Tài liệu ôn tập Môn: Kinh tế chính trị

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

1.431
lượt xem 511
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu ôn tập môn "Kinh tế chính trị" biên soạn theo từng chủ đề giúp các bạn dề dàng nắm bắt kiến thức môn học hơn cũng như việc hệ thống lại kiến thức học phần, đạt được kết quả tốt trong kỳ thi. Tài liệu có tổng cộng 10 vấn đề: Vấn đề 1 - Sản xuất và tái sản xuất xã hội; Vấn đề 2 - Sản xuất hàng hoá; Vấn đề 3 - Hàng hoá; Vấn đề 4 - Tiền tệ... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung tài liệu để hiểu nội dung chi tiết hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu ôn tập Môn: Kinh tế chính trị

Tài li u ôn t p Môn: Kinh t chính tr ♣ V n đ I: s n xu t và tái s n xu t xã h i 1. Vì sao Mác kh ng đ nh: S n xu t ra c a c i v t ch t là đi u ki n tiên quy t cho s t n t i và phát tri n c a l ch s nhân lo i? - Trong đ i s ng xã h i có r t nhi u nh ng ho t đ ng khác nhau như ho t đ ng chính tr , quân s , ngo i giao, kinh t , Khoa h c k thu t, văn hoá ngh thu t... Nhưng đ th c hi n đư c m c đích c a các ho t đ ng đó thì trư c h t đòi h i con ngư i ph i t n t i, ph i s ng. Mu n t n t i, mu n s ng thì b t bu c con ngư i hàng ngày ph i tiêu dùng nh ng tư li u sinh ho t c n thi t như cơm ăn, áo m c, nhà , tư li u s n xu t ... t t c nh ng tư li u sinh ho t đó không ph i là nh ng s n ph m do t nhiên hay thư ng đ ban phát mà nó là s n ph m c a quá trình lao đ ng s n xu t c a con ngư i t o ra. Vì v y Mác kh ng đinh r ng quá trình lao đ ng s n xu t ra c a c i v t ch t là đi u ki n tiên quy t cho s t n t i và s ng còn c a l ch s nhân lo i. 2. Phân tích vai trò c a các nhân t c u thành quá trình lao đ ng s n xu t ra c a c i v t ch t và s hình thành ra các b ph n trong cơ c u giá tr c a s n ph m. S n xu t ra c a c i v t ch t là đi u ki n tiên quy t cho s t n t i và phát tri n c a xã h i. Nhưng mu n có quá trình s n xu t đó thì Các Mác ch ra c n ph i có 3 nhân t s n xu t cơ b n đó là đ i tư ng lao đ ng, tư li u lao đ ng và s c lao đ ng. a) Đ i tư ng lao đ ng: - Khái ni m: Đ i tư ng lao đ ng là toàn b các v t mà lao đ ng c a con ngư i tác đ ng vào làm thay đ i nó cho phù h p v i m c đích c a con ngư i. - Đ i tư ng lao đ ng bao g m: : + Nh ng v t có s n trong t nhiên nhưng đã đư c thăm dò, qui ho ch đưa vào s n xu t (qu ng, cây trên r ng,…là đ i tư ng c a ngành khai thác, khai khoáng 1
+ Nh ng v t đã tr i qua ch bi n (k t qu c a quá trình trư c là nguyên li u c a quá trình sau): bông là nguyên v t li u, là đ i tư ng lao đ ng c a ngành ch bi n ch t o b) Tư li u lao đ ng: - Khái ni m: tư li u lao đ ng là các v t, h th ng các v t dùng đ truy n d n lao đ ng c a con ngư i tác đ ng vào đ i tư ng lao đ ng. - Tư li u lao đ ng bao g m: + Công c lao đ ng tác đ ng tr c ti p vào đ i tư ng lao đ ng, công c lao đ ng gi vai trò quy t đ nh trong quá trình s n xu t, công c lao đ ng ph n ánh s phát tri n c a m i th i đ i kinh t . C i xay ch y b ng s c gió -> xã h i phong ki n l c h u C i xay ch y b ng đ ng cơ hơi nư c -> ch nghĩa tư b n văn minh + Các v t dùng đ ch a đ ng và truy n d n đ i tư ng lao đ ng: b ch a, ng d n, băng t i,… + Các y u t hình thành cơ s h t ng k thu t: đư ng xá, b n bãi,… * Gi a đ i tư ng lao đ ng và tư li u lao đ ng phân bi t chi là tương đ i: - Khác nhau: vai trò trong quá trình s n xu t, hình thái t n t i t nhiên, phương th c chu chuy n giá tr . - Gi ng nhau: Chúng đ u là y u t v t ch t, n u xét trong quá trình s n xu t s n ph m thì đ i tư ng lao đ ng và tư li u lao đ ng hình thành tư li u s n xu t - đây là y u t v t ch t hình thành nên s n ph m. a) S c lao đ ng: - Khái ni m: S c lao đ ng là t ng h p s c thân th , s c th n kinh, s c cơ b p có s n trong m i cơ th c a con ngư i, s c lao đ ng không t n t i ngoài con ngư i, s c lao đ ng là kh năng lao đ ng c a m i con ngư i. Lao đ ng là s v n d ng (tiêu dùng) s c lao đ ng đư c th hi n ra trong quá trình lao đ ng s n xu t. - Như v y quá trình lao đ ng s n xu t di n ra là s k t h p gi a s c lao đ ng và tư li u s n xu t, trong đó s c lao đ ng là y u t ch th , gi vai trò quy t đ nh; tư li u s n xu t là y u t khách th , là đi u ki n v t ch t không th thi u đư c. - Lao đ ng là ho t đ ng có m c đích, có ý th c c a con ngư i và nó di n ra gi a con ngư i v i t nhiên nh m c i t o t nhiên cho phù h p v i m c đích c a con ngư i. - Phân bi t s c lao đ ng và lao đ ng: S c lao đ ng là m t ph m trù hi n h u, lao đ ng là m t ph m trù tr u tư ng, vì v y Mác cho r ng ngư i ta không th nhìn th y, s mó th y lao đ ng mà lao đ ng ch đư c th hi n ra 2
trong th c ti n khi con ngư i v n d ng s c lao đ ng đ ti n hành quá trình s n xu t. - Đ c đi m lao đ ng c a con ngư i khác v i ho t đ ng c a loài v t: + Lao đ ng c a con ngư i là ho t đ ng có m c đích, có d đ nh, tính toán trư c + Lao đ ng c a con ngư i bi t ch t o và s d ng công c , chính quá trình lao đ ng hình thành nên ý th c c a con ngư i. + Lao đ ng c a con ngư i có tính sáng t o, tính t giác và tính xã h i. - B t kỳ s n ph m nào do lao đ ng c a con ngư i t o ra thì nó cũng có giá tr , trong cơ c u giá tr c a s n ph m bao g m 2 b ph n c u thành đó là giá tr cũ (C) và giá tr m i (V+m) hay t ng cơ c u giá tr s n ph m là C+V+m Vai trò hai m t c a lao đ ng trong hình thành các b ph n c u thành c a lư ng giá tr hàng hoá: + Lao đ ng c th b o t n và di chuy n giá tr cũ (giá tr tư li u s n xu t) vào giá tr s n ph m (C) + Lao đ ng tr u tư ng t o ra giá tr m i (V+m) Giá tr m i nh p giá tr cũ t o ra t ng lư ng giá tr hàng hoá: C+V+m 3. Phương th c s n xu t xã h i là gì? phân tích m i quan h gi a 2 m t c u thành phương th c s n xu t xã h i. - Khái ni m: Phương th c s n xu t là s th ng nh t bi n ch ng gi a 2 m t c a n n s n xu t xã h i đó là l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t. L ch s phát tri n c a xã h i loài ngư i đã t ng l n lư t tr i qua 5 phương th c s n xu t t th p đ n cao: xã hôi công xã nguyên th y, xã h i chi m h u nô l , xã h i phong ki n, ch nghĩa tư b n, ch nghĩa c ng s n (mà giai đo n đ u c a nó là CNXH) - Hai m t c a quá trình lao đ ng s n xu t: Quá trình s n xu t ra c a c i v t ch t là quá trình k t h p m t cách bi n ch ng gi a hai m t: L c lư ng s n xu t và quan h s n xu t. * L c lư ng s n xu t: hay là s c s n xu t c a xã h i nó ph n ánh m i quan h gi a con ngư i v i t nhiên, th hi n kh năng ch ng t nhiên c a con ngư i. L c lư ng s n xu t bao g m: + Toàn b tư li u s n xu t, trong đó công c lao đ ng gi vai trò quy t đ nh + Là con ngư i lao đ ng cùng v i nh ng k năng, kinh nghi m, trí th c tích lu . 3
+ Ngày nay dư i s tác đ ng c a ti n b khoa h c và công ngh thì b n thân khoa h c và công ngh cũng tr thành l c lư ng s n xu t tr c ti p. Trong l c lư ng s n xu t thì y u t lao đ ng c a con ngư i luôn luôn là y u t ch th và gi vai trò quy t đ nh, còn tư li u s n xu t là y u t khách th gi vai trò quan tr ng đ ng th i khoa h c công ngh tr thành y u t quan tr ng , nó có kh năng làm thay đ i nhanh chóng c vai trò và năng l c c a y u t ch th và cũng như y u t khách th . Trình đ phát tri n c a l c lư ng s n xu t nó ph n ánh trình đ chinh ph c t nhiên c a con ngư i và đ ng th i nó cũng kh ng đ nh trình đ phát tri n c a n n s n xu t xã h i gi a các qu c gia khác nhau. * Quan h s n xu t: Là quan h gi a ngư i v i ngư i trong quá trình s n xu t và tái s n xu t. Quan h s n xu t bao g m: + Quan h gi a ngư i v i ngư i trong chi m h u tư li u s n xu t, g i l i quan h s h u (s h u là hình th c xã h i c a ch đ chi m h u) . Chi m h u là quan h gi a ngư i v i v t, là m t t nhiên c a s n xu t . S h u là quan h gi a ngư i v i ngư i đ i v i v t, là hình th c xã h i c a chi m h u. + Quan h gi a ngư i v i ngư i trong quá trình trao đ i ho t đ ng, g i là quan h t ch c qu n lý. + Quan h gi a ngư i v i ngư i trong quá trình phân ph i s n ph m, g i là quan h phân ph i. Trong đó quan h s h u gi vai trò quy t đ nh đ i v i quan h t ch c qu n lý và quan h phân ph i, ngư c l i h t ch c qu n lý và quan h phân ph i có tác đ ng tích c c đ i v i quan h s h u. N u h t ch c qu n lý và quan h phân ph i phù h p thì c ng c hoàn thi n quan h s h u, n u không phù h p nó tr thành l c lư ng kìm hãm. (ý nghĩa th c ti n nư c ta ?) * Gi a l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t có m i liên h bi n ch ng, trong đó l c lư ng s n xu t là n i dung v t ch t c a n n s n xu t, quan h s n xu t là hình th c xã h i c a n n s n xu t: - L c lư ng s n xu t luôn v n đ ng phát tri n đòi h i quan h s n xu t ph i thay đ i, phù h p v i trình đ phát tri n c a l c lư ng s n xu t, nhưng quan h s n xu t có tác đ ng tích c c đ i v i l c lư ng s n xu t, n u quan h s n xu t phù h p thì s thúc đ y lư ng s n xu t phát tri n, n u không phù h p (quá ch t h p, quá m r ng) đ u kìm hãm l c lư ng s n xu t. - M i quan h bi n ch ng l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t ph n ánh qui lu t khách quan đó là quan h s n xu t ph i phù h p v i tính ch t và 4
trình đ phát tri n c a l c lư ng s n xu t, đây là quy lu t kinh t chung c a m i phương th c s n xu t và suy đ n cùng s thay đ i l n lư t các phương th c s n xu t trong l ch s là do qui lu t này chi ph i. * V y, Phương th c s n xu t là s th ng nh t bi n ch ng gi a 2 m t c a n n s n xu t xã h i đó là l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t, n u vư t kh i nó chuy n sang m t phương th c s n xu t m i. 4) Th nào là tái s n xu t? Phân bi t các lo i hình tái s n xu t. Trình bày n i dung và các khâu cơ b n c a quá trình tái s n xu t xã h i? - Tái s n xu t là quá trình s n xu t đư c l p đi l p l i và không ng ng đ i m i. - Phân lo i tái s n xu t: + Căn c vào qui mô c a s n xu t phân thành tái s n xu t gi n đơn và tái s n xu t m r ng: Tái s n xu t gi n đơn: là quá trình s n xu t c a năm sau đư c l p l i v i quy mô như năm trư c. Tái s n xu t gi n đơn là đ c trưng c a n n s n xu t nh d a trên lao đ ng th công, năng su t th p Tái s n xu t m r ng: là quá trình s n xu t năm sau l p l i v i qui mô l n hơn năm trư c. Tái s n xu t m r ng là đ c trưng c a s n xu t l n, công nghi p, t p trung, năng su t cao. Đi u ki n đ tái s n xu t m r ng là ph i tích lu . + Căn c vào tính ch t c a tái s n xu t m r ng phân thành tái s n xu t m r ng theo chi u r ng và tái s n xu t m r ng theo chi u sâu. Tái s n xu t m r ng theo chi u r ng là tăng s lư ng s n ph m s n xu t ra b ng cách tăng s lư ng các y u t đ u vào. Tái s n xu t m r ng theo chi u sâu là tăng s lư ng s n ph m s n xu t b ng cách tăng năng su t và tăng hi u qu s d ng các y u t s n xu t. - Các giai đo n c a tái s n xu t: Quá trình tái s n xu t di n ra liên t c qua các khâu n i ti p nhau: S n xu t - Phân ph i - Trao đ i - Tiêu dùng. + S n xu t là khâu m đ u, gi vai trò quy t đ nh vì k t qu c a s n xu t là t o ra kh i lư ng s n ph m, hàng hoá và d ch v vì v y nó có vai trò quy t đ nh đ i v i quy mô c a tiêu dùng. m r ng + Tiêu dùng là khâu k t thúc c a quá trình này nhưng là khâu m đ u c a quá trình sau. Tiêu dùng là m c đích, là đ ng l c c a s n xu t, qua tiêu dùng s kích c u đ thúc đ y tái s n xu t. + Phân ph i và trao đ i là n i li n s n xu t v i tiêu dùng, phân ph i do 5
s n xu t quy t đ nh nhưng có tác đ ng tích c c đ i v i s n xu t. Trao đ i là khâu ti p t c hoàn thành phân ph i đ đI vào tiêu dùng, có tác đ ng đ n tiêu dùng. B n khâu c a chu kỳ tái s n xu t như đã phân tích tuy đ c l p v i nhau theo các ch c năng kinh t c th nhưng gi a chúng có m t m i quan h bi n ch ng ph thu c vào nhau. N u b tr c tr c m t khâu thì toàn b quá trình tái s n xu t s b ng ng tr n n kinh t s bư c vào th i kỳ suy thoái hay kh ng ho ng - N i dung c a tái s n xu t: + Tái s n xu t ra c a c i v t ch t: tư li u sinh ho t và tư li u tiêu dùng. + Tái s n xu t ra quan h s n xu t + Tái s n xu t ra s c lao đ ng + Tái s n xu t ra môi trư ng t nhiên và đi u ki n s ng 5) Th nào là tăng trư ng kinh t và phát tri n kinh t ? M i quan h gi a hai ch tiêu kinh t (Tăng trư ng kinh t và phát tri n kinh t ). - Tăng trư ng kinh t là s tăng s n lư ng qu c gia tính b ng giá tr trong m t th i gian nh t đ nh, thư ng là m t năm - S n lư ng qu c gia đư c tính b ng các ch tiêu: + GDP: T ng s n ph m qu c n i + GNP: T ng s n ph m qu c dân Trong đó: GNP = GDP + Thu nh p t nư cngoài - M c tăng trư ng hàng năm đư c tính c a n n kinh t s d ng công th c (GNP1- GNP0) ---------------- *100% GNP0 GNP1: Năm sau GNP0: Năm trư c - Nhân t tăng trư ng kinh t : + Ngu n nhân l c gi vai trò quy t đ nh. + Khoa h c công ngh là đ ng l c + Tài nguyên và v n + Th ch chính tr - Phát tri n kinh t là s tăng trư ng kinh t n đ nh g n li n v i hoàn ch nh cơ c u và th ch kinh t - N i dung c a tăng trư ng kinh t : S tăng trư ng n đ nh: Phát tri n kinh t có n i dung r ng hơn tăng trư ng kinh t , bao g m c vi c chuy n d ch 6
cơ c u và hoàn thi n th ch kinh t , vi c b o v môi trư ng, s d ng hi u qu các ngu n tài nguyên, đ m b o phát tri n b n v ng. - Nh ng nhân t phát tri n kinh t : + S phát tri n c a l c lư ng s n xu t + M c đ hoàn thi n quan h s n xu t phù h p v i trình đ phát tri n c a l c lư ng s n xu t. + S tác đ ng c a ki n trúc thư ng t n: Th ch chính tr , đư ng l i chính sách h th ng pháp lu t. V n đ II: s n xu t hàng hoá và các quy lu t c a s n xu t hàng hoá I. Đi u ki n ra đ i, đ c trưng và ưu th c a kinh t hàng hoá: (s n xu t hàng hoá và kinh t hàng hoá là m t, kinh t -> xem v hình thái, s n xu t xem v quá trình s n xu t ra s n ph m) 1. Khái ni m s n xu t hàng hoá: S n xu t hàng hoá là m t ki u t ch c kinh t xã h i, trong đó s n ph m s n xu t ra dùng đ bán, đ trao đ i trên th trư ng. S n xu t hàng hoá t n t i trong nhi u phương th c s n xu t: chi m h u nô l , phong ki n…ch nghĩa xã h i, nhưng ngư c l i thì m t phương th c s n xu t trong đó có nhi u hình th c t ch c kinh t khác nhau: kinh t hàng hoá, kinh t t nhiên,…S n xu t hàng hoá không đ ng nh t v i phương th c s n xu t. - Kinh t t nhiên (s n xu t t cung, t c p) là m t ki u t ch c kinh t xã h i, trong đó s n ph m s n xu t ra dùng đ tiêu dùng cho ngư i s n xu t ra nó. • Đ c trưng c a kinh t t nhiên: + M c đích s n xu t ra s n ph m là đ tho mãn nhu c u tiêu dùng c a chính ngư i s n xu t ra nó. + Các quan h kinh t th hi n dư i hình thái hi n v t + Ki u t ch c kinh t khép kín, b o th , mang tính truy n th ng. Kinh t t nhiên phát tri n đã t o ra nh ng đi u ki n ti n đ đ phát tri n kinh t hàng hoá. Kinh t hàng hoá ra đ i “phá v ” kinh t t nhiên, kinh t 7
hàng hoá ngày càng phát tri n, kinh t t nhiên ngày càng b thu h p. 2. Đi u ki n ra đ i và phát tri n c a kinh t hàng hoá: + Phân công lao đ ng xã h i (Đây là đi u ki n c n) + T n t i s tách bi t v kinh t gi a nh ng ngư i s n xu t (đi u ki n đ ) a) Phân công lao đ ng xã h i - Khái ni m: Phân công lao đ ng xã h i là s phân chia lao đ ng xã h i thành các hình th c khác nhau, s phân chia n n kinh t thành ngành ngh Do s chuyên môn m i ngư i ch s n xu t m t ho c m t vài lo i s n ph m nhưng nhu c u l i c n nhi u lo i s n ph m khác nhau cho nên ngư i này c n s n ph m c a ngư i kia, gi a h hình thành m i quan h trao đ i s n ph m cho nhau. Chính phân công lao đ ng xã h i là cơ s c a s trao đ i. b) S tách bi t v kinh t : Gi a nh ng ngư i s n xu t chia r nhau, đ c l p nhau, m i ngư i là m t ch th tách bi t, trong đi u ki n này thì vi c trao đ i s n ph m đư c th c hi n dư i hình thái là trao đ i hàng hoá, t c là thông qua quan h hàng hoá, ti n t . Kinh t hàng hoá ra đ i và t n t i d a trên hai đi u ki n trên, ch ng nào còn t n t i hai đi u ki n đó thì kinh t hàng hoá còn t n t i khách quan. 3. Quá trình phát tri n c a kinh t hàng hoá: qua các hình th c sau đây: - S n xu t hàng hoá gi n đơn. - S n xu t hàng hoá tư b n ch nghĩa. S n xu t hàng hoá gi n đơn là s n xu t hàng hoá c a nh ng ngư i nông dân, th th công, cá th d a trên ch đ tư h u nh và lao đ ng c a chính b n thân h . S n xu t hàng hoá tư b n ch nghĩa là s n xu t hàng hoá phát tri n trình đ cao, quá trình s n xu t di n ra là s k t h p gi a tư li u s n xu t thu c s h u nhà tư b n v i s c lao đ ng c a công nhân làm thuê. Phân bi t s n xu t hàng hoá gi n đơn và s n xu t hàng hoá tư b n ch nghĩa: - Gi ng nhau: Đ u là s n xu t hàng hoá d a trên hai đi u ki n. - Khác nhau: S n xu t hàng hoá gi n đơn S n xu t hàng hoá tư b n ch nghĩa - Trình đ th p, qui mô nh , phân tán, - Trình đ cao, t p trung, s n xu t d a trên lao đ ng th công công nghi p cơ khí 8
- M c đích: S n xu t ra hàng hoá đ - M c đích là giá tr th ng dư trao đ i nh m giá tr s d ng khác - Trong quá trình s n xu t: Là s k t - Trong quá trình s n xu t k t h p h p tr c ti p gi a s c lao đ ng và tư gián ti p tư li u s n xu t c a nhà tư li u s n xu t c a chính h b n v i s c lao đ ng làm thuê c a công nhân - Trong quá trình trao đ i: S n xu t - Trao đ i gi a nhà tư b n v i công hàng hoá gi n đơn trao đ i d a trên cơ nhân: Nhà tư b n chi m đo t giá tr s ngang giá không d n đ n ngư i này th ng dư nhưng không vi ph m chi m đo t ngư i kia ngang giá. S n xu t hàng hoá phát tri n trình đ cao, trong đó m i quan h kinh t đ u đư c bi u hi n dư i hình thái ti n t và đư c gi i quy t thông qua ti n t , ch u s chi ph i c a các qui lu t kinh t c a th trư ng g i là kinh t th trư ng. Kinh t th trư ng là kinh t hàng hoá phát tri n trình đ cao, không ph i b t c kinh t hàng hoá nào cũng là kinh t th trư ng. 4. Đ c trưng và nh ng ưu th c a kinh t hàng hoá: Kinh t hành hoá là bư c phát tri n t t yêu c a l ch s , nó có đ c đi m và ưu th hơn h n kinh t t nhiên. - Kinh t hàng hoá ra đ i “phá v ” kinh t t nhiên, nó phát tri n m c a gi i phóng s c s n xu t. - M c đích c a s n xu t hàng hoá là ra đ i là th a mãn nhu c u cho xã h i, khi nhu c u tăng thì nó t o ra đ ng l c thúc đ y s n xu t phát tri n. - Trong n n kinh t hàng hoá, l i nhu n luôn là m c đích, là đ ng l c c a các ho t đ ng kinh t . Đ thu đư c nhi u l i nhu n thì t ng ngư i s n xu t c i ti n k thu t, nâng cao năng su t, h th p chi phí s n xu t, t o đ ng l c thúc đ y kinh t . - Kinh t hàng hoá ra đ i, t n t i d a trên s phát tri n c a phân công lao đ ng nhưng khi kinh t hàng hoá phát tri n, m r ng trao đ i thì nó t o ra ti n đ đ thúc đ y phân công lao đ ng chuyên môn hoá. - Kinh t hàng hoá phát tri n thích ng và h t s c năng đ ng đã t o đi u ki n và kh năng và c nhu c u đ nâng cao trình đ t ch c qu n lý. V n đ III: Hàng hoá 1. Hàng hoá là gì? phân tích các thu c tính cơ b n c a hàng hoá. * Khái ni m: Hàng hoá là s n ph m c a lao đ ng nó có th tho mãn nhu c u 9
nào đó c a con ngư i, nó đư c s n xu t ra đ bán, trao đ i trên th trư ng. * Phân tích các thu c tính cơ b n c a hàng hoá: Hàng hoá có hai thu c tính: - Tho mãn nhu c u c a con ngư i, t c là hàng hoá có giá tr s d ng. - Dùng đ trao đ i, t c là hàng hoá có giá tr trao đ i (hay là giá tr ) a) Giá tr s d ng c a hàng hoá là công d ng c a v t, nh thu c tính t nhiên c a nó có th tho mãn nhu c u nào đó c a con ngư i. N i dung c a giá tr s d ng: + Công d ng c a v t là do thu c tính t nhiên quy t đ nh (lý tính, hoá tính) + Công d ng và phương pháp đ l i d ng nó d n đư c phát hi n ra cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t. + Giá tr s d ng đư c th hi n ra khi tiêu dùng tho mãn nhu c u c a con ngư i. + Giá tr s d ng là n i dung c a c i, là ph m trù vĩnh vi n, t n t i lâu dài, không ph thu c vào tính ch t xã h i. + Trong đi u ki n kinh t th trư ng, giá tr s d ng là cho ngư i khác thông qua trao đ i, giá tr s d ng là cái mang giá tr trao đ i. b) Giá tr trao đ i là quan h t l v lư ng gi a giá tr s d ng này v i giá tr s d ng khác. Phương th c trao đ i là 1m v i = 5 kg thóc. Lúc m i trao đ i chưa có ti n, s n ph m nông nghi p v i ti u th công nghi p. V n đ đ t ra là 2 giá tr s d ng khác nhau l i trao đ i đư c v i nhau, t c là so sánh v i nhau v lư ng, ch ng t r ng gi a chúng ph i có m t cơ s chung. Cơ s chung đó không ph i thu c tính t nhiên c a v t, b i vì thu c tính t nhiên quy t đ nh công d ng c a v t, trong trao đ i ch đ i nh ng giá tr s d ng khác nhau cho nhau. S dĩ hai hàng hoá trao đ i đư c v i nhau trư c h t chúng đ u là s n ph m c a lao đ ng, nhưng trong trao đ i ngư i ta không xét đ n nh ng hình th c c th c a lao đ ng. K t lu n: Đ hai hàng hoá trao đ i v i nhau b i vì chúng đ u là nh ng v t k t tinh c a cùng lao đ ng đ ng nh t, lao đ ng con ngư i đã đư c hao phí vào đó, k t tinh vào đó. Khi ch v i đ ng ý trao đ i v i ch thóc, t c là hao phí lao đ ng đ s n xu t ra 1 m v i = hao phí lao đ ng s n xu t 5 kg thóc, có nghĩa là giá tr 1m v i = giá tr 5 kg thóc. V y: Giá tr hàng hoá là lao đ ng xã h i (lao đ ng đ ng nh t) c a ngư i s n xu t hàng hoá k t tinh trong hàng hoá. Nh n xét: 10
- Giá tr hàng hoá do lao đ ng t o ra, v t gì không do lao đ ng t o ra thì không có giá tr , tuy r ng v t đó c n thi t cho con ngư i VD: Không khí t nhiên, nư c sông, nư c su i, cây qu trong r ng, cá dư i sông, dư i bi n… có giá tr s d ng r t l n đ i v i s s ng c a con ngư i, có nghĩa là nó có giá tr s d ng ho c công d ng r t cao, nhưng nó không ph i là s n ph m do lao đ ng c a con ngư i t o ra, nó không k t tinh s hao phí c a lao đ ng con ngư i trong đó vì v y nó không ph i là hàng hoá và nó không có giá tr . - Giá tr hàng hoá là tr u tư ng, nó ch đư c bi u hi n trong trao đ i, vì v y giá tr trao đ i là hình th c bi u hi n c a giá tr , giá tr là n i dung, là b n ch t. Vì v y, Mác nghiên c u giá tr hàng hoá b t đ u t giá tr trao đ i, t c là đi t hình th c bi u hi n đ n n i dung (t tr c quan sinh đ ng đ n tư duy tr u tư ng) - Giá tr hàng hoá là ph m trù tr u tư ng, nó đư c bi u hi n trong trao đ i, th c ch t c a trao đ i là trao đ i lao đ ng cho nhau vì v y ph i qui m i lao đ ng khác nhau v lao đ ng đ ng nh t cho nên giá tr hàng hoá là bi u hi n m i quan h s n xu t xã h i gi a nh ng ngư i s n xu t hàng hoá. - Giá tr hàng hoá là ph m trù l ch s , nó ch t n t i g n li n v i kinh t hàng hoá - Giá tr hàng hoá là ph m trù v t ch t, không t n t i hình thái v t th . 2) Vì sao hàng hoá có hai thu c tính? Phân tích tính hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá: S dĩ hàng hoá có hai thu c tính giá tr (hay giá tr trao đ i) và giá tr s d ng là b i vì lao đ ng c a ngư i s n xu t ra hàng hoá có tính hai m t: lao đ ng c th và lao đ ng tr u tư ng. Tính hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá quy t đ nh hai thu c tính c a hàng hoá. * Lao đ ng c th : - Lao đ ng c th là lao đ ng hao phí dư i m t hình th c nh t đ nh, có ngh nghi p chuyên môn nh t đ nh, có phương pháp riêng, có đ i tư ng riêng, m c đích riêng và k t qu riêng. VD: th may áo ->v i ->kéo, kim -> c t, may -> áo Th xây -> g ch – Bay, x ng.. -> xây, trát -> nhà N i dung (Đ c trưng) c a lao đ ng c th : + Lao đ ng c th là lao đ ng khác nhau v ch t, ví d lao đ ng c a ngư i th d t khác v ch t v i lao đ ng c a ngư i nông dân. 11
+ Các lao đ ng c th h p thành h th ng phân công lao đ ng xã h i. + Lao đ ng c th t o ra giá tr s d ng c a v t. + Lao đ ng c th là ph m trù vĩnh vi n. * Lao đ ng tr u tư ng: - Lao đ ng tr u tư ng là lao đ ng c a ngư i s n xu t hàng hoá n u xét đó là s hao phí s c lao đ ng nói chung c a con ngư i mà không k đ n hình th c c th như th nào. Ví d 1m v i = 5 kg thóc Xét v lao đ ng c th thì lao đ ng c a ngư i th d t và lao đ ng c a ngư i nông dân khác v ch t, v đ i tư ng, v m c đích. Nhưng đ i v i nhau thì đ ng sau s khác nhau đó ch a đ ng m t cái gì chung. G t b hình th c c th c a s c lao đ ng đi thì lao đ ng s n xu t ra v i và lao đ ng s n xu t ra thóc đ u là s hao phí s c lao đ ng nói chung c a con ngư i, hi u theo nghĩa sinh lý đó là s hao phí v s c cơ b p, s c th n kinh c a con ngư i, đó là lao đ ng tr u tư ng. N i dung (Đ c trưng) c a lao đ ng tr u tư ng: + Lao đ ng tr u tư ng là lao đ ng đ ng nh t, đ u là s hao phí s c lao đ ng nói chung c a con ngư i. + Lao đ ng tr u tư ng t o ra th c th (ch t) c a giá tr hàng hoá. + Lao đ ng tr u tư ng là ph m trù l ch s , ch t n t i g n v i kinh t hàng hoá. Tóm l i: Lao đ ng c th , lao đ ng tr u tư ng là hai m t c a cùng m t lao đ ng, n u xét lao đ ng c th thì lao đ ng đó khác nhau v ch t và t o ra cái gì, xét lao đ ng tr u tư ng thì đó là lao đ ng đ ng nh t ch khác nhau v lư ng. Mác là ngư i đ u tiên phát hi n ra tính hai m t c a lao đ ng s n xu t hàng hoá, d a trên phát hi n này ông xây d ng m t h th ng các ph m trù và qui lu t kinh t . * Mâu thu n cơ b n c a lao đ ng s n xu t hàng hoá đó là mâu thu n gi a lao đ ng tư nhân và lao đ ng xã h i. M t m t, lao đ ng c a m i ngư i s n xu t hàng hoá (trong s tách bi t) tr c ti p mang tính tư nhân, vi c s n xu t cái gì, như th nào là riêng c a t ng ngư i. M t khác, n m trong h th ng phân công lao đ ng xã h i s n xu t ra s n ph m là đ tho mãn nhu c u c a ngư i khác, vì v y lao đ ng c a m i ngư i gián ti p mang tính xã h i. 12
Mâu thu n gi a lao đ ng tư nhân và lao đ ng xã h i bi u hi n thành mâu thu n gi a lao đ ng c th và lao đ ng tr u tư ng, mâu thu n gi a giá tr s d ng và giá tr . Mâu thu n trên đư c gi i quy t thông qua trao đ i, n u hàng hoá bán đư c thì lao đ ng tư nhân đư c xã h i th a nh n tr thành b ph n c a lao đ ng xã h i, mâu thu n đư c gi i quy t. Ngư c l i, n u hàng hoá không bán đư c t c là xã h i không th a nh n, mâu thu n chưa đư c gi i quy t, và đư c gi i quy t thông qua m t cu c kh ng ho ng kinh t . 3. Thư c đo lư ng giá tr hàng hoá là gì? Phân tích các nhân t quy t đ nh lư ng giá tr c a hàng hoá. * Lư ng giá tr hàng hoá: a) Th i gian lao đ ng xã h i c n thi t: Giá tr hàng hoá do lao đ ng t o ra có m t ch t và m t lư ng: Ch t c a giá tr hàng hoá là lao đ ng tr u tư ng (lao đ ng xã h i) Lư ng c a giá tr chính là s lư ng c a lao đ ng đó S lư ng lao đ ng l i đư c đo b ng th i gian lao đ ng, th i gian lao đ ng đư c chia thành ngày, gi ,...nhưng đó không ph i là th i gian lao đ ng cá bi t mà là th i gian lao đ ng xã h i c n thi t. Th i gian lao đ ng xã h i c n thi t là th i gian c n thi t đ s n xu t ra m t đơn v hàng hoá trong đi u ki n trung bình c a xã h i, t c là v i trình đ thành th o trung bình, năng su t lao đ ng trung bình và cư ng đ lao đ ng trung bình. Thông thư ng th i gian lao đ ng xã h i c n thi t quy đ nh lư ng giá tr hàng hoá, nó nghiêng v v i th i gian lao đ ng cá bi t c a nhóm ngư i s n xu t ra m t kh i lư ng hàng hoá chi m t tr ng l n cung c p ra th trư ng. Th i gian lao đ ng trung bình không ph i là trung bình s h c mà là bình quân gia quy n: ∑t i qi T = ------------- ∑qi b) Các nhân t nh hư ng đ n lư ng giá tr hàng hoá: Lư ng giá tr c a 01 đơn v hàng hoá thay đ i t l thu n v i s lư ng lao đ ng và t l ngh ch v i năng su t lao đ ng xã h i. 13
*) Năng su t lao đ ng: - Năng su t lao đ ng là hi u qu có ích c a lao đ ng nó đư c xác đ nh b ng s lư ng s n ph m s n xu t ra trong m t đơn v th i gian, hay s lư ng th i gian đ s n xu t ra 1 đơn v s n ph m. - Tăng năng su t lao đ ng là tăng hi u qu có ích c a lao đ ng bi u hi n là tăng s lư ng s n ph m đư c s n xu t ra trong m t đơn v th i gian, là rút ng n th i gian đ s n xu t ra 1 đơn v s n ph m. Tăng năng su t lao đ ng (khi cư ng đ lao đ ng không đ i) làm cho s lư ng s n ph m tăng nhưng lư ng giá tr s n ph m t o ra trong th i gian đó không đ i, do đó giá tr c a m t đơn v s n ph m gi m xu ng. Tăng năng su t lao đ ng không ph i tăng thêm s hao phí v lao đ ng mà là thay đ i trong cách th c c a lao đ ng Các nhân t tăng năng su t lao đ ng: - Nâng cao trình đ thành th o c a ngư i lao đ ng. - C i ti n k thu t, ng d ng ti n b khoa h c k thu t - Nâng cao hi u qu s d ng tư li u s n xu t - Khai thác, s d ng các đi u ki n t nhiên. *) Cư ng đ lao đ ng: - Cư ng đ lao đ ng là m c đ hao phí s c lao đ ng trong m t đơn v th i gian. - Tăng tăng cư ng đ lao đ ng là tăng m c đ hao phí s c lao đ ng trong m t đơn v th i gian, bi u hi n là ph i làm vi c kh n trương, n ng nh c lên. - Tăng cư ng đ lao đ ng (năng su t lao đ ng không đ i) làm cho s lư ng s n ph m tăng nhưng lư ng giá tr t o ra trong th i gian đó tăng lên tương ng do đó giá tr m t đơn v s n ph m không thay đ i. N u ta xét trong s hao phí s c lao đ ng thì tăng cư ng đ lao đ ng cũng là kéo dài th i gian lao đ ng. Gi a tăng năng su t lao đ ng và tăng cư ng đ lao đ ng có s khác nhau: + Lư ng giá tr t o ra + Giá tr m t đơn v s n ph m + M c bù đ p hao phí s c lao đ ng đ tái s n xu t s c lao đ ng. *) Lao đ ng gi n đơn và lao đ ng ph c t p: - Lao đ ng gi n đơn: là lao đ ng không c n ph i qua đào t o chuyên môn ngh nghi p, ch c n có s c lao đ ng bình thư ng là có th ti n hành quá trình s n xu t. 14
- Lao đ ng ph c t p: là lao đ ng ph i qua hu n luy n chuyên môn ngh nghi p và đư c xác đ nh b i thang b c c a trình đ chuyên môn khác nhau. N u xét trong s hình thành giá tr thì lao đ ng ph c t p b ng b i s c a lao đ ng gi n đơn. Trao đ i di n ra trên th trư ng đó là m t quá trình quy m i lao đ ng ph c t p, lao đ ng gi n đơn v lao đ ng gi n đơn trung bình c a xã h i. V y: lư ng giá tr hàng hoá đư c đo b ng th i gian lao đ ng trung bình xã h i c n thi t. *) Phân bi t s hình thành lư ng giá tr hàng hoá trong nông nghi p và trong công nghi p: - Gi ng nhau: Lư ng giá tr hàng hoá đư c đo b ng th i gian lao đ ng xã h i c n thi t. - Khác nhau: + Lư ng giá tr hàng hoá trong công nghi p đư c hình thành d a trên đi u ki n trung bình c a ngành + Lư ng giá tr hàng hoá trong nông nghi p hình thành d a trên đi u ki n s xu t x u nh t (đ màu m x u nh t, xa nơi tiêu th nh t) vì: . Trong nông nghi p ru ng đ t là tư li u s n xu t đ c bi t, ch có h n, là do đ c quy n tư h u và đ c quy n kinh doanh ru ng đ t nhưng trên ru ng đ t có đi u ki n s n xu t thu n l i thì đã đư c đưa vào s n xu t kinh doanh. . Nhu c u lương th c c a xã h i ngày càng tăng, đ đáp ng nhu c u đó thì ph i huy đ ng c vùng đ t khó khăn vào tham gia s n xu t. Đ đ m b o tái s n xu t trên nh ng vùng đ t kho khăn đó trư c h t ph i đ m b o đ bù đ p đư c chi phí s n xu t và có lãi cho nên lư ng giá tr c a nông s n ph m đư c hình thành trên đi u ki n s n xu t x u nh t. c) Cơ c u c a lư ng giá tr hàng hoá: Giá tr hàng hoá do lao đ ng t o ra g m hai b ph n: - Gía tr cũ do lao đ ng quá kh t o ra, đư c v t ch t hoá vào lao đ ng s n xu t (C) - Giá tr m i do lao đ ng s ng tr c ti p t o ra (V+m) T ng lư ng giá tr hàng hoá: C+V+m * Vai trò hai m t c a lao đ ng trong hình thành các b ph n c u thành c a lư ng giá tr hàng hoá. Lao đ ng s n xu t hàng hoá có hai m t: - Lao đ ng c th b o t n, di chuy n giá tr cũ, giá tr tư li u s n xu t 15
vào giá tr s n ph m. - Lao đ ng tr u tư ng t o ra giá tr m i (V+m) Giá tr m i nh p giá tr cũ đư c t ng lư ng giá tr hàng hóa: C+V+m V n đ IV: Ti n t 1) Ngu n g c và b n ch t c a ti n t : - Ti n t ra đ i là k t qu t t y u c a quá trình phát tri n lâu dài c a s n xu t và trao đ i hàng hoá. Vì v y, nghiên c u ngu n g c, b n ch c a ti n t là ph i phân tích s phát tri n c a các hình thái c a giá tr (qua 4 hình thái) đ n khi v t ngang giá th ng nh t c đ nh vàng thì ti n t ra đ i. Đây là s v n d ng phương pháp tr u tư ng hoá k t h p v i logic và l ch s , quá trình này đi t tr u tư ng đ n c th . a) Hình thái giá tr gi n đơn, ng u nhiên: Lúc m i trao đ i gi a nh ng ngư i s n xu t thư ng di n ra h t s c tình c và ng u nhiên, ngư i ta thư ng trao đ i v t l y v t. Ví d 1 m v i = 5 Kg thóc: Hàng hoá v i t nó không nói lên giá tr c a mình, v i ch đ ng mang ra so sánh v i thóc, hàng hoá thóc có công d ng ph n ánh giá tr c a v i. - V i vào hình thái giá tr tương đ i. - Thóc hình thái v t ngang giá. Hình thái giá tr tương đ i và hình thái v t ngang giá là hai c c bi u hi n c a giá tr , v a th ng nh t v i nhau v a không dung hoà v i nhau. • Đ c đi m hình thái v t ngang giá: + Giá tr s d ng tr thành hình thái bi u hi n c a giá tr . + Lao đ ng c th tr thành hình thái bi u hi n c a giá tr + Lao đ ng tư nhân tr thành hình thái bi u hi n c a lao đ ng xã h i Phân công lao đ ng xã h i phát tri n thì trao đ i m r ng. a) Hình thái giá tr toàn b hay m r ng: Trao đ i ngày càng m r ng thì m t hàng hoá có th đ i đư c nhi u hàng hoá (giá tr m t hàng hoá bi u hi n giá tr c a nhi u hàng hoá), t l trao đ i d n do hao phí lao đ ng quy t đ nh (Gía tr quy t đ nh) Ví d : 1m v i có th bi u hi n giá tr + 5 kg thóc + 1 cái r u + 1 con c u 16
Trong trao đ i đã xu t hi n mâu thu n: Ngư i này c n hàng hoá c a ngư i kia nhưng ngư i kia c n hàng hoá c a ngư i khác. Gi i quy t mâu thu n trên t c là trao đ i gián ti p qua m t hàng hoá mà ai cũng c n và trao đ i phát tri n. c) Hình thái giá tr chung: - Đ i phân công lao đ ng xã h i phát tri n thì trao đ i thư ng xuyên hơn, đòi h i c n có m t hàng hoá đóng vai trò v t ngang giá, nhi u hàng hoá bi u hi n giá tr m t hàng hoá là v t ngang giá, đây là s phát tri n m i nh t v ch t. Ví d : + 5 kg thóc bi u hi n giá tr 5 kg thóc + 1 cái r u bi u hi n giá tr 5 kg thóc + 1 con c u bi u hi n giá tr 5 kg thóc Nhưng hàng hoá đóng vai trò v t ngang giá m i ch th ng nh t trong t ng đ a phương. Khi trao đ i m r ng vư t kh i ph m vi thì n y sinh mâu thu n. Gi i quy t mâu thu n trên đòi h i v t ngang giá ph i th ng nh t m t hàng hoá, trao đ i phát tri n hình thái cao hơn d n đ n hình thái ti n t . d) Hình thái ti n t : Khi trao đ i tr nên thư ng xuyên hơn t t y u đòi h i v t ngang giá ph i th ng nh t l i. Khi v t ngang giá th ng nh t c đ nh vàng thì ti n t ra đ i. S dĩ vàng đóng vai trò ti n t , b i vì: - Vàng do thu c tính t nhiên quy t đ nh: không b oxy hoá, d dát m ng, chia nh , m t tr ng lư ng nh bi u hi n cho lư ng lao đ ng l n. - Không ph i do thu c tính t nhiên đó mà vàng tr thành ti n t mà do thu c tính xã h i, do yêu c u trao đ i phát tri n mà ti n t ra đ i. Ti n t ra đ i làm th gi i phân chia làm hai: M t bên là t t c các hàng hoá thông thư ng mà gía tr bi u hi n m t bên là vàng – hàng hoá đ c bi t đóng vai trò v t ngang giá chung. V y: Ti n là hàng hoá đ c bi t, tách kh i th gi i hàng hoá, đóng vai trò là v t ngang giá chung cho m i hàng hoá. (CH: Vì sao nói ti n t là hàng hoá đ c bi t) S dĩ g i ti n t là hàng hoá đ c bi t b i vì: + Ti n t (ti n vàng) cũng là m t hàng hoá như m i hàng hoá thông thư ng b i vì nó cũng có hai thu c tính cơ b n: giá tr s d ng và giá tr . + Ti n t cho phép ngư i ta có th so sánh giá tr c a m i hàng hoá khác 17
nhau v i nhau. + Ti n t giúp cho ngư i ta có th c ng giá tr c a các s n ph m hàng hoá khác nhau v ch t thành m t đ i lư ng chung đó là giá tr bi u hi n thông qua m t lư ng ti n nh t đ nh. 2) Ch c năng cơ b n c a ti n t : B n ch t c a ti n còn đư c th hi n 5 ch c năng sau: - Ti n t làm ch c năng thư c đo giá tr : V i ch c năng này ti n t cho phép ngư i ra có th so sánh giá tr c a các hàng hoá khác nhau v i nhau. Đ làm ch c năng thư c đo giá tr thì b n thân ti n ph i có giá tr Đ đo giá tr hàng hoá thì không nh t thi t ph i là ti n m t, ch c n m t lư ng ti n trong “ý ni m” cũng th c hi n đư c ch c năng này. Đ đo giá tr hàng hoá thì b n thân ti n t ph i đo lư ng, chia thành đơn v ti n t . M t đơn v ti n t đ i bi u cho m t tr ng lư ng vàng nh t đ nh g i là tiêu chu n giá c c a ti n t . - Ch c năng lưu thông: Lưu thông tìên t d a trên cơ s lưu thông hàng hoá, ti n th c hi n ch c năng lưu thông ph i là ti n m t, nhưng không nh t thi t ph i là ti n đ y đ giá tr . Ti n gi y có giá tr nhưng không đ y đ hoàn toàn, g i ti n gi y là phù hi u c a giá tr . Qui lu t lưu thông ti n t : T ng giá c S ti n đ n kỳ S ti n thanh S ti n thanh Lư ng ti n hàng hoá h n ph i tr toán kh u tr toán không c n thi t cho nhau dùng ti n m t trong lưu S vòng luân chuy n c a đ ng ti n cùng lo i (đơn b n v ) thông PQ M = -------- V M: Kh i lư ng ti n P: Gía c Q: S lư ng hàng hoá V: T c đ chu chuy n c a ti n L m phát là do phát hành ti n vào lưu thông vư t kh i s lư ng ti n c n thi t trong lưu thông, làm cho m t cân đ i hàng hoá - ti n t . M c l m phát: Bi u hi n ch s giá c hàng tiêu dùng tăng. 18
- Ch c năng phương ti n thanh toán: Ti n dùng làm phương ti n thanh toán, chi tr . - Ch c năng phương ti n tích lu ho c c t tr : Th c hi n ch c năng này ph i là ti n có đ y đ giá tr , ti n vàng, ti n đi vào c t tr hay ra lưu thông là do s bi n đ ng c a giá c th trư ng. - Ch c năng ti n t qu c t : Th c hi n ch c năng này ph i là ti n vàng đ th c hi n các quan h kinh t qu c t . V n đ V: Quy lu t giá tr 1) Quy lu t kinh t : Quy lu t kinh t đó là s ph n ánh m i quan h nhân qu , t t y u, khách quan, b n v ng, l p đi l p l i c a các hi n tư ng và quá trình kinh t . Phân lo i qui lu t kinh t : Căn c vào ph m vi ho t đ ng thì phân thành: + Qui lu t kinh t chung, t c là ho t đ ng trong t t c các phương th c s n xu t: qui lu t tăng năng su t lao đ ng, qui lu t quan h s n xu t ph i phù h p v i tính ch t và trình đ phát tri n c a l c lư ng s n xu t. + Qui lu t kinh t đ c thù là qui lu t ch ho t đ ng trong m t s phương th c s n xu t: qui lu t giá tr ch ho t đ ng trong phương th c s n xu t còn t n t i s n xu t hàng hoá. Qui lu t kinh c a quy lu t kinh t : có hai đ c đi m sau: + Qui lu t kinh t ho t đ ng khách quan, t c là nó phát sinh, phát huy tác d ng đ c l p v i ý mu n ch quan c a con ngư i. + Qui lu t kinh t ho t đ ng thông qua ho t đ ng c a con ngư i và con ngư i có kh năng nh n th c, v n d ng Qui lu t kinh t m t cách t giác. + Qui lu t kinh t phát sinh, phát huy tác d ng mang tính l ch s , g n li n v i nh ng đi u ki n kinh t nh t đ nh. Phân bi t gi a Qui lu t kinh t và Chính sách kinh t : + Qui lu t kinh t ho t đ ng khách quan, con ngư i nh n th c, v n d ng đưa ra các chính sách kinh t + Chính sách kinh t là t ng h p tác đ ng c a Nhà nư c trong m t 19
ngành, m t lĩnh v c nh m m c tiêu kinh t nh t đ nh. Chính sách kinh t là s n ph m ch quan cho nên có th đúng, g n đúng và chưa ch c đúng (xét trong đi u ki n c th ) 2) Qui lu t kinh t c a kinh t hàng hoá: Kinh t hàng hoá là m t ki u t ch c kinh t xã h i, trong đó s n ph m s n xu t ra dùng đ bán, đ trao đ i trên th trư ng, nó v n đ ng ch u s tác đ ng các qui lu t kinh t riêng có c a nó: + Qui lu t lưu thông ti n t + Qui lu t cung c u + Qui lu t giá tr Trong đó Qui lu t giá tr là qui lu t cơ b n c a s n xu t và trao đ i hàng hoá. 3) Qui lu t giá tr : Qui lu t giá tr là qui lu t v n đ ng c a hao phí lao đ ng xã h i c n thi t. - Quy lu t giá tr yêu c u: Vi c s n xu t và trao đ i hàng hoá ph i d a trên hao phí lao đ ng xã h i c n thi t. Trong lĩnh v c s n xu t thì hao phí lao đ ng cá bi t ph i phù h p v i hao phí lao đ ng xã h i c n thi t, t c là ph i nh hơn ho c b ng lao đ ng xã h i c n thi t, cho nên t ng ngư i s n xu t b ng m i cách h th p chi phí cá bi t nh m thu nhi u l i nhu n. Trong trao đ i thì quy lu t giá tr yêu c u ph i tuân th theo quy lu t ngang giá (mua bán đúng giá tr ) - Tác d ng c a qui lu t giá tr : + Đi u ti t s n xu t và lưu thông hàng hoá: . Đi u ti t s n xu t là phân ph i tư li u s n xu t và s c lao đ ng vào các ngành thông qua s bi n đ ng c a giá c và quan h cung c u trên th trư ng, m t ngành nào đó có cung tăng vư t c u làm cho giá c hàng hoá gi m xu ng (đ n chi phí), ngư i s n xu t b ngành này, di chuy n tư li u s n xu t và s c lao đ ng sang ngành cung chưa đáp ng đ c u, c như v y có s đi u ti t qua l i gi a các ngành t o ra m t s cân b ng. . Đi u ti t lưu thông t c là đi u ti t ngu n hàng t nơi có giá th p đ n nơi có giá cao. + Kính thích s n xu t phát tri n: Trong n n s n xu t hàng hoá, l i nhu n v a là m c đích, v a là đ ng l c thúc đ y ho t đ ng kinh t , đ đ t đư c m c đ thu nhi u l i nhu n, ngư i s n xu t không ng ng c i ti n k thu t, v n d ng công ngh m i tăng năng su t lao đ ng, gi m chi phí (đ n m c t i thi u), t i đa l i nhu n, kích thích s n xu t phát tri n. + Phân hoá và th c hi n s l a ch n t nhiên gi a ngư i s n xu t: 20