Sự Tích Thần Tam Ranh Sừng Sỏ Sắt đất Thiên Bản

ỏ ắ ấ ự ả ầ ừ S  Tích Th n Tam Ranh S ng S  S t đ t Thiên B n

ầ

1. Th n Tam Ranh?

ệ ừ ư ự ơ t Nam t x a d ng c  nghi p ệ ở ươ  ph ng Nam có

ướ N c Vi ệ ố ừ ờ ế ờ qu c hi n là Văn Lang t

ươ ế ậ ườ ố ố Thu n V ng, nhà vua hi m hoi mu n có ng th i các Vua Hùng. Đ n đ i Hùng ề

ề ế ể ệ i n i dõi, đi v ươ ồ mi n  bi n,   đ n  trang   Đ ng  Mông   huy n  Bình   Ch

ụ ả ệ ộ ỉ ị

ng  (nay ấ   thu c   xã   Quang   Trung   huy n   V   B n   t nh   Nam   Đ nh)   th y ẹ ọ ằ ườ ụ ư ề ề i con gái h  B ng xinh đ p hi n th c, bèn đ a v  cung,

ươ ọ ằ ươ ố ớ ng ậ l p làm v ng phi. V ng phi h  B ng chung s ng v i nhà

ẫ ươ

ượ ế ả ế ộ

ng đ , c m đ ng đ n thiên đình. Th ố ư ầ ồ ố

ượ ụ ế ạ ắ ồ ố Vua 13 năm mà v n không có con. Nhà vua và v   ng phi bèn ầ ậ ượ   ng l p đàn c u xin th ả   ế đ  cho tiên đ ng xu ng đ u thai, nh ng không ai mu n đi c , ấ   t i, Th

ng đ  bàn b t xu ng t ừ ả ằ ấ ờ ứ các tiên đ ng đ ng túm t m l ả c , qu  nhiên bà B ng mang thai, nhà vua r t m ng, ch  ngày

ở ở ạ ằ ộ ọ

sinh n . Ngày 21 tháng 6 bà B ng tr  d , sinh ra m t cái b c to. ấ ườ ườ ở ụ ầ Nhà vua sai ng i chen

ơ i m  ra thì th y h n sáu ch c đ u ng ậ ợ ộ ỳ

ở ườ ượ ế ng đ  sai Qu ng làng. Th

ngã ba đ ộ ễ ầ ấ chúc nhau trông th t là k  quái. Nhà vua s  hãi v i cho quân đào   ỷ  ố ậ h  th t sâu, đem chôn  ố ươ v

ướ ượ ế ầ yên tâm Th ng là Đô

ỷ ươ ế ố ng xu ng trông coi ph n m  không cho qu y nhi u. Không ị ng đ  còn sai ba v  Đô Thiên Th n T ả . ng cai qu n ỳ Hi n Đô Ty Đô Tu  xu ng cùng qu  v

ị ướ ầ ấ ậ ng hàng ngày th y Thu n v

Ba v  Đô thiên Th n T ầ ằ ộ ươ ề ờ ng bèn v  tr i tâu l ươ   ng ạ ớ   i v i

và B ng Phi r u rĩ đ ng lòng th ấ ấ ọ ế ượ ườ ở i

Th ượ ượ ầ ọ ng đ . Ng c Hoàng th y l y ng ế ạ ườ ở ầ i tr n gian h t h n đ c đ u thai tr  l c, thì ch n ng đ

ệ ậ ằ ắ ẩ ọ thiên đình không   ở ạ   i ộ   ể đ   hi n   nh p   vào   B ng   phi.   Nam   Tào   B c   Đ u   ch n   m t

ườ ọ ỗ ế ị ề ệ ể ng ậ i h  Đ  tên là Ki u hi n nh p vào đ  sau k  v  làm vua,

ị ọ ạ ạ ườ ọ ị tr  vì thiên h . L i ch n ng

ậ ị ướ ư ể

ườ ươ ọ ộ nh p vào sau làm quan văn đ  tham m u giúp vua tr  n ọ i  h   Tr ch n   thêm   m t   ng

ể ắ ữ ề ậ nh p vào sau làm quan võ đ  l m gi

ọ ọ ị ệ   ư i h  V  tên là C  trong xã hi n ạ   c. L i ệ   ấ ng  tên   là   Ch t   cùng   xã   hi n ặ    binh quy n đánh gi c, ờ   c. Ba v  đó g i là Tam Bành, sau này d c ngang tr i ữ ướ  n

ề ự ể ị ề ị ướ gi ấ đ t, có nhi u quy n l c đ  tr  dân tr  n c.

ả ằ ạ Qu  nhiên ít lâu sau, B ng phi l i có mang, năm sau vào

ở ạ ơ ở ủ ế ngày 10 tháng ba, bà tr  d , sinh ngay trong b p (n i

ậ ỳ ị ứ ứ ở ộ ọ c a Táo   ứ ấ quân) m t cái b c, m  ra th y ba đ a bé th t k  d . đ a th

ặ ấ ứ ứ ứ ứ

ươ ứ ề ế ầ ậ ỏ nh t không có m t, đ a th  hai không có tay, đ a th  ba không   ế   ấ t

ợ ừ ươ ừ ế ậ có ch m đ u. Thu n V ng th y ba đ a con đ u đã ch t, bi ắ ằ r ng   v n   nhà   Hùng   s p   h t,   v a   s   v a   th

ị ở ườ ế ộ   ng,   v i   đem ế ng i đem chôn ba v

ở ế ị ứ ị ứ ữ ấ ồ

gi ng gi a Đ ng Mông. V  th  hai chôn  ắ ắ V  th  nh t chôn  ầ ự ế ắ ể  ba cáí gi ng sâu đ  không còn v t tích.   ở  ả   gi ng g n trang Đ c Th ng (nay là Đ c L c, xã Liên B o).

ị ứ ở ế ồ Còn v  th  ba thì chôn

gi ng trên cánh đ ng Cao làng Vân Cát ị ế ượ ỳ ị

(nay là xã Kim Thái). Đ c 100 ngày, ba v  bi n hóa k  d , đêm ế ả ầ ử ườ ữ ờ

ạ ồ ụ ế ấ ư đêm tr i m a phùn th ượ l i r i bi n m t, dân s

n trên không trung, g p nhau ch m l ườ ị ị ầ ọ ng bi n thành nh ng qu  c u l a bay ợ  ặ ẻ   ng g i đó là Tam Ranh (Ba v  th n tr ).

ế ậ quá cho là linh d , th ờ ạ ề Dân l p đ n th  c nh ba cái gi ng.

2. Tam Bành?

ị ứ ư ấ ặ V  th  nh t tuy không có m t nh ng có đôi chân nhanh

ẹ ắ ế ữ ứ nh n, trên hai b p chân có vi tung” và “ngũ hoành”

ọ ơ t ch  “t ờ ấ

ị ế ườ ườ ấ nên ngài cùng hai em d c ngang tr i đ t không n i đâu là không   ữ   ng làm nh ng có d u chân. Ba v  bi n hoá khôn l ng, th

ệ chuy n k  l ỳ ạ .

ậ ế ổ ươ ự ể ấ

Thu n V ng th y không th  kìm ch  n i, bèn ng  giá ế ụ ể ố ồ xu ng làng Đ ng Mông đ  thuy t ph c các con, nói rõ là các

ượ ượ ế ể ầ ố ỡ con đ c th ng đ  sai xu ng tr n gian đ  giúp đ  chúng sinh,

ề ỗ ượ ươ ậ

ượ c. Thu n V ng cũng nói rõ ừ ỏ ắ ng đ  đ t tên các con là S ng S  S t nên

không nên làm đi u gì ng  ng ế ặ ớ v i các con là Th ướ c cho các con là: phong t

ừ ỗ ướ ậ Nguyên S ng Qu n công Đ  Phan t ng quân

ể ướ ỏ ị ậ Nguyên S  Qu n công V  Th  t ng quân

ắ ậ ươ ỉ ướ Nguyên S t Qu n công Tr ng Th  t ng quân

ị ạ ế ộ Nhà vua l

ỉ i phong các v  là Tam Th  Đ , cho làm t ồ ỡ

ỷ ữ ệ ạ ố thi n, ch ng l i s a l

i ma tà qu  d . Nhà Vua cho ng ờ ị ở ể ồ ướ   ng ề   ch  huy các cô h n trong cõi âm, giúp đ  dân lành, làm đi u ườ ử ạ ề   i đ n ỳ Đ ng Mông, th  chính ba v

đó đ  dân làng hàng năm vào k ằ ẩ ằ ế ầ tu n ti

ễ ả ầ ả ồ t, r m tháng giêng, r m tháng b y và ngày mùng 10 ạ ễ  ư cúng th n nh  cúng cô h n, ph i so n l

ượ ỏ tháng ba ph i làm l ầ ậ v t cúng th n, không đ

c quên mâm cháo, mâm b ng rang và ạ ướ ị ạ i phong ba v  Tam Ranh đ i t

ả hoa qu . Vua l ả ươ ồ ị làm đ

ỏ ắ ượ ự ươ ư ừ ng ch ng cho s  c

ng âm binh, cho ậ   ng c nh Thành Hoàng làng Đ ng Mông. Ba v  qu n ắ   ị ứ ng ngh , c ng r n ị công S ng S  S t t ề ợ ả ừ ế ự không h  s  hãi th  l c nào c . T  đó ba v  tung hoành, làm

ề ề ị nhi u đi u kinh d , ai cũng cho là linh thiêng. Thành hoàng các

ể ợ ề ộ làng đ u n  s . Thành hoàng làng nào không lo phù h  cho dân

ổ ạ ễ ắ yên   n  làm   ăn,   trái   l

ề ễ ậ ườ i   còn   sách   nhi u  dân   chúng,   b t   cúng ị ề ấ ị v t, th

ổ ng b  ba v  đánh đu i. nhi u làng th y bát ổ ế ặ ị nhi u l ươ t đó là ấ ng trong đình làng b  úp s p ho c đ  lăn lóc thì bi h

ổ ị thành hoàng b  đánh đu i.

ợ ộ Thành hoàng các làng lo s  v i kéo nhau lên thiên đình kêu

ầ ướ ệ ệ ả ọ ki n. Ng c Hoang ph i tri u Tam Ranh th n t ề ờ   ng v  tr i

ọ ử ề ừ ị

phán x . Ng c Hoàng truy n t ễ ượ ồ ờ

ử ọ ừ ầ ọ nay các v  Thành Hoàng không   ầ   c sách nhi u dân chúng, đ ng th i nói roc Tam Ranh th n ỷ ữ ng là Tam Bành giúp Ng c Hoàng tr  kh  b n th n qu  d đ ướ t

ấ ễ ư ọ

ượ ượ ề ậ ả ổ ỗ

Bành không đ ế ủ qu y nhi u dân chúng. Nh ng Ng c Hoàng cũng khuyên Tam ị ự  ồ c n i gi n làm đi u ng  ng ư ứ c, ph i ch u s ế ề ậ

ị ự ậ ỷ ố ả ờ ki m ch  c a Đ c Ph t Nh  Lai và Quan Th  Âm B  Tát, ỗ ủ ồ đ ng th i ph i ch u s  d y d  c a Qu  C c tiên sinh, Đô Đàn

ủ ệ giáo ch . Tam Bành vâng l nh v  h  gi ề ạ ớ i

ề ớ ậ ồ ồ Khi v  t

ồ ọ ỉ ườ ặ ộ   i Đ ng Mông, Tam Bành nh p đ ng vào m t ỉ i g t lúa đang cùng nhân dân ng i ngh  trên đó, g i tiên ch ng

ắ ậ ư ậ ầ ả

ợ ặ ỗ ườ ứ ế ra b t l p chùa. Làng yêu c u n u đúng nh  v y ph i có thánh ử ể ệ ự t ắ i th  g t b ng c m đúng đòn sóc

ề ặ th  hi n s  linh  ng. Ng ố ấ ấ ồ

ẩ ắ ồ ồ ọ xu ng đ t, l y mâm đ ng trong đ n đ t lên trên mũi đòn sóc ế ồ r i nh y lên ng i ngay ng n x p tròn trên mâm đ ng, g i tiên

ỉ ấ ấ ế ệ ầ ố ự ỉ ch  l y gi y vi t tên th n hi n sai đem đ t, tàn t

ớ ậ ươ nh ên bay ậ vào bát h

ồ ở ề ể ờ ậ ng. Lúc đó dân làng m i tin là th t, nên t p chung   ạ    đ n Đ ng Mông đ  th  Ph t. Bên c nh

ừ ớ

ầ ậ ậ đó dân làng   ở  ừ đó

ứ ồ

làm thêm cung trong  ề đ n có cây Bòng Bong ngày càng l n lên và cũng t ề ọ g i là Chùa Bòng Bong, ti n Th n h u Ph t. Và cũng t ế ầ ề đ n Đ ng Mông t c chùa Bòng Bong, hàng năm t ấ ế ầ ế ề th n Tam   ả   ươ  th n Tam Ranh cũng là Đ ng C nh đ u kh n t Ranh, văn t

ậ ổ ế ạ ế ả ứ i t

ư  c  đ c Ph t T  Nh  Lai và Quan Th  Âm ỷ Thành Hoàng, l ớ ồ ủ B  Tát cùng v i Qu  Cóc tiên sinh Đô đàn giáo ch .

ầ ướ ể ướ 3. Tam Ranh Th n t ng hi n linh giúp n c giúp dân

ạ ướ ề ồ ờ ầ Đ n Đ ng Mông th  th n Tam Ranh đ i t

ướ ườ ầ ng âm binh, ợ nên các t ng lĩnh th ng c u xin ngài đem âm binh tr  giúp

ố ỗ ầ ạ ặ ấ ướ m i khi các t

ố ủ ở ề ặ

v  các t ạ ề ề ắ

ươ ả ả ả ộ ng xu t binh ch ng gi p ngo i dã. Th n đã huy ướ   ng đông vô s  âm binh âm ph  đánh gi c. Khi tr ắ   ề đ u tâu xin nhà vua ban s c phong. Nhi u tri u đ i ban s c ệ

phong “Đ ng C nh Thành Hoàng, b o h  qu ng thi, bác hu ư ư ự ả ả ầ ổ

ố ỵ ứ ữ ộ ồ đông ng ng d c b o trung h ng b n th  tôn th n Tam Ranh ậ   ạ ướ  linh  ng tinh h u đ i t ẫ  dân n m tr

ầ ng cô h n h  qu c t ẳ trung đ ng th n”.

ươ ề ở ả T ấ  đình làng Giáp Nh t, B o Ngũ (Quang

ng truy n  ờ ữ ướ ư ủ

ộ ế ấ Trung) th  n  t ị

ắ ư ươ Đào th  Quý làm thành hoàng, có m t cây qu  r t quý, ng ề ướ ph

ố ng B c mu n mua v  n ằ ọ ả ể

ả ầ ấ ấ ạ ả

ớ ở ề ượ ể ầ

ủ ề ờ ồ ng c a Bà Tr ng là Giám Sát nguyên soái ườ   i ị   c nh ng dân làng không ch u ả   bán h  tr  thù b ng cách y m phép, làm cho thành hoàng ph i ứ   xu t ngo i. Thành hoàng Giáp Nh t B o Ngũ ph i c u c u ắ   ừ ế c đình. T  đó s c đ n th n Tam Ranh phá y m m i tr  v  đ ể  ầ ướ ề ng đ u đ

ữ ả ấ phong c a đ n Đ ng Mông th  Tam Ranh th n t ạ ề l

i đ n Giáp nh t, Thành hoàng ph i gi ớ ướ ắ . Đên ngày 10 tháng ồ ế ầ ề th n Tam Ranh, m i r c s c ra đ n Đ ng Mông.

ế ễ ở  l

ba, khi t ờ ệ Vi c th  cúng, t ả ư ễ ậ ấ ơ ồ ớ đây không có cung văn và đàn sáo hát ả   văn nh ng có đ o đ ng, có bài s  cúng. L  v t r t đ n gi n,

ỉ ầ ố ạ ươ ỏ

ch  có tr u cau, mu i g o, h ồ ng hoa và cháo hoa, b ng rang. ộ ố ườ ầ ng   cha

Trong   làng   Đ ng   Mông   có   m t   s   th y   cúng,   th ệ ả ầ ở ề ư ầ ề ố

truy n con n i. Khi có vi c ph i c u cúng  ượ ự ầ ị ầ ệ tr  ma tà, c u cin đ đ n, nh  c u xin ọ   ườ  ch n

ữ c th n ch a b nh…ng ể ầ i dân t ầ ị ễ ầ ấ ớ ồ ồ th y cúng làm s  ng i đ ng đ  c u kh n ch u l . Th y cúng

ế ả ồ ồ ph i ng i ba giá đ ng liên ti p.

ứ ừ ứ ầ ấ ậ ấ Giá th  nh t là th n th  nh t là Nguyên S ng qu n công

ỗ ướ ư ế ậ ồ ỏ Đ  Phan t ng quân nh p đ ng, phán h i ng òi đ n kêu xin

ệ ệ ả ố ậ ư ế

ươ ướ ế ặ t nh  th  nào. Ngài xác ữ ệ ệ ồ vi c gì, tình hu ng s y ra hay b nh t ị đ nh ph ng tìm ki m ho c ch a b nh r i ra l nh cho

ng h ứ ờ ị ầ ị ệ ứ m i v  th n th  hai tìm cách th c tr  li u.

ứ ứ ị ầ ở

ế ướ ậ   Giá đông th  hai thì v  th n th  hai là Nguyên S  qu n ồ ậ

ả ồ ườ ệ ặ ắ ắ ị công V  Th  t ệ ho c   tên   b nh   mà   ng

ươ ầ ơ ị ị ng quân nh p đ ng, phán báo đích danh ma tà ỉ ả   i   m c   b nh   m c   ph i   r i   ch   b o ố   ể ặ ng cách tr  ma tà ho c cho th n đ n k  tên các v  thu c

ể ị ệ ề ẻ ữ ệ ấ ph ầ c m tìm đ  tr  b nh, nh t là nh ng b nh v  tr  em.

ồ ứ ị ầ ứ ắ

ậ   Giá đ ng th  ba là v  th n th  ba là Nguyên S t Qu n ậ ỉ ướ ỉ ơ ươ ồ

ng Th  t ữ công Tr ố ặ ị ng quân nh p đ ng, phán ch  n i có cây ữ   ụ ể ị ệ thu c và cách ch a tr  b nh c  th  ho c cách tr  ma tà. Nh ng

ố ề ề ặ ở ồ

ầ cây  thu c  ph n  nhi u có   ầ cánh  đ ng  làng  ho c  nhi u nhà ơ ế ẵ ồ tr ng s n, th c th y nói rõ, tìm đ n n i là có. ườ ượ n đ

ệ ồ ườ ờ ả Qua vi c đ o đ ng, ng

i phán mà làm, ừ ầ ướ ế ợ k t h p n

ứ i nhà c  theo l ễ ậ c cúng làm thang. L  v t cúng th n xin tr ả ả ươ ướ ượ ỉ ơ ng n c, đ ầ ớ cũng đ n gi n, ph n l n ch  hoa qu , h

ề ở ườ ma tà   ầ   c th y ẻ làm phép, ban cho lá bùa v  dán nhà, th n dùng cho tr  con

ấ hay qu y khóc.

ả ề ư

ầ ể ườ ữ ng vào nh ng đêm t chuy n th n Tam Ranh hi n linh. Th

ờ ấ ữ ờ

ầ ấ ộ ị Dân B o ngũ và các làng xung quanh còn l u truy n câu   ố   ệ i ế   ư tr i, nh t là nh ng đêm tr i m a phùn lâm thâm, tù ba gi ng ậ   ủ  bay lên, v t ừ ừ  l

ề ỗ ế ạ ả

ệ ph n m  ba v  xu t hi n ba q a bóng sáng l ả ờ v  đi l ư ự ư ầ ầ

ườ ế ơ ấ   i to  ra v  ch  cũ, bi n m t. Ba qu  bóng đó phát sáng ầ   ồ nh  đèn, nh ng có bóng m u h ng, m u vàng r c và bóng m u ả ị ầ i còn nói các v  th n rút ki m gi lên to

ố ự ỡ ư ị ạ tím nh t. Có ng ữ sáng thành nh ng bó đu c r c r , chân các v  nh  chân cò có

ướ ư ợ ợ ỉ lúc cong queo l t theo làn gió nh  s i ch , lúc h p lúc tan, các

ồ ố ặ ị v  bay là là trên cánh đ ng t i âm u, khi g p ng i l

ầ ộ ườ ỡ ộ ườ   ng  đ  đ ồ ườ ả hay c n kíp bu c ph i đi đêm trên quãng đ n Đ ng Mông,

ặ ườ ư ự ẫ ố ị ườ th ng, không

ng g p ba v  sáng r c nh  ba bó đu c d n đ ạ làm h i ai bào gi ờ .

4. Vì sao các chùa có Hàn Lâm Sở

ỉ ạ ướ ồ

ề Tam Ranh đ i t ờ ứ ậ ộ

ườ ở ở ọ

ơ ạ ơ ơ ữ ủ ẽ ồ ố

ườ ượ ờ ng âm binh ch  huy các cô h n, nên bên ế   ạ c nh đ n th  Tam Ranh t c chùa Bòng Bong có l p m t mi u ơ ừ   ồ ng g i là Hàn Lâm S . Hàn Lâm S  là n i r ng cô h n, th ộ ậ   ạ l nh, n i l nh l o c a nh ng cô h n s ng b  v  cô đ c t p ầ   ớ c dân làng th  cúng cùng v i th n ề chung v  đây, th ng đ

Tam Ranh.

ồ ạ ề ế ừ ườ T  đó các chùa đ u có mi u cô h n bên c nh th

ế ở ể ệ ộ

ủ ệ ươ ầ ọ

ồ ạ ữ ữ nh ng cô h n l c lõng, nh ng linh h n ch t b  v  không ai th

ườ ữ ể ế ắ ở

cúng đ  nh c nh  nhau quan tâm đ n nh ng ng ố ế ệ ế ạ ạ ơ ọ   ng g i ứ ộ   là Hàn Lâm mi u hay Hàn Lâm S  th  hi n m t tâm th c c ng ế   ồ ng. h  quan tâm đ n đ ng c a qu n chúng, có tính thi n l ờ  ế ơ ơ ồ ổ   i nghèo kh , ộ   tàn ph  b nh ho n, đ n chi c cô qu nh đang s ng trong xã h i

ự ạ th c t i.