Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Tác động của gian lận báo cáo tài chính đến giá trị doanh nghiệp thông qua vai trò điều tiết của Hội đồng quản trị tại Việt Nam

Gian lận báo cáo tài chính (BCTC) là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự minh bạch và tin cậy của thị trường tài chính. Trong bối cảnh này, vai trò của Hội đồng quản trị (HĐQT) trở nên thiết yếu trong việc điều tiết và giám sát hoạt động của doanh nghiệp nhằm ngăn chặn rủi ro gian lận BCTC và nâng cao giá trị doanh nghiệp. Nghiên cứu này tập trung vào tác động của gian lận BCTC đến giá trị doanh nghiệp thông qua vai trò điều tiết của HĐQT tại các công ty niêm yết ở Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu, học giả, sinh viên sau đại học trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, quản trị doanh nghiệp; các nhà quản lý doanh nghiệp, thành viên hội đồng quản trị; các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý thị trường chứng khoán tại Việt Nam.

Luận án này nghiên cứu tác động của gian lận báo cáo tài chính (BCTC) đến giá trị doanh nghiệp (GTDN) thông qua vai trò điều tiết của Hội đồng quản trị (HĐQT) tại các công ty niêm yết (CTNY) trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Dữ liệu được thu thập từ BCTC, báo cáo thường niên và các yếu tố quản trị doanh nghiệp của 426 CTNY với tổng cộng 4.684 quan sát trong giai đoạn 2012-2022. Các phương pháp hồi quy Binary Logistic, Pooled OLS, FEM, REM và S-GMM đã được sử dụng để phân tích. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ gian lận BCTC, được xác định thông qua chênh lệch lợi nhuận sau thuế trước và sau kiểm toán, chiếm gần 33% tại các CTNY Việt Nam trong giai đoạn khảo sát. Các yếu tố thuộc lý thuyết ngũ giác gian lận của Crowe Howarth (2011), bao gồm động cơ, cơ hội, năng lực và yếu tố độc quyền, đều có ảnh hưởng đến hành vi gian lận BCTC. Đặc biệt, gian lận BCTC có tác động ngược chiều đáng kể đến GTDN, làm giảm uy tín và niềm tin của doanh nghiệp trên thị trường, từ đó dẫn đến sự sụt giảm giá cổ phiếu và GTDN tương ứng. Nghiên cứu cũng làm rõ vai trò điều tiết quan trọng của HĐQT. Các đặc điểm của HĐQT như sự kiêm nhiệm, tính độc lập và sở hữu cổ phần được chứng minh là những yếu tố then chốt trong việc giảm thiểu hành vi gian lận BCTC, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và GTDN. Luận án cũng kiểm định tính vững của mô hình khi thay đổi thang đo, cho thấy mô hình ổn định. Dựa trên những phát hiện này, nghiên cứu đề xuất một thang đo gian lận BCTC mới dựa trên lý thuyết ngũ giác gian lận, phù hợp với bối cảnh đặc thù của thị trường Việt Nam. Các hàm ý chính sách được đưa ra nhằm tăng cường vai trò của HĐQT trong việc kiểm soát gian lận BCTC, hỗ trợ doanh nghiệp, nhà đầu tư và cơ quan quản lý trong việc bảo vệ và gia tăng GTDN.