SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO GIA LAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM
TÀI LIỆU BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN 2020
MÔN: ÂM NHẠC
Chuyên đề
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC, GIÁO DỤC
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH
THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018
ThS. NGUYỄN MẠNH HIỀN
Pleiku – Tháng 8/2020
MỤC LỤC
PHẦN NỘI DUNG ............................................................................................. 3
Chương 1 .......................................................................................................... 3
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ............................................................................ 3
1.1. Những vấn đề chung về phương pháp, kỹ thuật dạy học và giáo dục
phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. ....................................................... 3
1.2. Các khái niệm về nhân cách, phẩm chất và năng lực ............................. 3
1.3. Mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực với phát triển
nhân cách con người ...................................................................................... 4
1.4. Năng khiếu âm nhạc và năng khiếu ca hát, sự cần thiết của âm nhạc với
tuổi thơ ........................................................................................................... 6
1.5. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù và đóng góp của môn học trong
việc hình thành, phát triển các năng lực đặc thù cho học sinh .................... 11
Chương 2 ........................................................................................................ 13
SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN
PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH THCS ........................................... 13
2.1. Một số mô hình thực tiễn dạy học phát triển phẩm chất, năng lực ...... 13
2.2. Một số phương pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng
lực học sinh THCS hiện nay ........................................................................ 16
2.4. Soạn một bài học theo theo phương pháp dạy học tích cực thì cần lưu ý
điều gì ? ....................................................................................................... 42
2.5. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIÁO ÁN MÔN ÂM NHẠC THCS ................. 45
PHẦN KẾT LUẬN ........................................................................................... 67
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 68
1
LỜI MỞ ĐẦU
Trong giáo dục phổ thông, âm nhạc là một môn học ngày càng có vị trí
quan trọng bởi ngay từ thời xa xưa, người ta đã nhận ra vai trò tích cực của âm
nhạc trong việc giáo dục đạo đức và thẩm mỹ đối với con người. Âm nhạc
không đơn thuần chỉ là giải trí mà âm nhạc còn có những chức năng giá trị khác,
đặc biệt là “Chức năng giáo dục nhân cách và thẩm mỹ cho con người”. Thông
qua tác phẩm âm nhạc có giá trị, sẽ giúp tâm hồn con người sống cao thượng, vị
tha và giàu lòng nhân ái. Từ đó con người sống có ý nghĩa, có trách nhiệm, có
ích đối với xã hội, với dân tộc và với chính mình.
Tuy nhiên trong thời gian qua,vấn đề giáo dục âm nhạc trong các trường
phổ thông đang còn rất nhiều ý kiến trái chiều: Từ cách nhìn nhận, đánh giá, cơ
sở vật chất, nội dung cho đến việc tổ chức dạy học âm nhạc cũng còn nhiều điều
cần phải bàn. Vấn đề này đã được TS -NGƯT Đào Trọng Minh đề cập trên báo
Sài Gòn Giải phóng như sau: Hiện nay, trên mặt bằng các hoạt động văn hóa xã
hội thì âm nhạc là loại hình sôi động nhất. Trong số những biểu hiện vọng ngoại,
lai căng, mất gốc, xa rời bản sắc dân tộc thì biểu hiện nóng nhất và nhạy cảm
nhất cũng là âm nhạc và những hoạt động liên quan đến âm nhạc như: nhà hàng,
vũ trường, tụ điểm karaoke hoặc những biến tướng của một số lễ hội ở địa
phương… Không lý gì khi mà những ảnh hưởng, những tác động lớn như thế
của âm nhạc đối với đời sống xã hội lại chỉ được giảng dạy một cách sơ lược và
miễn cưỡng như hiện nay ở các trường phổ thông.
Có thể nói âm nhạc và văn hóa có mối liên hệ biện chứng với nhau, âm
nhạc đã và sẽ góp phần không nhỏ vào thành công của sự nghiệp giữ gìn và phát
triển bản sắc văn hóa dân tộc, và cũng góp phần không nhỏ vào sự nghiệp giáo
dục, đặc biệt là giáo dục làm người.
Việc dạy học âm nhạc ở các trường THCS hiện nay chủ yếu mang tính đối
phó mà chưa phát huy được vai trò giáo dục nhân cách thật sự. Vì thế phần lớn
thanh thiếu niên hiện nay rất hạn chế về khả năng thưởng thức âm nhạc. Thích
nghe những loại nhạc vô bổ, độc hại, lệch lạc về nhân cách. Từ đó dẫn đến lối
sống thực dụng, sống vội, thiếu hoài bão và thiếu lý tưởng. Điều này rất nguy hại
cho tương lai của đất nước.
Làm thế nào để giáo dục âm nhạc ở các trường phổ thông đạt hiệu quả cao?
Đó là vấn đề của tất cả những người làm công tác giảng dạy âm nhạc trên cả
nước quan tâm. Điều này đã phản ánh xu hướng thực tế việc đổi mới phương
pháp dạy học âm nhạc hiện nay cần phải bám sát những thành tựu của nền giáo
dục âm nhạc nước ta và các nước trong khu vực.
Đổi mới giáo dục phổ thông đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc
nâng cao chất lượng đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, tạo cho thế hệ trẻ một
2
nền tảng tri thức vững chắc để đáp ứng những yêu cầu ngày càng cao trong xu
thế hội nhập và phát triển của nước ta với các nước trên thế giới.
Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt
Nam (khóa XI) đã thông qua Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục
và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban
hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo
dục phổ thông, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định:
“Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển
biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp
dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục
nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm
chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi
học sinh.”
Thực hiện các Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, ngày 12/4/2017, Bộ Giáo
dục và Đào tạo công bố dự thảo Chương trình phổ thông tổng thể. Sau một thời
gian ngắn chương trình dự thảo đã được sự góp ý của các nhà khoa học, các nhà
quản lý, nhà giáo, những người tâm huyết với ngành giáo dục ở các cấp, các
ngành và của mọi tầng lớp xã hội tham gia. Điều đó đã thể hiện sự quan tâm đặc
biệt của nhân dân và dư luận.
Ngày 26/12/2018, Bộ trưởng Bộ GDĐT đã kí Thông tư số 32/2018/TT-
BGDĐT ban hành CT GDPT, bao gồm CT tổng thể (khung CT) và 27 CT môn
học, HĐGD… và trong đó có bộ môn Âm nhạc.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi thực hiện chuyên đề: “Sử dụng
phương pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học
sinh THCS” trong đợt Bồi dưỡng thường xuyên- hè 2020. Hi vọng tài liệu này
sẽ giúp GV nắm bắt được các phương pháp dạy học và giáo dục môn Âm nhạc
trong chương trình GDPT 2018, đồng thời góp một phần vào việc giáo dục, phát
triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THCS hiện nay.
3
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
1.1. Những vấn đề chung về phương pháp, kỹ thuật dạy học và giáo
dục phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản trong cấu trúc nhân cách
nói chung và là yếu tố nền tảng tạo nên nhân cách của một con người.
Do vậy, trong mọi thời đại, các chương trình giáo dục được áp dụng, tuy có
khác nhau về cấu trúc, phương pháp và nội dung giáo dục... nhưng đều hướng
tới mục tiêu nhân cách. Trong đó việc hình thành phẩm chất và năng lực con
người (đức, tài) được quan tâm nhấn mạnh.
Qua các thời kỳ với các giai đoạn lịch sử khác nhau, yêu cầu về nhân cách
nói chung và phẩm chất, năng lực nói riêng của con người với tư cách là thành
viên trong xã hội cũng có những thay đổi phù hợp với đòi hỏi của thời đại.
Theo xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay, nền giáo dục nước
ta cũng đang trong tiến trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Nếu
như trước đây giáo dục chú trọng mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh và
giúp người học hình thành hệ thống kiến thức, kỹ năng, thái độ thì ngày nay,
điều đó vẫn còn đúng, còn cần nhưng chưa đủ.
Thật vậy, trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
với những tác động tích cực của nền kinh tế tri thức và tiến bộ của thông tin,
truyền thông, giáo dục cần phải giúp người học hình thành một hệ thống phẩm
chất, năng lực đáp ứng được với yêu cầu mới. Hệ thống phẩm chất, năng lực đó
được cụ thể hóa phù hợp với sự phát triển tâm lỳ, sinh lý của người học, phù hợp
với đặc điểm môn học và cấp học, lớp học. Theo đó, những phát triển của phẩm
chất, năng lực người học trong quá trình giáo dục cũng sẽ là quá trình hình
thành, phát triển, hoàn thiện nhân cách con người.
1.2. Các khái niệm về nhân cách, phẩm chất và năng lực
1.2.1. Nhân cách
Khái niệm nhân cách trong tâm lý học
Theo các nhà tâm lý học, nhân cách được nhìn nhận với những góc độ như
sau:
- Nhân cách là cá thể hóa ý thức xã hội (V.X.Mukhina).
- Nhân cách là một cá nhân có ý thức, chiếm một vị trí nhất định trong xã
hội và đang thực hiện một vai trò xã hội nhất định (A.G. Covaliop)