany, Birkbeck, London, 6-7 November.

64. Frieder Nake (2010), Paragraphs on Computer art, past and present,

(Những đoạn văn về nghệ thuật máy tính, quá khứ và hiện tại), CAT

2010: Ideas before their time, ISBN 978-1-906124-64-9.

65. Gheorghita Ghinea and Sherry Y. Chen (2006), Digital Multimedia

Perception and Design, (Nhận thức và Thiết kế đa phương tiện

KTS), Idea Group Inc.

66. George Mallen (2010), On the relationship of computing to the arts and

culture – an evolutionary perspective, (Về mối quan hệ của tính

toán với nghệ thuật và văn hóa - một quan điểm tiến hóa), CAT

2010: Ideas before their time, ISBN 978-1-906124-64-9.

142

67. Heim M (1993), The metaphysics of virtual reality, (Siêu hình học của

thực tế ảo), New York: Oxford Univ. Press.

68. H. H. Arnason, Elizabeth C. Mansfield (2012), History of Modern Art,

(Lịch sử nghệ thuật hiện đại), Pearson, ISBN: 0205259472.

69. Herber T Zettl, Media Aesthetics, Aesthetics Theory, (Thẩm mỹ phương

tiện truyền thông, Lý thuyết thẩm mỹ), San Francisco State

University.

70. Herbert W Franke Leonardo (1985), The New Visual Age: The Influence

of Computer Graphics on Art and Society, (Kỷ nguyên thị giác mới:

Ảnh hưởng của đồ họa máy tính đến Nghệ thuật và Xã hội), Vol.

18, No. 2, pp. 105-107.

71. Jeremy Gardiner, The digital atelier: How subtractive technologies create

new forms, (Xưởng kỹ thuật số: phương thức công nghệ tạo ra các

hình thức mới), CAT 2010: Ideas before their time, ISBN 978-1-

906124-64-9.

72. Jeremy Sutton (2009), Painter 11 Creativity:Digital Artist’s Handbook,

(Sáng tạo với Painter 11: Sổ tay của họa sĩ KTS), Focal Press,

ISBN: 978-0-240-81255-7

73. John M. Fujii (1998), A Critical History of Computer Graphics and

Animation, (Lịch sử quan trọng của đồ họa máy tính và hoạt hình),

ACM SIGGRAPH.

74. Jordan M. Blanke (2004), Copyright Law in the Digital Age, (Luật bản

quyền trong kỷ nguyên kỹ thuật số), Mercer University, Idea Group

Inc, USA.

75. Ken Smith, Sandra Moriarty, Gretchen Barbatsis, Keith Kenney (2005),

Visual Communication Theory, Methods and Media, (Lý thuyết,

Phương pháp và Phương tiện truyền thông thị giác), Lawrence

143

Erlbaum Associates, Publishers Mahwah, New Jersey London.

76. Lorenda Pazzini-Paracciani (2012), Twenty-First Century Thai Art

Practices: Common Themes and Methodologies, (Thực hành nghệ

thuật Thái Lan thế kỷ XXI: Những phương pháp và Chủ đề chung),

Asia Research Institude, National University of Singapore.

77. Lorna Uden and Russell Campion (2000), Integrating Modality Theory in

Educational Multimedia Design, (Phương thức tích hợp lý thuyết

trong giáo dục thiết kế đa phương tiện), Staffordshire University,

78. Luke Wroblewski (2002), Applying Visual Communication Principles to

Web Application Design, (Áp dụng nguyên lý truyền thông thị giác

trong ứng dụng thiết kế Web), Interface Designer, Wiley and Sons.

79. Lynn R. Kahle and Chung-Hyun Kim (2006), Creating Images and the

Psychology of Marketing Communication, (Sáng tạo hình ảnh và

tâm lý truyền thông tiếp thị), Lawrence Erlbaum Associates,

Publishers.

80. Marie Leclaire (2002), The ‘mad scientists’: Psychoanalysis, dream and

virtual reality, (Các ‘nhà khoa học điên’: tâm lý, ước mơ và thực

tại ảo), Int J Psychoanal.

81. Marshall McLuhan and Bruce R. Powers (1989), The Global Village:

Transformations in World Life and Media in the 21th Century,

(Làng Toàn cầu: Các phép biến đổi trong cuộc sống của thế giới và

truyền thông ở thế kỷ thứ 21), Oxford University Press, USA. ISBN

– 13 978 – 0 – 19 507910 – 4.

82. Martin Addison (2009), Painter for photographer, creating painterly

images step by step, (Painter dành cho nhiếp ảnh gia, hướng dẫn

từng bước tạo hình ảnh như tranh vẽ), Focal Press, ISBN : 978-0-

144

240-52123-7.

83. Marta Nael (2011), “Marta Nael - truly scene – blast from the past”,

(Marta Nael – cảnh thật – bừng sáng từ quá khứ), Digital paint

Magazine, December 2011, ISSUU.

84. Melanie Cofield (2005), Digital Imaging Basics, (Hình ảnh KTS cơ bản),

Information Technology Lab - School of Information - The

University of Texas at Austin.

85. Michael O'Rourke, Redefining sculpture digitally, (Xác định tác phẩm

điêu khắc kỹ thuật số), CAT 2010: Ideas before their time, ISBN

978-1-906124-64-9.

86. Michelle A. Tavano (2011), Digital Brushstrokes: Diverse Techniques in

Contemporary Digital Painting, (Nét vẽ kỹ thuật số: Kỹ thuật đa

dạng trong Tranh KTS đương đại), Rhode Island College

87. Nadia Manenat Thalmann and Daniel Thalmann (1994), Artificial life and

Virtual reality, (Cuộc sống nhân tạo và thực tế ảo), John Wiley &

Sons.

88. Nick Lambert (2010), The Computer as a dynamic medium, (Máy vi tính

với tư cách là một phương tiện động), CAT 2010: Ideas before their

time, ISBN 978-1-906124-64-9.

89. Official Corel Painter Magazine, Paint digital - masterpieces - become a

better artist with Corel Painter, (Vẽ KTS - những chỉ dẫn chuyên

nghiệp - trở thành họa sĩ giỏi hơn với corel Painter), IP Imagine

Publishing.

90. Paul Coldwell (2010), Computer art and output the passive line, (Nghệ

thuật máy tính và hướng kết xuất đầu ra thụ động), CAT 2010:

Ideas before their time, ISBN 978-1-906124-64-9.

91. Paul Messaris (1998), Visual Literacy Theory, (Lý thuyết tín hiệu thị

145

giác), Journal of Communication, University of Pennsylvania,

Sandra Moriarty, University of Colorado.

92. Rosa Maria Oliveira (2010), From Art as Knowledge to the Aesthetics of

the Subject New Ways of Thinking the Art of the 21st Century, (Từ

nghệ thuật như là kiến thức tới thẩm mỹ chủ đề tư duy mới trong

nghệ thuật thế kỷ thứ 21), Proceedings of the 16th International

Symposium on Electronic Art - ISEA2010 RUHR, 20-29 August

2010, ISBN 978-3-86895-103-5.

93. Sabapathy (1996), Modernity and Beyond: themes in Southeast Art, (Tính

hiện đại và xa hơn nữa: các chủ đề trong Nghệ thuật Đông Nam),

Singapore Art Museum, National Heritage Board.

94. Salah Uddin Ahmed (2011), Analysing computer-related works of art:

methodological and theoretical considerations, (Phân tích tác phẩm

nghệ thuật máy tính: nghiên cứu về phương pháp luận và lý thuyết),

NTNU (Norwegian University of Science and Technology).

95. Sarup, M. (1993), An Introduction Guide to Post-Structuralism and

Postmodernism, (Giới thiệu Hướng dẫn chủ nghĩa Hậu-Cấu trúc và

Hậu hiện đại), Atlanta: University of Georgia Press.

96. Singapore Department of Statistics (2015), Singapore in Figures,

(Singapore qua các con số), Singapore.

97. Taylor, N. (2000), Whose Art are we Studying? Writing Vietnamese Art

History from Colonialism to the Present. (Chúng ta đang học tập

Nghệ thuật của ai? Lịch sử Nghệ thuật Việt Nam từ thời thực dân

đến hiện tại), Pp. 143-157 in Studies in Southeast Asian Art, Essays

in Honor of Stanley J. O’Connor. Ithaca.

98. William Vaughan (2002), History of Art in the Digital Age: Problems and

Possibilities, (Lịch sử nghệ thuật trong Kỷ nguyên KTS: thời cơ và

146

thách thức), EVA Conference Electronic Imaging and the Visual

Arts, 25 July 2002, Imperial College, London, pp.1.1-5.

99. Wright, A. (1994), Soul, spirit and mountain: preoccupations of

contemporary Indonesian painters, (Linh hồn, tinh thần và núi:

những mối bận tâm của các họa sĩ đương đại Indonesia), Kuala

Lumpur: Oxford University Press.Kết thúc tài liệu tham khảo

147 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

PHỤ LỤC

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

PHỤ LỤC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT

Hà Nội - 2015

148

MỤC LỤC

Trang

Phụ lục 1: Các bảng, biểu đồ ................................................................... 149

Phụ lục 2: Hình ảnh minh họa ................................................................ 155

149

Phụ lục 1

CÁC BẢNG

Bảng 1: Tính chất của những dạng phương tiện trong nghệ thuật ĐPT

Dạng thức Mô tả Áp dụng điển hình

Thiết kế, Hội Nội dung là sản phẩm sáng Hội họa, Đồ họa, Hoạt hình

họa, sáng tạo tạo từ trí tưởng tượng của

cái mới. con người.

Thiên nhiên Tác phẩm lấy nguồn từ thiên Âm thanh tự nhiên; Hình

thực nhiên ảnh chụp thiên nhiên; Phim

làm về đời sống xã hội của

con người …

Âm thanh Tất cả những tín hiệu được Âm thanh của giọng nói,

cảm nhận thông qua kênh âm thanh của động vật và

thính giác/ nghe thiên nhiên…

Hình ảnh Hình ảnh thị giác tạo nên Phim ảnh, phim truyền

động cho người xem cảm giác hình, hoạt hình…

chuyển động liên tục của

hình ảnh theo thời gian

Hình ảnh tĩnh Những hình ảnh thị giác tồn Đồ họa, tranh nghệ thuật,

tại dưới dạng riêng lẻ, không hình ảnh chụp…

có sự chuyển động liên tục

của các khung hình

Tương tác Những dạng tác phẩm có sự Thực tế ảo, Games tương

tương tác đối với người xem tác, website tương tác…

150

Bảng 2: Bảng so sánh quy trình vẽ tranh KTS với vẽ tranh hội họa giá

vẽ truyền thống

Quy trình Tranh hội họa giá vẽ Tranh KTS

(Chất liệu Acrylic) (Adobe Photoshop)

Bước một Phác họa, phác thảo. Nếu cần Tạo ra một phác thảo trong một tập

thiết, thay đổi phác họa sử tin có độ phân giải cao, trên mỗi

dụng giấy can, tẩy, cắt dán, lớp riêng biệt để nó có thể thay đổi

xoay, lật, thay đổi tỷ lệ… được. Nếu cần thiết, thay đổi phác

họa sử dụng các lớp mới, tẩy, cắt,

xoay và dán, hoặc công cụ

Liquify...

Bước hai Chuyển phác thảo cuối cùng Làm sạch bản phác thảo trên một

lên vải toan (thông thường layer mới (hoặc xóa nhẹ bằng công

bằng cách can hình lên toan). cụ Erase).

Bước ba Thiết lập không gian làm việc Tô màu (solid – phẳng) cho tất cả

và bảng màu các đối tượng trên các lớp hình

ảnh.

Bước bốn Vẽ hình mảng lớn và diễn đạt Vẽ hình mảng, diễn đạt khối thông

khối thông qua sắc độ đậm qua màu sắc trên một lớp hình ảnh

nhạt của màu sắc. mới (phía trên).

Bước năm Pha màu và vẽ sơn trực tiếp Sử dụng các lớp hình ảnh khác với

(màu sắc) chồng lên nhau cho các thiết lập chế độ và độ bão hòa

đến khi hoàn thành tác phẩm. màu khác nhau để tạo ra sáng tối.

151

Tinh chỉnh ánh sáng và màu sắc (vẽ Bước sáu

trên một layer mới để tinh chỉnh tất

cả mọi thứ đến mức mong muốn

cho đến khi kết thúc). Sử dụng

công cụ Eyedropper để chọn màu

sắc khi vẽ.

Kết xuất Bước bảy

Bảng 3: Bảng hỏi nghiên cứu khảo sát (phỏng vấn trực tiếp, qua điện

thoại hoặc email) 1. Xin cho biết chuyên ngành của anh/chị?

2. Anh/chị có thường sáng tác hoặc thiết kế mỹ thuật bằng máy vi tính

không?

3. Khó khăn lớn nhất của anh/chị khi sáng tác hoặc thiết kế mỹ thuật trên

máy vi tính?

4. Anh/chị cho biết việc sáng tác và thể hiện tác phẩm nghệ thuật bằng thiết

bị KTS có dễ dàng hơn làm thủ công bằng tay không? Tại sao?

5. Anh/chị hãy chia sẻ những kinh nghiệm của mình trong việc sáng tác hoặc

thiết kế mỹ thuật ĐPT?

6. Theo anh/chị thì những yếu tố nào quan trọng nhất có ảnh hưởng lớn đến

vẻ đẹp của tác phẩm KTS?

7. Anh/chị có nghĩ là mỹ thuật ĐPT (hội họa KTS) sẽ phát triển mạnh mẽ

trong tương lai không? Tại sao?

8. Nghệ sĩ và xu hướng sáng tác/ trường phái nghệ thuật nào truyền cảm

hứng sáng tác cho bạn nhiều nhất?

152

Bảng 4: Bảng hỏi nghiên cứu khảo sát (thông qua phiếu khảo sát, trang

web khảo sát trên internet)

1. Nghề nghiệp chính của anh / chị?

- Nghệ sĩ (Hoạ sĩ, Điêu khắc gia…)

- Nhà thiết kế (Designer, Kiến trúc sư)

- Sinh viên của các trường Nghệ thuật

- Nhà nghiên cứu (lý luận phê bình, giảng dạy…)

- Nhà quản lý (giáo dục, văn hoá nghệ thuật…)

- Nghề nghiệp khác (Bác sĩ, Kỹ sư…)

2. Anh / chị có tham gia tổ chức nào trong quá trình hoạt động nghệ

thuật? - Hội Mỹ thuật (trung ương, địa phương…)

- Hội thiết kế (Kiến trúc sư, Nhiếp ảnh, Thủ công mỹ nghệ…)

- Nhóm nghệ sĩ tự do (Nhóm bạn, Diễn đàn nghệ thuật trên các

web…)

- Tổ chức khác

3. Anh / chị thường dùng máy vi tính để vẽ những thể loại nào?

- Vẽ tranh (phác thảo, tranh KTS…)

- Thiết kế (Đồ hoạ, Nội thất, Thời trang, Tạo dáng sản phẩm…)

- Truyền thông phim ảnh (Phim, Phim quảng cáo…)

- Hoạt hình, tranh truyện…

- Thiết kế Tương tác (Website, CD tương tác…)

- Thể loại khác

4. Anh / chị thường dùng máy vi tính để sáng tác về đề tài nào?

- Chính trị.

- Xã hội.

153

- Môi trường.

- Triết lý nhân sinh.

- Thần thoại, huyền thoại…

- Đề tài khác.

5. Anh/ chị thường sử dụng máy vi tính trong giai đoạn nào của quá trình

sáng tác hoặc thiết kế?

- Tìm ý tưởng.

- Phác thảo (trắng đen, màu…)

- Thể hiện tác phẩm (biên tập, kỹ xảo hiệu ứng…)

- Xuất bản (in, internet, TV…)

- Tất cả các giai đoạn.

- Ý kiến khác.

6. Theo anh / chị, yếu tố nào quyết định chất lượng của tác phẩm Mỹ

thuật KTS?

- Phương tiện và Công nghệ (phần cứng, phần mềm…)

- Ý tưởng / tư tưởng chủ đề.

- Kỹ năng thể hiện (đảm bảo kỹ thuật, kỹ xảo, hiệu ứng…)

- Ý kiến khác.

7. Anh / chị thường sử dụng phong cách nào khi vẽ / thiết kế bằng

máy vi tính?

- Theo một phong cách / trường phái nổi tiếng.

- Theo một xu hướng đang thịnh hành.

- Theo phong cách sở trường của bản thân.

- Tuỳ theo ý tưởng của tác phẩm hoặc bản thiết kế.

- Phong cách khác.

154

8. Anh / chị thường chú ý những yếu tố nào trong một tác phẩm Mỹ thuật

KTS?

- Chất liệu (khắc, in hoặc kết hợp các chất liệu…)

- Phần mềm sử dụng để vẽ tác phẩm.

- Cách thể hiện tác phẩm (2D, 3D, kỹ xảo, hiệu ứng…)

- Nội dung của tác phẩm (tư tưởng, chủ đề)

- Phong cách, trường phái…

- Yếu tố khác.

9. Yếu tố nào gây khó khăn cho anh / chị khi học cách vẽ hoặc thiết kế

trên máy vi tính?

- Ngoại ngữ.

- Kỹ thuật sử dụng thiết bị (bàn phím, chuột, bút điện tử…)

- Công nghệ (giao diện phần mềm, hiệu ứng…)

- Yếu tố khác.

10. Theo anh / chị đánh giá, đối tượng (tổ chức) nào có ảnh hưởng lớn

đến sự phát triển của Mỹ thuật KTS ở Việt Nam?

- Hoạ sĩ, nhà thiết kế làm việc tự do…

- Công ty Mỹ thuật / Thiết kế.

- Trường đào tạo Nghệ thuật (Mỹ thuật UD, Mỹ thuật TH, Kiến

trúc…)

- Hội Mỹ thuật (trung ương, địa phương…)

- Đối tượng khác.

155

Phụ lục 2

HÌNH ẢNH MINH HỌA

156

Hình 1: Mùa xuân của

Nguyễn Xuân Đông, sử

dụng nét cọ giống với tranh

hội họa giá vẽ. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn

Xuân Đông)

Hình 2: Hình ảnh vẽ bằng

máy tính của Paul Henry.

Tranh KTS

(Ảnh TLTK 94)

157

Hình 3: Giao diện giúp

họa sĩ có thể tạo ra nhiều

kiểu cọ vẽ và những hiệu

ứng nét vẽ đặc biệt bằng

cách thay đổi các thông

số điều khiển cọ vẽ trong

Adobe Photoshop CS6.

(Hình ảnh của tác giả

luận án)

Hình 4: Yorick Wilks

của Jeremy Sutton,

kết hợp chất liệu sơn

dầu với KTS. Tranh

tradigital.

(Hình ảnh TLTK 72)

158

Hình 5: Machine Imaginaire của

Vera Molnar. Hình ảnh KTS. Hình 6: Maximalist của

(Hình ảnh TLTK 73) Manfred Mohr. Hình ảnh KTS.

(Hình ảnh TLTK 73)

Hình 7: Two Space của Larry Hình 8: Mona/Leo của Lillian

Cuba. Nghệ thuật 3D KTS. Schwartz. Tranh KTS.

(Hình ảnh TLTK 73) (Hình ảnh TLTK 73)

159

Hình 9: Insouciance của Peter McLane. Tranh KTS

(Hình ảnh TLTK 86)

Hình 10: Beach của Henk Dowson. Tranh KTS.

(Hình ảnh TLTK 72)

160

Hình 11: Giao diện Corel Painter 11. Họa sĩ sử dụng hình ảnh thật làm mẫu tham khảo và truyền cảm hứng khi vẽ tranh KTS. (Hình ảnh TLTK 72)

Hình 12: Giao diện Corel Painter. Công cụ (Devine Proportion composition tool) giúp họa sĩ bố cục không gian tranh theo hình xoắn ốc. (Hình ảnh TLTK 89)

161

Hình 13: Phác thảo tranh KTS của

Nguyễn Xuân Thành trên máy tính. Họa sĩ

có thể thay đổi màu và thấy ngay được

những hiệu quả màu khác nhau một cách

nhanh chóng…

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Xuân Thành)

Hình 14: Trừu tượng của

Hình 15: Giấc mơ của Hoàng

Nguyễn Xuân Thành.

Tranh KTS. Bích Hoài Anh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của (Hình ảnh KTS của Hoàng Bích

Nguyễn Xuân Thành) Hoài Anh)

162

Hình 16: Trọng Thủy của

Phan Vũ Linh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan

Vũ Linh)

Hình 17: Tôn Ngộ Không của Phan Vũ Linh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

163

Hình 18: Bỏ rơi của

Nguyễn Trung Trực.

Tranh KTS.

(Hình ảnh sưu tập

của FPT ARENA)

Hình 19: Cá vàng của

Phạm Đình Chương.

Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của

Phạm Đình Chương)

164

Hình 20: Rừng xưa đã khép của Nguyễn Hoàng Tuấn. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nguyễn Hoàng Tuần)

Hình 21: Commission leah của Khoa Lê, Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Khoa Lê)

Hình 23: Ngược xuôi của Nguyễn Hoàng Tuấn. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nguyễn Hoàng Tuấn)

Hình 22: Thạch Sanh giết đại bàng của Phan Vũ Linh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

165

Hình 25: Trừu tượng của Lâm Huỳnh Lân. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Lâm Huỳnh Lân)

Hình 24: Bão biển của Phạm Đỗ Đồng. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phạm Đỗ Đồng)

166

Hình 26: Poster môi

trường của Phan Thị

Sao Mai. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của

Phan Thị Sao Mai)

Hình 27: Trừu tượng 1 của Phan Phương. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Phương)

167

Hình 28: Fantasy của Trương Huyền Đức. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Trương Huyền Đức)

Hình 29: Khoảng lặng của Ngọc Hạnh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Ngọc Hạnh)

168

Hình 30: Landscape của Derrick Song. Tranh KTS. Singapore. (Hình ảnh KTS sưu tập của The CGSociety)

Hình 31: Dragon and giant eagles của Sandara. Tranh KTS. Singapore. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

169

Hình 32: Fishing của

Sandra. Tranh KTS.

Singapore.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của DeviantArt)

Hình 33: Dinner của

Aekkarat Sumutchaya.

Tranh KTS. Thailand.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của DeviantArt)

170

Hình 34: Chaotic scenery of the Bangkok của Patipat Asavasena. Tranh KTS. Thailand. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

Hình 35: Phaya Naga

Daegom của Jaturong

Asdj. Tranh KTS.

Thailand.

(Hình ảnh KTS sưu

tập của DeviantArt)

171

Hình 36: To the waterfall

của Wanchana Intrasombat.

Tranh KTS. Thailand.

(Hình ảnh KTS sưu tập của

The CGSociety)

Hình 37: Confused của

Walter Aquino Narvasa.

Tranh KTS. Philipines.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của DeviantArt)

172

Hình 38: The remembrances of the Soul của Michael Vincent Manalo. Tranh KTS. Philipines. (Hình ảnh KTS sưu tập của Fellini Gallery)

Hình 39: The Old Cloud của Michael Vincent Manalo. Tranh KTS. Philipines. (Hình ảnh KTS sưu tập của Saatchi Art)

173

Hình 40: Inter-galactic

Extravaganza của

Reynan Sanchez.

Tranh KTS. Philipines.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của The CGSociety)

Hình 41: From Hell của

Reynan Sanchez. Tranh

KTS. Philipines.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của INPRNT)

174

Hình 42: Tales From Lost Autumn Days của Michael Vincent Manalo. Tranh KTS. Philipines. (Hình ảnh KTS sưu tập của Saatchi Art)

trip Hình 43: Road của Cindy Anyone Handoyo. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

175

Hình 44: floating Village girl của Chong Fei Giap. Tranh KTS. Malaysia. (Hình ảnh KTS sưu tập của The Round Tablet)

Hình 45: Comic fiesta của Chong Fei Giap. Tranh KTS. Malaysia. (Hình ảnh KTS sưu tập của The Round Tablet)

176

Hình 46: The Stylist của Dhanank Pambayun. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của Style Buble)

Hình 47: Digital Era của

Teddy Soegiarto.

Tranh KTS. Indonesia.

(Hình ảnh KTS sưu tập

của Teddy Soegiarto)

177

Hình 48: We and The color của Nady Azhry. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

Hình 49: Mystery and mystical blinks của Lidya Adventa. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của Abduzeedo)

178

Hình 50: Ramayana battle của Bimanurin. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

Hình 52: Gorgeous women của Mario Wibisono. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của Cruzine) Hình 51: Milf Hunter của Mateusz Michalski. Tranh KTS. Indonesia. (Hình ảnh KTS sưu tập của ArtStation)

179

Hình 53: Lonely của

Nguyễn Huyền Trang.

Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của

Nguyễn Huyền Trang)

Hình 54: Đêm trung thu của Nguyễn Quang Huy. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Quang Huy)

180

Hình 55: Slumscraper của Trương Huyền Đức. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Trương Huyền Đức)

Hình 56: Dance of The month của Đăng Khoa. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đăng Khoa)

181

Hình 57: Ông già Bán nước ở phố Mai Xuân Thưởng của Đặng Hồng Quân. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đặng Hồng Quân)

Hình 58: Chân dung ông nội của Đào Quang Huy. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đào Quang Huy)

182

Hình 59: Thoát của Lê Quang Dũng. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Lê Quang Dũng)

Hình 60: Chuồn chuồn vàng

của Ngụy Thùy Ngân.

Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Ngụy

Thùy Ngân)

183

Hình 61: Bờ Kênh của Nguyễn Hoàng Tuấn. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Hoàng Tuấn)

Hình 62: Sân vườn của Trương Huyền Đức. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Trương Huyền Đức)

184

Hình 63: Song ngư của Phan Thị Sao Mai. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Thị Sao Mai)

Hình 64: Market của Henk Dowson. Tranh KTS. (Hình ảnh TLTK 72)

185

Hình 65: Picasso Meets Photoshop của Maru Reside. Tranh KTS (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

Hình 66: Bóng bay của Đào Duy Tùng. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đào Duy Tùng)

186

Hình 67: The new Empires của Ty Wilkins. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS sưu tập của Ty Wilkins)

Hình 68: Nỗi ám ảnh của tác giả luận án. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của tác giả luận án)

Hình 69: Lý tưởng về một thế giới không có thật của Nguyễn Duy Bảo. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nguyễn Duy Bảo) Hình 70: Time picture của Gediminas Pranckevicius Imperioli. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

187

Hình 71: Giấc mơ biển của tác giả luận án. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của tác giả luận án)

Hình 72: Giấc mơ trưa của tác Hình 73: Đồng quê của tác giả

giả luận án. Tranh KTS. (Hình luận án. Tranh KTS. (Hình ảnh

ảnh KTS của tác giả luận án) KTS của tác giả luận án)

188

Hình 75: Perishing Smile của Trần Minh Kiên. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Trần Minh Kiên)

Hình 74: Lễ hội của Phạm Đạt. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phạm Đạt)

Hình 77: Taste of Pop art của Nghiêm Quốc Long. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nghiêm Quốc Long) Hình 76: Swarm của Phạm Thiên Bảo. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phạm Thiên Bảo)

189

Hình 78: Chợ chiều của Nguyễn Xuân Thành. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Xuẫn Thành)

Hình 79: Vô thoại của Phan Hùng Phước. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan Hùng Phước)

190

Hình 80: The Great Escape của Raduluchian. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS sưu tập của RaduLuchian)

Hình 81: Minimal của Jon Grasty. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

191

Hình 82: Tay của Vương Mạnh Hải. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS sưu tập của FPT ARENA)

Hình 83: Chân dung của Hoàng

Hình 84: God is a girl của Ngụy

Mạnh Duy. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS sưu tập của FPT Thùy Ngân. Tranh KTS. ARENA) (Hình ảnh của Ngụy Thùy Ngân)

192

Hình 85: City’s Heat của Fabio Barretta Zungrone. Concept arts. Tranh

Hình 86: Ngày mưa của Nguyễn Hoàng Gia. Tranh KTS.

KTS. (Hình ảnh KTS sưu tập của ConceptShips)

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Hoàng Gia)

193

Hình 87: Nỗi ám ảnh của sự sợ hãi của Huỳnh Tuấn Kiệt. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Huỳnh Tuấn Kiệt)

194

Hình 90: Bạn bè của Phan Vũ

Hình 88: Hình ảnh phục dựng Hàng Chiếu của Nhóm 3D Hà Nội. Tranh KTS. Hình ảnh KTS của Nhóm 3D Hà Nội

Hình 89: Trần Hưng Đạo của Phan Vũ Linh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Vũ

Linh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh) Linh)

195

Hình 91: Walking in the sun của Hoàng Anh Tuấn. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Hoàng Anh Tuấn)

Hình 92: Cloudy của Vương Lê. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Vương Lê)

196

Hình 93: Múa Lân của Hoàng Anh Tuấn. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Hoàng Anh Tuấn)

Hình 94: Mặt nạ của

Nguyễn Giang Anh.

Tranh KTS. (Hình ảnh

KTS của Nguyễn Giang

Anh

197

Hình 95: Coca Cola của tác giả

luận án. Tranh KTS.

(Hình ảnh của tác giả luận án) Hình 96: Giấc mơ bất động sản của tác giả luận án. Tranh KTS. (Hình ảnh của tác giả luận án)

Hình 98: Thảm họa nhân loại của tác giả luận án. Tranh KTS. (Hình ảnh của tác giả luận án)

Hình 97: Cái chết trắng của tác giả luận án. Tranh KTS. (Hình ảnh của tác giả luận án)

198

Hình 99: Fragment của Tim Henderson. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS sưu tập của ArtsNyou)

Hình 100: Sơn Tinh – Thủy Tinh của Phan Vũ Linh. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

199

Hình 101: Sơn Tinh (trích tranh Sơn Tinh - Thủy Tinh) của Phan

Vũ Linh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

Hình 102: Thủy Tinh (trích tranh Sơn Tinh - Thủy Tinh) của Phan

Vũ Linh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

200

Hình 103: Từ Hải của Phan Vũ Linh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

201

Hình 104: Phù Đổng Thiên Vương của Phan Vũ Linh. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

202

Hình 105: Random subconscious của Lê Vương. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Vương Lê) Hình 106: Đảo bay của Đỗ Cường Quý. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đỗ Cường Quý)

Hình 107: An ancient predator của Phan Nguyễn Khánh Đan. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Phan Nguyễn Khánh Đan) Hình 108: Tiếng ồn của Đỗ Thái Thanh. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Đỗ Thái Thanh)

203

Hình 110: Tương lai của Lê Thanh Tùng. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Lê Thanh Tùng)

Hình 109: Sống giữa xã hội nhân bản vô tính của Ngô Bá Hoàng. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Ngô Bá Hoàng)

Hình 111: Chân dung của Nguyễn Thanh Nhàn. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nguyễn Thanh Nhàn)

Hình 112: Minh họa của Nguyễn Thanh Nhàn. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Nguyễn Thanh Nhàn)

204

Hình 113: Mona Lisa của Nguyễn Thanh Nhàn.

Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Thanh Nhàn)

205

Hình 114: Tuồng cổ của Phan Vũ Linh, Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Phan Vũ Linh)

206

Hình 115: Không đề của tác giả luận án. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của tác giả luận án)

Hình 116: Ký sinh trùng của Đặng Mỹ Linh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Đặng Mỹ Linh)

207

Hình 117: Mr. Santa quậy ở Việt Nam của Vũ Huy Anh, Tranh biếm KTS

(Hình ảnh KTS của Vũ Huy Anh)

Hình 118: Skateboard Graphics của Lâm Việt Đức Anh. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Lâm Việt Đức Anh)

208

Hình 119: Centralized Division của Ema Harris Sintamarian. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Jack Fischer Gallery - San Francisco)

Hình 120: Quá trình vẽ tranh KTS bằng các kiểu cọ vẽ của John Derry.

(Hình ảnh TLTK 72)

209

Hình 121: Lão Hạc của Đào Quang Huy. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Đào Quang Huy)

Hình 122: Portrait của Merrill Kazanjan. Mô tả quá trình vẽ tranh

Tradigital.

(Hình ảnh KTS sưu tập của Merrillk)

210

Hình 123: Hiệu ứng màu Gouache, dùng với các thiết lập của kiểu cọ khác

nhau: độ phẳng (Flat), độ ướt (Wet), độ mờ đục (Opacity), độ mềm cạnh

của nét (Feather), kích thước (Size)… trong Corel Painter 11.

(Hình ảnh TLTK 82)

211

Hình 125: Các công cụ vẽ trong phần mềm Art Rage 4 (Hình ảnh của tác giả luận án)

Hình 124: Các kiểu công cụ vẽ trong CorelPainter 12. (Hình ảnh của tác giả luận án)

Hình 127: Corrosion của Vương Lê. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Vương Lê) Hình 126: Nature Boy của Thiên Bảo. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Thiên Bảo)

212

Hình 128: Rocks của Hà Dũng Hiệp. Tranh nghệ thuật Tradigital. Họa sĩ

dùng kỹ thuật vẽ tay giống như trong hội họa giá vẽ để thêm các nét đồ họa

vào ảnh KTS hình vân đá.

(Hình ảnh KTS của Hà Dũng Hiệp.)

Hình 129: Phong cảnh Hà Nội của Nguyễn Đức Lợi. Tranh KTS.

(Hình ảnh KTS của Nguyễn Đức Lợi)

213

Hình 130: Marta Nael, Các bước vẽ tranh KTS theo trường phái Ấn tượng,

tác giả sử dụng bảng màu theo chủ đề tác phẩm và bảng cọ sẵn có trong

phần mềm Photoshop, Chân dung tự họa, Tranh KTS

(Hình ảnh TLTK 83)

214

Hình 131: Các bước vẽ tranh KTS sử dụng phần mềm Adobe Illustrator, sử dụng hình ảnh thật làm mẫu và truyền cảm hứng trong quá trình vẽ của Wedha Abdul Rasyid. (Hình ảnh KTS sưu tập của DeviantArt)

215

Hình 132: Birds của Khoa Lê. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Khoa Lê)

Hình 133: A Beautiful mind của Khoa Lê. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Khoa Lê)

216

Hình 134: Tái sinh của Phạm Đạt. Tranh KTS

(Hình ảnh KTS của Phạm Đạt)

Hình 136: Ảo giác của Vĩnh Phúc. Tranh KTS. (Hình ảnh KTS của Vĩnh Phúc) Hình 135: Hình ảnh trích trong - Long Thần Tướng. Tranh sử dụng nghệ thuật Tradigital. (Hình ảnh của Phong Dương Comic)

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Tranh kỹ thuật số ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

TRANH KỸ THUẬT SỐ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGHỆ THUẬT

Có thể bạn quan tâm

Giáo dục thẩm mỹ trong nhà trường phổ thông: Những vấn đề đặt ra

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Hội họa sơn mài tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ năm 1986 đến năm 2020

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật tạo hình đồ trang sức Champa

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí nội thất một số khách sạn tiêu biểu tại thành phố Hồ Chí Minh

Đề thi kết thúc học phần học kì 3 môn Lịch sử mỹ thuật Việt Nam năm 2023 -2024 có đáp án

Luận án Tiến sĩ Lý luận và lịch sử mỹ thuật: Hội họa Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975 về đề tài kháng chiến

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí ở lăng Thiệu Trị - Huế

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật tạo hình tranh thờ của người Sán Chay (nhóm Cao Lan) ở tỉnh Tuyên Quang

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật tạo hình tranh thờ của người Sán Chay (nhóm Cao Lan) ở tỉnh Tuyên Quang

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật minh họa báo Phong Hóa (1932-1936)

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật minh họa báo Phong Hóa (1932-1936)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ của dân tộc Gia Rai ở Bắc Tây Nguyên

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí trên một số công trình kiến trúc tiêu biểu tại Sài Gòn từ năm 1954 đến 1975

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật điêu khắc tượng nhà mồ của dân tộc Gia Rai ở Bắc Tây Nguyên

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí trên một số công trình kiến trúc tiêu biểu tại Sài Gòn từ năm 1954 đến 1975

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật tranh thờ của người Dao ở tỉnh Yên Bái

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí trên các di vật đồ đồng tiêu biểu tại quần thể di tích cố đô Huế

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí ở một số đình làng tiêu biểu tại Bình Dương

Bài giảng Trang trí cơ bản 1 - Hệ Đại học Sư phạm Mỹ Thuật

Luận án Tiến sĩ Nghệ thuật: Nghệ thuật trang trí khảm sành sứ trên kiến trúc thời Khải Định (1916-1925) tại quần thể di tích cố đô Huế

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok