SỨC MẠNH TÂM LÝ XÃ HỘI
Một thời cá rô phi đỏ được du nhập vào nuôi ở nước ta và tỏ ra
khá thích nghi với điều kiện tự nhiên và nuôi trồng. Tuy nhiên lúc đầu
người nuôi rất khó tiêu thụ loại cá này, vì là loại cá mới, người tiêu
dùng chưa quen và tai hại hơn là không biết từ đâu lan truyền tin đồn tai
hại: Ăn cá rô Phi sẽ bị mắc một loại bệnh hiễm nghèo gì đó. Vì thế việc
sản xuất cá rô phi đỏ bị chựng lại. Cho đến một ngày, không biết từ
sáng kiến độc đáo của ai, con cá bị chê đó được đặt cho cái tên mỹ miều
mới là “diêu hồng”, thì chỉ ít lâu sau, nó trở thành một loại đặc sản đắc
tiền, được ưa thích ở các nhà hàng và cả trong các gia đình. Sản lượng
cá rô phi đỏ tăng lên nhanh chóng. Có lẻ đó là một bài học tiếp thị đặc
sắc nhất, thành công nhất cho đến nay ở nước ta.
Lại có chuyện trái ngược. Một số người nào đó đã du nhập ốc
bươu vàng vào nước ta với kỳ vọng nó sẽ trở thành mặt hàng xuất khẩu
có giá trị và có địa phương đã nhiệt tình cho phép nuôi trên ruộng có
vây lưới. Sau bước khởi đầu với nhiều kỳ vọng đó, chẳng có con ốc
bươu vàng nào được xuất khẩu. Thế là chẳng bao lâu sau, ốc bươu vàng
không còn được quan tâm kiểm soát đã lan ra nhanh và trở thành hiễm
hoạ trong nông nghiệp, mãi đến ngày nay. Để chống lại những thiệt hại
do ốc bươu vàng gây ra, khi tuyên truyền, người ta quên mất mục tiêu
du nhập ban đầu, mà chỉ nhấn mạnh một chiều tác hại của chúng. Điều
đó tạo tâm lý ghê sợ đối với ốc bươu vàng. Nhiều nơi huy động dân bắt,
có thưởng, hàng tấn món “hàng xuất khẩu” đó để rồi… đem chôn, như
thể đó là thứ vô giá trị và đáng ghê tởm. Thử xem giống ốc bươu địa
phương xưa kia từng có rất nhiều ở đồng bằng sông Cửu Long hiện nay
ra sao? Do bị khai thác triệt để, nên ngày nay ốc bươu đã trở thành món
ăn không dễ kiếm và tất nhiên cũng chẳng rẻ. Rất may là thời gian gần
đây, một số người đã nhìn thấy ở ốc bươu vàng, ít ra, một giá trị sử
dụng, một nguồn dinh dưỡng giàu đạm cho chăn nuôi gia súc và thuỷ
sản. Điều đó đã thúc đẩy nhiều người tìm bắt ốc bươu vàng để bán lại
cho các nhà chăn nuôi, vừa có thêm nguồn thu nhập, vừa góp phần hạn
chế tác hại của ốc bươu vàng mà không phải dùng thuốc hoá học để
diệt, giảm được sự ô nhiểm môi trường.
Cũng đều do tuyên truyền, gây tâm lý xã hội, mà một thứ bị chê
trước đó trở thành món đặc sản, còn một thứ thì từ hàng được trù tính
cho xuất khẩu trở thành đồ bỏ đi.
Đến chuyện xe đạp, xe gắn máy. Ai đã từng đạp xe hàng chục,
thậm chí hàng trăm cây số, có khi còn phải leo dốc, vượt đèo, mới thấy
hết cái sướng được sở hữu một chiếc xe máy. Đời sống được nâng cao
trong những năm qua đã tạo cơ hội cho nhiều người có được xe máy,
đến mức ngày nay xe máy lại trở thành vấn đề mà xã hội bàn cải ngày
càng nhiều. Lượng xe máy gia tăng quá nhanh, trong khi đường sá
không kịp phát triển đã gây ra tình trạng kẹt xe, tai nạn giao thông và ô
nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, nhất là tại Hà Nội, thành phố
Hồ Chí Minh và một số thành phố lớn khác. Thế là trong bao nhiêu cách
có thể góp phần giải quyết vấn đề, người ta chọn cách đơn giản, dễ dàng
nhất, nhưng chưa chắc hợp lý nhất, hợp lòng dân nhất, là ngưng cho
đăng ký xe máy ở một số quận. Chưa thể nói giải pháp đó có hiệu quả
đến mức nào, nhưng trên thực tế thì số lượng xe máy tại hai thành phố
trên tiếp tục tăng nhanh cùng với sự xuất hiện những kiễu “lách” quy
định. Việc phát triển giao thông công cộng hay mở thêm đường để đáp
ứng nhu cầu giao thông trong tình hình hiện nay lại đòi hỏi thời gian dài
và nguồn vốn đầu tư lớn mà hiện nay nước ta chưa có đủ. Trong khi
công tác tư tưởng về vấn đề này chưa được chú trọng đúng mức và hiệu
quả chưa cao, thì những tuyên truyền theo chiều ngược lại trong xã hội,
nhất là qua các quảng cáo trên truyền hình, tạo tâm lý đi xe máy model
mới là “thời thượng”, là “sành điệu”, suy ra đi xe đạp hay các phương
tiện giao thông công cộng là lỗi thời, nên có lẻ không phải mọi trường
hợp sắm xe máy đều xuất phát từ nhu cầu bức thiết do thường
xuyên phải đi xa, nhất là trong giới trẻ, học sinh, sinh viên.