SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO GIA LAI
TRƢỜNG CAO ĐẲNG SƢ PHẠM
TÀI LIỆU BỒI DƢỠNG THƢỜNG XUYÊN 2020
MÔN: VẬT LÍ
Chuyên đề
SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC,
GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT,
NĂNG LỰC HỌC SINH THỰC HIỆN
CHƢƠNG TRÌNH GDPT 2018
ThS. NGUYỄN THỊ HẰNG
Pleiku – Tháng 8/2020
MỤC LỤC
PHẦN I
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHƢƠNG PHÁP, KỸ THUẬT DẠY HỌC VÀ
GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC
CƠ SỞ THEO CHƢƠNG TRÌNH GDPT 2018 2
I. Phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học
sinh 2
1. Phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học là gì? 2
1.1. Phƣơng pháp dạy học 2
1.2. Kĩ thuật dạy học 3
1.3. Phƣơng pháp dạy học tích cực 3
1.4. Đặc trƣng cơ bản của phƣơng pháp dạy học tích cực 4
1.4.1. Dạy học thông qua các hoạt động của học sinh 4
1.4.2. Dạy học chú trọng rèn luyện phƣơng pháp tự học 4
1.4.3. Tăng cƣờng học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác 4
1.4.4. Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò 4
1.5. Cách thiết kế và tổ chức hoạt động của một bài học theo lối phát triển năng lực
học sinh 4
1.5.1. Hoạt động khởi động 5
1.5.2. Hoạt động hình thành kiến thức 5
1.5.3. Hoạt động luyện tập 5
1.5.4. Hoạt động vận dụng 5
1.5.5. Hoạt động tìm tòi mở rộng 6
2. Đổi mới phƣớng pháp dạy học 6
2.1. Đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của học sinh 6
2.2. Một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học 7
2.2.1. Cải tiến các phƣơng pháp dạy học truyền thống 7
2.2.2. Kết hợp đa dạng các phƣơng pháp dạy học 8
2.2.3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề 8
2.2.4. Vận dụng dạy học theo tình huống 8
2.2.5. Vận dụng dạy học định hƣớng hành động 9
2.2.6. Tăng cƣờng sử dụng phƣơng tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ
trợ dạy học 9
2.2.7. Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo 10
2.2.8. Chú trọng các phƣơng pháp dạy học đặc thù bộ môn 10
2.2.9. Bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập tích cực cho học sinh 10
II. DẠY HỌC PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO HỌC SINH 11
1. Một số quan điểm dạy học, giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
trung học cơ sở 11
1.1. Phẩm chất và năng lực (theo từ điển Tiếng Việt) 11
1.2. Mối quan hệ giữa dạy học phát triển phẩm chất, năng lực với phát triển nhân
cách con ngƣời 11
2. Những vận dụng trong dạy học phát triển phẩm chất, năng lực 15
3. Dạy học Vật lí ở trung học cơ sở phát triển năng lực của học sinh 17
3.1. Mục tiêu dạy học môn Khoa học tự nhiên ở trung học cơ sở 17
3.2. Đặc điểm về phẩm chất năng lực trong dạy học môn Khoa học tự nhiên 18
3.2.1. Về phẩm chất 18
3.2.2. Về năng lực 18
3.3. Đặc điểm dạy học phát triển phẩm chất, năng lực trong môn Vật lí ở trƣờng
trung học cơ sở 20
3.3.1. Về mục tiêu dạy học 20
3.3.2. Về tổ chức dạy học 21
III. CHƢƠNG TRÌNH, VÀ CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC GIÁO DỤC PHẨM
CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG CT GDPT 2018 21
1. Tổng quan CTGDPT 2018 21
2. Đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông chuyển từ chƣơng trình định hƣớng nội
dung dạy học sang chƣơng trình định hƣớng năng lực 23
3. Để dạy học một cách hiệu quả, phát triển năng lực cho học sinh giáo viên cần 26
PHẦN II 27
SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ GIÁO DỤC PHÁT TRIỂN PHẨM
CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ MÔN VẬT LÍ THEO
CHƢƠNG TRÌNH GDPT MỚI 2018 27
1. Tổng quan về tích hợp và dạy học tích hợp 27
1.1. Tích hợp 27
1.1.1. Khái niệm về tích hợp 27
1.1.2. Các kiểu tích hợp 27
1.1.3. Các mức độ tích hợp 28
1.2. Dạy học tích hợp 31
1.2.1. Khái niệm về dạy học tích hợp 31
1.2.2. Mục tiêu của dạy học tích hợp 31
1.2.3. Đặc điểm của dạy học tích hợp 32
1.2.4. Ý nghĩa của dạy học tích hợp 32
1.2.5. Quy trình xây dựng và tổ chức dạy học tích hợp 33
2. Một số phƣơng pháp dạy học tích cực 36
2.1. Phƣơng pháp dạy học nhóm 36
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp điển hình 38
2.3. Phƣơng pháp giải quyết vấn đề 39
2.4. Phƣơng pháp đóng vai 40
2.5. Phƣơng pháp trò chơi 41
2.6. Dạy học theo dự án (Phƣơng pháp dự án) 41
2.7. Phƣơng pháp Bàn tay nặn bội 42
2.8. Phƣơng pháp dạy học theo góc 44
2.9. Phƣơng pháp dạy học ngoại khóa 44
2.9.1. Khái niệm hoạt động ngoại khóa 44
2.9.2. Quy trình tổ chức hoạt động ngoại khóa về vật lí 48
2.10. Phƣơng pháp dạy học theo trạm 51
2.10.1. Khái niệm 51
10.2. Hƣớng dẫn tổ chức dạy học theo trạm 52
3. Một số kĩ thuật dạy học tích cực 54
3.1. Kĩ thuật chia nhóm 54
3.2. Kĩ thuật giao nhiệm vụ 55
3.3. Kĩ thuật đặt câu hỏi 55
3.4. Kĩ thuật khăn trải bàn 56
3.5. Kĩ thuật phòng tranh 56
3.6. Kĩ thuật công đoạn 56
3.7. Kĩ thuật các mảnh ghép 57
3.8. Kĩ thuật động não 57
3.9 Kĩ thuật “Trình bày một phút” 57
3.10. Kĩ thuật “Chúng em biết 3” 58
3.11. Kĩ thuật “Hỏi và trả lời” 58
3.12. Kĩ thuật “Hỏi Chuyên gia” 58
3.13. Kĩ thuật “Lƣợc đồ Tƣ duy” 58
3.14. Kĩ thuật “Hoàn tất một nhiệm vụ” 59
3.15. Kĩ thuật “Viết tích cực” 59
3.16. Kĩ thuật “đọc hợp tác” (còn gọi là đọc tích cực) 59
3.17. Kĩ thuật “Nói cách khác” 60
3.18. Phân tích phim Video 60
3.19. Tóm tắt nội dung tài liệu theo nhóm 60
3.20 Kỹ thuật XYZ (Còn gọi là kỹ thuật 635) 61
3.21. Kỹ thuật "Bể cá" 61
3.22. Kỹ thuật Kipling (5W1H) (What, where, when, who, why, how) 62
3.23. Kỹ thuật KWL-KWLH 63
3.24. Kỹ thuật “ổ bi” 65
3.25. Kỹ thuật tia chớp 65
3.26. Kỹ thuật “3 lần 3” 65
4. Một số chủ đề vận dụng phƣơng pháp dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất,
năng lực của học sinh trung học cơ sở trong môn vật lí 65
4.1. Ví dụ tham khảo: Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học phần “Điện
học” Vật lí lớp 9 65
4.2. Sử dụng phƣơng pháp “Bàn tay nặn bột” xây dựng và tổ chức dạy học bài
“Nhiệt năng” Vật lí 8 68
4.3. Xây dựng và tổ chức dạy học bài “Năng lƣợng và sự chuyển hóa năng lƣợng”-
SGK VL 9 dƣới hình thức dạy học theo trạm. (Trích bài báo khoa học của GS.TS
Nguyễn Văn Biên – Trƣờng ĐHSP Hà Nội) 72